Bindende Architectuurafspraken: verschil tussen versies
(interpuncties) |
|||
| Regel 101: | Regel 101: | ||
===Vijflaagsmodel=== | ===Vijflaagsmodel=== | ||
Het NORA [[Vijflaagsmodel]] wordt door steeds meer architecten en niet-architecten gebruikt als communicatie- en ordeningsmiddel. Door elk van de vijf lagen | Het NORA [[Vijflaagsmodel]] wordt door steeds meer architecten en niet-architecten gebruikt als communicatie- en ordeningsmiddel. Door een vraagstuk vanuit elk van de vijf lagen (views) te bekijken en te bespreken kan je de complexiteit van een project of vraagstuk uiteenrafelen in overzienbare componenten, zonder de samenhang er tussen uit het oog te verliezen. Het Vijflaagsmodel is zelf geen onderdeel van de NORA bindende architectuurafspraken. | ||
De [[Implicaties van Architectuurprincipes]] zijn wel ingedeeld volgens het Vijflaagsmodel: elke implicatie hangt aan één of meerdere lagen. Zo kan wie het model gebruikt snel de impact van de bindende afspraken op het eigen project bepalen. | De [[Implicaties van Architectuurprincipes]] zijn wel ingedeeld volgens het Vijflaagsmodel: elke implicatie hangt aan één of meerdere lagen. Zo kan wie het model gebruikt snel de impact van de bindende afspraken op het eigen project bepalen. | ||
Versie van 5 dec 2022 18:20
Wat zijn bindende architectuurafspraken?[bewerken]
De bindende architectuurafspraken is een set richtinggevende uitspraken en normen waar je je aan moet houden bij het (her-)ontwerpen van de afzonderlijke overheidsdiensten en de bredere dienstverlening.
Deze set vormt de inhoudelijke kern van de NORA en is ingedeeld in vier niveaus, van algemeen naar specifiek:
- Kernwaarden van Dienstverlening
- Kwaliteitsdoelen
- Architectuurprincipes
- Implicaties van Architectuurprincipes
Het doel van de afspraken is om goede diensten en goed op elkaar aansluitende dienstverlening mogelijk te maken en de kwaliteit te verbeteren. In de afspraken komen beleidskeuzes samen met de ervaring en kennis die door talloze experts is opgebouwd over hoe je dat beleid kunt realiseren. De afspraken zijn opgesteld binnen de community van overheidsarchitecten en vastgesteld door de NORA Gebruikersraad.
Uitleg over de vier niveaus[bewerken]
Bekijk relaties
Ontstaansgeschiedenis & historie |
De set van afspraken vormt een samenhangend geheel met de volgende logica en structuur:
- 5 Kernwaarden van Dienstverlening zijn fundamentele overtuigingen waar overheidsdienstverlening aan moet voldoen, gebaseerd op maatschappelijke waarden en de verwachtingen die we als burgers in een democratische rechtsstaat hebben.
- 20 Kwaliteitsdoelen vullen de kernwaarden verder in en zijn kenmerken van goede overheidsdienstverlening. Ze zijn rechtstreeks terug te voeren op beleidskaders.
De Kernwaarden en Kwaliteitsdoelen zijn vooral samen te gebruiken, namelijk in het gesprek met bestuurders en beleidsmedewerkers over nieuwe of veranderende diensten. Ze zijn zo geformuleerd dat je het gesprek kunt voeren over 'wat' je 'waarom' je wilt bereiken, zonder direct in het 'hoe' van specifieke oplossingen en techniek te belanden.
Vanuit de keuze voor wat en waarom begint vervolgens het gesprek over (her-)ontwerp en realisatie van de gewenste dienst. De meer concrete niveaus van architectuurafspraken helpen je hier om de juiste keuzes te maken, gebaseerd op de richting waar je heen wilt en de kennis die door de jaren heen is opgedaan:
- 17 Architectuurprincipes geven richting bij de keuze tussen mogelijke oplossingsrichtingen.
- bijna 90 generieke Implicaties van Architectuurprincipes werken de consequenties van die richting uit op alle lagen van het NORA Vijflaagsmodel.
