Begrippenkader

Begrip als element in het kennismodel

Dit begrippenkader betreft de architectuur-begrippen die we gebruiken om op uniforme wijze de architectuur van de Nederlandse overheid te beschrijven. Overeenstemming over de betekenis van deze begrippen is van belang, omdat zij de betekenis en reikwijdte van NORA bepalen. Tenzij anders aangegeven (middels “niet vastgesteld”), zijn de definities van deze begrippen normatief. Dochter-architecturen wordt dan ook opgeroepen deze definities over te nemen en eventuele toevoegingen in te dienen. Het begrippenkader van verschillende dochters is te vinden onderaan deze pagina.

In het Kennismodel NORA is op hoofdlijnen aangegeven welke relaties zijn onderkend tussen de architectuur-begrippen van de NORA. De Basiselementen zijn daarin herkenbaar.

NB: De betekenis van begrippen die gebruikt worden in de processen en diensten van de overheid, zijn te vinden in de verschillende gegevenswoordenboeken.

Begrippen NORA

• API (begrip): Afkorting van 'application programming interface': een manier om twee of meer computerprogramma's met elkaar te laten communiceren. Het is een soort software-interface die een dienst aanbiedt aan andere stukjes software. (NORA Gebruikersraad 2023-09-12)
• Actor: Een actor is een persoon (individu, groep of organisatie) die een handeling uitvoert. (NORA Gebruikersraad 2023-09-12)
• Actualiteit: De mate waarin gegevens recent genoeg zijn. (NORA Gebruikersraad/2022-06-06)
• Afnemer: De persoon of organisatie die een dienst in ontvangst neemt. Dit kan een burger, een (medewerker van een) bedrijf of instelling dan wel een collega binnen de eigen of een andere organisatie zijn. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Afspraak (begrip): Overeenkomst binnen de overheid of een deel (domein of sector) over de inrichting en het toepassen van bepaalde voorzieningen of standaarden. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Applicatie: Een computerprogramma om een specifieke taak uit te voeren die geen betrekking heeft op de werking van de computer zelf. (NORA Gebruikersraad 2023-09-13)
• Applicatie-architectuur: Een beschrijving van de structuur en interactie van de applicaties die belangrijke bedrijfsfuncties ondersteunen en gegevens beheren. (NORA Gebruikersraad 2023-09-14)
• Architectuur: Een beschrijving van een complex geheel, en van de principes die van toepassing zijn op de ontwikkeling van het geheel en zijn onderdelen. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Architectuurprincipe (Begrip): Een normatieve uitspraak die richting geeft aan het in samenhang ontwerpen en realiseren van overheidsdiensten voor burgers en bedrijven. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Architectuurproducten: Normatieve en descriptieve documenten die huidige/toekomstige architectuur van een organisatie/domein schetsen. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Attribuut: Een eigenschap, kenmerk of kwaliteit van een natuurlijke of rechtspersoon of een entiteit, in elektronisch formaat. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Authenticatie: Het aantonen dat degene die zich identificeert ook daadwerkelijk degene is die zich als zodanig voorgeeft: ben je het ook echt? Authenticatie noemt men ook wel verificatie van de identiteit. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Authenticatiedienst: Partij die op basis van een identificatiemiddel een authenticatieverklaring afgeeft. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Authenticatiefactor: Een factor waarvan is bevestigd dat deze gebonden is aan een bepaalde persoon en die onder een van de drie volgende categorieën valt:

1. Op bezit gebaseerde authenticatiefactor: een authenticatiefactor waarvan de betrokkene moet aantonen dat deze in zijn bezit is.
2. Op kennis gebaseerde authenticatiefactor: een authenticatiefactor waarvan de betrokkene moet aantonen dat hij ervan kennis draagt.
3. Inherente authenticatiefactor: een authenticatiefactor die op een fysiek kenmerk van een natuurlijke persoon is gebaseerd en waarbij de betrokkene moet aantonen dat hij dat fysieke kenmerk bezit. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)

