Authenticatie(middelen)beheer
- Onderdeel van
- Thema's
- Contact
- Harro Kremer
- harro.kremer@jio.nl
- Status
- Actueel
Om binnen de overheid c.q. samenleving te komen tot meer eenduidige en gedeelde beelden inzake digitale authenticatie, is hier volgend een visie daarop gegeven, samen met uitleg van de relevante begrippen en een visualisatie en beschrijving van hun samenhang.
Wat verstaan we onder “authenticatie”?[bewerken]
Bij (overheids)organisaties in Nederland worden verschillende beschrijvingen van het begrip authenticatie gehanteerd, maar de strekking is grosso modo dezelfde:
- NORA - Het aantonen dat degene die zich identificeert ook daadwerkelijk degene is die zich als zodanig voorgeeft: ben je het ook echt? Authenticatie noemen we ook wel verificatie van de (digitale) identiteit.
- NIST - Het verifiëren van de identiteit van een gebruiker, proces of apparaat, vaak als een vereiste om toegang te verlenen tot een digitale dienst.
- Nictiz - "Bewijzen wie je bent”, behelst de controle of de gebruiker daadwerkelijk de persoon of entiteit is die deze beweert te zijn. Dit kan door middel van iets wat een gebruiker weet (bijvoorbeeld een wachtwoord), heeft (zoals een reisdocument) of is (zoals vingerafdrukken).
De authenticatie kan op basis van meerdere factoren uitgevoerd worden (multifactor). We onderkennen hierbij het volgende:
- Iets dat je weet, bijvoorbeeld je pincode
- Iets dat je hebt, bijvoorbeeld een token
- Iets dat je bent, bijvoorbeeld irisherkenning en gelaatsherkenning
Uitgifte van authenticatiemiddelen en machtigingen[bewerken]
Burgers en bedrijven vragen authenticatiemiddelen en machtigingen aan. Bij de uitgifte wordt de identiteit van deze burgers en bedrijven gecontroleerd tegen officiële bronnen. Bij de registratie van authenticatiemiddelen en machtigingen volstaat het in principe om alleen de identiteits-nummers te registreren en geen andere identiteitsgegevens.
Uitgegeven middelen en machtigingen zijn door burgers en bedrijven in te zien op een centrale plek; een centrale plek wordt van steeds groter belang als het aantal aanbieders van authenticatiemiddelen en machtigingen toeneemt.
Gebruik van authenticatiemiddelen en machtigingen[bewerken]
Een burger of bedrijf wil een dienst wil afnemen bij een dienstaanbieder. Na of bij het authenticeren zal een burger of een bedrijf de gewenste machtiging selecteren (voor medewerkers van een bedrijf zijn de bedrijfsbevoegdheden in de praktijk gekoppeld aan het authenticatiemiddel en is er geen selectie nodig). Dienstaanbieders ontvangen bij dit ‘inloggen’ de identiteitsnummers van burgers en bedrijven; met deze nummers kunnen de dienstaanbieders de nodige identiteitsgegevens bij de identiteitsbronnen ophalen waarmee de inloggende burger en bedrijven (en eventueel vertegenwoordigde personen) bekend zijn geworden.
De routeringsvoorziening maakt het voor dienstaanbieders eenvoudig om met één aansluiting op meerdere authenticatie- en machtigingsdiensten aan te sluiten.
Voorzieningen nu in de praktijk[bewerken]
DigiD en DigiD Machtigen zijn voor burgers de welbekende voorzieningen. Met DigiD Machtigen kunnen burgers overigens ook bedrijven machtigen. Met Mijn DigiD en Mijn Machtigingen wordt de nodige inzage geboden, hoewel dat nog niet één centrale plek is voor alle mogelijke authenticatiemiddelen en machtigingen, wat in de toekomst ook noodzakelijk wordt.
Naast de concrete voorziening als DigiD in beheer bij de overheid (Logius) wordt er gewerkt aan Idensys, een stelsel van afspraken door de overheid beheerd, waarmee private partijen authenticatiemiddelen kunnen uitgeven die ook bruikbaar zijn bij de overheid.
Voor bedrijven is het stelsel eHerkenning van groot belang. Meerdere private partijen bieden middelen aan.
