Eigenschap:Toelichting
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Type eigenschap
:
Tekst
Geldige waarden
:
Meerdere waarden toegestaan
:
Nee
Weergave op formulieren
:
Tekstvak
Initiële waarde
:
Verplicht veld
:
Nee
Toelichting op formulier
:
Deze eigenschap kan worden gebruikt om elementen te voorzien van een uitgebreide toelichting.
Subeigenschap van
:
Geïmporteerd uit
:
Formatteerfunctie externe URI
:
Klik op de button om een nieuwe eigenschap te maken:
A
Binnen de GDI-Architectuur wordt een meer specifieke betekenis gehanteerd: regels die voor de inrichting van een generieke functie door partijen zijn overeengekomen, vastgelegd en gepubliceerd.
Een afspraak is één van de mogelijke vormen van een bouwsteen voor de digitale overheid.
Een Afspraak kan bijvoorbeeld gaan over de benodigde samenwerking tussen de betrokken (overheid)organisaties, of de regels die zijn overeengekomen voor de inrichting of toepassing van een generieke functie, of het toepassen van bepaalde standaarden of voorzieningen.<br>
Het kan nodig zijn om een afspraak vast te leggen in een wettelijk kader, zoals de Wet Digitale Overheid. Maar dat kan ook in AMVB’s, regelingen, beleidsregels, convenanten enz.<br>
Afspraken zijn concrete invullingen van de [[implicatie]]s van [[Architectuurprincipe]]s.<br>
Van belang is dan om specifiek te maken voor wie en wanneer de afspraak geldt, bij voorbeeld door toepassingsgebied, werkingsgebied, datum van inwerkingtreding en datum van uitfasering aan te geven.<br>
ArchiMate-vertaling: [https://pubs.opengroup.org/architecture/archimate3-doc/chap08.html#_Toc10045382 Contract].
<div class="inspring">A contract represents a formal or informal specification of an agreement between a provider and a consumer that specifies the rights and obligations associated with a product and establishes functional and non-functional parameters for interaction.</div>
Rationale ArchiMate-vertaling: "Product" is een concept in ArchiMate om meerdere elementen te bevatten die in gezamenlijkheid iets kunnen realiseren (in dit geval een Generieke Functie).
<div class="inspring pijl">[[Afspraak|Element met relaties in kennismodel]]</div> +
Het verslag van de bijeenkomst van Werkgroep Kernwaarden op maandag 21 september 2020 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Werkgroep Kernwaarden op maandag 26 oktober 2020 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Werkgroep Kernwaarden op woensdag 7 oktober 2020 is gepubliceerd. +
Feedback over kwaliteit van wet-en regelgeving en alle daarop gebaseerde artefacten is een dagelijks verschijnsel bij bezwaar en beroep. Deze feedbackstroom wordt 'afgetapt', zodat de feedback eenvoudig gecombineerd kan worden met feedback uit andere geledingen van de organisatie. +
[[Alle normenkaders|Alle BIO Thema-uitwerkingen]] hebben eenzelfde type actualisatie gekregen.
Dit zijn de 2 hoofdwijzigingen ten opzichte van de voorgaande versie:
===Uniformering objectdefinities===
Alle objectdefinities (als vast onderdeel van de [[Eigenschap:Beschrijving|eigenschap Beschrijving]] die is opgenomen in het [[ISOR/Kennismodel|Beveiligingsprincipe]]) zijn in en tussen BIO Thema-uitwerkingen ([[Normenkader|elementtype Normenkader]]) gestandaardiseerd. Een object is een beveiligingsonderwerp uit een BIO Thema-uitwerking. Het object is de titel van het beveiligingsprincipe.
===Toevoeging Verwijzingsmatrix BIO - BIO practices===
Elke BIO Thema-uitwerking kent een inleiding ([[Hoofdstuk normenkader|elementtype Hoofdstuk normenkader]]). Elke inleiding bevat een afbeelding die de relatie aangeeft van de BIO Thema-uitwerking met andere documenten. De afbeelding Relatie BIO Thema-uitwerking Applicatieontwikkeling met aanpalende documenten is een voorbeeld hiervan uit de BIO Thema-uitwerking Applicatieontwikkeling. De Verwijzingsmatrix BIO - BIO practices is aan elke afbeelding toegevoegd. De [https://bio-overheid.nl/bio-practices// Verwijzingsmatrix BIO - BIO practices] geeft per BIO-grondslag aan welke documenten je kan hanteren ter ondersteuning van deze BIO-grondslag ([Eigenschap:Grondslag +
Het verslag van de bijeenkomst van op dinsdag 19 november 2019 is gepubliceerd. +
Vóór of tijdens het modelleren van regels worden interpretatiekwesties blootgelegd. Deze kwesties worden voorzien van een analyse, die in deze maatregel wordt uitgevoerd.
De maatregel omvat functionaliteit voor juridisch onderzoek, zoals zoeken, bewaren van zoekresultaten, verwijzen naar bronnen. Het blok bevat tevens functionaliteit voor ontwerpers. Zij analyseren bijvoorbeeld de logica in beslisregels, of gegevens en de semantiek daarvan.
Een belangrijk onderdeel van analyse is het oplossen van conflicten tussen verschillende interpretaties. In juridische domeinen is een dergelijk conflict niet uitzonderlijk, maar juist heel gangbaar, omdat er twee partijen zijn die een voor hen gunstige interpretatie van de regels bepleiten. +
Met deze maatregel wordt alle feedback over de kwaliteit en impact van wet- en regelgeving en alle daarop gebaseerde artefacten geanalyseerd. Met die analyse kan gestructureerd en planmatig gewerkt worden aan de verbetering van de kwaliteit en verlaging van de impact van artefacten in het voortbrengingsproces.
In [[Van wet naar loket]] is ook een analyse-bouwblok beschikbaar, maar dat is gericht op het blootleggen en oplossen van interpretatieverschillen bij wet- en regelgeving. De hier bedoelde analyse betreft niet alleen meer artefacten, maar ook de impact. +
Voor de ondersteuning van analyses en het vastleggen van analyseresultaten is een annotatie-omgeving nodig.
In deze omgeving kan een business-analist, regelanalist of materiedeskundige bij de juridische bron aantekeningen vastleggen over de interpretatie van een regel of een gegevensdefinitie.
Als een regel niet eenduidig is, zal de keuze voor één te hanteren interpretatie vastgelegd moeten worden in de annotatie-omgeving, zodat daarop bij vragen teruggegrepen kan worden. Een keuze voor een interpretatie moet onderdeel zijn van validatie.
Ook verwijzingen naar secundaire literatuur kunnen een plek krijgen in de annotatie-omgeving. +
Binnen- en buitenlandse dienstverleners vinden op deze website informatie van de overheid over onder meer wet- en regelgeving, vergunningen en aanvraagprocedures. Daarnaast kunnen zij via dit elektronische kanaal met overheidsorganisaties procedures en formaliteiten afwikkelen, zoals het aanvragen en verkrijgen van vergunningen. Regelmatig worden gebruikersonderzoeken uitgevoerd met een actief ondernemerspanel uit. Zo houden ze in de gaten of het loket aansluit op de wensen van de gebruikers. +
Een applicatie (letterlijk: "toepassing"; vaak ook afgekort als app) is een computerprogramma dat bedoeld is voor eindgebruikers. Dit in tegenstelling tot een servertaak of andere taken die door een besturingssysteem op de achtergrond worden uitgevoerd. +
Bij GEMMA: De Applicatie-architectuur vormt samen met de data-architectuur de informatie-architectuur.
Zie ook [[ISOR:Applicatie architectuur|ISOR:Applicatie-architectuur]] +
Het Archiefbesluit 1995 is de voornaamste uitvoeringsregeling van de Archiefwet. In principe gaat het Archiefbesluit in op dezelfde onderwerpen als de Archiefwet 1995, maar geeft het meer gedetailleerde regels.
De huidige versie van het Archiefbesluit is uit 1995, met de laatste wijziging in 2013. De link verwijst altijd naar de huidig geldende versie. +
De Archiefregeling geeft nadere uitwerking aan de artikelen 11 (duurzaamheid), 12 (ordening en toegang) en 13 (archiefruimtes en -bewaarplaatsen) van het Archiefbesluit.<br>
De regeling bevat ook vele normen en standaarden voor materialen, media en ruimtes e.d. <br>
De eisen gelden voor alle permanent te bewaren archiefbescheiden, die in aanmerking komen voor overbrenging naar het Nationaal Archief of andere bewaarplaatsen. <br>
De huidige versie van de Archiefregeling is uit 2009, met de laatste wijziging in 2015. De link verwijst altijd naar de huidig geldende versie. +
De Archiefvisie richt zich op archiveren en de omgang met informatie in het digitale tijdperk. +
De Archiefwet stelt algemene eisen aan het beheer van alle archiefbescheiden van de overheid. Het hoofdbeginsel van de wet is dat alle overheidsorganen verplicht zijn de archiefbescheiden (ongeacht de vorm of informatiedrager) die onder hen berusten, in goede, geordende en toegankelijke staat te brengen en te bewaren, en zorg te dragen voor de vernietiging van de daarvoor in aanmerking komende archiefbescheiden.
De huidige versie van de Archiefwet is uit 1995, met de laatste wijziging in 2015. De link verwijst altijd naar de huidig geldende versie.
De nieuwe versie van 2021 is te vinden via [https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/archieven/documenten/kamerstukken/2021/11/18/archiefwet-2021-wettekst-met-mvt Rijksoverheid.nl] +
Architecten gezocht voor het uitwerken van implicaties bij (een deel van) de nieuwe NORA Architectuurprincipes +
NORA zoekt 12 Solution, Enterprise, Keten- en Business architecten die in maart-mei mee willen werken aan het invullen van implicaties bij (een deel van) de nieuwe [[Architectuurprincipes]] van de NORA.
==Zijn er nieuwe NORA Architectuurprincipes dan?==
Op 1 februari 2022 is de [[Publieke review Kernwaarden van Dienstverlening en bijbehorende Kwaliteitsdoelen en Architectuurprincipes|publieke review]] gesloten over het voorstel om de NORA-architectuurafspraken drastisch te veranderen. De [[Werkgroep NORA Architectuur Principes]] werkt hard aan het verwerken van de reviewopmerkingen en verwacht nog dit jaar een definitief voorstel in te dienen bij de [[NORA Gebruikersraad]].
In de huidige versie bevat het voorstel 17 nieuwe [[Architectuurprincipes]], die nog voorzien moeten worden van concrete [[Implicaties van Architectuurprincipes|Implicaties]].
==Waarom zou ik hier op dit moment tijd in willen investeren?==
Om jezelf èn anderen in de toekomst een hoop tijd te besparen. Als de NAP's straks definitief worden ingevoerd, is de toepassing verplicht in de hele publieke sector. De oude [[Basisprincipes]] en [[Afgeleide principes|Afgeleide Principes]] vervallen dan. Dat betekent dat in alle overheidsorganisaties (en nog een hoop ketenpartners) opnieuw gekeken moet worden naar alle bestaande architecturen: enterprise architectuur van de organisatie zelf en daarvan afgeleide domein- en doelarchitecturen, ketenarchitecturen waar ze bij betrokken zijn, architecturen van de eigen sector of overheidslaag, maar ook PSA's, solution architecturen en de templates die daarvoor gebruikt worden.
Als je nu instapt en meewerkt aan de implicaties:
* Ben je straks al vertrouwd met de nieuwe principes
* Sluiten de gepubliceerde Implicaties naadloos aan op je eigen praktijk en die van anderen in je veld
* Kunnen anderen profiteren van jouw ervaring en expertise, omdat die verwerkt is in de NORA
==Aanpak & tijdsinschatting==
Drie of vier groepjes bekijken elk een deel van de architectuurprincipes en stellen zo concreet mogelijke implicaties op. Elk groepje bestaat uit vier architecten, waarvan 1 lid van de huidige Werkgroep NORA Architectuur Principes om consistentie en continuïteit te borgen. Elk groepje kijkt naar 4 of 5 principes (NAP 1 t/m 5, NAP 6 t/m 9, NAP 10 t/m 13 en NAP 14 t/m 17). Deelnemers kunnen hun voorkeur aangeven met welke NAP's ze het meeste affiniteit hebben.
Elk groepje komt in de periode maart-mei 3 keer bijeen voor een werksessie van 3 uur. Met voorwerk er bij komt dat neer op een inspanning van ca. 15 uur.
==Wie zoeken we?==
Solution, Enterprise, Keten- en Businessarchitecten die werken in de publieke sector en architectuurexpertise koppelen aan praktijkervaring in het eigen domein. Het zou mooi zijn om een mix te krijgen van verschillende overheidslagen, beleidsdomeinen en sectoren.
Ben jij zelf niet beschikbaar, of voldoe je niet aan het profiel? Help ons dan door deze oproep door te zetten naar de juiste personen. Dat kan ook op LinkedIn of via Twitter.
==Meer informatie & Contact==
Heb je interesse of aanvullende vragen, stuur dan een mailtje naar [mailto:nora@ictu.nl?subject=interesse%20in%20werkgroepjes%20om%20implicaties%20uit%20te%20werken&cc=robert.vanwessel@ictu.nl nora@ictu.nl].
Het samengestelde geheel kan een domein of keten zijn, maar ook een organisatie of een enkel
informatiesysteem, een netwerk, etc. Een architectuur wordt gebruikt als sturingsinstrument wanneer het onvoldoende is om alleen op de losse onderdelen te sturen. Zo wordt de GDI-Architectuur gebruikt als stuurinstrument voor de doorontwikkeling van de GDI.
Wanneer het grotere geheel zeer complex is (zoals 'de overheid'), volstaat één enkele
architectuur niet, maar is een set van samenhangende architecturen nodig, elk op een
ander niveau. Zie ook [[Overheidsarchitectuur]].
Zo is NORA meestal niet rechtstreeks toe te passen bij de ontwikkeling van een dienst in
een specifieke context, bijvoorbeeld binnen een gemeente. In die gevallen beschrijft een
[[NORA dochters|domeinarchitectuur]] de architectuur van een bepaald deel van de overheid. Voorbeelden van zulke domeinen en ketens zijn Werk & Inkomen, Strafrechtketen en Jeugdzorg, maar ook bestuurslagen zoals de gemeenten en de provincies. Domeinarchitecturen geven verdere invulling aan de NORA-principes, maar maken er geen deel van uit.
Ook voor projecten van enige omvang is het gebruikelijk om een architectuur op te stellen die het projectresultaat beschrijft. Aan het begin van een project wordt dan een
zogenoemde '[[PSA (Project Startarchitectuur)]]' opgesteld. Dit is een vertaling van de architectuur op het bovenliggende niveau naar projectspecifieke richtlijnen.
Deze beschrijving houdt zich aan de definitie in [[TOGAF]]. Een uitgebreide beschrijving van de rol van architectuur als sturingsinstrument is te vinden in het boek: [https://www.bibliotheek.nl/catalogus/titel.25844066X.html/architectuur--besturingsinstrument-voor-adaptieve-organisaties/ Architectuur, besturingsinstrument voor adaptieve organisaties (2003)]. +
In de [[NORA Architectuur Board/2012-06-08|eerste bijeenkomst]] op 8 juni 2012 heeft de [[NORA Architectuur Board]] besloten de doorontwikkeling van NORA te laten realiseren door drie werkgroepen, hetgeen zal resulteren in de volgende drie katernen:
# [[Katern Verbinden]]
# [[Governance van de informatiehuishouding]]
# [[Beveiliging|Katern Beveiliging]]
Zie ook het [[NORA Architectuur Board/2012-06-08|verslag van de bijeenkomst]]. +
Afgelopen maand is de [https://pgdi.nl/file/download/cf1b7a69-1777-4a79-951f-6f4abaabc46c/5355-bzk-architectuur-digitale-overheid-2030-v4.pdf Architectuur Digitale Overheid 2030] gepubliceerd, nadat het op 30 november is vastgesteld door het Overheidsbreed Beleidsoverleg Digitale Overheid. Hiermee is een belangrijke stap gezet richting een nog hoogwaardigere gezamenlijke digitale dienstverlening. Het document slaat een brug tussen de bestuurders en architecten. Het bevat een samenhangende invulling van de gewenste architectuur van de digitale overheid in 2030.
Het is een werkdocument. Architectuurwerkgroepen zullen onderdelen ervan verder uitwerken. Andere onderdelen vereisen het ontwikkelen van bouwstenen of aanpassen van bestaande bouwstenen. Ook geeft het document aan welke onderwerpen nog een verdere beleidskeuze vereisen.
Architecten uit alle lagen van de Nederlandse overheid hebben in opdracht van de Architectuurraad meegewerkt aan de Architectuur Digitale Overheid 2030. Deze is enthousiast ontvangen door de Programmeringsraad GDI. Het document voorziet in een breed gedeelde behoefte aan overzicht en samenhang binnen de digitale overheid. Het biedt daarom een goede basis voor de verdere ontwikkeling van de digitale overheid en breder gebruik van wat er al is.