• Authenticatiefraude: Authenticatie namens een persoon zonder diens toestemming. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Authenticatiemiddel: Het middel waarmee een persoon zijn of haar identiteit kan aantonen c.q. laten verifiëren. ()
• Authenticatieverklaring: Een Verklaring waaruit het bestaan en de juistheid kan worden opgemaakt van een authenticatie die heeft plaatsgevonden in de context van een bepaalde handeling of dienst. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Authenticiteit: Een kwaliteitsattribuut van een informatieobject. Het toont aan dat het informatieobject is wat het beweert te zijn, dat het is gemaakt of verzonden door de persoon of organisatie die beweert het te hebben gemaakt of verzonden en dat het is gemaakt en verzonden op het tijdstip als aangegeven bij het informatieobject. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Authentiek gegeven: In een basisregistratie opgenomen gegeven dat bij wettelijk voorschrift als authentiek is aangemerkt (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Authentieke bron: Een register of systeem, onder de verantwoordelijkheid van een publiekrechtelijk orgaan of particuliere entiteit, dat attributen omtrent een natuurlijke of rechtspersoon bevat en als de primaire bron van die informatie wordt beschouwd of krachtens nationaal recht als authentiek wordt erkend. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Autorisatie: Het proces van het toekennen van rechten voor de toegang tot geautomatiseerde functies en/of gegevens in ICT voorzieningen (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• BIV-classificatie: Een indeling die binnen de informatiebeveiliging wordt gehanteerd, waarbij de Beschikbaarheid (continuïteit), de Integriteit (betrouwbaarheid) en de Vertrouwelijkheid (exclusiviteit) van informatie en systemen wordt aangegeven. (NORA Gebruikersraad 2023-09-21)
• Baseline: Een gemeenschappelijk normenstelsel binnen een organisatie, waaruit passende maatregelen kunnen worden afgeleid. Een type baseline is de baseline kwaliteit, dat wil zeggen een organisatiebreed normenkader waarin de organisatie ook alle concrete maatregelen beschrijft die de kwaliteit van de diensten waarborgen. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Basisgegeven: Een in een basisregistratie opgenomen gegeven. (Stelselarchitectuur van het Heden)
• Basisregistratie: Een bij wet als basisregistratie aangemerkte registratie. (Stelselarchitectuur van het Heden)
• Bedrijfsfunctie: Een bedrijfsfunctie beschrijft datgene wat gedaan moet worden om een bedrijfsdoelstelling te behalen, onafhankelijk van de inrichting van de organisatie en haar processen. (NORA Gebruikersraad 2023-09-16)
• Bedrijfsfunctiemodel: Een bedrijfsfunctiemodel is een model van de bedrijfsfuncties van een organisatie en beschrijft wat een organisatie doet onafhankelijk van hoe het wordt uitgevoerd. (NORA Gebruikersraad 2023-09-17)
• Begrijpelijkheid: De mate waarin gegevens eenvoudig gelezen en geïnterpreteerd kunnen worden door gebruikers. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Beheerst (begrip gegevensmanagement): in een omgeving die vooraf gedefinieerd is en volgens wetgeving en referentiearchitectuur is ingericht. Het is een structurele aanpak. (Expertgroep Gegevensmanagement)
• Beleidskader (Begrip): NORA is gebaseerd op bestaand overheidsbeleid (Nationaal en Europees) en op de instrumenten die in het kader van dat beleid zijn ontwikkeld, zoals wetten, regelgeving, Kamerstukken en bestuursakkoorden. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Bericht: Een bericht is een afgeronde hoeveelheid informatie (met een begin en een eind), die van een verzender naar een ontvanger verstuurd wordt. (NORA Gebruikersraad 2023-09-18)
• Beschikbaarheid (begrip gegevensmanagement): gegevens worden opgeslagen volgens duurzame normen en afhankelijk van de organisatiekeuze beschikbaar gesteld aan verschillende afnemers. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten in technische, privacy afgeschermde, digitale, open of gesloten vormen. (Expertgroep Gegevensmanagement)
• Bestuursorgaan: Orgaan van een rechtspersoon krachtens publiekrecht ingesteld" (a-orgaan), of "een persoon of college, met enig openbaar gezag bekleed" (b-orgaan). (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Betrouwbaarheid: De mate waarin de organisatie zich voor de informatievoorziening kan verlaten op een informatiesysteem. De betrouwbaarheid van een informatiesysteem is daarmee de verzamelterm voor de begrippen beschikbaarheid, integriteit en vertrouwelijkheid. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Betrouwbaarheid: De mate waarin de organisatie zich voor de informatievoorziening kan verlaten op een informatiesysteem. De betrouwbaarheid van een informatiesysteem is daarmee de verzamelterm voor de begrippen beschikbaarheid, integriteit en vertrouwelijkheid. (NORA Gebruikersraad 2023-09-19)
• Betrouwbaarheidsniveau: Mate waarin vertrouwen kan worden gesteld in een identificatiemiddel, gebaseerd op de mate van zekerheid waarmee attributen, identiteiten, identificatiemiddelen en/of bevoegdheden zijn vastgesteld. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Bevoegdheid: Bevoegdheid is het bezitten van toestemming om een handeling te mogen verrichten, al dan niet in naam van een andere natuurlijke persoon of een rechtspersoon. ()
• Bouwsteen (Begrip): Een afspraak, standaard, organisatorische of technische voorziening of een combinatie hiervan ten behoeve van de realisatie van de digitale overheid. ()