De identiteitsbronnen zijn voor burgers het GBA (BRP) van de RvIG en voor bedrijven het NHR van de KvK.
| Voorziening | Functie | Soort | Doelgroep | Meer informatie |
|---|---|---|---|---|
| DigiD | Authenticatiemiddel | Centrale voorziening | Burgers | DigiD op website Logius |
| Mijn DigiD | Inzage (DigiD) | Centrale voorziening | Burgers | DigiD op website Logius |
| DigiD Machtigen | Machtigen | Centrale voorziening | Burgers | DigiD Machtigen |
| Mijn DigiD Machtigen | Inzage (DigiD Machtigen) | Centrale voorziening | Burgers | DigiD Machtigen |
| BRP | Identificatie | Centrale voorziening | Burgers | BRP |
| NHR | Identificatie | Centrale voorziening | Bedrijven | NHR |
| OIN | Identificatie | Centrale voorziening | (semi)overheden | OIN |
| eHerkenning | Authenticatie, Inzage, Machtigen | Afspraken stelsel | Bedrijven en (semi)-overheden | eHerkenning |
Overheidsorganisaties die authenticatiemiddelen uitgeven[bewerken]
In het algemeen geven alle (overheids)organisaties kantoor-automatiseringsaccounts uit voor de eigen medewerkers. In dit geval bedoelen we echter authenticatiemiddelen voor burgers. De onderstaande tabel geeft een voorbeeld en is niet volledig.
| Middel | Beheerder | Meer informatie |
|---|---|---|
| DigiD | Logius | DigiD op website Logius |
Private partijen die authenticatiemiddelen uitgeven[bewerken]
Er zijn wereldwijd zeer veel organisaties die (eigen) authenticatiemiddelen uitgeven, zodat je bij hun "Mijn-domein" kunt inloggen en van hun dienstverlening gebruik kan maken. Denk aan partijen als Microsoft, Google, Amazon, Bol.com e.d., maar ook aan een theater, bioscoop of sportvereniging. Een voorbeeld in Nederland zijn de diverse inlogmiddelen van de banken. Deze inlogmiddelen 'verenigen' zich in iDIN; iDIN is de ontwikkeling van een privaat scheme ofwel privaat stelsel voor inlogmiddelen van banken.
| Scheme | Beheerder | Meer informatie |
|---|---|---|
| iDIN | diverse banken | informatie aangesloten banken |
Publiek / Private stelsels van afspraken over authenticatie(middelen)[bewerken]
Logius beheert de voorziening DigiD en geeft daartoe authenticatiemiddelen aan burgers uit. Daarnaast beheert Logius stelsels voor authenticatie waarbij private partijen authenticatiemiddelen uitgeven aan bedrijven (eHerkenning) en burgers (Idensys). De partijen die deelnemen aan het stelsel moeten voldoen aan de afspraken die in het stelsel zijn gemaakt, oa op gebied van organisatie, toezicht, techniek, veiligheid en privacy. Het doel is betrouwbare authenticatie en verstrekking van identiteitsinformatie aan overheidspartijen en organisaties. De afspraken zijn beschreven in het Afsprakenstelsel Elektronische Toegangsdiensten (https://afsprakenstelsel.etoegang.nl/display/as/Startpagina)
Met de komst de Europese eIDAS verordening vindt standaardisatie plaats van de eIDAS betrouwbaarheidsniveaus Substantieel en Hoog. Nederland is zich aan het voorbereiden om daaraan te voldoen. In concept-wetgeving die in consultatie is geweest, zijn regels in de (uniforme) set van eisen neergelegd. Een nieuwe versie van deze regels is in ontwikkeling en worden de 'Beleidsregels eID' genoemd. Naar verwachting zullen deze Beleidsregels eID verwijzen naar de eIDAS betrouwbaarheidsniveaus Substantieel en Hoog. Niet alleen private maar ook overheidspartijen die authenticatie(middelen) verzorgen, zoals DigiD, zullen voor deze eIDAS betrouwbaarheidsniveaus aan deze Beleidsregels eID moeten voldoen.
Tot slot wordt ook PKI-Overheid genoemd als stelsel voor de uitgifte van PKI certificaten door private partijen; deze PKI-O certificaten worden ook voor authenticatie gebruikt.
| Stelsel | Beheerder stelsel | Uitgifte middelen |
|---|---|---|
| Idensys | Logius idensys | leveranciers inlogmiddelen |
| eHerkenning | Logius eHerkenning | leveranciers eHerkenning |
| PKIoverheid | Logius PKIOverheid | cert.pkioverheid.nl |
Betrouwbaarheidsniveau’s van authenticatiemiddelen[bewerken]
Welk betrouwbaarheidsniveau in welke situatie gebruikt moet worden staat beschreven in de handreiking (pdf) van Forum Standaardisatie
In de praktijk zien we dat in elk geval de volgende, van elkaar verschillende, betrouwbaarheidsniveaus worden gebruikt:
- DigiD: Basis, Midden, Substantieel Logius, detailinformatie
- eIDAS verordening: Laag, Substantieel en Hoog eur-lex.europa.eu
- eHerkenning: EH1, EH2, EH2+, EH3 en EH4. eHerkenning betrouwbaarheidsniveaus
- eHerkenning irt eIDAS afsprakenstelsel etoegang betrouwbaarheidsniveaus
In de eIDAS Verordening is een Europese afspraak opgenomen om de betrouwbaarheidsniveaus te standaardiseren. Nederland is zich aan het voorbereiden om daaraan te voldoen. Voor de concept-wetgeving die in consultatie is geweest, zijn regels in de uniforme set van eisen neergelegd. Een nieuwe versie van deze regels is binnenkort te verwachten en worden de “Beleidsregels eID” genoemd. Naar verwachting zullen de Beleidsregels eID verwijzen naar de regels en kwaliteitsnormen van eIDAS.