De Architectuur Digitale Overheid 2030 hanteert het begrip van ‘bouwstenen van de digitale overheid’. Bouwstenen zijn (combinaties van) bestuurlijke afspraken, standaarden en gemeenschappelijke voorzieningen. Het document laat zien dat er al veel bouwstenen zijn, die samen invulling geven aan het idee van de digitale overheid. Het document maakt deze ongeveer 80(!) beschikbare bouwstenen zichtbaar in een bijlage.
Het document is een stimulans voor alle overheidsorganisaties om gebruik te maken van de beschreven gezamenlijke uitgangspunten en bouwstenen. Ook biedt het een stevig kader voor de uiteenlopende initiatieven, samenwerkingsverbanden en programma’s die bijdragen aan de verdere uitbouw van de digitale overheid. Doordat zij zich conformeren aan deze architectuur, ontstaat de komende jaren een sterk convergerende beweging in de ontwikkeling van de digitale overheid. Dit bevordert interoperabiliteit, bespaart kosten en bouwt collectieve kennis op. De kwaliteit van de digitale overheidsdienstverlening zal hier uiteindelijk door stijgen.
Met de Architectuurraad Digitale Overheid zijn afspraken gemaakt over het versiebeheer. Kleine wijzigingen zullen onder verantwoordelijkheid van het Bureau Meerjarenprogramma Infrastructuur Digitale Overheid (MIDO) worden doorgevoerd. Meer ingrijpende wijzigingen worden voorgelegd aan de Architectuurraad. Op [https://pgdi.nl/ado https://pgdi.nl/ado] is steeds de meest actuele versie van het document te raadplegen.
De ontwikkeling van de digitale overheid vraagt om een goede samenwerking tussen tal van organisaties, samenwerkingsverbanden en programma’s. De digitale overheid wordt ‘onder architectuur’ gebouwd. Dit vereist de nodige afstemming. Bureau MIDO komt dan ook graag in contact om vragen te beantwoorden, toelichting te geven of suggesties in behandeling te nemen. Laat het ons weten via een mail naar [mailto:postbus.pgdi@minbzk.nl postbus.pgdi@minbzk.nl].
Een stelling over een gewenste eigenschap waar architectuur invulling aan moet geven. <br>
<br>
Uitspraak, geldend voor langere termijn, die betrekking heeft op de inrichting van organisatie, processen en/of informatievoorziening. Richtinggevend voor overheidsorganisaties bij het inzetten van veranderingen en het uitvoeren van projecten.<br>
<br>
Het gebruik van alleen het begrip principe in plaats van architectuurprincipe of NORA architectuurprincipe wordt doorgaans vermeden om geen verwarring te krijgen met het meer algemene begrip [https://begrippen.archixl.nl/archixl/nl/page/Principe principe]
Binnen architectuurdiagrammen gebruiken we het Archimate-element ‘principle’ +
Een organisatie/domein kan meerdere producten samenvoegen in een '''architectuurdossier'''.
Een bijzondere groep van architectuurproducten zijn de [[Types architecturen in NORA-familie]].
NB. Een deel van de [[NORA-instrumenten]] kan worden vertaald in architectuurproducten.
==Zie ook==
* [https://www.dragon1.com/help/essential-architecture-products Architectuurproducten (Dragon1)] +
Het toepassingsgebied van de AIA omvat alle sectoren (behalve militaire) en alle soorten kunstmatige intelligentie. Als productregelgeving verleent het voorstel geen rechten aan individuen, maar regelt het de aanbieders van kunstmatige intelligentiesystemen en entiteiten die er beroepshalve gebruik van maken.
Nog uitgezocht wordt in welke NL W&R deze EU W&R is verankerd.
Meer algemene informatie over AI is te vinden via Digitale Overheid: [https://www.digitaleoverheid.nl/overzicht-van-alle-onderwerpen/nieuwe-technologieen-data-en-ethiek/artificiele-intelligentie-ai/ AI]
Voor architecten is AI uitgewerkt in het thema [[Artificial Intelligence]] +
De NORA expertgroep IAM hanteert de volgende beschrijving:<br>
Een enkelvoudig of samengesteld informatie element dat onderdeel is van een Digitale Identiteit; de digitale representatie van een eigenschap van een Entiteit.<br>
Het hebben van een (bedrijfs)rol is een eigenschap van een entiteit en kan dus beschouwd worden als een attribuut. +
Dit gaat over of er waarden zijn geregistreerd voor een specifiek attribuut. In een informatiemodel is bij attributen typisch aangegeven in hoeverre ze verplicht zijn. Dit kwaliteitsattribuut gaat dus met name over die attributen. +
eIDAS hanteert de beschrijving:<br>
Een elektronisch proces dat de bevestiging van de elektronische identificatie van een natuurlijke persoon of rechtspersoon, of van de oorsprong en integriteit van gegevens in elektronische vorm mogelijk maakt.
De beschrijving van de NORA is dus breder dan die van eIDAS omdat ook sprake is van authenticatie bij het fysiek verifiëren van de identiteit. Bijvoorbeeld door de identiteit van de persoon in kwestie te verifiëren aan de hand van een paspoort. Het is dus niet noodzakelijk een digitaal (elektronisch) proces. +
Zie beschrijving in de Wdo: [https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-34972-A.html#d17e534 Wdo - Authenticatiedienst] +
Gebaseerd op de concept regeling nadere eisen toelating identificatiemiddelen WDO +
Hierbij moet gedacht worden aan bv paspoort, rijbewijs of ID-kaart.
[https://www.begrippenxl.nl/archixl/nl/page/Authenticatiemiddel Forum Standaardisatie]:<br>
Een combinatie van bezit, kennis en eigenschappen, die persoonsgebonden is, die een bepaalde persoon uniek aanduidt en gebruikt kan worden voor authenticatie bij een online dienst.<br>
Aan de hand van de verificatie van bezit, kennis en eigenschappen kan de geclaimde identiteit op een bepaald betrouwbaarheidsniveau worden bewezen. +
Zie [https://afsprakenstelsel.etoegang.nl/display/as/Authenticatieverklaring Afsprakenstelsel.etoegang.nl - Authenticatieverklaring] +
Dit gaat erover of gegevens echt afkomstig zijn van de bron die je verwacht. Authenticiteit kan bijvoorbeeld worden aangetoond door de bewerker of verzender een digitale handtekening toe te laten voegen aan een gegeven. Niet te verwarren met authenticiteit in de betekenis dat ze een wettelijk verplicht gebruik kennen. +
Voor een authentiek gegeven geldt dat:
* het een hoge kwaliteit heeft die met expliciete garanties geborgd is;
* het vitaal is of veelvuldig benodigd is, gezien vanuit het geheel van wettelijke taken;
* er bij wet één officieel erkende registratie voor is aangemerkt;
* het authentieke gegeven in die erkende registratie verplicht gebruikt wordt door alle overheidsinstanties.
De bovengenoemde definitie is oorspronkelijk afkomstig uit de Kadasterwet. +
Zie [https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX:52021PC0281 e-IDAS - Authentieke bron]
De NORA kent nu het begrip [[Bronregistratie]]<br>
Bij de introductie van het begrip Authentieke bron zou het begrip Bronregistratie in principe kunnen vervallen of als synoniem worden gezien.<br>
Echter, de definitie van e-IDAS beperkt zich tot informatie over een natuurlijke- of rechtspersoon. Dat is in de context van e-IDAS wellicht voldoende, maar het is niet voldoende voor het bredere domein van overheidsdienstverlening of de informatievoorziening binnen onze (wereldwijde) samenleving. +
De NORA expertgroep IAM verstaat onder autorisatie:<br>
Het proces om te beslissen of een Entiteit op grond van een Authenticatiemiddel, Identiteitsverklaring, of een Machtiging, toegang krijgt tot een Resource. <br>
De beslissing wordt mede gebaseerd op de bij de resource behorende Autorisatieregels en omgevingsfactoren. Voorbeelden van omgevingsfactoren zijn het moment op de dag en de locatie.<br>
Vaak is er een splitsing in een functie om de autorisatie-beslissing te nemen (ook wel genoemd: PDP = Policy Decision Point) wat resulteert in een autorisatie-beslissing (soms ook toegangstoken genoemd) en een functie om deze beslissing af te dwingen op basis van de autorisatie-beslissing (ook wel genoemd: PEP = Policy Enforcement Point). De beslissingsfunctie (PDP) functie kan zowel binnen een dienst als daarbuiten worden uitgevoerd; het afdwingen van de beslissing (PEP) wordt noodzakelijkerwijs altijd binnen de dienst uitgevoerd.
The World Bank (TWB) verstaat onder autorisatie:<br>
Bepalen of een persoon de bevoegdheden bezit die nodig zijn om toegang te krijgen tot de gevraagde dienst.
Zie [https://id4d.worldbank.org/guide/id-101-basic-concepts-0 ‘basic roles of ID systems’ uit de Practicioner’s Guide van TWB]<br>
Beschouwing:<br>
Bij de beschrijving van The World Bank wordt gesproken over persoon i.p.v. entiteit. Bij IAM wordt het meer omvattende entiteit gebruikt. Bij NORA wordt dat in het midden gelaten, maar is entiteit wel impliciet.<br>
Verder wordt gesproken over toegang tot geautomatiseerde functies en/of gegevens in ICT systemen (NORA), tot Resources (IAM) en tot diensten (TWB). +
B
De Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) is de registratie waarin gemeentelijke basisgegevens over alle gebouwen en adressen in Nederland zijn verzameld. De BAG is gebaseerd op de Wet basisregistraties adressen en gebouwen. Gemeenten zijn bronhouder van de gebouw- en adresgegevens. Alle bestuursorganen zijn verplicht om vanaf 1 juli 2011 gebruik te maken van de BAG bij de uitvoering van hun publiekrechtelijke taken. +
Het doel van de BGT is dat de hele overheid gebruik maakt van dezelfde basisset grootschalige topografie van Nederland. Topografie is de beschrijving van de fysieke werkelijkheid. Dus de dingen die in het terrein fysiek aanwezig zijn. +
De BIG bestaat uit twee onderdelen:
* De [[media:Strategische-Baseline-Informatiebeveiliging-Nederlandse-Gemeenten-BIG.pdf|strategische BIG (Strategische Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten) (PDF, 814 kB)]] De Strategische BIG kan gezien worden als de ’kapstok’ waaraan de elementen van informatiebeveiliging opgehangen kunnen worden. Centraal staan de organisatie en de verantwoording over informatiebeveiliging binnen de gemeente.
* De [[media:Tactische-Baseline-Informatiebeveiliging-Nederlandse-Gemeenten-BIG.pdf|tactische BIG (Tactische Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten) (PDF, 2,65 MB)]] De Tactische BIG is het normenkader dat de beschikbaarheid, integriteit en exclusiviteit van gemeentelijke informatie(systemen) bevordert. Deze Tactische BIG is een richtlijn die een totaalpakket aan informatiebeveiligingscontrols en -maatregelen omvat die voor iedere gemeente noodzakelijk is om te implementeren. +
De Ministerraad van 14 december 2018 heeft de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) voor het eerst vastgesteld voor het Rijk en in het interbestuurlijk verkeer met het Rijk.
De Baseline Informatiebeveiliging Overheid is per 1 januari 2019 verplicht en vervangt voor de gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk respectievelijk de BIG, BIWA, BIR en IBI.
De BIO is:
* een gemeenschappelijk normenkader, gebaseerd op de internationale norm [[NEN-EN-ISO/IEC 27002:2017 (Praktijkrichtlijn met beheersmaatregelen op het gebied van informatiebeveiliging)|ISO 27001]]/[[NEN-EN-ISO/IEC 27001:2017 (Managementsystemen voor informatiebeveiliging - Eisen)|2]] voor de beveiliging van de informatie(systemen) van de overheid;
* een afgeleide van de [[BIR (Baseline Informatiebeveiliging Rijksdienst)|BIR (Baseline Informatiebeveiliging Rijksdienst) 2017]];
* een concretisering van een aantal normen tot verplichte overheidsmaatregelen.
Elke bestuurslaag heeft besloten de bestaande eigen baseline voor informatiebeveiliging te vervangen door de BIO. Het gevolg van bovengenoemde besluiten is dat alle overheidsorganisaties hun bestaande sectorale baselines zullen vervangen door de BIO. De BIO vervangt voor de gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk respectievelijk de [[BIG (Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten)|BIG (Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten)]], [[BIR]], [[BIWA (Baseline Informatiebeveiliging Waterschappen)|BIWA (Baseline Informatiebeveiliging Waterschappen)]] en [[IBI (Interprovinciale Baseline Informatiebeveiliging)|IBI (Interprovinciale Baseline Informatiebeveiliging)]].
Om te voorkomen dat het Rijk in de informatie-uitwisseling met andere bestuurslagen andere normen gaat eisen, heeft de Ministerraad besloten om de BIO te hanteren in de informatie-uitwisseling tussen het Rijk en alle bestuurslagen.
Een actuele PDF-versie van de BIO is ontsloten op [https://cip-overheid.nl/category/producten/bio/#bio-tekst cip-overheid.nl] en [https://bio-overheid.nl/category/producten#BIO bio-overheid.nl].<br>
Een actuele versie van de Excel-variant, een overzicht met alleen BIO-maatregelen en BIO-controls is te bekijken en downloaden op [https://bio-overheid.nl/category/producten#Excelversie bio-overheid.nl]. Daar zijn ook de [https://bio-overheid.nl/category/producten#FAQ/ meest gestelde vragen over de BIO] te raadplegen.
==Hulpbronnen voor BIO-toepassing in de praktijk==
Het [[Centrum Informatiebeveiliging en Privacybescherming (CIP)]] ontwikkelt in samenwerking met het [[BZK (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)|ministerie van BZK]] de zogenaamde BIO Thema-uitwerkingen, die voor een bepaald onderwerp een praktische uitwerking van de BIO betekenen. BIO Thema-uitwerkingen worden ontsloten die op NORA online in de [[ISOR (Information Security Object Repository)]].
Meer informatie en documenten van het CIP delen zij op de websites van CIP-overheid en BIO-overheid en in het forum op Pleio (vereist lidmaatschap):
: → [https://cip-overheid.nl/ cip-overheid.nl]
: → [https://bio-overheid.nl/ bio-overheid.nl]
: → [https://cip.pleio.nl/ cip.pleio.nl]
Ook de [[IBD (Informatiebeveiligingsdienst)|Informatiebeveiligingsdienst (IBD)]], de sectorale CERT/CSIRT voor alle Nederlandse gemeenten, heeft een set met praktische documenten gepubliceerd, zoals een template voor een verwerkingsregister en handreikingen voor (gemeentelijke) processen zoals dataclassificatie in het kader van de BIO.