• Bouwsteen (Begrip): Voorziening die deel uitmaakt van de infrastructuur van de e-overheid. (NORA Gebruikersraad 2023-09-22)
• Bronregistratie: De plaats waar een gegeven of document voor de eerste keer is vastgelegd (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Burgers en bedrijven: Alle belanghebbenden van overheidsdienstverlening in de ruimste zin van het woord. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Capability: Synoniem voor 'Generieke functie (Begrip)' (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Cloud computing (begrip): Cloud computing is een model voor het mogelijk maken van alomtegenwoordige, handige, on-demand netwerktoegang tot een gedeelde pool van configureerbare computerbronnen (bijvoorbeeld netwerken, servers, opslag, applicaties en diensten) die snel kunnen worden geleverd en vrijgegeven met een minimale beheersinspanning of interactie met de serviceprovider. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Compleetheid: De mate waarin gegevens aanwezig zijn. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Conceptueel informatiemodel: Een van de vier typen modellen zoals gedefinieerd in het MIM. (MIM 1.0 paragraaf 1.5)
• Consistentie: De mate waarin gegevens vrij van tegenspraak zijn en samenhang vertonen met andere gegevens. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Cyclisch proces (Begrip): Een proces met een vast en regelmatig terugkerend patroon. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Datadienst: Een dienst die specifiek is gericht op het uitwisselen van gegevens. ()
• Decentrale stelselvoorziening: Voorziening die onderdeel is van een landelijk stelsel (met afspraken, standaarden en voorzieningen) en waar meerdere (decentrale) voorkomens van zijn. Al deze decentrale voorkomens voldoen aan de landelijke afspraken en standaarden van het stelsel. (GDI-Architectuur (GA))
• Dienst: Een afgebakende prestatie van een persoon of organisatie (de dienstverlener), die voorziet in een behoefte van haar omgeving (de dienstafnemer(s)). (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Dienstafnemer: De persoon of organisatie die een dienst in ontvangst neemt. ()
• Dienstencatalogus: Een elektronisch bevraagbare catalogus die de gestructureerde verzameling van alle diensten, inclusief de onderverdeling in subdiensten en eventuele samengestelde diensten bevat. ()
• Dienstverlener: De persoon of organisatie die voorziet in het leveren van een afgebakende prestatie (dienst) aan haar omgeving (de afnemers). (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Digitaal identificatiemiddel: Een materiële en/of immateriële eenheid die persoonsidentificatiegegevens bevat en die gebruikt wordt voor authenticatie bij een online dienst. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Digitale bronidentiteit: Een verzameling van betrouwbare gegevens die een entiteit (persoon, organisatie, object of apparaat) representeren in het digitale domein. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Digitale identiteit: Een identiteit die een digitale representatie is van een persoon. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Doelarchitectuur: Beschrijving van de gewenste situatie in architectuur ("Soll"). Kan van toepassing zijn op een domein of organisatie en is de tegenhanger van de beschrijving van "gestolde" architectuur ("Ist"-situatie). (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Domein (Begrip): Een inhoudelijk verwante verzameling van publieke dienstverlening. (Besluit Sturing Digitale Overheid)
• EIF: The European Interoperability Framework (EIF) is a commonly agreed approach to the delivery of European public services in an interoperable manner. It defines basic interoperability guidelines in the form of common principles, models and recommendations. (Europese Commissie, Communication (COM(2017)134))
• Enterprise-architectuur: Architectuur die de huidige en toekomstige organisatiehuishouding en het transformatiepad daartussen beschrijft (“van Ist naar Soll”). (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Fysiek of technisch gegevens- of datamodel: Een van de vier typen modellen zoals gedefinieerd in het MIM. (MIM 1.0 paragraaf 1.5)
• GDI-Architectuur: Het deel van de overheidsarchitectuur dat de inrichting van de Gemeenschappelijke Digitale Infrastructuur (GDI) betreft en hiervoor richtinggevende afspraken, standaarden en generieke voorzieningen beschrijft. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• GDI-Voorziening: Een generieke voorziening die onderdeel is van de GDI. ()
• GIS: Een Geografisch InformatieSysteem (meestal afgekort tot GIS) is een informatiesysteem waarmee (ruimtelijke) gegevens of informatie over geografische objecten, zogeheten geo-informatie kan worden opgeslagen, beheerd, bewerkt, geanalyseerd, geïntegreerd en gepresenteerd. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Gebruiker: Iedere persoon, organisatie of functionele eenheid die gebruik maakt van een informatiesysteem (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Gegeven: Weergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Gegevens (begrip gegevensmanagement): Weergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat.. Het betreft hier alle vormen van gegevens, zowel data uit informatiesystemen als records en documenten, in alle vormen zoals gestructureerd als ongestructureerd (Expertgroep Gegevensmanagement)
