Bindende Architectuurafspraken

Deze pagina is in opbouw. Kom later terug om het resultaat te zien of neem contact op met nora@ictu.nl als je mee wilt werken aan de eerste concepten.

De eerste twee niveaus bindende architectuurafspraken: 5 Kernwaarden van Dienstverlening en 20 Kwaliteitsdoelen. Deze afbeelding is ook beschikbaar als afdrukbare poster (PDF, 1,49 MB).

Wat zijn bindende architectuurafspraken?

De bindende architectuurafspraken van de NORA is een set van bindende architectuurafspraken en vormt de inhoudelijke kern van de NORA: richtinggevende uitspraken en normen waar je je aan moet houden bij het (her-)ontwerpen van losse overheidsdiensten en de bredere dienstverlening. Deze set is ingedeeld in vier niveaus, van algemeen naar specifiek:

1. Kernwaarden van Dienstverlening
2. Kwaliteitsdoelen
3. Architectuurprincipes
4. Implicaties van Architectuurprincipes

Het doel van de afspraken is om goede diensten en goed op elkaar aansluitende dienstverlening mogelijk te maken en de kwaliteit te verbeteren. In de afspraken komen beleidskeuzes samen met de ervaring en kennis die door talloze experts is opgebouwd over hoe je dat beleid kunt realiseren. De afspraken zijn opgesteld binnen de community van overheidsarchitecten, vastgesteld in de NORA Gebruikersraad.

Voor wie zijn de afspraken bindend?

Al in 2014 heeft het toenmalige Kabinet de NORA verplicht voor de hele overheid, in 2022 is dit nog eens extra bekrachtigd in het Overheidsbreed Beleidsoverleg Digitale Overheid (OBDO).

Dat betekent dat elke overheidsorganisatie die een verandering in zet, en elke professional die in een veranderproject betrokken is, moet kijken of zij zich houden aan de bindende architectuurafspraken.

Vaak gaat het dan om diensten aan burgers en bedrijven met een digitale component. Maar ook bij diensten aan andere overheden, of als gegevens gedeeld worden voor een dienst die niet digitaal is, geven de afspraken nuttige handvatten.

In sommige gevallen zijn ook private partijen gehouden aan de NORA, als zij werken aan publieke dienstverlening (denk bijvoorbeeld aan ziekenhuizen, overheidsleveranciers en stichtingen met een publieke taak).

Pas toe of leg uit

Wanneer NORA van toepassing is, geldt het pas-toe-of-leg-uit principe: je past alle afspraken toe, tenzij er goede redenen zijn om van een specifieke afspraak vanaf te wijken. Wijk je af, dan leg je vast waarom en met welke argumentatie je dat doet. En je geeft aan wanneer je de afweging opnieuw moet maken, bijvoorbeeld wanneer een bepaald systeem vervangen wordt of de dienst geëvalueerd. Zo voorkom je dat tijdelijke uitzonderingen onnodig lang blijven bestaan.

Afwijken is meestal niet wenselijk, omdat je daarmee beleid, kennis en ervaring die zijn opgebouwd aan de kant schuift. Soms is het echter nodig, bijvoorbeeld wanneer de aard of de omgeving van de dienst unieke eisen stelt. Denk bijvoorbeeld eens aan de zorg, waar private partijen heel gevoelige informatie over burgers uitwisselen - een dienst in zo'n omgeving vraagt wellicht andere afspraken rond gegevensbescherming en een andere vorm van authenticatie dan de gemiddelde overheidsdienst. Voor de zorg is daarom een eigen set met architectuurafspraken vastgesteld, de DIZRA, die de NORA aanvult waar dat nodig is. Zie de NORA Familie voor meer van dit soort aanvullende overheidsarchitecturen.

Een andere veelvoorkomende reden om af te wijken, maar dan tijdelijk, is dat de omgeving nog niet toe is aan de gewenste oplossing en dat dat op korte termijn ook niet kan realiseren. Denk bijvoorbeeld aan legacy-systemen die niet volgens de nieuwste inzichten zijn ontworpen, maar waarvoor nog geen alternatief beschikbaar is. Een dienst die afhankelijk is van zo'n systeem kan niet voldoen aan alle bindende afspraken van de NORA, terwijl dat eigenlijk wel zou moeten. Daarmee is de kous echter niet af: deel van de uitleg is in dit geval een roadmap of plan om in de toekomst wel te voldoen.

Uitleg over de vier niveaus

De set van afspraken vormt een samenhangend geheel met de volgende logica en structuur:

• 5 Kernwaarden van Dienstverlening fundamentele overtuigingen waar overheidsdienstverlening aan moet voldoen, gebaseerd op maatschappelijke waarden en de verwachtingen die we als burgers in een democratische rechtsstaat hebben.
• 20 Kwaliteitsdoelen vullen de kernwaarden verder in en zijn kenmerken van goede overheidsdienstverlening. Ze zijn rechtstreeks terug te voeren op beleidskaders.

De Kernwaarden en Kwaliteitsdoelen zijn vooral samen te gebruiken, namelijk in het gesprek met bestuurders en beleidsmedewerkers over nieuwe of veranderende diensten. Ze zijn zo geformuleerd dat je het gesprek kunt voeren over 'wat' je waarom je wilt bereiken, zonder direct in het 'hoe' van specifieke oplossingen en techniek te belanden.