: → [https://www.informatiebeveiligingsdienst.nl/producten/ informatiebeveiligingsdienst.nl/producten/]
# [[BIO Thema Applicatieontwikkeling/Inleiding|Inleiding]] (algemene inleiding)
# [[BIO Thema Applicatieontwikkeling/Identificatie applicatieontwikkeling objecten|Beveiligingsobjecten applicatieontwikkeling]] (specifieke inleiding)
# [[BIO Thema Applicatieontwikkeling/Geïdentificeerde objecten ingedeeld naar IFGS|Objecten ingedeeld naar invalshoeken]] (toelichting)
# [[BIO Thema Applicatieontwikkeling/IFGS gekoppeld aan het V-model|Invalshoeken gekoppeld aan het V-model]] (toelichting)
+
# [[BIO Thema Clouddiensten/Voorwoord|Voorwoord]]
# [[BIO Thema Clouddiensten/Inleiding|Inleiding]] (algemene inleiding)
# [[BIO Thema Clouddiensten/Risico's in relatie met clouddiensten|Risico's in relatie tot clouddiensten]] (specifieke inleiding)
# [[BIO Thema Clouddiensten/Verantwoording aanpak|Verantwoording]] (toelichting)
# [[BIO Thema Clouddiensten/Cloudbeveiligingsprincipes binnen het beleidsaspect|Cloudbeveiligingsobjecten in het beleidsdomein]] (toelichting)
# [[BIO Thema Clouddiensten/Cloudbeveiligingsprincipes binnen het uitvoeringsaspect|Cloudbeveiligingsobjecten in het uitvoeringsdomein]] (toelichting)
# [[BIO Thema Clouddiensten/Cloudbeveiligingsprincipes binnen het control-aspect|Cloudbeveiligingsobjecten in het control-domein]] (toelichting)
# [[BIO Thema Clouddiensten/Beslisbomen voor risicobeoordeling IV-diensten|Beslisboom voor risicobeoordeling IV-diensten]] (toelichting)
# [[BIO Thema Clouddiensten/Standpunt AIVD en beleidsverkenning BZK|Samenvatting AIVD-standpunt en beleidsverkenning BZK]] (toelichting)
+
# [[BIO Thema Communicatievoorzieningen/Inleiding|Inleiding]]
+
# [[BIO Thema Huisvesting Informatievoorziening/Inleiding|Inleiding]] (algemene inleiding)
# [[BIO Thema Huisvesting Informatievoorziening/Objecten voor Huisvesting-IV|Huisvesting IV-objecten]] (specifieke inleiding)
+
# [[BIO Thema Middleware/Inleiding|Inleiding]]
# [[BIO Thema Middleware/Use case Interne applicatie-integratie|Use case Interne applicatie-integratie]]
# [[BIO Thema Middleware/Use case Applicaties met integratiefuncties|Use case Applicaties met integratiefuncties]]
# [[BIO Thema Middleware/Use case Gedelegeerde integratiefuncties|Use case Gedelegeerde integratiefuncties]]
# [[BIO Thema Middleware/Use case End-to-end applicatie-integratie|Use case End-to-end applicatie-integratie]]
# [[BIO Thema Middleware/Use case Enterprise Service Bus (ESB)|Use case Enterprise Service Bus (ESB)]]
# [[BIO Thema Middleware/Use case End-to-End integratie met API gateway|Use case End-to-End integratie met API gateway]]
# [[BIO Thema Middleware/Gespecialiseerde API gateway-toepassing|Gespecialiseerde API gateway-toepassing]]
+
# [[BIO Thema Serverplatform/Inleiding|Inleiding]] (algemene inleiding)
# [[BIO Thema Serverplatform/Objecten serverplatform|Beveiligingsobjecten serverplatform]] (specifieke inleiding)
+
# [[BIO Thema Softwarepakketten - Voorwoord en motivatie|Voorwoord en motivatie]]
# [[BIO Thema Softwarepakketten - Inleiding|Inleiding]]
+
# [[BIO Thema Toegangsbeveiliging/Inleiding|Inleiding]] (algemene inleiding)
# [[BIO Thema Toegangsbeveiliging/Objecten voor toegangbeveiliging|Beveiligingsobjecten toegangsbeveiliging]] (specifieke inleiding)
# [[BIO Thema Toegangsbeveiliging/Een scenario voor Toegangsbeveiliging|Scenario voor toegangsbeveiliging]] (toelichting)
+
Zie voor verdere uitleg https://nl.wikipedia.org/wiki/BIV-classificatie +
De baseline bevat maatregelen die algemeen voorkomende informatiebeveiligingsrisico’s bij de waterschappen afdekken. +
Door: Pieter Hoekstra, voorzitter Expertgroep Dienstverlening
De [https://www.noraonline.nl/wiki/Expertgroep_Dienstverlening?mtm_campaign=Nieuwsbrief_2024_1&mtm_kwd=Expertgroep%20Dienstverlening Expertgroep Dienstverlening] wil graag een brug slaan tussen de systeemwereld (de architect) en de leefwereld van de publieke dienstverlener, de ambtenaar en de bestuurder. Ons doel is om je bewust te maken van de vertaling die nodig is vanuit de systeemwereld naar de leefwereld. Hierdoor kunnen architecten de juiste vragen leren stellen, zodat de leefwereld zich bewust wordt van de principes die nodig zijn om diensten steeds beter te ontwerpen en te managen.
We moeten eerlijk zijn: we doen het niet altijd goed. Als NORA, architecten of systeemdenkers spreken we vaak de leefwereld toe vanuit onze eigen principes. Maar wat als die taal niet past bij de burger of de ambtenaar?
Onlangs hoorde ik buiten NORA een interessante observatie: aan de ene kant hebben we de systeemwereldbenadering, gericht op beheersoptiek. Aan de andere kant hebben we de leefwereldbenadering, die centraal staat bij het ontwerp en de vormgeving van diensten. Het spanningsveld bevindt zich vooral op het vlak van [https://www.noraonline.nl/wiki/Basisconcept_van_Dienstverlening?mtm_campaign=Nieuwsbrief_2024_1&mtm_kwd=Expertgroep%20Dienstverlening dienstverlening], waarbij het interactiemoment tussen individu vanuit de leefwereld en de overheid plaatsvindt. Hierbij verdedigt de ambtenaar zich vaak met regels uit de systeemwereld.
== De Weegschaal ==
Laten we dit beeld van een weegschaal gebruiken. Aan de ene kant hebben we de systeemwereld, met zijn formele regels en hiërarchie. Aan de andere kant hebben we de leefwereld, waarin sociale interacties, persoonlijke ervaringen en betekenisgeving plaatsvinden. De kunst is om deze twee werelden in evenwicht te houden. Als we te ver doorslaan naar de systeemwereld, verliezen we de menselijke maat en vervreemden we mensen van de besluitvorming. Als we te veel focussen op de leefwereld, kunnen systemen inefficiënt worden en ontstaat er chaos.
== Streven naar Evenwicht ==
Het is van groot belang om te streven naar een gezonde balans tussen de systeemwereld en de leefwereld. Dit voorkomt vervreemding en zorgt ervoor dat mensen zich betrokken voelen bij de systemen die hun dagelijks leven beïnvloeden. Als Expertgroep Dienstverlening binnen NORA willen we samen met jou werken aan deze verbinding. Laten we de taal van beide werelden spreken, zodat we diensten kunnen ontwerpen en managen die écht aansluiten bij de behoeften van de burger en de ambtenaar. (Met dank aan Maike Klip voor haar [https://www.debegripvolleambtenaar.nl/essay/inleiding.html onderzoek] en onderstaand model).
[[Bestand:Model Maike Klip.jpg|500px|left|Caption|alt=de afbeelding toont het model van Maike Klip en geeft een viervlaks verdeling aan. Links onderaan: Zittende macht geeft samen met volksvertegenwoordigers vorm aan hun visie op de samenleving. Linksbovenaan: Deze visie wordt vervolgens vertaald naar wetten, beleid. Rechtsboven staat dat het beleid uitvoeren dienstverlening is door de ambtenaar. Rechtsonderaan: Mensen ervaren geen beleid, ze ervaren diensten. Op de horizontale as staat links het woord collectief en recht het woord individu. Op de verticale as staan bovenaan het woord systeemwereld en onderaan het woord leefwereld. In elk vak staan zakelijk tekeningen ter illustratie]]
BOMOS staat voor Beheer- en OntwikkelModel voor Open Standaarden.<br>
Zie ook de [https://www.logius.nl/domeinen/infrastructuur/bomos uitleg over BOMOS] en de [https://gitdocumentatie.logius.nl/publicatie/bomos/fundament/ publicatie BOMOS (fundament)] +
De Basisregistratie Inkomen (BRI) bevat van circa dertien miljoen burgers het authentieke inkomensgegeven. Dit is -uitsluitend - het verzamelinkomen, of als dat er niet is, het belastbare jaarloon over het afgelopen kalenderjaar. En gegevens zoals het burgerservicenummer (BSN). +
Informatie over de ondergrond is nodig bij een groot aantal overheidstaken, zoals het winnen van water, aardgas of aardwarmte of de opslag van CO2. Dat moet duurzaam, veilig en efficiënt gebeuren. De daarvoor benodigde ondergrondgegevens en -modellen zijn te gebruiken vanuit de Basisregistratie Ondergrond (BRO).
De BRO maakt deel uit van het [[Stelsel van Basisregistraties]]. De BRO voegt daar modellen (zoals de Bodemkaart) en gegevens (zoals grondwaterstanden en boringen) over de diepe en ondiepe ondergrond aan toe. Nu zijn deze ondergrondgegevens nog in beheer bij verschillende organisaties. Ze zijn daardoor niet in dezelfde mate gedigitaliseerd, gestandaardiseerd en geharmoniseerd en maar deels publiek beschikbaar. <br>
Dankzij de BRO hebben alle gegevens een gevalideerde, hoge kwaliteit en zijn ze voor iedereen vrij beschikbaar. De overheid kan planprocessen en beheerstaken efficiënter uitvoeren en de kwaliteit van haar dienstverlening verbeteren. +
De Basisregistratie Personen (BRP) bevat persoonsgegevens over alle ingezetenen van Nederland en over personen die niet in Nederland wonen - of hier slechts kort verblijven - maar die een relatie hebben met de Nederlandse overheid, de 'niet-ingezeten'. <br>
De BRP is gebaseerd op twee bestaande administraties:
*GBA (Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens): Gegevens over personen ingeschreven bij een Nederlandse gemeente. De GBA heeft op dit moment al de status van een basisregistratie;
*RNI (Registratie Niet-Ingezetenen). Gegevens over personen die niet in Nederland wonen, maar wel een relatie met de Nederlandse overheid hebben. Zoals grensarbeiders, buitenlandse studenten en 'pensionado's'.
De RNI is op 6 januari 2014 ingevoerd met de inwerkingtreding van de nieuwe wet basisregistratie personen. Daarnaast is er nog de PIVA Verstrekkingen. Deze bevat gegevens over personen ingeschreven op de BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba). De persoonslijsten in de PIVA-V en de persoonslijsten in de GBA komen grotendeels overeen, maar er zijn enkele verschillen. In het document ‘Verschillenmatrix persoonslijst GBA versus PIVA’ worden deze verschillen beschreven. Mogelijk zullen in de toekomst de BES-eilanden ook onderdeel uitmaken van de BRP. Daar is echter nog geen besluit over genomen. +
De Basisregistratie Topografie (BRT) is dé unieke bron voor alle topografische informatie. De BRT gegevens worden geactualiseerd, beheerd en uitgeleverd door het Kadaster. +
In de Basisregistratie Voertuigen (BRV) worden gegevens vastgelegd over voertuigen en de eigenaren daarvan. Uit de registratie verstrekt de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) informatie aan burgers en bedrijven. De gegevens zijn landelijk beschikbaar voor overheidsinstanties, zoals de Politie en de Belastingdienst. +
Het Beveiligingsvoorschrift 2005 is ingetrokken. +
Vertegenwoordigen en machtigen is geregeld in het Burgerlijk Wetboek (boek 3). Zie o.a. volmacht, bewind, gemeenschap, vruchtgebruik en rechten van pand en hypotheek. en de Algemene Wet Bestuursrecht (Artikel 2:1 Awb). In sectorale wet- en regelgeving kunnen andere bepalingen omtrent vertegenwoordiging en machtiging zijn opgenomen. Zie bijvoorbeeld artikel 2.55 lid 5 Wet basisregistratie personen. +
De verplichting geldt voor internet- en webservices met juridische documenten en systemen die (veel) verwijzingen kennen naar wet- en regelgeving. +
BZK en VNG Realisatie hebben developer.overheid.nl geïntroduceerd: een portaal met API’s van organisaties met een publieke taak. Zij nodigen iedereen die API’s publiceert of (overheids-)API’s kent, uit om deze aan te melden op portaal.
: → [https://developer.overheid.nl/ https://developer.overheid.nl/]
==Wat is developer.overheid.nl?==
Ter ondersteuning van de ontwikkeling en het gebruik van API’s door de Nederlandse overheid bouwen BZK en VNG Realisatie een API portaal. Deze website willen we gebruiken om binnen en buiten de overheid aandacht te vragen voor API’s van de overheid en publieke organisaties èn natuurlijk om het gebruik van die API’s te stimuleren. Het NLX team van VNG Realisatie bouwt op dit moment de proof of concept van developer.overheid.nl. De eerste versie van de site presenteren we op de The Next Web Conference; de grootste startup- en ontwikkelaarsconferentie van Nederland.
==Waarom een ontwikkelaarsportaal?==
Elke organisatie die API’s aanbiedt wil dat programmeurs er mee aan de slag gaan. Dat kunnen de programmeurs zijn van de eigen organisatie, programmeurs van buiten de organisatie, of allebei. In alle gevallen zal de aanbiedende organisatie de API’s bekend moeten maken, en uitleg en ondersteuning moeten bieden. Developer.overheid.nl wil dit ondersteunen.
Het doel van een ontwikkelaarsportaal is:
* om te laten zien welke API’s een organisatie aanbiedt met welke functionaliteit;
* ontwikkelaars alle relevante informatie te geven die nodig is om de API aan de praat te krijgen;
* contact te onderhouden met partijen die de API’s gebruiken, voor bijvoorbeeld registratie, betaling, technische wijzigingen en dergelijke;
* de gebruikerservaring voor softwareontwikkelaars te optimaliseren, zodat de API’s goed gebruikt worden.
==Unique features van developer.overheid.nl==
Het portaal richt zich op één specifieke gebruikersgroep: ontwikkelaars. Interactie en de informatie-uitwisseling wordt daarop toegespitst. Door een koppeling met de Stelselcatalogus biedt het portaal bovendien een koppeling tussen data en de semantiek. Ontwikkelaars krijgen daarmee een koppeling naar informatie over de betekenis, kwaliteit en wettelijke grondslag van de beschikbare gegevens.
==Doorontwikkeling==
De eerste release van het portaal is een proof of concept, oftewel een minimum viable product. Alle functionaliteit werkt, maar het is enkel een basis portaal. De proof of concept moet vervolgens haar meerwaarde bewijzen. Als het portaal inderdaad wordt gebruikt en haar rol als marktplaats vervult dan is het de bedoeling om het platform organisch, op basis van feitelijk gebruik, verder te ontwikkelen. De huidige community (het kennisplatform API’s) kan hierbij een stimulerende kracht zijn.
Denk bijvoorbeeld aan normen en maatregelen op het gebied van informatiebeveiliging, de toegankelijkheid van de dienst, het meten en verbeteren van klanttevredenheid en standaardisatie op het gebied van informatie-uitwisseling. +
De [[BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid)|BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid)]] helpt het lijnmanagement in het sturen op de [[beveiliging|informatiebeveiliging]] van de organisatie. Sinds 1 januari 2019 is de BIO van kracht en vervangt daarmee [[BIR (Baseline Informatiebeveiliging Rijksdienst)|BIR]], [[BIG (Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten)|BIG]], [[BIWA (Baseline Informatiebeveiliging Waterschappen)|BIWA]] en [[IBI (Interprovinciale Baseline Informatiebeveiliging)|IBI]]. Alle bestuurslagen hebben dit document aangenomen. In december 2018 heeft ook de Ministerraad de BIO goedgekeurd. Omdat ze bij alle bestuurslagen van toepassing is, helpt ze uniforme eisen voor beveiliging te stellen bij de uitwisseling van informatie tussen overheden.
De BIO is nu publiek gemaakt via [https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2019-26526.html de staatscourant]. [https://cip-overheid.nl/productcategorieen-en-workshops/producten?product=bio-tekst Het BIO-document is ook als PDF te downloaden bij het CIP], het [[CIP (Centrum Informatiebeveiliging en Privacybescherming)|Centrum voor Informatiebeveiliging en Privacybescherming (CIP)]] van de manifestgroep. Het CIP werkt samen met NORA aan de publicatie van de [[ISOR|Information Security Object Repository (ISOR)]]. De ISOR bevat aanbevolen maatregelen waarmee overheden de BIO kunnen implementeren.
Meer informatie over de BIO is te vinden op:
* https://bio-overheid.nl
* [[BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid)]] +
De Baseline Informatiehuishouding Gemeenten is het algemene, voor alle gemeenten en onderdelen daarvan - ook samenwerkingsverbanden en uitvoerende diensten - geldende normenkader voor informatiebeheer, dat de toegankelijkheid en betrouwbaarheid van overheidsinformatie bevordert. Het is een overzicht van bestaande kaders op dit gebied en geeft aan hoe die ingezet kunnen worden. Het is een handreiking voor gemeenten om grip en sturing te krijgen op het informatiebeheer. +
De Baseline Informatiehuishouding Rijksoverheid (versie 1.0) is op 24 juni vastgesteld in de Stuurgroep Informatie op Orde. Het betreft de kerndocumenten bestaande uit een Managementstatement, de 7 normen en de Basics, het toelichtende document inclusief managementsamenvatting. De Baseline is een op de huidige wetgeving gebaseerde basisset van normen, eisen en maatregelen die betrekking hebben op de (digitale) informatiehuishouding van het Rijk. Met de Baseline is de manager op het departement beter in staat om te voldoen aan de actuele informatie-eisen die gelden voor zijn primaire processen. Om de Baseline te kunnen implementeren, is ook Zelfevaluatie instrument ontwikkeld. +
De basisregistratie is de elementaire bouwsteen van het [[Stelsel van Basisregistraties]]. Iedere basisregistratie bevat authentieke en meestal ook niet-authentieke gegevens. Een basisregistratie is dus geheel of gedeeltelijk een authentieke registratie en meestal ook deels een niet-authentieke registratie.
Kamerstuk 26 387 nummer 11 definieert een authentieke registratie als volgt: “Een kwalitatief hoogwaardig en met expliciete garanties voor de borging van die kwaliteit omkleed bestand van, gezien het geheel van wettelijke taken, vitale en/of veelvuldig en om uiteenlopende redenen benodigde gegevens over personen, instellingen, zaken, verrichtingen of gebeurtenissen, dat bij wet als de enig officieel erkende registratie voor de betreffende gegevens is aangemerkt en dat in het gehele land verplicht wordt gebruikt door alle overheidsinstanties, alsook zo mogelijk door private organisaties, tenzij het gebruik om zwaarwegende redenen zoals privacybescherming expliciet is uitgesloten.”<sup class="reference smartref" id="cite_ref-kamerstuk 26387-11_1-0">[[Basisregistratie#cite_note-kamerstuk 26387-11-1|1]]</sup>
In de wet of in een algemene maatregel van bestuur ligt vast welke gegevens van de basisregistratie authentiek zijn. Gegevens kunnen alleen authentiek zijn, als de overheid in kan staan voor de kwaliteit er van. Een basisregistratie bevat naast de authentieke, verplicht te gebruiken gegevens ook niet-authentieke gegevens waarvoor gebruik wenselijk is.