• Gegevensbeschrijving: Ook wel 'metagegeven': beschrijving van de inhoud van een gegeven. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Gegevensmanagement (begrip): Gegevensmanagement betreft het integraal en beheerst verwerken van gegevens in een organisatie zowel op strategisch tactisch als operationeel niveau met als doel de gewenste kwaliteit en beschikbaarheid te realiseren. (Expertgroep Gegevensmanagement)
• Gegevensuitwisseling (Begrip): Het verstrekken aan en ontvangen van gegevens tussen (informatiesystemen van) overheidsorganisaties onderling en (informatiesystemen van) andere organisaties of personen. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Gemeenschappelijk: Gerelateerd aan meer dan 1 entiteit. Waar alle leden van een gemeenschap gebruik van kunnen maken of waar alle leden van een gemeenschap aan meedoen. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Gemeenschappelijk gegevensgebruik: Gegevens worden in beginsel slechts eenmalig verzameld en vervolgens meervoudig bij uitvoering van verschillende wetten gebruikt. (Stelselarchitectuur van het Heden)
• Generiek: Voor alle gevallen geldend, niet specifiek. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Generieke Digitale Infrastructuur: De verzameling aan afspraken, standaarden en voorzieningen die overheidsorganisaties en dienstverleners met een publieke taak ondersteunt bij de inrichting van hun digitale dienstverlening aan burgers en bedrijven en ook bij hun onderlinge digitale samenwerking. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Generieke functie (Begrip): Iets wat meerdere overheidsorganisaties moeten kunnen voor het uitvoeren van hun taken. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Generieke voorziening: Een voorziening die generiek is en dus breed gebruikt kan worden. ()
• Geo-informatie: Alle informatie-objecten die een plaatsgebonden kenmerk hebben: gegevens met een directe of indirecte referentie naar een plaats op het aardoppervlak. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Gerede twijfel: Er is sprake van gerede twijfel bij een afnemer over de juistheid van een gegeven als voldaan wordt aan de volgende criteria: er is een sterk vermoeden dat een (authentiek) gegeven onjuist is, dat vermoeden is gebaseerd op kennis en kunde van de eigen processen en doelgroep van de afnemer (een combinatie van kennis, kunde en gezond verstand) en de afnemer kent de definitie van dit (authentiek) gegeven. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Gewenste kwaliteit (begrip gegevensmanagement): alle aspecten van gegevens die voor de afnemer van belang zijn, bijvoorbeeld actualiteit, juistheid of detail, op het niveau dat de afnemer verwacht. Dat kan leiden tot kwaliteit van het hoogste niveau of kwaliteit van het gegeven dat slechts indicatief is als de afnemer dat wenst. (Expertgroep Gegevensmanagement)
• Gezaghebbende bron: Synoniem van Authentieke bron. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Gezamenlijk gegevensgebruik: Gegevens worden in beginsel slechts eenmalig verzameld en vervolgens meervoudig bij de uitvoering van verschillende wetten gebruikt. (Stelselarchitectuur van het Heden)
• Handelend persoon: Natuurlijke persoon die toegang vraagt tot digitale diensten. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• IAM (begrip): Identity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. (Expertgroep IAM)
• Identificatie: Het bekend maken van de identiteit van personen, organisaties of IT-voorzieningen. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Identificatiegegevens: Een verzameling gegevens aan de hand waarvan de identiteit van een persoon kan worden vastgesteld. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Identificatiemiddel: Een materiële en/of immateriële eenheid die identificatiegegevens bevat waarmee de identiteit van een persoon is aan te tonen. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Identiteit: Identiteit is de eenheid van wezen, volkomen overeenstemming en gelijkheid. Dat wat uniek of eigen is aan iets of iemand. Het kan daarbij gaan om zowel personen als organisaties of landen. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• In control statement: Een verklaring dat de hoogste leiding ‘in control’ is. (NORA 2.0)
• Informatie: Betekenisvolle gegevens. (NORA Gebruikersraad 2023-09-23)
• Informatie: Betekenisvolle gegevens. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Informatie-architectuur: De informatie-architectuur beschrijft de inhoudelijke relaties en samenhang tussen toepassingen (applicaties) en gegevensverzamelingen onderling. (NORA Gebruikersraad 2023-09-24)
• Informatie-object: Een op zichzelf staand geheel van gegevens met een eigen identiteit. Bijvoorbeeld: document, databasegegeven, emailbericht (met bijlagen), (zaak) dossier, internetsite (of een deel ervan),foto/afbeelding, geluidopname, wiki, blog enz. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Informatiebeveiliging: Het proces van vaststellen van de vereiste betrouwbaarheid van informatiesystemen in termen van vertrouwelijkheid, beschikbaarheid en integriteit alsmede het treffen, onderhouden en controleren van een samenhangend pakket van bijbehorende maatregelen. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Informatiebeveiligingsbeleid: Het informatiebeveiligingsbeleid verbindt de bedrijfsdoelstellingen met beveiligingsdoelstellingen. Met de beveiligingsdoelstellingen geeft een organisatie aan op welke wijze – door het treffen van beveiligingsmaatregelen – de bedrijfsdoelstellingen nagestreefd worden. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Informatiehuishouding: Het totaal aan regels en voorzieningen gericht op de informatiestromen en –opslag of archivering ter ondersteuning van de primaire processen. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Informatiemodel: Gestructureerde beschrijving van de structuur, semantiek en de eigenschappen van informatie over dingen in de werkelijkheid. (NORA Gebruikersraad 2023-09-25)