Vanuit de keuze voor wat en waarom begint vervolgens het gesprek over (her-)ontwerp en realisatie van de gewenste dienst. De meer concrete niveaus van architectuurafspraken helpen je hier om de juiste keuzes te maken, gebaseerd op de richting waar je heen wilt en de kennis die door de jaren heen is opgedaan:

• 17 Architectuurprincipes geven richting bij de keuze tussen mogelijke oplossingsrichtingen.
• bijna 90 generieke Implicaties van Architectuurprincipes werken de consequenties van die richting uit op alle lagen van het NORA Vijflaagsmodel.

Doordat de vier niveaus met elkaar verbonden zijn, hoef je je bij het voeren van het ene gesprek geen zorgen te maken dat in het andere iets essentieels vergeten wordt. Je kunt bovendien gemakkelijk de uitkomst van het ene gesprek vertalen naar het andere:

• Is een bepaald kwaliteitsdoel extra belangrijk voor een dienst, dan kan de architect de architectuurprincipes die daar bij horen extra benadrukken en de implicaties in de eigen situatie uitwerken.
• Laat een architectuurprincipe of implicatie een favoriete oplossingsrichting afvallen, dan kun je dat naar beleid en bestuur vertalen door aan te geven welke kwaliteitsdoel in gevaar dreigde te komen.

De links tussen beleid en kwaliteitsdoelen en tussen implicaties en vijflaagsmodel maken nog een derde gesprek gemakkelijker: je kunt sneller bepalen wat de impact is van nieuw beleid en laten zien op welke lagen die impact te verwachten is.

Wat is de relatie van de bindende architectuurafspraken met de rest van de NORA?

Basisconcept van Dienstverlening

Het NORA Dienstverleningsconcept is een ontwerpschets van goede overheidsdienstverlening, die je kunt gebruiken bij het ontwerpen van losse diensten, als analysemodel voor de evaluatie van bestaande diensten en om dienstverlening meer samenhangend aan te bieden. Het Dienstverleningsconcept maakt vooralsnog geen deel uit van de bindende architectuurafspraken. Inhoudelijk sluiten ze echter wel goed bij elkaar aan:

• Beide kijken verder dan een enkele dienst, maar werken aan een samenhangende dienstverlening aan burgers en bedrijven
• Beide meten de kwaliteit van een dienst af aan de mate waarin ze de behoeften van burger/bedrijf/samenleving invult
• Beide maken gebruik van de kennis en ervaring van architecten en ander professionals uit de NORA Familie

Vijflaagsmodel

Het NORA Vijflaagsmodel wordt door steeds meer architecten en niet-architecten gebruikt als communicatie- en ordeningsmiddel. Door elk van de vijf lagen in te vullen kun je de complexiteit van een project of vraagstuk uiteenrafelen in componenten, zonder de samenhang er tussen uit het oog te verliezen. Het Vijflaagsmodel is zelf geen onderdeel van de NORA bindende architectuurafspraken.

De Implicaties van Architectuurprincipes zijn wel ingedeeld volgens het Vijflaagsmodel: elke implicatie hangt aan één of meerdere lagen. Zo kan wie het model gebruikt snel de impact van de bindende afspraken op het eigen project bepalen.

NORA Familie

De bindende afspraken worden vastgesteld en gewijzigd door de NORA Gebruikersraad. Zij zijn het formele besluitvormende orgaan van de bredere NORA Familie, de community van architecten en architecturen in de publieke sector.

Architecturen die deel uitmaken van de NORA Familie passen de bindende architectuurafspraken toe en vullen ze aan met hun eigen afspraken. Architecturen zijn primair gericht op hun eigen terrein, of dit nu een bestuurslaag is (gemeenten/provincies/waterschappen/Rijk), een keten of een inhoudelijk domein. Die omgeving bepaalt zowel de inhoud van de architectuur als het proces waarin afspraken tot stand komen en de status van de eigen afspraken. Architecturen verschillen hierdoor enorm in de manier waarop zij de NORA afspraken toepassen en in de mate waarin de architectuur gelijkloopt met wijzigingen in de NORA.

NORA Lijsten en verwijzingen

Om de bindende afspraken goed toe te passen heb je vaak kennis over praktische zaken nodig. Denk bijvoorbeeld aan het Architectuurprincipe Standaardiseer waar mogelijk, met als implicaties o.a. Gebruik standaard oplossingen en Pas open standaarden toe. Zonder basale kennis van standaardoplossingen of open standaarden kun je dit niet toepassen: welke standaardoplossingen en open standaarden bestaan er?

Om de architect hierbij te helpen staat op noraonline.nl een aantal lijsten en verwijzingen naar o.a. voorzieningen en open standaarden.

NORA Thema's en Onderwerpen

Bindende architectuurafspraken zijn gebouwd op de kennis en ervaring van architecten. Die kennis bouwen we deels samen op, rond inhoudelijke onderwerpen die meerdere organisaties raken en om een architectuur-reactie of -oplossing vragen. Wanneer er een actieve community rond een onderwerp ontstaat noemen we dit een thema.

Hoewel uit thema's voorstellen voor nieuwe bindende afspraken kunnen ontstaan, is dit niet het enige doel. Het opbouwen en delen van kennis en good practices staat in de thema's centraal.

Nederlandse Overheid Referentie Architectuur.

NORA doelt met het begrip 'overheidsorganisaties' zowel op overheden als op semi-overheid- en private organisaties met een publieke taak.

Alle belanghebbenden van overheidsdienstverlening in de ruimste zin van het woord.

Een beschrijving van een complex geheel, en van de principes die van toepassing zijn op de ontwikkeling van het geheel en zijn onderdelen.