Iedere basisregistratie voldoet aan de volgende twaalf eisen:'"`UNIQ--ref-0000382D-QINU`"'
#De registratie is bij wet geregeld.
#De afnemers hebben een terugmeldplicht (voor de verplicht te gebruiken gegevens).
#De basisregistratie wordt verplicht gebruikt door de hele overheid (de verplichting geldt voor de authentieke gegevens die nodig zijn bij de uitvoering van publiekrechtelijke taken).
#Er is duidelijkheid over de aansprakelijkheid.
#De realisatie en exploitatie geschieden tegen redelijke kosten en er is eenduidigheid over de verdeling ervan.
#Er is duidelijkheid over inhoud en bereik van de registratie.
#Er zijn sluitende afspraken en procedures tussen de houder van het register enerzijds en de leveranciers en de afnemers van gegevens anderzijds.
#Er zijn duidelijke procedures met betrekking tot de toegankelijkheid van de basisregistratie.
#Er is een stringent regime van kwaliteitsborging.
#Er is vastgelegd dat en hoe afnemers van gegevens op een niet-vrijblijvende wijze betrokken worden bij de besluitvorming over de registratie.
#De positie van de basisregistratie binnen het Stelsel van Basisregistraties is duidelijk en de relaties met de basisregistraties zijn beschreven.
#De zeggenschap over de basisregistratie berust bij een bestuursorgaan en er is een minister verantwoordelijk voor het realiseren, respectievelijk het functioneren van de registratie.
Bij een basisregistratie zijn verschillende partijen in verschillende rollen betrokken:
* De opdrachtgever is het voor de basisregistratie verantwoordelijke ministerie dat opdrachtgever is voor de ‘verstrekker’ (de beheerder van de landelijke voorziening).
* De toezichthouder is er verantwoordelijk voor dat wordt toegezien of de basisregistratie conform eisen, afspraken en wetgeving opereert. Momenteel is het toezicht voor de meeste basisregistraties ingevuld met periodieke audits door onafhankelijke partijen in opdracht van de opdrachtgever en/of verstrekker en/of bronhouders.
* Een bronhouder is verantwoordelijk voor het inwinnen en bijhouden van authentieke en niet-authentieke gegevens in een basisregistratie en voor het borgen van de kwaliteit van die gegevens.
* De verstrekker (ook wel de beheerder of houder landelijke voorziening) is de partij die de landelijke voorziening voor het verstrekken van gegevens beheert, exploiteert en doorontwikkelt. De verstrekker is verantwoordelijk voor het verstrekken van de gegevens en voor het faciliteren van het gebruik.
* Een afnemer is eenieder die gegevens afneemt van een basisregistratie voor gebruik in de eigen processen. Afnemers zijn zowel bestuursorganen met een publiekrechtelijke taak als private partijen die de gegevens gebruiken voor niet-publiekrechtelijke activiteiten.'"`UNIQ--ref-0000382E-QINU`"'
=='"`UNIQ--h-0--QINU`"'Referenties==
'"`UNIQ--references-0000382F-QINU`"'
Een bedrijfsfunctie kan je zien als een ontwerp van architecten waarbij ze activiteiten groeperen omdat daarvoor vergelijkbare bedrijfsmiddelen, kennis of competenties nodig zijn.<br>
De term Bedrijfsfunctie ligt dicht aan tegen de term Capability, maar deze omvat ook alles wat nodig is om de bedrijfsfunctie uit te voeren zoals mensen, processen, middelen, data en technologie.
Oorspronkelijk gedefinieerd als: Een bedrijfsfunctie is een gedragselement dat gedrag groepeert op basis van een bepaalde verzameling criteria (zoals vereiste bedrijfsmiddelen en/of competenties). Een bedrijfsservice is een dienst die voorziet in de behoefte van een klant binnen of buiten de organisatie.
Uit ArchiMate:"A business service exposes the functionality of business roles or collaborations to their environment. This functionality is accessed through one or more business interfaces. A business service is realized by one or more business processes, business functions, or business interactions that are performed by the business roles or business collaborations, respectively. It may access business objects.<br>
A business service should provide a unit of functionality that is meaningful from the point of view of the environment. It has a purpose, which states this utility. The environment includes the (behavior of) users from outside as well as inside the organization. Business services can be external, customer-facing services (e.g., a travel insurance service) or internal support services (e.g., a resource management service).<br>
A business service is associated with a value. A business service may be used by a business process, business function, or business interaction. A business process, business function, or business interaction may realize a business service. A business interface or application interface may be assigned to a business service. A business service may access business objects. The name of a business service should preferably be a verb ending with '?ing'; e.g., 'transaction processing'. Also, a name explicitly containing the word 'service' may be used."
Een bedrijfsfunctiemodel kijkt naar een organisatie als een verzameling van activiteiten die worden uitgevoerd en clustert deze tot logische eenheden op basis van bepaalde criteria (doorgaans de kennis, competenties en/of bedrijfsmiddelen die daartoe nodig zijn).<br>
Het model vormt een neutraal referentiekader waarin nog geen organisatie-specifieke keuzen staan. Aangezien organisaties in tijd meestal dezelfde activiteiten blijven uitvoeren is het model daardoor stabiel van aard. Veranderingen vinden vooral plaats op het niveau van bedrijfsprocessen, waarin bedrijfsfuncties op een specifieke manier worden ingevuld en met elkaar gecombineerd tot een stroom van activiteiten. Dit maakt het bedrijfsfunctiemodel structureel anders dan een procesmodel. Een procesmodel legt de nadruk op het afhandelen van gebeurtenissen door een specifieke volgordelijkheid van activiteiten aan de hand van specifieke bedrijfsregels.
En het maakt het bedrijfsfunctiemodel ook wezenlijk anders dan een organogram van overheidsorganisaties. De organieke structuur, zoals vastgelegd in een organogram, verandert relatief vaak, niet in de laatste plaats door de wisselende politieke coalities en programma’s.
De toepassingsmogelijkheden van een bedrijfsfunctiemodel zijn breed. Vanwege de stabiliteit van het model is het erg geschikt om gebruikt te worden als algemeen ankerpunt om andere modellen aan te relateren waarbij in eerste instantie nog niet gesproken wordt over organisatie- en IT-inrichting. Dit zou bijvoorbeeld een strategische discussie kunnen zijn over wat onderscheidende en niet-onderscheidende kerncompetenties zijn van organisaties om zo inzicht te geven in kansen voor uitbesteding. Daarnaast kunnen kosten, baten, risico’s en knelpunten worden geplot op dit model waardoor inzicht ontstaat waar prioriteiten voor verandering liggen. Gegeven de prioriteiten is het dan bijvoorbeeld mogelijk om de impact op de bedrijfsprocessen en de informatievoorziening te bepalen. Hiervoor is het nodig dat die modellen zijn gekoppeld aan het bedrijfsfunctiemodel. Het bedrijfsfunctiemodel vormt daarmee ook een instrument voor impactanalyses. Een bedrijfsfunctie geeft tevens aan waar logische eenheden en grenzen bestaan in de organisatie, processen en informatie- voorziening. Het model biedt een lijst van functies die allemaal in één of meer afdelingen moeten zijn belegd. Daarmee biedt het een hulpmiddel bij het uitvoeren van reorganisaties. Een bedrijfsfunctiemodel kan ook programma- en projectportfoliomanagement ondersteunen; door (mogelijke) programma’s en projecten te plotten op het bedrijfsfunctiemodel ontstaat inzicht in waar de veranderingen zitten (en waar dus ook niet), hoe ze geclusterd kunnen worden en of ze beslag leggen op dezelfde verandercapaciteit.
Zie het uitgewerkte [https://www.earonline.nl/index.php/Bedrijfsfunctiemodel_Rijksdienst Bedrijfsfunctiemodel Rijksdienst (RORA)]. <br>
Daar is aanvullend nog aangegeven dat bedrijfsfuncties onder andere voorzien in:<br>
* de behoeften van afnemers, door realisatie en levering van producten en diensten op verzoek;
* het onderhouden van de relaties met afnemers;
* ontwikkeling en beheer van het producten- en diensten portfolio;
* inrichting van processen om producten en diensten te kunnen leveren;
* inrichting van de organisatie benodigd om tot besturing en uitvoering van processen te kunnen komen;
* ontwikkeling en beheer van de benodigde informatievoorziening (gegevens, informatie, kennis en informatiesystemen).
Zie het uitgewerkte [https://www.gemmaonline.nl/index.php/Bedrijfsfunctiemodel Bedrijfsfunctiemodel voor gemeenten (GEMMA)].
Zie het uitgewerkte [https://petra.wikixl.nl/index.php/Bedrijfsfunctiemodel Bedrijfsfunctiemodel voor Provincies (PETRA)].
Zie het uitgewerkte [https://www.wilmaonline.nl/index.php/Bedrijfsfuncties Bedrijfsfunctiemodel voor Waterschappen (WILMA)].
De beheerders van architectuurwiki's in de vier bestuurslagen willen slimmer en vaker samenwerken. Om deze samenwerking te bevorderen is het terugkerend beheeroverleg voor overheidsarchitecturen in het leven geroepen. Zo kunnen we oplossingen hergebruiken, kennis delen en samen opbouwen, sparren en elkaars netwerk benutten.
Elke vier tot zes weken hebben we een uurtje online overleg waarin we:
* elkaar bijpraten over wat er speelt (nieuws, succes, uitdaging, vraagstuk, tip, opgedane ervaring)
* vragen / meekijken hoe anderen ergens mee zijn omgegaan (zoals digitoegankelijkheid, structuur, skin, een inhoudelijk thema, faciliteren van feedback, overerving enz.)
* manieren van werken en omgaan met beheerissues uitwisselen (zoals wijzigingsprocessen, archiveren, categoriebeheer, roadmap en planning, beheerplan enz.)
* elkaar doorverwijzen naar de juiste contactpersoon voor een bepaald onderwerp om snel de juiste kennis bij elkaar brengen of reviewers te vinden
* sjablonen, queries, handleidingen en content delen die een ander wil hergebruiken of verder ontwikkelen
Naast de beheerders van NORA, GEMMA en PETRA zijn nu ook beheerders vanuit RORA en WILMA aangeschoven en zijn alle vier bestuurslagen weer compleet en aanwezig.
Binnen de NORA Familie bestaan er veel andere architectuurwiki’s. Misschien zouden ook deze beheerders willen samenwerken met collega-beheerders en willen zien of zij iets van elkaar kunnen leren of overnemen. Bij voldoende belangstelling kan NORA Beheer twee keer per jaar een bijeenkomst organiseren voor alle wikibeheerders die met elkaar willen sparren, netwerken of samenwerken.
Ben jij beheerder van een referentiearchitectuur binnen de NORA Familie en denk jij dat zo’n overleg voor jou interessant kan zijn? Wil je meedenken over de inhoud? Laat het ons weten, we komen graag met jou in contact! +
De bestuurlijk verantwoordelijken voor het archiefbeheer van een overheidsorganisatie (zorgdragers) stellen volgens artikel 14 van het Archiefbesluit beheersregels vast voor het beheer van hun archiefbescheiden. In de beheersregels moeten alle verantwoordelijkheden rond het archiefbeheer zijn vastgelegd. Ze zijn van toepassing op alle onderdelen van de organisatie, inclusief zelfstandige organisatieonderdelen zoals agentschappen, buitendiensten en regiokantoren en ze zijn voorzien van een toelichting. De beheersregels moeten worden aangepast bij veranderingen in de organisatie. De huidige versie van het Archiefbesluit is uit 1995, met de laatste wijziging in 2013. De link verwijst altijd naar de huidig geldende versie. +
Dit begrip is omschreven in de context van [[Gegevensmanagement]]. In andere contexten heeft dit begrip wellicht een andere betekenis.
Gegevensmanagement betreft het integraal en beheerst verwerken van gegevens in een organisatie zowel op strategisch tactisch als operationeel niveau met als doel de gewenste kwaliteit en beschikbaarheid te realiseren.<br> +
De inventarisatie is randvoorwaardelijk voor verschillende hoofdprocessen van dienstverlening:
* In het proces van Afspreken voedt de inventarisatie het publieke debat, zowel over nieuwe diensten als in de evaluatie van bestaande diensten. Individuele burgers, maar ook politieke partijen, belangengroepen et cetera hebben een gemeenschappelijk referentiekader om uit te leggen wat voor diensten ze voor willen stellen om welke behoeften in te vullen.
* In het proces van Wijzigen kunnen alleen wijzigingen doorgevoerd worden die de behoeften waar de dienst voor is ontworpen net zo goed of beter invullen als vóór de wijziging.
* In het proces van Verbeteren staat de behoefte of behoeften waar de dienst voor ontworpen is centraal en zijn ook veranderingen in die behoeften relevant. +
Regeling m.b.t. het Staatsblad, de Staatscourant en de bekendmaking en de inwerkingtreding van wetten, AMvB en algemeen verbindende rijksvoorschriften.
De bekendmakingswet omvat ook afspraken over het doen van bekendmakingen via elektronische weg. +
Zie ook [[Beleidskaders]]. +
<br>''Toelichting''<br>
* Gekoppeld aan het privacybeleid voorziet de organisatie voldoende en aantoonbaar in de benodigde middelen om te kunnen voldoen aan het privacybeleid; waaronder:
** de middelen voor interne bewustwording en doelgroepgerichte training van medewerkers op privacybestendig werken;
** De middelen voor het faciliteren van transparantie voor betrokkenen (zoals inzage);
** De (technische) mogelijkheid om persoonsgegevens te kunnen corrigeren;
** De (technische) mogelijkheid om persoonsgegevens te anonimiseren of verwijderen;
** De middelen voor (publieks)voorlichting;
** De middelen voor adequaat en onafhankelijk toezicht, bijvoorbeeld door de toewijzing van een FG. +
<br>''Toelichting''<br>
*Het aansluiten bij een goedgekeurde gedragscode of een goedgekeurd certificeringmechanisme kan worden gebruikt als element om aan te tonen dat voldoende garanties worden geboden.
*Deze vereisten in de overeenkomst gelden ook voor door de verwerker ingehuurde verwerkers. +
<br>''Toelichting''<br>
Het recht de verwerking te beperken geldt als de verwerking (inclusief profilering) plaatsvindt voor<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 21 lid 1</sup>:
#De vervulling van een taak van algemeen belang;
#De vervulling van een taak van het openbaar gezag;
#De behartiging van de gerechtvaardigde belangen van de verwerkingsverantwoordelijke of van een derde, behalve wanneer de belangen of de grondrechten en de fundamentele vrijheden van de betrokkene die tot bescherming van persoonsgegevens nopen, zwaarder wegen dan die belangen, met name wanneer de betrokkene een kind is;
#Direct marketing, of:
#Wetenschappelijk of historisch onderzoek of statistische doeleinden, tenzij de verwerking noodzakelijk is voor de uitvoering van een taak van algemeen belang. +
Er kan een zeker tijdsverloop zijn tussen het opstellen van het bericht door de verzender en het kennisnemen van het bericht door de ontvanger. De verzender hoeft bij bijvoorbeeld een schriftelijke overdracht er niet zeker van of en wanneer de ontvanger van zijn bericht zal kennisnemen. De verzender zal daarom voor de volledigheid en begrijpelijkheid van zijn bericht moeten zorg dragen.<br>
Er zijn verschillende methodes om een bericht te versturen en te ontvangen. Berichten werden of worden bijvoorbeeld mondeling 'verzonden' (overgebracht) of verzonden per koerier, postduif of een postbedrijf. Tegenwoordig worden berichten vaak elektronisch verstuurd, bijvoorbeeld per sms of e-mail, of als post op een internetforum of sociale netwerksite.
<br>
Zie ook https://nl.wikipedia.org/wiki/Bericht +
De berichtenbox voor bedrijven is een beveiligd e-mailsysteem waarmee u digitaal berichten kunt uitwisselen met Nederlandse overheidsinstanties (de Rijksoverheid, provincies, gemeenten en waterschappen). De berichtenbox is bedoeld voor ondernemers die gevestigd zijn in de Europese Economische Ruimte (EER) - dus ook in Nederland - en die hun diensten in Nederland willen aanbieden. De berichtenbox kan gebruikt worden voor procedures die onder de Dienstenwet vallen, en voor procedures waarbij de bevoegde instantie ervoor gekozen heeft deze (ook) via de berichtenbox te laten verlopen. +
De gemeente meldt bijvoorbeeld dat een paspoort moet worden verlengd. Of de RDW meldt dat een auto gekeurd moet worden. Als er een bericht in de box staat, wordt dit per e-mail gemeld aan de betreffende persoon. <br>
Berichten via de berichtenbox versturen aan overheidsorganisaties is voor burgers (nog) niet mogelijk. +
Dit begrip is omschreven in de context van [[Gegevensmanagement]]. In andere contexten heeft dit begrip wellicht een andere betekenis.
