Aanbevelingen voor IAM in het ontwerp van een dienst: verschil tussen versies

Uit NORA Online
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
k (aanvullingen aspecten)
(contactpersoon toegevoegd)
(36 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{IAM
|Contactpersoon= Eric Brouwer
|e-Mailadres= Eric.brouwer@ictu.nl
}}
__TOC__
__TOC__
==Toegang tot een bepaalde dienst voor de juiste personen (veralgemeniseerd: entiteiten)==
IAM doe je niet voor de lol, maar omdat je de juiste entiteit, zijnde personen/natuurlijke personen, die geboren zijn, of niet natuurlijke personen, die opgericht zijn, of systemen toegang wil geven tot een bepaalde dienst (synoniem: resource). Ga voor de inrichting dan ook uit van drie basiselementen waarover je helderheid moet geven: De dienst (resource) waar je toegang voor gaat inrichten, de afnemers (entiteiten) die toegang moeten hebben en het toegang verlenen zelf. Wat moet je allemaal geregeld hebben zodat een identiteit een dienst snel, vertrouwd en gemakkelijk kan afnemen?<br />
Deze NORA IAM pagina's starten vanuit het perspectief van gevraagde toegang tot een dienst voor een persoon, als een natuurlijk persoon. De pagina's gaan hierbij uit van een persoon die van buiten de (overheids)organisatie toegang wil tot diensten van een (overheids)organisatie.<br />
Idealiter maak je gebruik van de NORA [[Principes]] en het NORA [[Vijflaagsmodel]] om op gestructureerde wijze zicht te krijgen op wat er moet gebeuren en hoe dat met elkaar samenhangt.<br />


Om binnen de overheid c.q. samenleving te komen tot meer eenduidige en gedeelde beelden inzake Identity & Access Management (IAM), geven we hier onze gezamenlijke visie daarop, met uitleg van de relevante aspecten en begrippen en een visualisatie en beschrijving van hun samenhang. Zo goed als mogelijk zijn ook kaders aangegeven: handvatten om IAM goed op te nemen in het ontwerp van onze dienstverlening.
In het objectmodel [[Begrippen_IAM#Objectmodel_Definities]] zijn de relaties voor IAM objecten en definities weergegeven op basis van het kader, zoals rechtsboven getoond.
De teksten worden momenteel herschreven op basis van de vele opmerkingen uit de openbare review van najaar 2018.<br />
[[Afbeelding:Bestuurlijke_plaat_IAM.jpg|thumb|none|750px|Objectmodel Bestuurlijke plaat IAM|alt=”Bestuurlijke plaat Identity & Access Management”]]
<br />
De vertaling in een archimate formaat voor architecten ziet er dan als volgt uit:
 
[[Afbeelding:model_zonder_persoon.jpg|thumb|none|750px|Objectmodel Definities Identity & Access Management|alt=”Objectmodel Definities Identity & Access Management”]]
:Identity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten.
<br />
 
Aangezien het hier gaat om een wereldwijde onderkende discipline, sluiten we vanuit de NORA zo veel mogelijk aan op de internationaal gebruikte termen en omschrijvingen via vertalingen in het Nederlands.
 
==Waarom is “Identity & Access Management” voor ons van belang?==
 
IAM is van groot belang voor de digitale dienstverlening. Niet alleen omdat daardoor persoonlijke dienstverlening kan worden geregeld (gerelateerd aan een identiteit), maar ook om te borgen dat de dienst niet door verkeerde personen wordt gebruikt. En daarbij maakt het in principe niet uit of die dienst wordt geleverd door de overheid of door burgers of bedrijven.


IAM regelt drie belangrijke voorwaarden voor digitale dienstverlening:
Voor de inhoudelijke vormgeving van IAM kan je gebruik maken van ISO 24760 IM (Identity Management) en ISO 29146 AM (Access Management). Ook het Informatie Beveiliging Management Framework (ISO 27001) is van belang: dat is de basis van het thema [[Beveiliging]]. De BIR en BIO zijn daar op gebaseerd.<br />
# Identificatie zorgt er voor dat we weten wie je bent (of in elk geval wat een digitale identiteit van je is);
Er zijn 2 punten die hierbij aandacht vragen:
# Authenticatie zorgt er voor dat we met een bepaalde zekerheid weten dat je ook echt degene bent die je op het internet zegt te zijn;
# De ISO-normen zijn door auteursrechten niet publiekelijk te publiceren;
# Autorisatie zorgt er voor dat we weten wat je dan mag (al dan niet door een ander gemachtigd), of juist niet mag.
# Hoe al deze kaders op elkaar zijn afgestemd, is naar ons weten, nog niet nader onderzocht.<br />