Met welke bestaande authenticatiemiddelen worden momenteel digitale identiteiten van de BRP geverifieerd?[bewerken]
Het Rijksinstituut voor Identiteitsgegevens kent digitale identiteiten toe aan mensen in hun rol als Nederlands staatsburger of buitenlander. Zo'n digitale identiteit wordt afgeleid uit de menselijke attributen (naam, geboortedatum e.d.) en gedragingen. In de Basisregistratie Personen (BRP) zijn al die gegevens opgenomen (zie ook Identiteitenbeheer).
Het antwoord op deze vraag is tweeledig, er is een verschil tussen een publiek en privaat authenticatiemiddel. Een publiek authenticatiemiddel wordt uitgegeven door de overheid en een privaat digitaal authenticatiemiddel is een authenticatiemiddel dat door het bedrijfsleven (private partijen) is uitgegeven. Authenticatiemiddelen die (ook) bedoeld zijn voor gebruik bij de overheid moeten voldoen aan eisen die de overheid stelt. Deze eisen worden tegenwoordig als wettelijke regelingen vastgelegd en gelden voor zowel publieke als private middelen; omdat dan meerdere uitgevende publieke en private partijen aan dezelfde eisen moeten voldoen wordt van een stelsel gesproken. Voor de niveaus Substantieel en Hoog zijn inmiddels Europees geldende eiDAS afspraken gemaakt waaraan voldaan moet worden. Deze eisen betreffen ook controles bij uitgifte tegen een authentieke bron met (rechts)persoongegevens zoals de BRP (RvIG) en het NHR (Kvk) en vindt verificatie van een WID document plaats. Overigens, ook voor de niet eIDAS niveaus Laag en Midden van DigiD wordt controle tegen de BRP gedaan.
De impact van eIDAS op het authenticatieproces[bewerken]
Vanuit het gebruikersperspectief zal vrijwel geen wijziging optreden: mogelijk dat gebruikers enkel te maken krijgen met een extra WYF* keuze (en als het goed is daardoor geen extra authenticatiemiddelen vanuit andere landen hoeven aan te schaffen). Europese burgers en bedrijven kunnen bij alle Nederlandse organisaties in de publieke sector die een digitale dienst aanbieden inloggen met een door Europa erkend Nationaal inlogmiddel. De dienst moet voor dit inkomend verkeer verplicht aangeboden kunnen worden indien de dienst aan bepaalde criteria voldoet. Nederlandse burgers kunnen bij digitale diensten van overheidsdiensten binnen de EU (uitgaand verkeer) inloggen met het eigen aangemelde Nationale authenticatiemiddel. Het is niet verplicht dat het Nationale middel hiervoor gebuikt kan worden.
- Vaak verloopt toegang via een routeringsvoorziening / toegangsdienst. Deze zijn gekoppeld met meerdere authenticatiediensten. Een dienstafnemer geeft aan welke authenticatiemiddel / authenticatiedienst hij wenst te gebruiken middels de WYF (Where You From) keuze.
De dienstaanbieders zullen beperkte impact ervaren: de Nationale routeringsvoorziening (het eIDAS-koppelpunt) zal er voor zorgen dat dienstaanbieders één standaard koppelvlak hebben voor alle Europese burgers. Of de routeringsvoorziening ook het bedrijven-domein gaat ondersteunen is nog niet duidelijk. Meer informatie over eIDAS is te vinden op [1].
Authenticatie van wie (burger, ondernemer, etc)?[bewerken]
In Nederland is er nu een duidelijke verschil tussen een burger en vertegenwoordiger van een organisatie. Een burger gebruikt een publiek middel (DigiD) en de dienstaanbieder krijgt een BSN. Een vertegenwoordiger van een organisatie gebruikt een privaat middel (eHerkenningsmiddel) en de dienstaanbieder krijgt een pseudoniem en mogelijk een aantal attributen.