Gegevensmanagement betreft het integraal en beheerst verwerken van gegevens in een organisatie zowel op strategisch tactisch als operationeel niveau met als doel de gewenste kwaliteit en beschikbaarheid te realiseren.<br> +
<br>''Toelichting''<br>Er kan behoefte zijn aan informatie over de logica die ten grondslag ligt aan de geautomatiseerde verwerking van de persoonsgegevens als bijvoorbeeld bijzondere computerprogrammatuur een wijze van verwerking mogelijk maakt die de betrokkene op het eerste gezicht niet geheel duidelijk is. Dit hoeft niet zo ver te gaan dat het Auteursrecht en/of het Intellectuele Eigendomsrecht, dat de software beschermt, of het bedrijfsgeheim geschonden wordt. +
Besluit van de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie van 5 november 2010, nr. WJZ/10145713, houdende aansluiting van alle ministeries op een centraal aanleverpunt voor elektronische facturen (Besluit Digipoort voor e-Facturen) +
Het [https://wetten.overheid.nl/BWBR0040648/2018-02-23 Instellingsbesluit Sturing Digitale Overheid 2018] komt hiermee te vervallen. +
Deze regeling is specifiek voor het Rijk en geeft de bestemming aan van archiefbescheiden bij een organisatieverandering. +
Deze regeling legt een aantal uitgangspunten voor de informatievoorziening vast. Het voorschrift is bindend voor de ministeries en de daaronder ressorterende 'diensten, bedrijven en instellingen' +
Besluit vaststelling selectielijst archiefbescheiden gemeentelijke en intergemeentelijke organen vanaf 2012 +
De wettelijke vastgestelde selectielijst voor alle gemeentes, waarin opgenomen de categorieën archiefbescheiden en archiefbestanddelen die voor blijvende bewaring dan wel voor vernietiging in aanmerking komen. Bij de archiefbescheiden die voor vernietiging in aanmerking komen is vermeld na welke termijn zij moeten worden vernietigd. +
De wettelijke vastgestelde selectielijst voor alle provincies. +
AMVB onder de [https://wetten.overheid.nl/BWBR0037120/ Wet Elektronisch Berichten Verkeer (EBV) - Belastingdienst]. De wet zal te zijner tijd onder wet Digitale Overheid worden gehangen. +
Het Voorschrift informatiebeveiliging rijksdienst beschrijft een aantal basisregels over de informatiebeveiliging. Het voorschrift is bindend voor de ministeries en de daaronder ressorterende 'diensten, bedrijven en instellingen'. +
Het voorschrift informatiebeveiliging rijksdienst - bijzondere informatie, bevat aanvullende eisen voor de beveiliging van staatsgeheimen en andere bijzondere informatie. Het voorschrift is bindend voor de ministeries en de daaronder ressorterende 'diensten, bedrijven en instellingen'. +
Bij besluiten moet relevante informatie over de situatie van burger en bedrijf worden gecommuniceerd.
Bij besluiten moet relevante informatie over de gevolgen van het besluit voor burger en bedrijf worden gecommuniceerd.
Elke uitvoeringsorganisatie is verplicht haar besluiten te motiveren. In deze motivering wordt gebruik gemaakt van verwijzingen en beschrijvingen van de toegepaste regels en de situatie van de burger of het bedrijf die belanghebbende is bij het besluit.
De verwijzingen en beschrijvingen van de toegepaste regels leiden ofwel terug naar de juridische bronnen of naar de gepubliceerde bedrijfsregels.
Uit de motivering moet de klant op kunnen maken waarom de gebruikte gegevens hebben geleid tot de uitkomsten. In sommige gevallen is een in de regels gebruikt begrip enigszins vaag gedefinieerd. Denk bijvoorbeeld aan ‘passende arbeid’ of ‘gezinssituatie’. In die gevallen is extra motivering nodig waarmee de belanghebbende kan nagaan waarom zijn situatie onder dit begrip is geschaard. +
De best-practices regelbeheer worden vastgelegd in een centrale bibliotheek waarbij documentatie, common-practices zijn vastgelegd als hulpmiddel voor de uitvoeringsorganisatie. De centrale bibliotheek is benaderbaar voor de uitvoeringsorganisaties van de overheid. +
De bron is: Algemene wet bestuursrecht (Awb), artikel 1:1 lid 1. <br>
Uitzonderingen staan vermeld in art. 1:1 lid 2. <br>
Zie ook [[Overheidsorganisatie]] +
Uit de analyse van 11 cases zijn vijf verschillende manieren gevonden hoe op basis van gebruikersonderzoek de dienstverlening beter en goedkoper is gemaakt:
# Creëren van de mogelijkheid om digitaal zaken te doen;
# Stapsgewijs optimaliseren van de website;
# Onzekerheidsreductie door snellere en meer tijdige informatievoorziening;
# Verbeteren door middel van de LEAN methode;
# Verhogen aandeel digitale transacties door middel van kanaalsturing. +
Aan dit begrip hing historisch gezien een cluster van Afgeleide Principes, deze zijn per 1-1-2023 komen te vervallen in het [[RFC Bindende architectuurafspraken 2022]]. +
Aan dit begrip hing historisch gezien een cluster van Afgeleide Principes, deze zijn per 1-1-2023 komen te vervallen in het [[RFC Bindende architectuurafspraken 2022]]. +
Het katern [[Beveiliging]] en het onderwerp [[Informatie-objecten_systematisch_beschreven (concept)|'systematisch beschrijven van informatie-objecten' (AP17)]] zijn opgeleverd in concept voor openbare review. Geïnteresseerden zijn uitgenodigd om bij te dragen aan de volgende versie. De deadline daarvoor is 1 juni 2014.
Twee expertgroepen hebben in de afgelopen tijd hun kennis en best-practices samengebracht in handvatten voor professionals die aan de slag willen met deze onderwerpen. Zes vernieuwde afgeleide principes helpen bij de sturing op informatievoorziening. Voor realisatie van deze principes zijn ze gekoppeld aan hulp bij concrete vormgeving van bij voorbeeld authenticatiesystemen voor beveiliging, of te kiezen methodiek voor gegevenswoordenboeken. Bij deze onderwerpen is gelet op gangbare of verplichte standaarden. Door bewuste architectuurkeuzes te maken gebaseerd op deze kennis en standaarden, wordt interoperabiliteit met andere diensten vergemakkelijkt.
De experts die bij hebben gedragen aan de huidige conceptversies komen uit alle lagen van de overheid. Met deze openbare review krijgen alle belanghebbenden de gelegenheid zich uit te spreken over deze conceptversies en extra kennis te leveren.
De redactie vraagt daarom professionals die bij en voor overheden werken, om scherp te kijken naar juistheid, volledigheid en relevantie. Om de reacties overzichtelijk te kunnen verwerken en verantwoorden is per onderwerp een reviewformulier beschikbaar.
De NORA gebruikersraad zal na 1 juni de verwerking van de commentaren beoordelen. Wanneer de NORA gebruikersraad instemt met een definitieve versie, kan deze door de NORA Architectuur Board worden vastgesteld.
De onderwerpen zijn in conceptvorm te vinden op:
* http://www.noraonline.nl/wiki/Informatie-objecten_systematisch_beschreven_%28concept%29
* http://www.noraonline.nl/wiki/Beveiliging
Vragen kunnen gesteld worden aan het NORA team op [mailto:architectuur@ictu.nl architectuur@ictu.nl] +
Wie deze toestemming niet heeft is onbevoegd. Als hij of zij toch de handeling verricht, dan staan daar sancties op. Het burgerlijk recht kent tevens het begrip misbruik of overschrijding van bevoegdheid door een rechtssubject.<br>
Zie verder https://nl.wikipedia.org/wiki/Bevoegdheid +
De uitvoeringsorganisatie moet uit kunnen leggen waarop haar bevoegdheid om een besluit te nemen is gebaseerd. In diverse uitingen komt dit terug, uiteenlopend van het jaarverslag tot een folder. +
<br>''Toelichting''<br>
Soms vereist het bereiken van een doel juist dat persoonsgegeven bewaard blijven, bijv. iemands emailadres moet bewaard blijven voor nazending van berichten. +
<br>''Toelichting''<br>
*Indien aan de persoonsgegevens gekoppelde gegevens van belang zijn om langer te worden bewaard, dan dienen de persoonsgegevens zodanig te worden geanonimiseerd dat het daarna niet meer mogelijk is deze geanonimiseerde gegevens weer herleidbaar te maken<sup class="noot"> ''Handleiding voor verwerkers van persoonsgegevens'' - Handleiding van de Wbp, Ministerie van Justitie, 2002, p.126</sup>. +
Het bouwblok slaat beweringen op in een administratie; een administratie(s) waarbij vanuit verschillende elementen uit de omgeving van de overheidsorganisatie beweringen worden aangeleverd; beweringen waarvan de rechtsgeldigheid nog niet is vastgesteld en (nog) niet in de feitenadministratie kunnen worden opgenomen. +
Dit gaat over de objectiviteit van een waarde; zijn er bewijzen aanwezig die onderbouwen dat deze waarde echt klopt? De kans is anders groot dat de waarde vooral gebaseerd is op wat één persoon denkt. +
De WRR analyseert in dit rapport hoe de Nederlandse overheid Big Data op een verantwoorde wijze kan gebruiken. Het rapport richt zich specifiek op (Big) Data-analyses door politie en justitie, de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en verschillende organisaties en samenwerkingsverbanden op het gebied van fraudebestrijding. Big Data biedt zeker kansen voor opsporing en surveillance, maar vraagt tevens om sterkere waarborgen voor de vrijheidsrechten van burgers. <br>
Het zwaartepunt in de huidige juridische regelgeving ligt op de regulering van het verzamelen van data. De WRR pleit ervoor dat die bestaande wetgeving wordt aangevuld met de regulering van en het toezicht op de fases van de analyse en het gebruik van Big Data. +
Het verslag van de bijeenkomst van op woensdag 1 november 2017 is gepubliceerd. +
Bijzondere categorieën persoonsgegevens; gevoelige gegevens, noodzakelijke uitzonderingen wgs. zwaarwegend algemeen belang +
<br>''Toelichting''<br>
*Genetische gegevens moeten worden gedefinieerd als persoonsgegevens met betrekking tot de overgeërfde of verworven genetische kenmerken van een natuurlijke persoon die blijken uit een analyse van een biologisch monster van de persoon in kwestie, met name een chromosoomanalyse, een analyse van desoxyribonucleïnezuur (DNA) of van ribonucleïnezuur (RNA) of uit een analyse van andere elementen waarmee soortgelijke informatie kan worden verkregen<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 34</sup>.
*Biometrische gegevens zijn persoonsgegevens die het resultaat zijn van een specifieke technische verwerking met betrekking tot de fysieke, fysiologische of gedragsgerelateerde kenmerken van een natuurlijke persoon op grond waarvan eenduidige identificatie van die natuurlijke persoon mogelijk is of wordt bevestigd, zoals gezichtsafbeeldingen of vingerafdrukgegevens<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 4 lid 14</sup>.
*Foto's worden niet systematisch beschouwd als verwerking van bijzondere categorieën persoonsgegevens, aangezien foto's alleen onder de definitie van biometrische gegevens vallen wanneer zij worden verwerkt met behulp van bepaalde technische middelen die de unieke identificatie of authenticatie van een natuurlijke persoon mogelijk maken<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 51</sup>. +
<br>''Toelichting''<br>
*Als het bij verkiezingsactiviteiten voor de goede werking van de democratie in een lidstaat vereist is dat politieke partijen persoonsgegevens over de politieke opvattingen van personen verzamelen, kan de verwerking van zulke gegevens op grond van een algemeen belang worden toegestaan mits passende waarborgen worden vastgesteld<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 56</sup>.
*Bovendien vindt de verwerking van persoonsgegevens door overheidsinstanties ter verwezenlijking van in het constitutionele recht of in het volkenrecht vastgelegde doelstellingen van officieel erkende religieuze verenigingen plaats op grond van een algemeen belang<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 55</sup>. +
<br>''Toelichting''<br>
*Persoonsgegevens over gezondheid zijn persoonsgegevens die verband houden met de fysieke of mentale gezondheid van een natuurlijke persoon, waaronder gegevens over verleende gezondheidsdiensten waarmee informatie over zijn gezondheidstoestand wordt gegeven<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 4 lid 15</sup>.<br>Deze gegevens hebben betrekking op de gezondheidstoestand van een betrokkene en die informatie geven over de lichamelijke of geestelijke gezondheidstoestand van de betrokkene in het verleden, het heden en de toekomst. Dit omvat informatie over de natuurlijke persoon die is verzameld in het kader van de registratie voor of de verlening van gezondheidszorgdiensten als bedoeld in Richtlijn 2011/24/EU van het Europees Parlement en de Raad aan die natuurlijke persoon; een aan een natuurlijke persoon toegekend cijfer, symbool of kenmerk dat als unieke identificatie van die natuurlijke persoon geldt voor gezondheidsdoeleinden; informatie die voortkomt uit het testen of onderzoeken van een lichaamsdeel of lichaamseigen stof, met inbegrip van genetische gegevens en biologische monsters en informatie over bijvoorbeeld ziekte, handicap, ziekterisico, medische voorgeschiedenis, klinische behandeling of de fysiologische of biomedische staat van de betrokkene, ongeacht de bron, zoals een arts of een andere gezondheidswerker, een ziekenhuis, een medisch hulpmiddel of een in-vitro diagnostiek<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 35</sup>.
*Bijzondere categorieën persoonsgegevens, die betere bescherming vergen, mogen alleen voor gezondheidsdoeleinden worden verwerkt als dat nodig is om die doeleinden te verwezenlijken in het belang van natuurlijke personen en de samenleving als geheel. Dit geldt met name bij:
**Het beheer van gezondheidszorgdiensten en -stelsels of sociale diensten en stelsels van sociale diensten, met inbegrip van de verwerking door de beheer autoriteiten en de centrale nationale gezondheidsinstanties van die gegevens met het oog op kwaliteitscontrole, beheerinformatie en het algemeen nationaal en lokaal toezicht op:
***Het gezondheidszorgstelsel, of:
***Het stelsel van sociale diensten.
**Bij het waarborgen van de continuïteit van de gezondheidszorg of de sociale diensten en grensoverschrijdende gezondheidszorg.
**Voor doeleinden inzake gezondheidsbeveiliging, bewaking en -waarschuwing, of:
**Met het oog op archivering in het algemeen belang, wetenschappelijk of historisch onderzoek of statistische doeleinden op basis van het wettelijk recht die aan een doelstelling van algemeen belang moet voldoen, alsook:
**Voor studies van algemeen belang op het gebied van de volksgezondheid.<br><br>
*Derhalve moet de AVG voorzien in geharmoniseerde voorwaarden voor de verwerking van bijzondere categorieën persoonsgegevens over de gezondheid, in geval van specifieke behoeften, met name indien deze gegevens met het oog op bepaalde gezondheidsdoeleinden worden verwerkt door personen die wettelijk aan het beroepsgeheim gebonden zijn. Het wettelijke recht moet voorzien in specifieke en passende maatregelen voor de bescherming van de grondrechten en persoonsgegevens van natuurlijke personen.
*Het moet de lidstaten worden toegestaan andere voorwaarden te handhaven of in te voeren, waaronder beperkingen met betrekking tot de verwerking van genetische gegevens, biometrische gegevens of gegevens over gezondheid. Wanneer deze voorwaarden van toepassing zijn op de grensoverschrijdende verwerking van deze persoonsgegevens, dan mag dit evenwel geen belemmering vormen voor het vrije verkeer van gegevens binnen de Unie<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 53</sup>.
*Het kan om redenen van algemeen belang op het gebied van de volksgezondheid nodig zijn om bijzondere categorieën persoonsgegevens zonder toestemming van de betrokkene te verwerken. Die verwerking moet worden onderworpen aan passende en specifieke maatregelen ter bescherming van de rechten en vrijheden van natuurlijke personen. In dit verband dient "volksgezondheid" overeenkomstig de definitie van Verordening (EG) nr. 1338/2008 van het Europees Parlement en de Raad te worden uitgelegd als alle elementen in verband met de gezondheid, namelijk gezondheidstoestand, inclusief morbiditeit en beperkingen, de determinanten die een effect hebben op die gezondheidstoestand, de behoeften aan gezondheidszorg, middelen ten behoeve van de gezondheidszorg, de verstrekking van en de universele toegang tot gezondheidszorg, alsmede de uitgaven voor en de financiering van de gezondheidszorg en de doodsoorzaken. Dergelijke verwerking van persoonsgegevens over gezondheid om redenen van algemeen belang mag er niet toe te leiden dat persoonsgegevens door derden zoals werkgevers of verzekeringsmaatschappijen en banken voor andere doeleinden worden verwerkt<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 54</sup>.