Als iemand een digitale dienst wil afnemen, dan zal de elektronische identificatie, authenticatie en autorisatie goed geregeld moeten worden om de belangen van zowel de dienstaanbieder als de afnemer te borgen.  
==Toepassen van IAM, start met toegang ==
[[Afbeelding:IAM afbeelding Toegang verlenen met pijlen.png|700px|none|alt=Schematische weergave van toegang verlenen tot een dienst: links de afnemer die toegang wil tot dienst D, met een zwarte pijl naar de paarse cirkel Toegang verlenen. Rechts de dienst, met een zwarte pijl terug naar toegang verlenen, waarbij staat: Toegangseisen van dienst D zijn: 1 Zekerheid Z over de juistheid van ID, 2 ID moet bevoegd zijn, 3 eventuele andere eisen. Vier paarse pijlen uit de cirkel toegang verlenen, met tekst per pijl (v.l.n.r.): 1 Wie is dit? 2 Wat mag ID? 3 Hier checken we andere eisen. 4 Voldoet ID aan eisen, dan krijgt die toegang, anders niet.]]


==Hoe pas je “Identity & Access Management” toe?==
Als je IAM voor jouw organisatie gaat inrichten, ga dan uit van de operationele dienstverlening: wat moet je allemaal geregeld hebben zodat iemand (een identiteit) een dienst snel en gemakkelijk kan afnemen?
In onderstaande figuur zijn de belangrijkste zaken aangegeven:<br />
<br />
[[Afbeelding:IAM afbeedling.png|Kader Identity & Acces management|700px|none]]
<br />
Maak dus een ontwerp voor IAM waarin onderstaande aspecten zijn opgenomen:<br />
Maak dus een ontwerp voor IAM waarin onderstaande aspecten zijn opgenomen:<br />


===De Dienst===
===De Dienst===
Helder moet zijn wat de dienst inhoudt (AP5): waar is dat beschreven?<br />
De Dienst (of resource) waarvoor toegang moet worden verkregen is altijd het uitgangspunt.
Hoe is de dienst ontsloten (AP9): via welke URL kan je die aanroepen?<br />
Helder moet zijn wat de dienst inhoudt ([[AP5]]): waar is dat beschreven?<br />
Welke eisen stelt de dienstaanbieder aan het mogen afnemen van die dienst (AP28)?<br />
Hoe is de dienst ontsloten ([[AP9]]): via welke URL kan je die aanroepen?<br />
Welke eisen stelt de dienstaanbieder aan het mogen afnemen van die dienst ([[AP28]]): waar zijn de afspraken daarover vastgelegd?<br />


===Toegang verlenen===
===Toegang verlenen===
Ontwerp functies waarmee de dienstaanbieder kan worden "ontzorgd" bij het nagaan of wel of niet toegang moet worden verleend: als aan alle eisen wordt voldaan die de dienstaanbieder heeft gesteld, dan kan toegang worden verleend. En anders niet.<br />
Wat zijn de functies waarmee de dienstaanbieder kan worden "ontzorgd" bij het nagaan of wel of niet toegang moet worden verleend?
In de praktijk wordt het toegang verlenen vaak gebaseerd op "wie ben je?" en "wat mag je?". Maar er kunnen ook geheel andere eisen zijn gesteld voor de toegang tot een dienst, en wat moet je dan regelen?<br />
Als een dienstafnemer aan alle eisen voldoet die de dienstaanbieder heeft gesteld, dan kan toegang worden verleend. En anders niet.<br />
Hoe je dat in de praktijk kan laten werken, lichten we toe bij [[Toegang verlenen]]
In de praktijk wordt het toegang verlenen vaak gebaseerd op "wie ben je?" en "wat mag je?". <br />
Maar er kunnen ook geheel andere eisen zijn gesteld voor de toegang tot een dienst, en wat moet je dan regelen? <br />
Hoe je dat in de praktijk kan laten werken, lichten we toe bij [[Toegang verlenen door de dienstverlener]]