• Informatiesysteem: Een samenhangend geheel van gegevensverzamelingen en de daarbij behorende personen, procedures, processen en programmatuur alsmede de voor het informatiesysteem getroffen voorzieningen voor opslag, verwerking en communicatie. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Infrastructuur (Begrip): Het geheel van voorzieningen dat nodig is om een land of organisatie, zoals een bedrijf of een instelling, goed te laten functioneren. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Integraal (begrip gegevensmanagement): een benadering waarbij bijvoorbeeld organisatie, beleid, architectuur, processen gegevensbeheer, en producten onderling verbonden en afgestemd zijn. (Expertgroep Gegevensmanagement)
• Interactie (Begrip): Interactie in de context van overheidsdienstverlening betreft de (digitale) gegevensuitwisseling en wisselwerking tussen burgers en bedrijven en de overheid(sorganisaties). (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Interface: Een interface is een koppelvlak waarmee twee systemen met elkaar communiceren. Dat kunnen 2 computersystemen zijn, maar ook 2 mensen of 1 computer en 1 mens. (NORA Gebruikersraad 2023-09-26)
• Intermediair: Actor of applicatie die bemiddelt tussen aanbieders en afnemers. (NORA Gebruikersraad 2023-09-27)
• Interoperabiliteit: Interoperabiliteit is het vermogen van organisaties (en hun processen en systemen) om effectief en efficiënt informatie te delen met hun omgeving (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Juistheid: De mate waarin gegevens de echte waarde goed weergeven. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Kanaal: Communicatiekanaal dat bij de dienstverlening wordt gebruikt. Elk kanaal kent verschillende vormen waarin informatie kan worden gedeeld. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Kernwaarde van Dienstverlening (Begrip): NORA Kernwaarden zijn fundamentele overtuigingen, gebaseerd op maatschappelijke waarden, waar overheidsdienstverlening aan moet voldoen. (NORA Gebruikersraad)
• Keten: Een samenwerkingsverband tussen organisaties die naast hun eigen doelstellingen, één of meer gemeenschappelijk gekozen (of door de politiek opgelegde) doelstellingen nastreven. Deze ketenpartners zijn zelfstandig, maar zijn ook afhankelijk van elkaar waar het gaat om het bereiken van de gezamenlijke doelstellingen. (NORA Gebruikersraad 2023-09-28)
• Klantbeeld: Een overzicht van de voorkeuren en behoeften van de klant op basis van geagregeerde klancontactinformatie (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Knooppunt: een voorziening of organisatie die het afnemers makkelijk maakt aan te sluiten op beschikbare gegevensbronnen, waaronder de basisregistraties. (Stelselarchitectuur van het Heden)
• Koppelvlak: Interface, die volgens een bepaalde standaard de uitwisseling van gegevens tussen informatiesystemen verzorgt. Het aanleverende systeem is verantwoordelijk voor de vertaling van gegevens naar die standaard. Het afnemende systeem zorgt voor omzetting naar haar eigen omgeving. (NORA Gebruikersraad 2023-09-29)
• Kritiek (informatie)systeem: Een (informatie)systeem is kritiek wanneer bij het falen van het systeem de uitvoering van een kerntaak of kernproces niet langer kan worden gegarandeerd of een te beschermen belang van de betreffende overheidsorganisatie(s) niet langer kan worden beschermd. (nog niet vastgesteld)
• Kwaliteitsdoel (Begrip): NORA Kwaliteitsdoelen beschrijven de gewenste kenmerken van overheidsdienstverlening vanuit het perspectief van de wensen van de samenleving, de burgers en bedrijven (het wat). (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Landelijke gegevens: Die gegevens die in één van de landelijke basisregistraties zijn opgeslagen. (Stelselarchitectuur van het Heden)
• Leveringsvoorwaarden: De op schrift gestelde voorwaarden op basis waarvan standaard de levering van diensten plaatsvindt. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Locatie (begrip): De geografische positie en de vorm (geometrie), of een kenmerk waarvan elders de vorm en de positie bekend is. (NORA Gebruikersraad 2023-09-30)
• Logisch informatie- of gegevensmodel: Een van de vier typen modellen zoals gedefinieerd in het MIM. (MIM 1.0 paragraaf 1.5)
• Lokale gegevens: Die gegevens die binnen één overheidsorganisatie gebruikt en beheerd worden. (Stelselarchitectuur van het Heden)
• Machtiging: Een machtiging is een wilsverklaring waarbij iemand de bevoegdheid aan een ander verleent om in zijn of haar naam bepaalde feitelijke handelingen te verrichten. Zo'n machtiging geldt niet voor rechtshandelingen: daartoe dient de volmacht. ()
• Metagegevens (Begrip): Gegevens die context, inhoud, structuur en vorm van informatie en het beheer ervan door de tijd heen beschrijven. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Middelenuitgever: Partij die zorgdraagt voor de uitgifte van erkende identificatiemiddelen aan natuurlijke personen, rechtspersonen of ondernemingen. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Model van begrippen: Een van de vier typen modellen zoals gedefinieerd in het MIM. (MIM 1.0 paragraaf 1.5)