[[Afbeelding:Nederlandse Parels van linked Data Toepassingen 2019.png|thumb|link=http://www.pilod.nl/w/images/0/0d/LDParels2019.pdf|300px|alt=voorpagina van het boekje Nederlandse Parels van Linked Data toepassingen 2019: Een getekend landschap met o.a. hoogspanningsmasten, een datawarehouse, een overheidsgebouw, boerenland, vrouwe justitia, een lesgebouw, bouwvakkers, artsen, hulpdiensten, een winkel en een monumentale molen.]] Linked Data is inmiddels al twee decennia oud en al lang geen experimentele technologie meer waar alleen onderzoekscentra mee bezig zijn. Linked Data wordt echt gebruikt en biedt oplossingen voor actuele integratieproblemen. Het [[Platform Linked Data Nederland (PLDN)]] heeft in een fraai boekje een hele serie Nederlandse toepassingen van Linked Data verzameld in een fraai boekje.
Deze voorbeelden uit de praktijk van heel verschillende domeinen laten zien dat Linked Data oplossingen mogelijk maakt die voorheen moeilijk te realiseren waren. Zo laat TNO zien hoe voedselproducenten gecombineerde open data over de landbouw en de voedselindustrie kunnen gebruiken om het aanbod beter bij de vraag te laten aansluiten. Kadaster maakt het mogelijk om basisregistraties te koppelen aan andere dataverzamelingen en de resultaten geografisch in kaart te brengen. NXP Semiconductors (de chipindustrie) gebruikt Linked Data om individuele producten te kunnen volgen door de hele productie- en distributieketen heen. En nog eens zeven andere voorbeelden.
Het boekje is op papier aan te vragen bij het Platform Linked Data Nederland, of te downloaden als pdf:
: → [http://www.pilod.nl/w/images/0/0d/LDParels2019.pdf Nederlandse Parels van Linked Data toepassingen 2019] +
In de context van de GDI-Architectuur hanteren we een meer specifieke betekenis: Een afspraak, standaard, organisatorische of technische voorziening of een combinatie hiervan ten behoeve van de realisatie van de digitale overheid. +
Vooral 13 “Een betere dienstverlening voor burgers en bedrijven” is interessant. Verder is interessant actie 15 “samenhangende overheidsinfrastructuur, introductie CDO”.
Zie ook het document "Digitalisering als dwarsdoorsnijdend thema in de BMH".
Er zijn nog geen conclusies verbonden aan de BMH die bindend zijn. +
In totaal zijn zestien rapporten opgesteld naar aanleiding van de motie Sneller c.s. Deze motie heeft het kabinet gevraagd om ter voorbereiding op een volgende neergaande conjunctuur of economische crisis effectieve beleidsopties en hervormingen, bestaand uit zowel plussen als minnen, in kaart te brengen. Daarnaast zijn ook de moties Wiersma/Bruins en Van Weyenberg/Wiersma over respectievelijk arbeidsproductiviteit en arbeidsmarktbeleid betrokken.
Over de volle breedte van de collectieve sector zijn zestien maatschappelijke opgaven geïdentificeerd. Voor deze onderwerpen zijn ambtelijke werkgroepen onder leiding van een onafhankelijke voorzitter opgesteld en deze zijn ondersteund door een onafhankelijk secretariaat. Daarbij is externe expertise zoveel mogelijk betrokken. De leden van de werkgroep hebben zitting genomen zonder last of ruggenspraak. De opties betreffen zowel investeringen en intensiveringen als hervormingen en besparingen. Het uiteindelijke doel is om in de toekomst onderbouwde keuzes mogelijk te maken door inzicht te verschaffen in effectieve beleids- en uitvoeringsopties en de mogelijke gevolgen daarvan, zonder oordeel over de wenselijkheid.
Aanvullend zijn vijf dwarsdoorsnijdende thema’s geïdentificeerd. Het gaat om maatschappelijke samenhang, brede determinanten van zorggebruik, productiviteit, digitalisering en de stabiliserende functie van de overheid in de economie. Deze dwarsdoorsnijdende thema’s zijn waar relevant meegenomen in de verschillende rapporten. In dit rapport zijn de dwarsdoorsnijdende thema’s digitalisering, maatschappelijke samenhang, brede determinanten van zorggebruik en productiviteit relevant bevonden in de afbakening van het onderzoek. +
Het verslag van de bijeenkomst van op donderdag 27 mei 2021 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van op dinsdag 1 juni 2021 is gepubliceerd. +
In een bronnenbeheeromgeving worden alle bronnen vastgelegd, die voor de scope van een wettelijke taak relevant zijn.
De geldigheid en de versie van de bronnen moet kunnen worden beheerd. Afhankelijk van het geval zal een bron direct onder beheer worden genomen of zal een verwijzing worden gelegd naar een specifieke versie van een bron in een extern beheerde omgeving.
Voorbeelden van externe omgevingen voor juridische bronnen zijn [https://wetten.overheid.nl wetten.nl] en [https://www.rechtspraak.nl/ rechtspraak.nl], waarnaar toekomstvaste verwijzingen kunnen worden gelegd .
Bij de voorbereiding van uitvoering zal een juridische bron vaak bestaan uit een concept (wijzigings)wet die nog niet op [https://wetten.overheid.nl wetten.nl] is gepubliceerd. In die gevallen is het nodig deze bron rechtstreeks in de bronnenbeheeromgeving op te nemen.
De gebruikte gegevensbronnen en de versie daarvan worden eveneens in de bronnenbeheeromgeving vastgelegd.
Het is verstandig om bij bronnenbeheer het architectuurprincipe 'Bronverwijzing' (ARB-07) toe te passen, zodat er geen dubbel beheer ontstaat. +
De eerste pdf ("externe verwijzing") geeft de tien kwaliteitseisen weer. De tweede pdf ("interne verwijzing") geeft meer uitgebreide informatie over de Code en de totstandkoming. +
Daarmee is het in feite een verkorte schrijfwijze voor: burgers, bedrijven, instellingen, intermediairs en hun gemachtigden. <br>
Zo kan in deze context een statushouder gezien worden als een burger.
Vanuit de GDI-Architectuur wordt dit begrip gevolgd, maar kan in oudere documenten nog een afwijking voorkomen. Verschillende termen worden gebruikt om de afnemers van overheidsdiensten te duiden zoals afnemers, burgers, bedrijven e.a. Vaak geven deze geen eenduidige volledig dekkende duiding van de bedoelde groep. De GDI-Architectuur hanteert daarom (inmiddels) meestal de termen “persoon” of “NP en NNP” of “Natuurlijk persoon en Niet Natuurlijk Persoon” om die doelgroep te duiden. Deze termen kunnen ook los van elkaar voorkomen om een deel van de populatie te duiden.
Daarnaast loopt de discussie in hoeverre overheidsorganisaties "diensten" verlenen aan andere overheidsorganisaties. Voor sommigen wordt dat gezien als "samenwerken" en niet als dienstverlenen.
Wel lijkt er overeenstemming te zijn dat de principes van dienstverlening aan burgers en bedrijven ook kunnen gelden voor de overheidsorganisaties onderling.
In de context van overheidsdienstverlening wordt het woord "klant" doorgaans vermeden: burgers en bedrijven hebben immers geen vrije keuze wat betreft deze dienstverlening. Op dat punt wijkt het principieel af van private dienstverlening. +
C
Deze pagina is een pseudo-bron als landingspagina voor de grondslag 'CIP-netwerk'. Dit betreft geen document. Het is een verwijzing naar hoe in sommige gevallen de verantwoording van ISOR-elementen in de BIO Thema-uitwerking tot stand is gekomen wanneer een specifiek te duiden grondslag naar een best practice ontbreekt. +
Op 3 oktober 2016 zijn versies 1.0 en 1.1 door de Europese Commissie op de lijst met ICT-specificaties gezet waarnaar overheden bij aanbestedingen et cetera kunnen verwijzen. +
Control Objectives for Information and related Technology (COBIT) is een framework voor het gestructureerd inrichten en beoordelen van een IT-beheeromgeving. COBIT is vanaf 1992 ontwikkeld door het Information Systems Audit and Control Association (Isaca) en het IT Governance Institute (ITG). +
COINS 2.0 maakt gebruik van de standaarden RDF en OWL. COINS 2.0 kan gebruikt worden om IFC bestanden uit te wisselen in combinatie met gerelateerde data. +
Stap voor stap werkt het CORA kernteam aan de uitbreiding van CORA 4.0. Op 12 september kreeg onze sectorarchitectuur weer een flinke impuls: de bedrijfsprocessen hebben nu meer detail omdat de werkprocessen zijn toegevoegd. Het CORA procesmodel heeft daarmee weer het niveau van de vorige CORA versies, daar was veel vraag naar. Bovendien zit het geheel nu veel logischer in elkaar.
En er zit meer in de pijplijn. Werkgroepen onder regie van CorpoNet en Aedes gaan aan de slag met het verder verfijnen van processen. Het incassoproces dat door de eerste werkgroep reeds is uitgewerkt zal voor de kick-off van de nieuwe werkgroepen begin oktober gepubliceerd worden in de CORA. Dit incassoproces dient namelijk als voorbeeld voor de overige uit te werken bedrijfsprocessen.
De huidige kapstok van het CORA procesmodel is daarvoor nu het solide kader. Er ontstaat zo een “processenboek” voor de sector. En dat gaat helpen om met elkaar meer dezelfde taal te spreken.
In de CORA kun je nu ook de eerste uitgewerkte procesketens vinden, onder de voorlopige werktitels ‘Planmatig onderhoud incl. (M)JOB’, ‘Reparatieonderhoud’, ‘Verhuurmutatie’, ‘Wederverkoop appartementen’ en ‘Wederverkoop eenheden’. Hierbij wordt voor het eerst ook de samenhang getoond met de CORA bedrijfsfuncties die eerder dit jaar aan CORA zijn toegevoegd en ook een kleine update hebben ondergaan.
Bij de doorontwikkeling van CORA 4.0 past het kernteam een logisch kennismodel toe. Dat zorgt voor robuuste uitwerkingen met een logische samenhang tussen alle onderdelen. Elementen zoals producten, diensten, bedrijfs- en werkprocessen van de corporatiesector staan in de CORA benoemd, en in relatie tot elkaar. Corporaties kunnen die proceskapstok voor veel doeleinden gebruiken. Denk aan het opzetten van een eigen procesontwerp en het invullen van de eigen prestatie en risico-indicatoren.
Neem een kijkje op de CORAwiki!
https://www.wikixl.nl/wiki/cora/index.php/COrporatie_Referentie-Architectuur
In de releasenotes kun je alle wijzigingen van de september release teruglezen.
https://www.wikixl.nl/wiki/cora/index.php/Releasenotes
Door een gebrek aan tijd en capaciteit is het thema applicatiestrategieën in CORA na 2012 niet meer geactualiseerd. Het thema heeft na elf jaar echter een stevige optimalisatie nodig; denk aan digitalisering en de opkomst van de cloud, of aan de wens systemen te integreren en meer samenwerking in de keten (standaardisatie).
Deze zomer besloot de CORA dit vraagstuk uit te besteden. Dit is goed nieuws voor de sector. Regie voeren op applicatie strategieën raakt diverse partijen en belangen. Er zijn veel beelden en de keuze die corporaties kunnen maken is strategisch van aard. Daarnaast is het ook van belang om over de grenzen van de sector heen te kijken. Welke ontwikkelingen doen zich elders voor en zijn relevant genoeg om mee te nemen?
Zowel corporaties als softwareleveranciers staan in dit thema voor uitdagende keuzes. CORA wil hierbij graag een leidraad bieden. Waarbij verschillende varianten van landschappen worden geschetst, dienend als hulpmiddel bij de strategische discussie. Als een soort receptenboek waaruit gerechten samengesteld kunnen worden.
Deze update zal eind van dit jaar gereed zijn. +
Een term uit (onder andere) ArchiMate, die we in NORA hebben vertaald met [[Generieke functie (Begrip)]]. +
Dit gaat over of gegevens wel of niet vallen onder de definitie van het objecttype. Als dat niet het geval is dan zou het kunnen beteken dat de definitie niet duidelijk genoeg is en dus aangescherpt moet worden. +
Bekijk het [[Cloud computing|thema Cloud computing]] binnen NORA. +
Samenvatting van het Coalitieakkoord:
== Architectuur-analyse ==
Uit de analyse van het Coalitieakkoord komt het volgende naar voren:
# Het woord Dienstverlening is slechts 2 x genoemd: "financiële dienstverlening bij de hulp aan sekswerkers" en "betere en toegankelijkere dienstverlening voor Nederlanders in het buitenland (o.a. via een sterker postennetwerk)", maar voor alle domeinen als Zorg, Onderwijs enz. zijn nieuwe acties en diensten benoemd.
# Met name het hoofdstuk Versterking Democratische rechtsorde heeft relaties met Kwaliteitsdoelen en NAPs van NORA en zeker de 2 onderdelen: Relatie Burger-Overheid en Versterken van democratische instituties.
# WaU krijgt veel aandacht: dat is goed want ook bij ZgW komt de noodzaak naar voren om de samenwerking tussen Beleid en Uitvoering te verbeteren.
# De in het hoofdstuk Digitalisering genoemde onderwerpen mogen niet missen in de NORA, al blijft het in 1e instantie beperkt tot het bepalen waar die onderwerpen relevant zijn qua architectuur voor de dienstverlening van de overheid.
# Daar is ook duidelijk aandacht voor de publieke waarden (die in de NORA zijn opgenomen in de Kwaliteitsdoelen).
# De ambitie is verwoord om Nederland het digitale knooppunt van Europa te laten worden en robuust, supersnel en veilig internet in alle delen van het land te realiseren.
# Gesteld wordt dat er ook veel op ons afkomt vanuit Europa: digitale identiteiten, een e-Wallet, internetverbinding GaiaX e.d.
# Niet duidelijk is in hoeverre de genoemde aspecten van Digitalisering uitgelijnd zijn met (de implicaties van) de NAPs. '''ACTIE''' Dit zou uitgezocht kunnen worden door de Werkgroep Implicaties.
Openstaande vragen:<br>
* Aan welke bestaande Kwaliteitsdoelen geeft het Coalitieakkoord invulling?
* Zijn er ook nieuwe Kwaliteitsdoelen in het akkoord opgenomen? En zo ja, welke?
* Welke onderdelen vinden we het meest relevant voor architectuur?
* In hoeverre zijn al deze punten inmiddels gedekt door de [https://www.digitaleoverheid.nl/document/werkagenda-waardengedreven-digitaliseren/ Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren - Digtale Overheid]?
== Advies aan architecten ==
Voor elk onderdeel stellen we een advies op hoe architecten daar het beste mee om kunnen gaan:
tot zo ver
Beginselen van de democratische rechtsstaat vormen in Nederland het kader van ons functioneren. Burgers en overheid moeten er samen invulling aan geven. De overheid kan dit niet zonder de burgers; de burgers kunnen dit niet zonder de overheid. In die wederkerigheid is een juiste balans nodig van rechten en plichten van de burger enerzijds, en van de overheid anderzijds. <br>
De rechten en plichten van burgers liggen vast in formele wetten en regels. Daarnaast doet het Handvest verantwoordelijk burgerschap een informeel, moreel beroep op burgers om actief en verantwoordelijk in de maatschappij te staan. Er zijn ook veel formele wetten en regels die het functioneren van het openbaar bestuur vastleggen. Deze wetten en regels nodigen – juist door hun formele karakter – niet per se uit tot zelfreflectie. Daardoor zouden we bijna uit het oog verliezen waarom we al die wetten en regels hebben: om te voorzien in maatschappelijke behoeften binnen het kader van de democratische rechtsstaat. <br>
In deze code voor goed openbaar bestuur is te vinden wat de basale beginselen van goed openbaar bestuur zijn in onze democratische rechtsstaat. Het is een informeel instrument dat een beroep doet op de eigen verantwoordelijkheid van besturen om een gewetensvolle invulling te geven aan hun taken en
verantwoordelijkheden in het openbaar bestuur. Het nodigt uit tot zelfreflectie en vertaling naar de
dagelijkse praktijk.<br>
Volgens de Code goed openbaar bestuur moet elk overheidsbestuur zich houden aan de volgende regels:
'''1. Openheid en integriteit'''<br>
Het bestuur is open en integer, zowel binnen de eigen organisatie als naar andere overheidsorganisaties. <br>
Het bestuur geeft duidelijke informatie over procedures en besluiten. <br>
'''2. Participatie''' <br>
Het bestuur weet wat er leeft in de samenleving. <br>
Het bestuur luistert naar vragen en ideeën van burgers bij onderwerpen die hen aangaan. <br>
Het bestuur legt verantwoording af aan burgers over wat er met hun ideeën is gedaan. <br>
'''3. Behoorlijke contacten met burgers''' <br>
Het bestuur zorgt ervoor dat de organisatie altijd te bereiken is via meerdere kanalen: de telefoon, internet en balie. <br>
Het bestuur maakt duidelijk wat de burger mag verwachten. <br>
'''4. Doelgerichtheid en doelmatigheid''' <br>
Het bestuur maakt de doelen van de organisatie bekend. <br>
Het bestuur neemt beslissingen die nodig zijn om deze doelen te behalen. <br>
'''5. Legitimiteit''' <br>
Het bestuur neemt alleen beslissingen en maatregelen waartoe het bevoegd is. <br>
Het bestuur leeft de daarbij geldende wet- en regelgeving na. <br>
Het bestuur kan alle beslissingen altijd rechtvaardigen. <br>
'''6. Lerend en zelfcorrigerend vermogen''' <br>
Het bestuur leert van fouten en andere ervaringen om de prestaties te verbeteren. <br>
Het bestuur kijkt en leert van de manier van werken bij andere overheidsorganisaties. <br>
Het bestuur laat zich controleren. <br>
'''7. Verantwoording''' <br>
Het bestuur legt aan de omgeving verantwoording af over het beleid. <br>
Het verslag van de bijeenkomst van architectuur-community Toezicht Inspectie Opsporing Handhaving (@TIOH) op woensdag 28 juni 2023 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van architectuur-community Toezicht Inspectie Opsporing Handhaving (@TIOH) op dinsdag 21 november 2023 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van architectuur-community Toezicht Inspectie Opsporing Handhaving (@TIOH) op donderdag 21 september 2023 is gepubliceerd. +
Community Beginnend Overheidsarchitecten - Komende bijeenkomst Modellering en terugblik bijeenkomst Storytelling +
Op dinsdag 19 september is al weer de volgende bijeenkomst van de community. Deze keer is het onderwerp Modelleren of tekenen?