==Wie is dit?==
===Identiteitenbeheer===
===Identiteitenbeheer===
Op de vraag 'wie ben je?' komt het antwoord van Identiteitenbeheer:
Zie voor de definities en het bijbehorende gedragsmodel tevens [[Begrippen_IAM#Gedragsmodel_Identiteiten]]
[[Afbeelding:IAM afbeelding met Identiteitenbeheer.png|700px|none|alt=Schematische weergave van toegang verlenen tot een dienst: links de afnemer die toegang wil tot dienst D, met een zwarte pijl naar de paarse cirkel Toegang verlenen. Rechts de dienst, met een zwarte pijl terug naar toegang verlenen, waarbij staat: Toegangseisen van dienst D zijn: 1 Zekerheid Z over de juistheid van ID, 2 ID moet bevoegd zijn, 3 eventuele andere eisen. Vier paarse pijlen uit de cirkel toegang verlenen, met tekst per pijl (v.l.n.r.): 1 Wie is dit? 2 Wat mag ID? 3 Hier checken we andere eisen. 4 Voldoet ID aan eisen, dan krijgt die toegang, anders niet. Pijl nummer 1 verwijst naar een lichtblauwe cirkel Identiteitenbeheer, via de tekst Authenticatiemiddel. In de blauwe cirkel staat: - Personen - Computers - Apps - Dingen (IOT) In de rand van de cirkel staat rechtsonder: Levert digitale identiteiten.]]
Dit betreft de “levenscyclus” van digitale identiteiten: van (pre)nataal tot (post)mortaal. Het begint met het bepalen (creëren) van een digitale identiteit door bepaalde kenmerken in een registratie op te nemen. Met zo'n digitale identiteit ben je in de digitale wereld te identificeren. Die identiteiten zullen doorgaans betrekking hebben op personen, maar het kan ook gaan om bedrijven, computers, apps of IoT e.d. Het zijn digitale afspiegelingen van zogenaamde "entiteiten". Het wijzigen en beëindigen van digitale identiteiten behoort natuurlijk ook tot de levenscyclus.<br />
Dit betreft de “levenscyclus” van digitale identiteiten: van (pre)nataal tot (post)mortaal. Het begint met het bepalen (creëren) van een digitale identiteit door bepaalde kenmerken in een registratie op te nemen. Met zo'n digitale identiteit ben je in de digitale wereld te identificeren. Die identiteiten zullen doorgaans betrekking hebben op personen, maar het kan ook gaan om bedrijven, computers, apps of IoT e.d. Het zijn digitale afspiegelingen van zogenaamde "entiteiten". Het wijzigen en beëindigen van digitale identiteiten behoort natuurlijk ook tot de levenscyclus.<br />
Het beëindigen van de digitale identiteit (doorgaans is dat op “non-actief” zetten, opdat het gebruik van de digitale identiteit om historische redenen nog traceerbaar blijft) is een trigger om aan de digitale identiteit toegewezen accounts, bevoegdheden, rechten en voorzieningen e.d. in te trekken.<br />
Het beëindigen van de digitale identiteit (doorgaans is dat op “non-actief” zetten, opdat het gebruik van de digitale identiteit om historische redenen nog traceerbaar blijft) is een trigger om aan de digitale identiteit toegewezen accounts, bevoegdheden, rechten en voorzieningen e.d. in te trekken.<br />
Hoe we als overheid in Nederland omgaan met het identiteitenbeheer van onze burgers en van andere bewoners op aarde, is toegelicht bij [[Identiteitenbeheer]]
Hoe we als overheid in Nederland omgaan met het identiteitenbeheer van onze burgers en van andere bewoners op aarde, is toegelicht bij [[Identiteitenbeheer van personen]].


===Bevoegdhedenbeheer===
===Authenticatie(middelen)beheer===
Deze maatschappelijk bekende term wordt doorgaans door ICT-experts ook wel aangeduid met Autorisatiebeheer of Access Management.<br />
Zie voor de definities en het bijbehorende gedragsmodel tevens: [[Begrippen_IAM#Gedragsmodel_Authenticatie]]
 
Het ID op zich is niet genoeg, er moet ook nog een bewijs van je ID geleverd kunnen worden, door een authenticatiemiddel. Ook authenticatiemiddelen moeten goed beheerd worden:
[[Afbeelding:IAM afbeelding met authenticatiemiddelenbeheer.png|700px|none|alt=Schematische weergave van toegang verlenen tot een dienst: links de afnemer die toegang wil tot dienst D, met een zwarte pijl naar de paarse cirkel Toegang verlenen. Rechts de dienst, met een zwarte pijl terug naar toegang verlenen, waarbij staat: Toegangseisen van dienst D zijn: 1 Zekerheid Z over de juistheid van ID, 2 ID moet bevoegd zijn, 3 eventuele andere eisen. Vier paarse pijlen uit de cirkel toegang verlenen, met tekst per pijl (v.l.n.r.): 1 Wie is dit? 2 Wat mag ID? 3 Hier checken we andere eisen. 4 Voldoet ID aan eisen, dan krijgt die toegang, anders niet. Pijl nummer 1 verwijst naar een groene ovaal authenticatie(middelen)beheer. Naar deze cirkel is een pijl vanuit lichtblauwe cirkel Identiteitenbeheer, hier linksboven. In de blauwe cirkel staat: - Personen - Computers - Apps - Dingen (IOT) In de rand van de cirkel staat rechtsonder: Levert digitale identiteiten.]]
Dit betreft de “levenscyclus” van authenticatiemiddelen in relatie tot digitale identiteiten.<br />
Hiertoe regel je enerzijds het ontwikkelen, aanpassen en verwijderen van authenticatiemiddelen in de vorm van "verificatiediensten", die met een bepaalde zekerheid aangeven in welke mate een digitale identiteit overeenkomt met de entiteit waaraan die is toegekend.
En anderzijds regel je het toekennen van authenticatiemiddelen aan digitale identiteiten of het intrekken daarvan.<br />
Het betrouwbaarheidsniveau van een uitgevoerde authenticatie wordt dus bepaald door enerzijds de kwaliteit van de identiteiten(registratie) en anderzijds het daarbij gebruikte authenticatiemiddel.<br />
Hoe de overheid dat heeft geregeld is uitgewerkt in [[Authenticatie(middelen)beheer]] en [[Impact eIDAS voor Nederland]]
 