• NORA: Nederlandse Overheid Referentie Architectuur. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• NORA-conformiteit: De mate aan waarin een (geplande) dienst inclusief de onderliggende processen en systemen) aantoonbaar voldoet (of gaat voldoen) aan de NORA-principes (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• NORA-principe: Een kenmerk waaraan een dienst (geleverd door de overheid) geacht wordt te voldoen, om de interoperabiliteit van die dienst te vergroten. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Natuurlijk persoon: Een mens van vlees en bloed. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Niet-natuurlijk persoon: Een rechtspersoon of een samenwerkingsverband zonder rechtspersoonlijkheid. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Notificatie: De door een aanbieder aan afnemers verstrekte gegevens over binnen zijn domein plaatsgevonden gebeurtenissen. (NORA Gebruikersraad 2023-09-32)
• Onweerlegbaarheid: Begrip dat gebruikt wordt bij elektronische berichtuitwisseling en dat inhoudt dat de zender van een bericht niet kan ontkennen een bepaald bericht te hebben verstuurd en dat de ontvanger van een bericht niet kan ontkennen het bericht van de zender in de oorspronkelijke staat te hebben ontvangen. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Op strategisch tactisch en operationeel niveau (begrip gegevensmanagement): op alle niveaus van bestuurlijk tot aan de uitvoering zijn verantwoordelijkheden rondom gegevensmanagement te vinden. Visie en beleid worden uitgewerkt in architectuur en processen en leiden tot verwerking van gegevens. (Expertgroep Gegevensmanagement)
• Organisatie (begrip gegevensmanagement): de (interne en externe) partijen die met elkaar verbonden zijn om de gegevensverwerking tot stand te brengen, bijvoorbeeld overheidsinstanties en de samenwerkende partners in een keten en bijvoorbeeld ook commerciële partners aan wie een verwerkersovereenkomst wordt voorgelegd. (Expertgroep Gegevensmanagement)
• Overheidsarchitectuur: Een architectuur gericht op het functioneren van de overheid: overkoepelend (Nationaal en Internationaal), domein- of ketengericht of organisatiegericht. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Overheidsorganisatie: NORA doelt met het begrip 'overheidsorganisaties' zowel op overheden als op semi-overheid- en private organisaties met een publieke taak. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• PDCA-cyclus: Plan-Do-check-Act-cyclus, een regelkringprincipe voor procesbesturing (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Persoon (Begrip): Een mens van vlees en bloed. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Persoonsidentificatiegegevens: Synoniem voor Identificatiegegevens (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Plausibiliteit: De mate waarin gegevens worden beschouwd als waar en geloofwaardig door gebruikers. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Precisie: De mate waarin gegevens exact of onderscheidend genoeg zijn. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Privaat identificatiemiddel: Een niet van Overheidswege uitgegeven identificatiemiddel. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Procesarchitectuur: Onderdeel van de bedrijfsarchitectuur met principes en afspraken voor het inrichten van bedrijfsprocessen. (NORA Gebruikersraad 2023-09-33)
• Processpecifieke gegevens: Gegevens die zelfs binnen een organisatie niet gedeeld worden en alleen voor dat ene proces gebruikt worden. (Stelselarchitectuur van het Heden)
• Project Start Architectuur (PSA): Een PSA is een concreet en doelgericht ICT-architectuurkader waarbinnen een project moet worden uitgevoerd. In de PSA zijn de architectuurvisie, enterprise-architectuur en overige architecturen van de stakeholders vertaald naar aan het resultaat te stellen eisen. (NORA Gebruikersraad 2023-09-34)
• Publicatiedatum: Datum waarop document het laatst is gepubliceerd (http://standaarden.overheid.nl/owms/4.0/doc/eigenschappen/dcterms.modified) (NORA kennismodel)
• Publiek identificatiemiddel: Een van Overheidswege uitgegeven identificatiemiddel. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Publieke digitale dienstverlening: Verlening van elektronische diensten aan natuurlijke personen, ondernemingen of rechtspersonen ter uitoefening van een publieke taak door een bestuursorgaan als bedoeld in artikel 1:1, eerste lid, onderdeel a, van de Algemene wet bestuursrecht of een aangewezen organisatie. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Publieke taak: Een taak die het bestuursorgaan uitvoert voor de behartiging van een publiek of algemeen belang. (Stelselarchitectuur van het Heden)
• Redactionele wijzigingsdatum: Datum waarop de laatste versie is geïmplementeerd of de laatste wijziging is aangebracht. (NORA kennismodel)
• Referentie architectuur: Een referentie architectuur is een herbruikbare architectuur, gebaseerd op best-practices, die als een sjabloon dient voor het opstellen van specifieke architecturen, zoals doel-architecturen, enterprise architecturen en oplossingsarchitecturen. (NORA Gebruikersraad 2023-09-35)
• Registraties: Dit zijn systematische en meestal in een informatiesysteem opgeslagen beschrijvingen van instanties van concepten. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Requirement: Een eis waaraan de architectuur moet voldoen. (NORA Gebruikersraad 2023-09-36)