== Modelleren of tekenen? ==
Mark Backer (VNG Realisatie en beheerder van de GEMMA) neemt ons mee in de meerwaarde van architectuur ten opzichte van CMDB’s en lijstjes. We kijken naar de verschillen tussen een tekentool en een modelleringstool, architectuurplaten en hoe die te versimpelen zonder de complexiteit te verliezen, wat is een C4-model, hoe maak je een geneste kaart in Archimate, hoe houd je alles actueel en nog veel meer. Vervolgens neemt Mark ons mee in de GEMMA en laat ons zien hoe de GEMMA dit toepast.
== Storytelling ==
Op 4 juli hield Pleuni Niezing, strategisch communicatieadviseur bij het Waterschapshuis, een presentatie over Storytelling.
Eerder kwam binnen de community de vraag naar boven hoe je nu effectief kunt communiceren. Als architect weten wij wel waarom wij architectuur gebruiken, wat de voordelen ervan zijn en waar en wanneer je het het beste kunt toepassen. Maar hoe breng je dit het beste onder de aandacht van je collega’s of je leidinggevenden? Storytelling is een leuke tool om hiervoor in te zetten.
Pleuni nam ons mee in de theorie (wat doen verhalen?) en vervolgens keken we naar de opbouw van een verhaal. Zij liet zien dat het belangrijk is goed te luisteren, vragen te stellen die emoties oproepen en te vragen naar betekenis. We bekeken hoe je verhalen inzet en Pleuni gaf ons wat voorbeelden uit haar praktijk. Tot slot gaf zij als huiswerk de opdracht ons eigen verhaal te maken aan de hand van een narratief frame en prikkelde zij ons om op zoek te gaan naar verhalen bij collega’s. Kortom: een leerzame sessie!
== Meer informatie ==
Wil je meer weten of lid worden van de community? We staan altijd open voor nieuwe leden uit de hele publieke sector:
* Architecten met minder dan vijf ervaring in die rol
* Architecten die recent een overstap hebben gemaakt van de private naar de publieke sector
* Professionals die binnen een paar jaar door willen groeien naar de rol van architect of dat overwegen / gevraagd is
Ben of ken jij zo iemand? Lees meer op de community-pagina op noraonline, of geef je direct op via nora@ictu.nl met cc aan gemmaonline@vng.nl.
Het verslag van de bijeenkomst van Community van beginnend overheidsarchitecten op dinsdag 25 april 2023 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Community van beginnend overheidsarchitecten op dinsdag 10 december 2024 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Community van beginnend overheidsarchitecten op dinsdag 4 juli 2023 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Community van beginnend overheidsarchitecten op woensdag 12 juni 2024 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Community van beginnend overheidsarchitecten op dinsdag 12 maart 2024 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Community van beginnend overheidsarchitecten op dinsdag 28 november 2023 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Community van beginnend overheidsarchitecten op dinsdag 19 september 2023 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Community van beginnend overheidsarchitecten op donderdag 12 september 2024 is gepubliceerd. +
Op 3 november vond de aftrap plaats voor de 'Software voor data op het web community' plaats +
Op 7 april steken we met de handen uit de mouwen: #Hoedan! +
Uit de [[Inventarisatie en kickoff community beginnend overheidsarchitecten]] op 1 september 2021 blijkt dat er ruim voldoende draagvlak is om deze community, een samenwerking binnen de NORA Familie, van start te laten gaan. Er zijn nog een hoop vervolgstappen te doen om de community in te richten en vorm te geven, maar er staat niets in de weg om direct te beginnen.
==Vervolgbijeenkomsten==
Op basis van het gesprek bleek dat er waarschijnlijk een mix aan activiteiten plaats gaat vinden binnen de community, zodat je deel kunt nemen aan de dingen die aansluiten bij jouw interesses en behoeften. In de sessie kon je activiteiten toevoegen, je interesse kenbaar maken en je opgeven als (mede-) organisator.
De vijf types activiteit die in de interessepeiling al naar voren zijn gekomen:
# Kijkje in elkaars keuken (nader in te vullen)
# Intervisie (vast groepje(s))
# Kleine kenniscirkels (vaste groepjes die elkaar inhoudelijk vinden)
# Kennissessies (open voor iedereen met interesse)
# Uitwisselen van ervaringen en manier van werken, in eerste instantie rond het in kaart brengen van het Applicatielandschap van je organisatie.
Daarnaast zullen we als community managers proberen van tijd tot tijd momenten te organiseren om elkaar beter te leren kennen en om als community keuzes te maken in de richting waarin de community zich ontwikkelt. Uit of tussen deze sessies kunnen ook nieuwe (typen) activiteiten worden ingebracht en georganiseerd.
Alle activiteiten die georganiseerd worden komen op op de agenda van de Community te staan, dat is voorlopig op [[Community van beginnend overheidsarchitecten]].
==Overige vervolgstappen en verzoek mee te denken==
* analyse memovelletjes: wat zijn de doelen en randvoorwaarden voor de community?
* keuze voor communicatie- of kennisdelingsplatform voor de community.
* Uitvraag aan alle (potentiële) deelnemers met als doelen:
** behoeften rond randvoorwaarden in kaart brengen (online, offline of mix, vertrouwelijkheid, delen van persoonsgegevens, moment in de week, frequentie bijeenkomen, communicatiekanalen et cetera)
** idee krijgen van verscheidenheid (bestuurslagen, type architect, plaats in organisatie et cetera), zodat we daar op in kunnen spelen in communicatie, keuzes van onderwerpen en bijeenkomsten
** interesse in eerste lijst met concrete activiteiten / onderwerpen peilen voor prioritering
** valideren en kwantificeren van gedeelde doelen et cetera die uit analyse memovelletjes komt
* inplannen volgende community-bijeenkomst voor alle deelnemers (datumprikker is/wordt uitgestuurd in week van 11 oktober)
==Nog ruimte voor nieuwe leden==
Iedereen die in de publieke sector de rol of functie van (informatie- / data- / IT / solution / business / enterprise) architect uitoefent en daar max 5 jaar ervaring in heeft is welkom in de community. Dus ook als je net aan je rol begint, als je twijfelt of je op de juiste plek bent, of als je functietitel niet helemaal matcht met je werk. Of als je wel ervaring hebt als architect, maar nieuw bent in de overheidsomgeving.
Het voorlopige doel is om kennis te delen en samen te groeien in het vak van overheidsarchitect. Interesse? Meld je aan via [mailto:nora@ictu.nl?subject=aanmelding%20community%20van%20beginnend%20overheidsarchitecten&cc=gemmaonline@VNG.NL nora@ictu.nl].
<br>''Toelichting''<br>
De uitkomst van het compliancyproces kan ook worden gebruikt voor publicatie over de behaalde resultaten van het waarborgen van de privacy van de klanten. +
Modellering van de werkelijkheid binnen het beschouwde domein, voor wat betreft informatie daarvan, onafhankelijk van ontwerp van en implementatie in systemen. Het geeft een zo getrouw mogelijke beschrijving van die werkelijkheid en is in natuurlijke taal geformuleerd. Een conceptueel informatiemodel structureert het begrippenkader en definieert het ‘wat’: welke ‘concepten’ (‘dingen’) worden onderscheiden (in de beschouwde werkelijkheid), wat betekenen zij, hoe verhouden ze zich tot elkaar en welke informatie (eigenschappen) is daarvan relevant. Het dient als taal waarmee domeinexperts kunnen communiceren met informatie-analisten en verschaft een eenduidige interpretatie van die werkelijkheid ten behoeve van deze communicatie. Een conceptueel informatiemodel wordt dan ook opgesteld voor gebruik door mensen, zodat ‘the business’ en de ICT-specialisten elkaar makkelijker kunnen begrijpen. +
Een conceptueel model is een ‘informatiemodel'. Een informatiemodel beschrijft de werkelijkheid. Er zijn verschillende niveaus van informatiemodellen. In dit kader zijn het begrippenmodel en het conceptuele (informatie)model relevant.
'''Begrippenmodel''' (bron: Geonovum-Standaard [https://docs.geostandaarden.nl/mim/mim/#niveau-1-model-van-begrippen MIM - Metamodel Informatie Modellering]):
''“Beschrijft de werkelijkheid binnen het beschouwde domein (de ‘universe of discourse’) d.m.v. de daarin gehanteerde begrippen en hun relaties tot elkaar. Doel is dat de actoren daarbinnen elkaar begrijpen en één taal spreken. Een model van begrippen wordt opgesteld voor gebruik door mensen, met name ‘de business’. De begrippen worden beschreven in een formele taal, een vocabulaire. Een vocabulaire is geen informatiemodel. Begrippen kunnen in meerdere informatiemodellen gebruikt worden.”''
Zie ook [[Vocabulairebeheeromgeving]]
'''Conceptueel informatiemodel''' (bron: Geonovum-Standaard [https://docs.geostandaarden.nl/mim/mim/#niveau-2-conceptueel-informatiemodel MIM - Metamodel Informatie Modellering]):
''“Modellering van de werkelijkheid binnen het beschouwde domein, v.w.b. informatie daarvan, onafhankelijk van ontwerp van en implementatie in systemen. Het geeft een zo getrouw mogelijke beschrijving van die werkelijkheid en is in natuurlijke taal geformuleerd. Een dergelijk model definieert het ‘wat’: welke ‘concepten’ (‘dingen’) worden onderscheiden (in de beschouwde werkelijkheid), wat betekenen zij, hoe verhouden ze zich tot elkaar en welke informatie (eigenschappen) is daarvan relevant. Het dient als taal waarmee domeinexperts kunnen communiceren met informatie-analisten en verschaft een eenduidige interpretatie van die werkelijkheid ten behoeve van deze communicatie. Een conceptueel informatiemodel wordt dan ook opgesteld voor gebruik door mensen, zodat ‘de business’ en de ICT-specialisten elkaar gaan begrijpen.”'' +
Op 25 september 2018 is het congres Zaakgericht Werken voor de overheid 2018 gepland met als thema Connect!. Het congres is interessant voor wie bezig is met Zaakgericht Werken.
Meer informatie over het congres, het programma, de doelgroep en de aanmeldprocedure is te vinden op [https://overheid.heliview.nl/over-het-congres/ overheid.heliview.nl.] +
Op dinsdag 1 oktober vindt de 8e editie van het congres Zaakgericht Werken voor de Overheid plaats in congrescentrum 1931, 's-Hertogenbosch. Deelname is net als voorgaande jaren kosteloos voor eindgebruikers. Ruben van Herpen, conference producer van het congres nodigt jullie van harte uit om deel te nemen.
: → [https://overheid.heliview.nl/aanmelden/ Direct toegangsbewijs aanvragen]
==Wat is de toekomst van zaakgericht werken?==
In de 'Digitale Agenda 2020' wordt de rol van digitalisering en zaakgericht werken duidelijk omschreven. Overheden moeten hun innovatiekracht beter benutten en de informatiehuishouding op orde brengen om beter tegemoet te komen aan de hoge eisen die burgers en bedrijven stellen. Tijdens deze 8e editie van het congres beantwoorden we samen de vraag: Wat is de toekomst van zaakgericht werken?
Na het congres weet je alles over:
* de waarde en ontwikkelingen van Common Ground
* het samen organiseren van zaakgericht werken
* het zaakgericht werken aan de omgevingswet
* het implementeren en uitrollen van zaakgericht werken binnen je organisatie
* het koppelen van systemen en gegevens voor een integraal klantbeeld.
==Hét netwerkcongres waar praktijkervaringen centraal staan==
Met ruim 175 deelnemers van gemeenten, provincies, waterschappen, omgevingsdiensten en ketenpartners is dit dé plek waar je praktische en toepasbare kennis op doet, inspiratie haalt en ervaringen deelt. Naast een inhoudelijk sterk congresprogramma biedt het congres je ook de mogelijkheid om te netwerken met vakgenoten en nieuwe contacten te leggen binnen het werkveld van zaakgericht werken.
Kijk op [https://overheid.heliview.nl/programma/ overheid.heliview.nl] voor alle informatie over het congres en de laatste updates. +
Consistentie heeft verschillende facetten:
# Consistentie in de uitvoering van regels via 1 kanaal door 1 uitvoeringsorganisatie (gelijkheidsbeginsel);
# Consistentie in de uitvoering van regels door 1 uitvoeringsorganisatie – over verschillende kanalen heen, waarbij het ook mogelijk moet zijn om tussentijds van kanaal te wisselen;
# Consistentie in de uitvoering van regels door meer dan 1 uitvoeringsorganisatie die opereren in een keten;
# Consistentie tussen proces, gegevens en regels.
Om consistentie te kunnen bereiken is het nodig dat er sprake is van:
* Meervoudig gebruik uit één bron
* Gedeelde semantiek
* Voorwaartse en achterwaartse traceerbaarheid
* Systematische, traceerbare, vertaling van begrippen, naar conceptueel, naar logisch, naar technisch gegevensmodel (buiten scope van deze architectuur) +
Het Forum Standaardisatie toetst t/m 25 februari 2022 drie aanpassingen aan de Lijst Open Standaarden via openbare consultaties, (via internetconsultatie.nl). De wijzigingen dragen bij aan betere gegevensuitwisseling en een veiliger internet.
==Veiliger internet: Nederlands profiel bij OIDC (authenticatie) op Pas toe of leg uit==
Onderwerp van consultatie is of de standaard NL GOV Assurance profile for [[OIDC (OpenID Connect)|OpenID Connect]] op de lijst met verplichte standaarden geschikt is om te verplichten voor de overheid (‘pas toe of leg uit’-lijst). Experts adviseren de standaard OpenID Connect 1.0 aan te vullen met een Nederlands profiel.
* [https://internetconsultatie.nl/profieloidc consultatie OIDC-profiel]
==Betere gegevensuitwisseling: Peppol BIS (e-procurement) op lijst met Aanbevolen standaarden==
In deze consultatie is de vraag of de standaard Peppol BIS geschikt is om aan te bevelen aan de overheid (lijst aanbevolen standaarden). Peppol BIS is een internationaal afsprakenstelsel in het elektronisch berichtenverkeer voor bestel, inkoop en facturatie (zie ook de pagina [[PEPPOL]]). Volgens experts bevordert Peppol BIS leveranciersonafhankelijke gegevensuitwisseling van aankoopopdrachten.
* [https://internetconsultatie.nl/peppolbis consultatie Peppol BIS]
==Verwijdering: COINS (bouwstandaard)==
Het voorstel ter consultatie is om de bouwstandaard [[COINS]] 2.0 niet meer te verplichten of aan te bevelen aan de overheid. COINS is een standaard voor uitwisselen van samenhangende digitale bouwinformatie tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers. COINS 2.0 heeft end of life-status bereikt. Experts adviseren dat COINS niet in aanmerking komt voor de Lijst Open Standaarden van Forum Standaardisatie.
* [https://internetconsultatie.nl/coins consultatie COINS]
==Looptijd & meer informatie==
Alle consultaties lopen tot en met 25 februari 2022. Nadere informatie vind je in het [https://forumstandaardisatie.nl/nieuws/oidc-profiel-verplicht-aanbeveling-peppol-bis-coins-van-de-lijst-af-geef-uw-mening nieuwsbericht] op de website van het Forum Standaardisatie.
Contactpersoon bij het Forum Standaardisatie is Hans Laagland, voor vragen of opmerkingen over de consultatie kun je met hem [mailto:hans.laagland@forumstandaardisatie.nl?subject=consultatie%20februari%202022 contact opnemen.]
Contacten gezocht om de toepasbaarheid van de nieuwe NORA Architectuurprincipes te toetsen bij grote overheidsprogramma's of projecten +
De NORA Architectuurafspraken staan op het punt om drastisch te veranderen. Voordat het definitieve wijzigingsvoorstel klaar is wil de [[Werkgroep NORA Architectuur Principes]] graag toetsen of de [[Kernwaarden van Dienstverlening]], [[Kwaliteitsdoelen]] en [[Architectuurprincipes]] goed toepasbaar zijn in de praktijk van grote overheidsprogramma's en projecten. Zij zoekt daarom contact met professionals binnen grote verandertrajecten met een digitale component.