==Wat mag ID?==
Om toegang te verlenen ben je er nog niet als je weet welk ID toegang vraagt: je moet weten of het ID die toegang ook hoort te hebben. Daarvoor zijn nog twee aspecten van IAM van belang:
[[Afbeelding:IAM afbeelding bevoegdhedenbeheer inclusief machtigen.png|700px|none|alt=Schematische weergave van toegang verlenen tot een dienst: links de afnemer die toegang wil tot dienst D, met een zwarte pijl naar de paarse cirkel Toegang verlenen. Rechts de dienst, met een zwarte pijl terug naar toegang verlenen, waarbij staat: Toegangseisen van dienst D zijn: 1 Zekerheid Z over de juistheid van ID, 2 ID moet bevoegd zijn, 3 eventuele andere eisen. Een paarse pijl uit de cirkel toegang verlenen, met de tekst "Wat mag ID?" leidt naar een oranje cirkel boven toegang verlenen met de tekst "Bevoegdhedenbeheer". Naar deze cirkel verwijst een blauwe pijl vanaf link met de tekst "Levert digitale identiteiten." Een zwarte pijl wijst vanaf Bevoegdhedenbeheer naar Toegang verlenen met de tekst 'ID is wel/niet bevoegd voor Dienst D." Binnen in de oranje cirkel Bevoegdhedenbeheer is een gele cirkel Machtigen.
Een tweede paarse pijl leidt van Toegang verlenenn naar de Dienst, met de tekst "Voldoet ID aan eisen, dan krijgt die toegang, anders niet."]]
===Bevoegdhedenbeheer (ook wel Autorisatiebeheer of Access Management genoemd)===
Zie voor definities en het bijbehorend gedragsmodel tevens: [[Begrippen_IAM#Gedragsmodel_Bevoegdheden_en_Autorisatie]]
We bedoelen hier in elk geval de “levenscyclus” van bevoegdheden, waar vooraf wordt bepaald wat een identiteit mag (of niet mag). Dat kan ook zijn, dat de identiteit door een andere identiteit is gemachtigd om iets te doen.<br />
We bedoelen hier in elk geval de “levenscyclus” van bevoegdheden, waar vooraf wordt bepaald wat een identiteit mag (of niet mag). Dat kan ook zijn, dat de identiteit door een andere identiteit is gemachtigd om iets te doen.<br />
Hiertoe regel je enerzijds het ontwikkelen, wijzigen en verwijderen van bevoegdheden in de vorm van rollen (roles), regels (rules) en aanvragen (requests), waaraan bepaald gebruik van een dienst of voorzieningen is gekoppeld.
Hiertoe regel je enerzijds het ontwikkelen, wijzigen en verwijderen van bevoegdheden in de vorm van rollen (roles), regels (rules) en aanvragen (requests), waaraan bepaald gebruik van een dienst of voorzieningen is gekoppeld.
Regel 54: Regel 70:


===Machtigen===
===Machtigen===
Machtigen wordt gezien als een onderdeel van Bevoegdhedenbeheer.
Machtigen wordt gezien als een onderdeel van Bevoegdhedenbeheer.<br />
Geregeld moet worden dat bevoegdheden van een identiteit kunnen worden toegekend of overgedragen aan andere identiteiten en dat dat ook weer kan worden ingetrokken.  
<br />
<br />
Hoe je dat in de praktijk kan regelen, lichten we toe bij [[Machtigen]]
Hoe je dat in de praktijk kan regelen, lichten we toe bij [[Machtigen]]
===Authenticatie(middelen)beheer===
Dit betreft de “levenscyclus” van authenticatiemiddelen in relatie tot digitale identiteiten.<br />
Hiertoe regel je enerzijds het ontwikkelen, aanpassen en verwijderen van authenticatiemiddelen in de vorm van "verificatiediensten", die met een bepaalde zekerheid aangeven in welke mate een digitale identiteit overeenkomt met de entiteit waaraan die is toegekend.
En anderzijds regel je het toekennen van authenticatiemiddelen aan digitale identiteiten of het intrekken daarvan.<br />
Dit heeft relaties met [[Authenticatie in de praktijk]] en [[Impact eIDAS voor Nederland]]
===IAM voor burgers of voor medewerkers?===
Traditioneel zijn er voor IAM twee soorten inrichtingen ontstaan. Eén voor de klantkant (burgers, bedrijven e.d.) en één voor de medewerkers van de organisaties die diensten verlenen aan de klanten. In de praktijk zien we dat de klanten steeds meer betrokken worden in de afhandeling of realisatie van een dienst. Dit zorgt ervoor dat klanten ook in de "backoffice systemen" toegang gaan krijgen.<br />
<br />
Bij de overheid zie je deze tweedeling ook. Enerzijds het IAM voor de ambtenaren en anderzijds het IAM voor burgers en bedrijven. Doordat veel wet- en regelgeving in Nederland gericht is op de rollen van mensen, zoals ambtenaar of burger of ondernemer, kan IAM momenteel amper anders ingericht worden dan met zo'n tweedeling.
Denk maar aan het gebruik van een BSN als unieke identificatie voor een burger bij contacten met de overheid: die BSN mag niet worden gebruikt voor identificatie van de ambtenaren en ook mogen private bedrijven die BSN niet gebruiken voor haar medewerkers.<br />
<br />
==Wat is ons streefbeeld voor IAM?==
Bij het inrichten van IAM voor jouw organisatie is het goed om rekening te houden met ontwikkelingen die zich wereldwijd afspelen. Het internet houdt immers niet op bij de Nederlandse grens.
Stel je daarbij het volgende voor:
* dat geregeld zou zijn dat iedere Nederlander (lees: iedereen met de Nederlandse Nationaliteit) tenminste één zodanig betrouwbare elektronische identiteit heeft, dat die daarmee over de gehele wereld, en dus ook in Nederland, digitale diensten van overheden -en zo mogelijk ook van private partijen- kan afnemen.
* dat geregeld zou zijn dat bij die elektronische identiteit ook 1 of meer authenticatie-middelen beschikbaar zijn waarmee door alle betrokken partijen kan worden geverifieerd of degene die zegt een bepaald iemand te zijn dat ook daadwerkelijk is.
* en dat geregeld zou zijn dat van elk van die middelen is vastgesteld welke mate van zekerheid dan bestaat dat die bewering juist is.
Als dat allemaal zou zijn geregeld, dan kan elke dienstaanbieder die voor zijn elektronische dienst heeft bepaald met welke zekerheid de identiteit van de dienstafnemer bekend moet zijn, hergebruik (laten) maken van de beschreven identificatie en authenticatie.<br />
En indien dat aan de gestelde eisen voldoet, kan de dienst worden geleverd c.q. afgenomen. <br />
Zo nodig kunnen nog meer eisen worden gesteld voordat de dienst kan worden afgenomen. Bijvoorbeeld op basis van rollen, (business)regels, persoonlijke aanvraag of machtigingen.<br />
In de praktijk zijn we echter nog niet zo ver.<br />
<br />
We hebben een wereldwijd stelsel van afspraken waarbij Nationale paspoorten en andere formele reisdocumenten de wereldburgers in staat stellen zich vrij te bewegen over onze planeet. Zo’n soort afsprakenstelsel is er echter niet voor de digitale reizen die we elke dag maken. Via het internet surfen we overal heen, doen meer en meer digitaal inkopen en digitaal zaken met de overheid, maar onze digitale identiteiten zijn op geen stukken na zo betrouwbaar als onze reisdocumenten. Hierdoor kunnen veel ondernemers en landen niet op voorhand vertrouwen op die digitale identiteiten (je weet dan immers niet zeker met wie je te maken hebt) en geven daarom maar extra digitale identiteiten uit die ze zelf wel vertrouwen. Dat is echter omslachtig en zorgt voor het risico dat de burgers te veel digitale identiteiten krijgen, met alle risico’s en gevolgen van dien.<br />
<br />
Als overheden voor hun burgers geverifieerde digitale identiteiten afgeven, authenticatiemiddelen certificeren en autorisatie- en machtigenvoorzieningen regelen, dan kan dat alle dienstaanbieders daarvan ontlasten.
Dienstaanbieders hoeven dan alleen nog de diensten te regelen met bijbehorende authenticatie-eisen.<br />
Bijvoorbeeld welk niveau van authenticatie voor die dienst is vereist.
==Ontwikkelingen waar IAM onderdeel van kan worden==
Wereldwijd zien we een ontwikkeling waarbij gegevens niet meer worden gekopieerd van de ene plek (lees: registratie of database) naar de andere plek, maar waar op basis van het stellen van vragen ("Is deze persoon ouder dan 18 jaar?") een antwoord wordt gegeven (ja, nee) waarmee een dienstveerlener kan besluiten om een dienst wel of juist niet te leveren.
We zien daarbij een stelsel ontstaan van zogenaamde Attribute Service Providers, waar alle gegevens- en informatie-uitwisseling voor de dienstverlening mee kan worden geregeld.<br />
Het lijkt mogelijk dat de attributen die relevant zijn voor IAM straks onderdeel worden van dat stelsel.<br />
<br />
[[Afbeelding:attribute Service Providers.jpg|700px|none]]
==Overzicht van relevante begrippen==
Er zijn veel begrippen die te maken hebben met Identity & Access Management: vaak in het Engels, soms in het Nederlands.
We hebben een overzicht gemaakt van begrippen die we zijn tegengekomen in onze discussies en in allerlei bronnen: [[Begrippen IAM]]
Daarnaast zijn er diverse bronnen waar nog meer begrippen te vinden zijn:
* Bij het thema Beveiliging: [[Themapatroon identity & access_management]]
* Een [https://afsprakenstelsel.etoegang.nl/display/as/Begrippenlijst Begrippenlijst] vanuit het stelsel van e-toegang voor burgers en bedrijven
* Het [http://wetten.overheid.nl/BWBR0037987 ‘Besluit verwerking persoonsgegevens generieke digitale infrastructuur’] voor burgers, met in Hoofdstuk 1 - Artikel 1 de definities
* De [http://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32015R1502&from=EN Europese richtlijn 910/2014 betreffende elektronische identificatie en vertrouwensdiensten voor elektronische transacties], met in Artikel 3 veel definities t/m die over handtekeningen aan toe
Uiteindelijk streven we er naar dat we niet meer zo'n apart overzicht nodig hebben, maar dat alle begrippen zijn opgenomen in ons [[Begrippenkader]] en dat ze daar begrijpelijk zijn omschreven en zo mogelijk ook gevisualiseerd via een plaatje met context.
Daarmee sluiten we ook aan op initiatieven als Burgerwoordenboeken: [https://ibestuur.nl/podium/burgerwoordenboeken-als-participatie-instrument artikel ibestuur:burgerwoordenboeken als participatiedocument]