Doordat de vier niveaus met elkaar verbonden zijn, hoef je je bij het voeren van het ene gesprek geen zorgen te maken dat in het andere iets essentieels vergeten wordt. Je kunt bovendien gemakkelijk de uitkomst van het ene gesprek vertalen naar het andere:
- Is een bepaald kwaliteitsdoel extra belangrijk voor een dienst, dan kan de architect de architectuurprincipes die daar bij horen extra benadrukken en de implicaties in de eigen situatie uitwerken.
- Laat een architectuurprincipe of implicatie een favoriete oplossingsrichting afvallen, dan kun je dat naar beleid en bestuur vertalen door aan te geven welk kwaliteitsdoel in gevaar dreigde te komen.
De relaties tussen beleid en kwaliteitsdoelen en tussen implicaties en het vijflaagsmodel maken nog een derde gesprek gemakkelijker: je kunt sneller bepalen wat de impact is van nieuw beleid en laten zien op welke lagen die impact te verwachten is.
Voor wie zijn de afspraken bindend en wat betekent dat?[bewerken]
Al in 2008 heeft het toenmalige Kabinet de NORA verplicht gesteld voor de hele overheid. In 2023 worden de actuele uitwerkingen nog eens extra bekrachtigd in het Overheidsbreed Beleidsoverleg Digitale Overheid (OBDO).
Dat betekent dat elke overheidsorganisatie die een verandering doorvoert, en elke professional die in een veranderproject betrokken is, moet kijken of zij zich houden aan de bindende architectuurafspraken. En als dat niet het geval mocht zijn, dan wordt daar een goede uitleg bij gegeven volgens het principe van "pas-toe-of-leg-uit" (PToLU).
Vaak gaat het dan om diensten aan burgers en bedrijven met een digitale component. Maar ook bij diensten aan andere overheden, of als gegevens gedeeld worden voor een dienst die niet digitaal is, geven de afspraken nuttige handvatten.
In sommige gevallen zijn ook private partijen gehouden aan de NORA, als zij werken aan publieke dienstverlening. Denk daarbij aan bijvoorbeeld ziekenhuizen, overheidsleveranciers en stichtingen met een publieke taak.
Pas toe of leg uit[bewerken]
Wanneer NORA van toepassing is, geldt het pas-toe-of-leg-uit principe: je past alle afspraken toe, tenzij er goede redenen zijn om van een specifieke afspraak af te wijken. Wijk je af, dan leg je vast waarom en met welke reden je dat doet. En je geeft aan wanneer je de afweging opnieuw zult maken, bijvoorbeeld wanneer een bepaald systeem vervangen wordt of de dienst geëvalueerd. Zo voorkom je dat tijdelijke uitzonderingen onnodig lang blijven bestaan.
Afwijken is meestal niet wenselijk, omdat je daarmee beleid, kennis en ervaring die zijn opgebouwd aan de kant schuift. Soms is het echter nodig, bijvoorbeeld wanneer de aard of de omgeving van de dienst unieke eisen stelt. Denk bijvoorbeeld eens aan de zorg, waar private partijen heel gevoelige informatie over burgers uitwisselen - een dienst in zo'n omgeving vraagt wellicht andere afspraken rond gegevensbescherming en een andere vorm van authenticatie dan de gemiddelde overheidsdienst. Voor de zorg is daarom een eigen set met architectuurafspraken vastgesteld, de DIZRA, die de NORA aanvult waar dat nodig is. Zie de NORA Familie voor meer van dit soort aanvullende overheidsarchitecturen.
Een andere veelvoorkomende reden om af te wijken, maar dan tijdelijk, is dat de omgeving nog niet toe is aan de gewenste oplossing en dat op korte termijn ook niet kan realiseren. Denk bijvoorbeeld aan legacy-systemen die niet volgens de nieuwste inzichten zijn ontworpen, maar waarvoor nog geen alternatief beschikbaar is. Een dienst die afhankelijk is van zo'n systeem kan niet voldoen aan alle nieuwe bindende afspraken van de NORA, terwijl dat eigenlijk wel zou moeten. Daarmee is de kous echter niet af: een deel van de uitleg is in dat geval een roadmap of plan om in de toekomst wel te voldoen.