• Sectorale gegevens: Gegevens die binnen een bepaald domein van de overheid voor meerdere organisaties relevant zijn en die ook binnen zo'n domein voor meerdere organisaties op één plek beheerd worden. (Stelselarchitectuur van het Heden)
• Self Sovereign Identity (Begrip): Een wereldwijd concept, in de vorm van een mogelijk afsprakenstelsel met standaarden en voorzieningen, voor regie op gegevens door (wereld)burgers. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Semantiek (Begrip): Leer van de betekenis van woorden en woordgroepen. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Service-register: Register waar overheidsorganisaties hun diensten registreren en diensten van anderen kunnen terugvinden (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Solution-architectuur: Beschrijving van de gewenste oplossing van een specifiek probleem, of het eindresultaat van een project. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Standaard (Begrip): Een set van regels die beschrijft hoe mensen materialen, producten, diensten, technologieën, taken, processen en systemen dienen te ontwikkelen en beheren. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Standaard (begrip): (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Stelsel: Een systeem waarbinnen organisaties via afspraken, standaarden en/of voorzieningen samenwerken om bepaalde functionaliteit te realiseren. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Stelsel van Basisregistraties (Begrip): Het geheel van afspraken en voorzieningen gericht op het doelmatige en efficiënte beheer van een beperkt aantal gegevens, die nodig zijn voor de uitvoering van de taken van de overheid, vastgelegd in gegevensverzamelingen met een wettelijke basis (de basisregistraties), inclusief hun onderlinge samenhang en de gemeenschappelijke voorzieningen die nodig zijn voor verzameling, verspreiding en gebruik. (Stelselarchitectuur van het Heden)
• Toegang (Begrip): Toegang tot de dienstverlening van de overheid. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Toegankelijkheid: Houdt in dat informatie vindbaar, interpreteerbaar en uitwisselbaar is. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Toepassingsgebied: De omschrijving van het functionele gebruik van de voorziening (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Traceerbaarheid: De mate waarin de totstandkoming en het gebruik van gegevens zijn vastgelegd. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Transparantie: Inzicht in de werkwijze die de overheid hanteert. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Validiteit: De mate waarin gegevens voldoen aan de verwachte structuur en opslagvorm. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Vertrouwensraamwerk: Stelsel van afspraken op juridisch, organisatorisch, financieel, communicatief, semantisch en technisch gebied, zodat partijen op een veilige en efficiënte manier kunnen samenwerken. (NORA Gebruikersraad 2023-09-37)
• Verwerken (begrip gegevensmanagement): een bewerking of een geheel van bewerkingen met betrekking tot persoonsgegevens of een geheel van persoonsgegevens, al dan niet uitgevoerd via geautomatiseerde procedés, zoals het verzamelen, vastleggen, ordenen, structureren, opslaan, bijwerken of wijzigen, opvragen, raadplegen, gebruiken, verstrekken door middel van doorzending, verspreiden of op andere wijze ter beschikking stellen, aligneren of combineren, afschermen, wissen of vernietigen van gegevens. (Expertgroep Gegevensmanagement)
• Verwijsindex: Een overzicht waarin vermeld staat in welke andere bronnen welke soort gegevens over deze persoon of deze zaak te vinden zijn. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Viewpoints: Dwarsdoorsnede van NORA voor een specifiek publiek of doel. Een viewpoint bestaat uit een selectie van elementen en relaties tussen elementen. Een viewpoint het kan een subset van de elementtypen uit het kennismodel bevatten (bv alleen beleidskaders en basisprincipes), maar ook een selectie binnen een elementtype (bv alleen elementen die over beveiliging gaan). (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Vindbaarheid: Houdt in dat informatie binnen redelijke termijn kan worden gevonden. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Volledigheid: Betekent dat alle procesgebonden informatie is vastgelegd en wordt beheerd die aanwezig zou moeten zijn conform het beheerregime dat voor dat proces is vastgesteld. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)
• Voorziening (begrip): Groepering van services die aan afnemers worden aangeboden, met als doel het bevorderen van uniformiteit en efficiëntie binnen de overheid. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Wallet: Een voorziening in de vorm van een online service of softwareprogramma dat vertrouwelijke gegevens kan bevatten, zoals persoonlijke attributen, identificatiegegevens, inloggegevens en bankpassen, en dat de bezitter in staat stelt digitale transacties uit te voeren, zoals aantonen van zijn identiteit, attributen verstrekken en betalingen te doen. (NORA Gebruikersraad/2022-06-07)
• Werkingsgebied: Het domein (organisatorisch, taakvelden) binnen de overheid waarin het element (principe, standaard, voorziening..) wordt of kan worden toegepast. Bijvoorbeeld: gemeenten, provincies, waterschappen, Rijk, zorginstellingen, primair onderwijs. (Kennismodel NORA)
• Zaak: Een samenhangende hoeveelheid werk met een welgedefinieerde aanleiding en een welgedefinieerd eindresultaat, waarvan kwaliteit, voortgang en doorlooptijd inzichtelijk zijn en bewaakt worden. (NORA 3.0 Principes voor samenwerking en dienstverlening)