Versie van 3 dec 2020 10:33

Identity & Access Management (IAM)
Onderdeel van
Thema's
Contact
Harro Kremer
harro.kremer@jio.nl
Status
Actueel


Toegang tot een bepaalde dienst voor de juiste personen (veralgemeniseerd: entiteiten)[bewerken]

IAM doe je niet voor de lol, maar omdat je de juiste entiteit, zijnde personen/natuurlijke personen, die geboren zijn, of niet natuurlijke personen, die opgericht zijn, of systemen toegang wil geven tot een bepaalde dienst (synoniem: resource). Ga voor de inrichting dan ook uit van drie basiselementen waarover je helderheid moet geven: De dienst (resource) waar je toegang voor gaat inrichten, de afnemers (entiteiten) die toegang moeten hebben en het toegang verlenen zelf. Wat moet je allemaal geregeld hebben zodat een identiteit een dienst snel, vertrouwd en gemakkelijk kan afnemen?
Deze NORA IAM pagina's starten vanuit het perspectief van gevraagde toegang tot een dienst voor een persoon, als een natuurlijk persoon. De pagina's gaan hierbij uit van een persoon die van buiten de (overheids)organisatie toegang wil tot diensten van een (overheids)organisatie.
Idealiter maak je gebruik van de NORA Principes en het NORA Vijflaagsmodel om op gestructureerde wijze zicht te krijgen op wat er moet gebeuren en hoe dat met elkaar samenhangt.

In het objectmodel Begrippen IAM zijn de relaties voor IAM objecten en definities weergegeven op basis van het kader, zoals rechtsboven getoond.

”Bestuurlijke plaat Identity & Access Management”
Objectmodel Bestuurlijke plaat IAM

De vertaling in een archimate formaat voor architecten ziet er dan als volgt uit:

”Objectmodel Definities Identity & Access Management”
Objectmodel Definities Identity & Access Management

Voor de inhoudelijke vormgeving van IAM kan je gebruik maken van ISO 24760 IM (Identity Management) en ISO 29146 AM (Access Management). Ook het Informatie Beveiliging Management Framework (ISO 27001) is van belang: dat is de basis van het thema Beveiliging. De BIR en BIO zijn daar op gebaseerd.
Er zijn 2 punten die hierbij aandacht vragen:

  1. De ISO-normen zijn door auteursrechten niet publiekelijk te publiceren;
  2. Hoe al deze kaders op elkaar zijn afgestemd, is naar ons weten, nog niet nader onderzocht.