Een entiteit (persoon, organisatie, systeem) wordt geauthentiseerd en hiermee is er een bepaalde mate van zekerheid rond de digitale identiteit, dit is in de basis nu vaak een identifier (specifiek pseudoniem, BSN,..). Hoe deze basis verder wordt verreikt kan op vele manieren en is context afhankelijk. De digitale identiteit kan enkel een (betrouwbare) identifier zijn, maar afhankelijk van de context tevens verrijkt zijn met (betrouwbare) kenmerken uit één of meer bronnen. Een bron kan bijvoorbeeld een machtigingenregister zijn.
eHerkenning: Het onderscheiden organisatie(onderdelen) middels OIN en subOIN[bewerken]
Elke overheidsorganisatie die digitaal zaken doet kan een uniek Organisatie-identificatienummer (OIN, zie https://www.logius.nl/ondersteuning/organisatie-identificatienummer-oin/) krijgen. Het OIN is een uniek identificerend nummer dat gebruikt wordt door overheidspartijen of organisaties met een publieke taak in de digitale communicatie met andere publieke of private partijen. Dit nummer kunt u aanvragen bij Logius.
Voor entiteiten zonder rechtspersoonlijkheid is een subOIN aan te vragen, zoals voor:
- organisatieonderdelen
- specifieke voorzieningen
- samenwerkingsverbanden
Deze entiteiten zijn met het subOIN zelfstandig identificeerbaar en authenticeerbaar in het digitale berichtenverkeer.
Voor meer informatie over subOIN’s en OIN’s zie voorwaarden Digikoppeling https://www.logius.nl/fileadmin/logius/ns/diensten/digikoppeling/voorwaarden/170701_Voorwaarden_Digikoppeling.pdf Overigens is het gebruik van subOIN’s en OIN’s niet beperkt tot Digikoppeling en worden deze ook gebruikt bij PKI-Overheid en eHerkenning. Binnen de huidige versie van eHerkenning ofwel het eTD stelsel is het OIN of subOIN alleen in gebruik voor het identificeren van dienstaanbieders die aansluiten op het stelsel, en niet voor afnemers ofwel de gebruikers, zie ook https://afsprakenstelsel.etoegang.nl/display/as/Identificerende+kenmerken
eHerkenning: Gebruik door ambtenaren[bewerken]
Ook het ambtelijk apperaat kan gebruik maken van eherkenning. Er zijn echter een aantal verschillen ten opzichte van het bedrijfsleven:
De KvK kent voor elke overheidsorganisatie een inschrijving. De vertegenwoordoiging is vaak niet aan de KvK te ontlenen. Daar waar bij een reguliere KvK inschrijving de bevoegdheden per directielid staan beschreven, is het bij een overheidsorgaan vaak "de minister"of "de burgermeester". Daarnaast kennen overheidsorganen vaak geen vestigingen, maar vaker verzamelgebouwen waar verschillende diensten gehuisvest zijn. Binnen het normenkader van eherkenning zijn hier oplossingen voor gerealiseerd. Door de machtiging te valideren aan het openbare mandaatregister van het overheidsorgaan, is door het 'stelsel' controleerbaar wie welke vertegenwoordiging gebruikt. Hiermee is dezelfde fijnmazigheid gerealiseerd als in het bedrijfsleven.
De gemeente Den Haag gaat als volgt om met eHerkenningsmachtigen: Alle middelen worden verstrekt met volledige vertegenwoordiging (hoofdvestiging-niveau) en niemand is volledig / onbeperkt bevoegd. Deze taken worden uitgevoerd door een machtigingen-beheerder. In de praktijk betekent dit dat een medewerker rechtspositie een machtiging heeft om voor elke potentiële collega VOG- aanvragen te initiëren, maar ook niets anders dan dat. Alléén medewerkers van de GGD mogen de kinderopvangregisters van DUO raadplegen. De formele mandaathouder legt schriftelijk vast welke medewerkers in zijn of haar naam de elektronische vertegenwoordiging mogen gebruiken. Dit besluit wordt door de machtigingen-beheerder gebruikt om de machtiging toe te kennen. In de praktijk hebben we slechts een zeer klein aantal dienstafnemers die zich binnen meerdere organisatie-eenheden bevinden, het merendeel van de aangeboden diensten laat zich redelijk vertalen naar zeer specifieke onderdelen.
Nuttige linkjes voor authenticatie[bewerken]
- Toekomstbeeld en het Nationale kader waarbinnen we authenticatie beschouwen: Identity & Access Management (IAM)
- Hergebruik van authenticatie: Patroon voor single sign-on
- Beheersmaatregelen voor authenticatie
- Door VKA is, in opdracht van BZK, eind 2017 een rapport over publieke authenticatie uitgebracht.
- Vanuit de Omgevingswet / Geonovum is een werkgroep gestart voor Authenticatie en Autorisatie om een Nederlands profiel voor OAuth op te stellen, zodat deze op de Pas-toe-of-leg-uit lijst kan worden opgenomen. Frank Terpstra trekt dit. Zie ook de nieuwsbrief en de werkversie van het NL profiel van OAuth.
- Door het CIP is een handleiding (pdf) opgesteld voor email-authenticatie.
- NIST digital identity model (pdf)
- FIDO W3C web authentication
- Zorg MedMij
- Nictiz