Begrippen dochters

• GEMMA: het kennismodel met relevante begrippen http://www.gemmaonline.nl/index.php/Toelichting_op_kennismodel
• EAR: het begrippenkader http://www.earonline.nl/index.php/Begrip
• PETRA: het kennismodel http://www.wikixl.nl/wiki/petra/index.php/Kennismodel
• WILMA: het begrippenkader http://www.wikixl.nl/wiki/wilma/index.php/Begrippenkader en het kennismodel http://www.wikixl.nl/wiki/wilma/index.php/Kennismodel

Een beschrijving van een complex geheel, en van de principes die van toepassing zijn op de ontwikkeling van het geheel en zijn onderdelen.

Nederlandse Overheid Referentie Architectuur.

Alle belanghebbenden van overheidsdienstverlening in de ruimste zin van het woord.

Een bij wet als basisregistratie aangemerkte registratie.

Het proces van vaststellen van de vereiste betrouwbaarheid van informatiesystemen in termen van vertrouwelijkheid, beschikbaarheid en integriteit alsmede het treffen, onderhouden en controleren van een samenhangend pakket van bijbehorende maatregelen.

De mate waarin de organisatie zich voor de informatievoorziening kan verlaten op een informatiesysteem. De betrouwbaarheid van een informatiesysteem is daarmee de verzamelterm voor de begrippen beschikbaarheid, integriteit en vertrouwelijkheid.

De mate waarin de organisatie zich voor de informatievoorziening kan verlaten op een informatiesysteem. De betrouwbaarheid van een informatiesysteem is daarmee de verzamelterm voor de begrippen beschikbaarheid, integriteit en vertrouwelijkheid.

Een samenhangend geheel van gegevensverzamelingen en de daarbij behorende personen, procedures, processen en programmatuur alsmede de voor het informatiesysteem getroffen voorzieningen voor opslag, verwerking en communicatie.

Cloud computing is een model voor het mogelijk maken van alomtegenwoordige, handige, on-demand netwerktoegang tot een gedeelde pool van configureerbare computerbronnen (bijvoorbeeld netwerken, servers, opslag, applicaties en diensten) die snel kunnen worden geleverd en vrijgegeven met een minimale beheersinspanning of interactie met de serviceprovider.

De persoon of organisatie die voorziet in het leveren van een afgebakende prestatie (dienst) aan haar omgeving (de afnemers).

The European Interoperability Framework (EIF) is a commonly agreed approach to the delivery of European public services in an interoperable manner. It defines basic interoperability guidelines in the form of common principles, models and recommendations.

Alle informatie-objecten die een plaatsgebonden kenmerk hebben: gegevens met een directe of indirecte referentie naar een plaats op het aardoppervlak.

alle aspecten van gegevens die voor de afnemer van belang zijn, bijvoorbeeld actualiteit, juistheid of detail, op het niveau dat de afnemer verwacht. Dat kan leiden tot kwaliteit van het hoogste niveau of kwaliteit van het gegeven dat slechts indicatief is als de afnemer dat wenst.

De persoon of organisatie die een dienst in ontvangst neemt. Dit kan een burger, een (medewerker van een) bedrijf of instelling dan wel een collega binnen de eigen of een andere organisatie zijn.

Een samenhangende hoeveelheid werk met een welgedefinieerde aanleiding en een welgedefinieerd eindresultaat, waarvan kwaliteit, voortgang en doorlooptijd inzichtelijk zijn en bewaakt worden.

Het informatiebeveiligingsbeleid verbindt de bedrijfsdoelstellingen met beveiligingsdoelstellingen. Met de beveiligingsdoelstellingen geeft een organisatie aan op welke wijze – door het treffen van beveiligingsmaatregelen – de bedrijfsdoelstellingen nagestreefd worden.

Communicatiekanaal dat bij de dienstverlening wordt gebruikt. Elk kanaal kent verschillende vormen waarin informatie kan worden gedeeld.

NORA doelt met het begrip 'overheidsorganisaties' zowel op overheden als op semi-overheid- en private organisaties met een publieke taak.

Interoperabiliteit is het vermogen van organisaties (en hun processen en systemen) om effectief en efficiënt informatie te delen met hun omgeving