Toepassen van IAM, start met toegang[bewerken]

Schematische weergave van toegang verlenen tot een dienst: links de afnemer die toegang wil tot dienst D, met een zwarte pijl naar de paarse cirkel Toegang verlenen. Rechts de dienst, met een zwarte pijl terug naar toegang verlenen, waarbij staat: Toegangseisen van dienst D zijn: 1 Zekerheid Z over de juistheid van ID, 2 ID moet bevoegd zijn, 3 eventuele andere eisen. Vier paarse pijlen uit de cirkel toegang verlenen, met tekst per pijl (v.l.n.r.): 1 Wie is dit? 2 Wat mag ID? 3 Hier checken we andere eisen. 4 Voldoet ID aan eisen, dan krijgt die toegang, anders niet.

Maak dus een ontwerp voor IAM waarin onderstaande aspecten zijn opgenomen:

De Dienst[bewerken]

De Dienst (of resource) waarvoor toegang moet worden verkregen is altijd het uitgangspunt. Helder moet zijn wat de dienst inhoudt (Nauwkeurige dienstbeschrijving): waar is dat beschreven?
Hoe is de dienst ontsloten (Voorkeurskanaal internet): via welke URL kan je die aanroepen?
Welke eisen stelt de dienstaanbieder aan het mogen afnemen van die dienst (Afspraken vastgelegd): waar zijn de afspraken daarover vastgelegd?

Toegang verlenen[bewerken]

Wat zijn de functies waarmee de dienstaanbieder kan worden "ontzorgd" bij het nagaan of wel of niet toegang moet worden verleend? Als een dienstafnemer aan alle eisen voldoet die de dienstaanbieder heeft gesteld, dan kan toegang worden verleend. En anders niet.
In de praktijk wordt het toegang verlenen vaak gebaseerd op "wie ben je?" en "wat mag je?".
Maar er kunnen ook geheel andere eisen zijn gesteld voor de toegang tot een dienst, en wat moet je dan regelen?
Hoe je dat in de praktijk kan laten werken, lichten we toe bij Toegang verlenen door de dienstverlener

Wie is dit?[bewerken]

Identiteitenbeheer[bewerken]

Op de vraag 'wie ben je?' komt het antwoord van Identiteitenbeheer: Zie voor de definities en het bijbehorende gedragsmodel tevens Begrippen IAM

Schematische weergave van toegang verlenen tot een dienst: links de afnemer die toegang wil tot dienst D, met een zwarte pijl naar de paarse cirkel Toegang verlenen. Rechts de dienst, met een zwarte pijl terug naar toegang verlenen, waarbij staat: Toegangseisen van dienst D zijn: 1 Zekerheid Z over de juistheid van ID, 2 ID moet bevoegd zijn, 3 eventuele andere eisen. Vier paarse pijlen uit de cirkel toegang verlenen, met tekst per pijl (v.l.n.r.): 1 Wie is dit? 2 Wat mag ID? 3 Hier checken we andere eisen. 4 Voldoet ID aan eisen, dan krijgt die toegang, anders niet. Pijl nummer 1 verwijst naar een lichtblauwe cirkel Identiteitenbeheer, via de tekst Authenticatiemiddel. In de blauwe cirkel staat: - Personen - Computers - Apps - Dingen (IOT) In de rand van de cirkel staat rechtsonder: Levert digitale identiteiten.

Dit betreft de “levenscyclus” van digitale identiteiten: van (pre)nataal tot (post)mortaal. Het begint met het bepalen (creëren) van een digitale identiteit door bepaalde kenmerken in een registratie op te nemen. Met zo'n digitale identiteit ben je in de digitale wereld te identificeren. Die identiteiten zullen doorgaans betrekking hebben op personen, maar het kan ook gaan om bedrijven, computers, apps of IoT e.d. Het zijn digitale afspiegelingen van zogenaamde "entiteiten". Het wijzigen en beëindigen van digitale identiteiten behoort natuurlijk ook tot de levenscyclus.
Het beëindigen van de digitale identiteit (doorgaans is dat op “non-actief” zetten, opdat het gebruik van de digitale identiteit om historische redenen nog traceerbaar blijft) is een trigger om aan de digitale identiteit toegewezen accounts, bevoegdheden, rechten en voorzieningen e.d. in te trekken.
Hoe we als overheid in Nederland omgaan met het identiteitenbeheer van onze burgers en van andere bewoners op aarde, is toegelicht bij Identiteitenbeheer van personen.