Wat is de relatie van de bindende architectuurafspraken met de rest van de NORA?[bewerken]
Basisconcept van Dienstverlening[bewerken]
Het NORA Dienstverleningsconcept is een ontwerpschets van goede overheidsdienstverlening. Je kunt die gebruiken bij het ontwerpen van losse diensten, als analysemodel voor de evaluatie van bestaande diensten en om dienstverlening meer samenhangend aan te bieden. Het Dienstverleningsconcept maakt vooralsnog geen deel uit van de bindende architectuurafspraken. Inhoudelijk sluiten ze echter wel goed bij elkaar aan:
- Beide kijken verder dan een enkele dienst, maar werken aan een samenhangende dienstverlening aan burgers en bedrijven
- Beide meten de kwaliteit van een dienst af aan de mate waarin ze de behoeften van burger/bedrijf/samenleving invult
- Beide maken gebruik van de kennis en ervaring van architecten en ander professionals uit de NORA Familie
Vijflaagsmodel[bewerken]
Het NORA Vijflaagsmodel wordt door steeds meer architecten en niet-architecten gebruikt als communicatie- en ordeningsmiddel. Door een vraagstuk vanuit elk van de vijf lagen (views) te bekijken en te bespreken kan je de complexiteit van een project of vraagstuk uiteenrafelen in overzienbare componenten, zonder de samenhang er tussen uit het oog te verliezen. Het Vijflaagsmodel is zelf geen onderdeel van de NORA bindende architectuurafspraken.
De Implicaties van Architectuurprincipes zijn wel ingedeeld volgens het Vijflaagsmodel: elke implicatie hangt aan één of meerdere lagen. Zo kan wie het model gebruikt snel de impact van de bindende afspraken op het eigen project bepalen.
NORA Familie[bewerken]
De bindende afspraken worden vastgesteld en gewijzigd door de NORA Gebruikersraad. Zij zijn het formele besluitvormende orgaan van de bredere NORA Familie, de community van architecten en architecturen in de publieke sector.
Architecturen die deel uitmaken van de NORA Familie passen de bindende architectuurafspraken toe en vullen ze aan met hun eigen afspraken. Architecturen zijn primair gericht op hun eigen terrein, of dit nu een bestuurslaag is (gemeenten/provincies/waterschappen/Rijk), een keten of een inhoudelijk domein. Die omgeving bepaalt zowel de inhoud van de architectuur als het proces waarin afspraken tot stand komen en de status van de eigen afspraken. Architecturen verschillen hierdoor enorm in de manier waarop zij de NORA afspraken toepassen en in de mate waarin de architectuur gelijkloopt met wijzigingen in de NORA.
NORA Lijsten en verwijzingen[bewerken]
Om de bindende afspraken goed toe te passen heb je vaak kennis over praktische zaken nodig. Denk bijvoorbeeld aan het Architectuurprincipe Standaardiseer waar mogelijk, met als implicaties o.a. Gebruik standaard oplossingen en Pas open standaarden toe. Zonder basale kennis van standaardoplossingen of open standaarden kun je dit niet toepassen: welke standaardoplossingen en open standaarden bestaan er?
Om de architect hierbij te helpen staat op noraonline.nl een aantal lijsten en verwijzingen naar o.a. voorzieningen en open standaarden.
NORA Thema's en Onderwerpen[bewerken]
Bindende architectuurafspraken zijn gebouwd op de kennis en ervaring van architecten. Die kennis bouwen we deels samen op, rond inhoudelijke onderwerpen die meerdere organisaties raken en om een architectuur-reactie of -oplossing vragen. Wanneer er een actieve community rond een onderwerp ontstaat noemen we dit een thema.
Hoewel uit thema's voorstellen voor nieuwe bindende afspraken kunnen ontstaan, is dit niet het enige doel. Het opbouwen en delen van kennis en good practices staat in de thema's centraal.