Authenticatie(middelen)beheer[bewerken]

Zie voor de definities en het bijbehorende gedragsmodel tevens: Begrippen IAM

Het ID op zich is niet genoeg, er moet ook nog een bewijs van je ID geleverd kunnen worden, door een authenticatiemiddel. Ook authenticatiemiddelen moeten goed beheerd worden:

Schematische weergave van toegang verlenen tot een dienst: links de afnemer die toegang wil tot dienst D, met een zwarte pijl naar de paarse cirkel Toegang verlenen. Rechts de dienst, met een zwarte pijl terug naar toegang verlenen, waarbij staat: Toegangseisen van dienst D zijn: 1 Zekerheid Z over de juistheid van ID, 2 ID moet bevoegd zijn, 3 eventuele andere eisen. Vier paarse pijlen uit de cirkel toegang verlenen, met tekst per pijl (v.l.n.r.): 1 Wie is dit? 2 Wat mag ID? 3 Hier checken we andere eisen. 4 Voldoet ID aan eisen, dan krijgt die toegang, anders niet. Pijl nummer 1 verwijst naar een groene ovaal authenticatie(middelen)beheer. Naar deze cirkel is een pijl vanuit lichtblauwe cirkel Identiteitenbeheer, hier linksboven. In de blauwe cirkel staat: - Personen - Computers - Apps - Dingen (IOT) In de rand van de cirkel staat rechtsonder: Levert digitale identiteiten.

Dit betreft de “levenscyclus” van authenticatiemiddelen in relatie tot digitale identiteiten.
Hiertoe regel je enerzijds het ontwikkelen, aanpassen en verwijderen van authenticatiemiddelen in de vorm van "verificatiediensten", die met een bepaalde zekerheid aangeven in welke mate een digitale identiteit overeenkomt met de entiteit waaraan die is toegekend. En anderzijds regel je het toekennen van authenticatiemiddelen aan digitale identiteiten of het intrekken daarvan.
Het betrouwbaarheidsniveau van een uitgevoerde authenticatie wordt dus bepaald door enerzijds de kwaliteit van de identiteiten(registratie) en anderzijds het daarbij gebruikte authenticatiemiddel.
Hoe de overheid dat heeft geregeld is uitgewerkt in Authenticatie(middelen)beheer en Impact eIDAS voor Nederland

Wat mag ID?[bewerken]

Om toegang te verlenen ben je er nog niet als je weet welk ID toegang vraagt: je moet weten of het ID die toegang ook hoort te hebben. Daarvoor zijn nog twee aspecten van IAM van belang:

alt=Schematische weergave van toegang verlenen tot een dienst: links de afnemer die toegang wil tot dienst D, met een zwarte pijl naar de paarse cirkel Toegang verlenen. Rechts de dienst, met een zwarte pijl terug naar toegang verlenen, waarbij staat: Toegangseisen van dienst D zijn: 1 Zekerheid Z over de juistheid van ID, 2 ID moet bevoegd zijn, 3 eventuele andere eisen. Een paarse pijl uit de cirkel toegang verlenen, met de tekst "Wat mag ID?" leidt naar een oranje cirkel boven toegang verlenen met de tekst "Bevoegdhedenbeheer". Naar deze cirkel verwijst een blauwe pijl vanaf link met de tekst "Levert digitale identiteiten." Een zwarte pijl wijst vanaf Bevoegdhedenbeheer naar Toegang verlenen met de tekst 'ID is wel/niet bevoegd voor Dienst D." Binnen in de oranje cirkel Bevoegdhedenbeheer is een gele cirkel Machtigen. Een tweede paarse pijl leidt van Toegang verlenenn naar de Dienst, met de tekst "Voldoet ID aan eisen, dan krijgt die toegang, anders niet."

Bevoegdhedenbeheer (ook wel Autorisatiebeheer of Access Management genoemd)[bewerken]

Zie voor definities en het bijbehorend gedragsmodel tevens: Begrippen IAM We bedoelen hier in elk geval de “levenscyclus” van bevoegdheden, waar vooraf wordt bepaald wat een identiteit mag (of niet mag). Dat kan ook zijn, dat de identiteit door een andere identiteit is gemachtigd om iets te doen.
Hiertoe regel je enerzijds het ontwikkelen, wijzigen en verwijderen van bevoegdheden in de vorm van rollen (roles), regels (rules) en aanvragen (requests), waaraan bepaald gebruik van een dienst of voorzieningen is gekoppeld. En anderzijds regel je het toekennen van bevoegdheden aan digitale identiteiten of het intrekken van die bevoegdheden.
Hoe je kunt omgaan met bevoegdhedenbeheer is toegelicht bij Bevoegdhedenbeheer (inclusief machtigen)

Machtigen[bewerken]

Machtigen wordt gezien als een onderdeel van Bevoegdhedenbeheer.
Geregeld moet worden dat bevoegdheden van een identiteit kunnen worden toegekend of overgedragen aan andere identiteiten en dat dat ook weer kan worden ingetrokken.
Hoe je dat in de praktijk kan regelen, lichten we toe bij Machtigen

Nederlandse Overheid Referentie Architectuur.

Betekenisvolle gegevens.

Betekenisvolle gegevens.

Overgenomen van "https://www.noraonline.nl/index.php?title=Aanbevelingen_voor_IAM_in_het_ontwerp_van_een_dienst&oldid=45877"