==Wie zoeken we?==
Professionals die werken in overheidsprogramma's of grote projecten en willen bijdragen aan het verbeteren van de kwaliteit van de digitale overheidsdienstverlening. Dat mogen (project-) architecten zijn, maar ook business analisten en adviseurs. En natuurlijk opdrachtgevers en projectmanagers die het gesprek durven aan te gaan op basis van de Kernwaarden van Dienstverlening en Kwaliteitsdoelen.
==Wat vragen we?==
We willen graag dat jij (en je collega's) proberen om de voorgestelde architectuurafspraken proberen toe te passen in je eigen praktijk, alsof ze al vastgesteld waren. En dat je je ervaringen daarbij met ons deelt, zodat we die kunnen gebruiken om het definitieve voorstel aan te vullen en/of te verbeteren.
En we gaan graag in gesprek over hoe architectuur jullie kan helpen en wat je daarvoor nodig hebt.
==Waarom zou ik daar tijd in willen investeren?==
# Om de kwaliteit van je project- en programmaresultaten te verbeteren. De architectuurafspraken zijn niet alleen gemaakt door zeer ervaren professionals, maar zijn in publieke review erg goed ontvangen. Wat er nu ligt kun je dus zien als het product aan de kennis, expertise en jarenlange ervaring van architecten uit de hele publieke sector, die je kunt inzetten voor je eigen project. Je kunt wachten tot het is vastgesteld, of het nu al gebruiken - en als bonus al je vragen direct kunnen stellen.
# Om jezelf en anderen in de toekomst werk te besparen. Wanneer dit voorstel eenmaal is vastgesteld is het verplicht in de hele publieke sector: iedereen die een nieuwe overheidsdienst ontwerpt of doorbouwt op bestaande digitale diensten zal ze moeten toepassen. Hoe eerder je daarmee rekening houdt, hoe minder je later hoeft aan te passen. En hoe meer feedback we in deze fase krijgen, hoe makkelijker die toepassing is. Voor jou en voor anderen, in dit project en het volgende.
Principe [[Consistent]]<br />
Dit bouwblok ondersteunt de traceerbaarheid: van bedrijfsregels naar normen in de (wettelijke) bronnen en van de uitvoering(sregels) naar de bedrijfsregels. Binnen dit bouwblok kan gebruikgemaakt worden van Linked Data.
Met traceerbaarheidsrelaties heeft elke uitvoeringsorganisatie een mechanisme in handen waarmee à la minute de scope van een gehele wettelijke taak op volledigheid en geldigheid kan worden getoetst. Ditzelfde mechanisme is tevens een toekomstvaste ontsluiting van uitvoeringskennis (indien gewenst ook voor de buitenwereld) en sluit naadloos aan op linked-open-data-initiatieven van de overheid (Van Kempen, 2017).
Principe [[Uitlegbaar]]<br />
Bij de vertalingen van bedrijfsregels en gegevensdefinities naar interne en externe doelgroepen is informatiehygiëne van groot belang. Informatie voor allerlei verschillende doelgroepen, taalniveaus en kanalen moet gelijktijdig en consistent toegankelijk en beschikbaar zijn.
De ondersteuning van redactionele processen, versiebeheer, vrijgave voor publicatie en dergelijke wordt middels dit bouwblok ingevuld.
Onderdeel van de methodiek bij het onderhouden en maken van content moet zijn aandacht voor de aspecten jargon, gecontroleerde natuurlijke taal en de multidisciplinaire consensus. +
Hard- en softwareproducten worden steeds vaker met succes getroffen door cyberaanvallen, wat tot grote schade leidt. De producten hebben te maken met twee problemen die extra kosten met zich meebrengen:
# Een laag niveau van cyberbeveiliging, dat tot uiting komt in wijdverbreide kwetsbaarheden en de ontoereikende en inconsistente verstrekking van beveiligingsupdates om deze aan te pakken, en
# Onvoldoende inzicht in en toegang tot informatie voor gebruikers, waardoor zij niet in staat zijn producten met passende cyberbeveiligingseigenschappen te kiezen of deze op een veilige manier te gebruiken.</br>
Hoewel de bestaande interne marktwetgeving van toepassing is op bepaalde producten met digitale elementen, vallen de meeste hardware- en softwareproducten momenteel niet onder EU-wetgeving inzake cyberbeveiliging. Het huidige rechtskader van de EU heeft met name geen betrekking op de cyberbeveiliging van niet-ingebedde software, ook al zijn cyberaanvallen steeds vaker gericht op kwetsbaarheden in deze producten, wat aanzienlijke maatschappelijke en economische kosten met zich meebrengt.
Er werden twee hoofddoelstellingen vastgesteld om de goede werking van de interne markt te waarborgen:
# De voorwaarden scheppen voor de ontwikkeling van veilige producten met digitale elementen door ervoor te zorgen dat hardware- en softwareproducten met minder kwetsbaarheden in de handel worden gebracht en ervoor zorgen dat fabrikanten de veiligheid gedurende de hele levenscyclus van een product serieus nemen; en
# Voorwaarden creëren die gebruikers in staat stellen rekening te houden met cyberbeveiliging bij het selecteren en gebruiken van producten met digitale elementen.
Nog uitgezocht wordt in welke NL W&R deze EU W&R is verankerd.
Meer algemene informatie is te vinden via Digitale Overheid: [https://www.digitaleoverheid.nl/nieuws/overeenstemming-eu-landen-over-cyber-resilience-act/ Cyber Resilience Act]
Voor architecten is / wordt de CRA uitgewerkt in het thema [[Beveiliging]].
De Cybersecuritywet strekt ter implementatie van de zogenoemde NIB-richtlijn van de Europese Unie (richtlijn 2016/1148). <br>
Vanwege de inhoudelijke samenhang en overlap zijn de bepalingen van de Wet gegevensverwerking en meldplicht cybersecurity overgeheveld naar de Cybersecuritywet. +
D
Eenmalig inloggen is in toenemende mate een randvoorwaarde voor realisatie van de elektronische overheid. Gebruikers navigeren vanuit MijnOverheid, MijnOverheid voor Ondernemers, berichtenvoorziening, machtigingsvoorziening en live event-applicaties naar het portaal van meerdere dienstaanbieders (en weer terug). Dat ze daarbij steeds opnieuw moeten inloggen ervaren ze als onlogisch, gebruiksonvriendelijk en drempelverhogend. Voor de ontwikkeling van een federatieve berichtenstelsel is het ontbreken van eenmalig inloggen zelfs aangemerkt als blokkerend, maar ook voor de andere bouwstenen wordt eenmalig inloggen langzaamaan dringend wenselijk. +
DMARC maakt gebruik van SPF en DKIM. SPF controleert of de mailserver die een e-mail wil versturen namens het e-maildomein e-mail mag verzenden. DKIM koppelt een e-mail aan een domeinnaam met behulp van een digitale handtekening. DMARC gebruikt DKIM en SPF om de authenticiteit van een e-mail te verifiëren. Wanneer deze verificatie niet mogelijk is wordt het DMARC-beleid in werking gezet. Verder kent de standaard een nauwe relatie met DNSSEC een standaard voor het beveiligen van domeinnamen. +
Verplichte standaard bij het investeren in ICT-systemen die gebruik maken van een DNS, zoals een website.
Conformiteitstest:Signing ("Is een domein beveiligd met DNSSEC?"): [http://dnssec-debugger.verisignlabs.com/ DNSSEC Analyser (Verisign)]. Validation ("Controleert mijn provider de validiteit van de DNSSEC-handtekening?") geïntegreerd in [http://www.internet.nl internet.nl]. +
De dataverordening verplicht fabrikanten en dienstverleners om hun gebruikers, zowel bedrijven als particulieren, toegang te geven tot de data die zijn ontstaan door het gebruik van hun producten of diensten – van koffiemachines tot windturbines – en deze te hergebruiken. Hij stelt gebruikers ook in staat die data te delen met derden. Zo zou de eigenaar van een auto in de toekomst bepaalde voertuigdata kunnen delen met een monteur of een verzekeraar.
Nog uitgezocht wordt in welke NL W&R deze EU W&R is verankerd.
Meer algemene informatie over de EU Data act is te vinden via Digitale Overheid: [https://www.digitaleoverheid.nl/nieuws/eu-data-act-belangrijke-stap-voor-data-economie/ EU Data Act]
Voor architecten is "data" uitgewerkt in het thema [[Gegevensmanagement]] +
Deze Interbestuurlijke Data Agenda komt voort uit NL DIGIbeter, de Agenda Digitale Overheid. De overheid ziet steeds meer de waarde van data en de kansen die datagericht werken biedt. Er zijn steeds meer goede voorbeelden van wat er mogelijk is. Binnen maar ook buiten de overheid. Dat maakt dat er steeds meer ambities zijn en dat er steeds meer energie in zit.
Deze agenda beschrijft hoe data (nog) beter ten goede kunnen komen aan beleidsvorming en het oplossen van maatschappelijke vraagstukken door de overheid. Daarnaast wordt nadrukkelijk aandacht besteed aan de bescherming van publieke waarden en fundamentele rechten. We noemen deze agenda: NL DIGITAAL:
Data Agenda Overheid. <br>
In de inleiding is de context en de aanleiding voor deze agenda beschreven. In de hoofdstukken 1 tot en met 5 is de aanpak op een aantal specifieke thema’s beschreven, elk uitgewerkt in concrete acties. Tot slot wordt ingegaan op de financiering en een totaaloverzicht van de acties. +
De Data Governance Act zal ook de opzet en ontwikkeling ondersteunen van gemeenschappelijke Europese dataruimten op strategische gebieden, waarbij zowel particuliere als publieke actoren betrokken zijn, in sectoren als gezondheid, milieu, energie, landbouw, mobiliteit, financiën, productie, openbaar bestuur en vaardigheden.
Nog uitgezocht wordt in welke NL W&R deze EU W&R is verankerd.
Meer algemene informatie is te vinden via Digitale Overheid: [https://www.digitaleoverheid.nl/nieuws/data-governance-act-krijgt-akkoord-van-europees-parlement/ Data Governance Act]
Voor architecten is de DGA nog niet nader uitgewerkt. +
<br>''Toelichting''<br>
*Het gaat in de AVG om twee verschillende meldplichten: er is een meldplicht aan de AP, en een meldplicht aan de betrokkene, op wiens persoonsgegevens een inbreuk is gemaakt.
*Voor uitzonderingsgronden zie [[ISOR:Uitzondering op melden van datalek aan betrokkene|PRIV_C.03.04.02: Uitzondering op melden van datalek aan betrokkene]]. +
<br>''Toelichting''<br>
*Het gaat in de AVG om twee verschillende meldplichten: er is een meldplicht aan de AP, en een meldplicht aan de betrokkene, op wiens persoonsgegevens een inbreuk is gemaakt.
*Voor uitzonderingsgronden zie [[ISOR:Uitzondering op melden van datalek aan AP|PRIV_C.03.04.01: Uitzondering op meldplicht aan AP]]. +
Dit gaat over of voor alle objecten in de werkelijkheid die in scope zijn van de dataset ook als gegevensobject aanwezig zijn in de dataset. Om dit te kunnen bepalen moet ook duidelijk zijn wat het geheel is. Daarnaast kunnen er altijd bepaalde objecten in de werkelijkheid zijn die we nog niet kennen en die we dus ook niet beschouwen als onderdeel van het geheel. +
Bureau Forum Standaardisatie, Kamer van Koophandel, VNG Realisatie, het Kadaster, Logius en Geonovum nodigen je van harte uit voor de aftrap van het werkprogramma voor 2020 van het Kennisplatform API's. In een interactief programma bepalen we de stappen die we dit jaar met zijn allen zetten om de inzet van API’s door de overheid volwassen te maken.
De digitale samenleving vereist dat digitale diensten eenvoudig met elkaar samen kunnen werken. API’s helpen hierbij door informatie makkelijker herbruikbaar te maken voor programmeurs. De API design rules en ook de beveiligingsstandaard OAUTH zijn voorgedragen voor opname op de Pas-toe-leg-uit-lijst. Onder leiding van onze dagvoorzitter, directeur Digitaal stelsel Omgevingswet-LV, Bert Uffen, kijken we waar er nog inhoudelijke puntjes op de i moeten komen. En we staan uitgebreid stil bij andere verantwoordelijkheden die passen bij een leven als volwassene.
In de middag kan je aanschuiven bij één van de werksessies. We hebben twee rondes waarin je telkens uit vier onderwerpen kunt kiezen. We hebben wat ruimte in het programma gelaten, zodat jij als bezoeker mede kunt bepalen welke onderwerpen we twee keer moeten programmeren of welk nieuw onderwerp de aandacht verdient! Bekijk hieronder alvast de sneak preview van de keuze-onderwerpen tot nu toe.
Geonovum en de andere deelnemers van het platform zien je graag in Amersfoort op 4 maart!
==Inschrijven==
Inschrijven kan via dit [https://fd10.formdesk.com/geonovum/API2020 formulier].
==Programma==
Bij welk API-onderwerp wil jij aanschuiven?
De volgende onderwerpen presenteren zich op 4 maart:
===API design rules===
De API’s worden volwassen: Design rules worden een verplichte standaard
Nu de API Designrules voorgedragen zijn als standaard op de pas toe of leg uit lijst is het belangrijk dat ze alle behoeftes afdekken. De laatste schoonheidsfoutjes moeten uit de huidige versie worden gehaald èn we moeten kijken welke onderwerpen in een volgende versie moeten worden uitgewerkt op de weg naar volwassenheid. Denk hierbij aan Privacy, encoding formaten, rate limiting …..
===Beveiliging===
Veilige APIs: Hoe houden we de gorilla’s, hyena’s en leeuwen buiten de deur?
Vanuit de werkgroep beveiliging willen we generieke normen opstellen voor het beveiligen van APIs, wanneer gebruik je bestaande standaarden en middelen als OAuth, PKIOverheid. Daarnaast kijken we specifiek naar signing en encryptie, wanneer is het verstandig dit toe te passen en welke valkuilen moet je vermijden.
===API servicemanagement en dienstverlening===
Voor de optimale gebruikservaring: API servicemanagement en API dienstverlening
Met alleen techniek ben je er niet. Wanneer je een API wil afnemen of aanbieden moet je ook nadenken of zelfs onderhandelen over SLAs DAPs PDCs en wat er nog meer op niveau van contracten en procesafspraken bij komt kijken. Hoe gaan we om met gebruikersvragen die meerdere registraties tegelijk raken? Met deze werkgroep willen we een handreiking aanbieden hoe deze zaken op te pakken in relatie met APIs
===API strategie en beleid===
Handen op elkaar voor gezamenlijk API beleid: Boek de API Safari en spot the big 10!
Hoe krijgen we de API strategie geadopteerd èn geïmplementeerd bij de tien grote uitvoerdersorganisaties van het rijk? Hoe realiseren we één gezamenlijk API-beleid? Schuif aan en werk mee om de handen op elkaar te krijgen voor gezamenlijk API beleid.
===Architectuur===
Beklimmen van de API rots vraagt om een nieuw masterplan: API’s in de architectuur.
Onder invloed van API’s beweegt het architectuurlandschap. Wat zijn logische keuzes: berichtenstandaarden of API’s? Functioneren API’s ook bij event driven processen? Hoe verhouden API’s, semantiek en linked data zich tot elkaar? Met deze vragen gaat de werkgroep Architectuur aan de slag. Werk mee aan de ontwerpkeuzes die de API rots een goede plek geven in het nationale landschap van overheidsarchitectuur.
===Validatie en compliance===
Wat maakt een API goed? Denk mee over automatische kwaliteitstooling!
Het ministerie van BZK en VNG Realisatie werken aan tooling waarmee je op https://developer.overheid.nl en https://api-test.nl automatisch een kwaliteitscheck kunt uitvoeren op een API. Laat weten wat jij nuttig vindt om op te toetsen!
Voor het vierde jaar op rij heeft NORA de bevindingen uit de Monitor Open Standaardenbeleid overgenomen, voor zover die betrekking hebben op generieke voorzieningen. Daardoor kan de lezer per bouwsteen zien welke standaarden relevant en toegepast worden, en omgekeerd. Omdat de gegevens ontsloten zijn in een semantische wiki, zijn ze eenvoudig herbruikbaar. Het overzicht is te vinden op [[Bouwstenen en gebruikte standaarden|Bouwstenen en gebruikte standaarden]].
NORA spant zich in om architecten, projectleiders en beslissers op weg te helpen bij hun implementaties door informatie te bieden over de digitale infrastructuur. Zo tonen we bij [[Bouwstenen en voorzieningen|voorzieningen]] ook onderliggende producten en kosteninformatie.
==Monitor Open standaardenbeleid==
[[Monitor Open Standaardenbeleid|De Monitor Open Standaardenbeleid]] brengt jaarlijks in kaart in hoeverre het beleid over open standaarden ook daadwerkelijk wordt gevolgd binnen de Nederlandse overheid, volgens het ‘pas toe of leg uit’ principe. Het doel van het beleid is om de interoperabiliteit te vergroten en de afhankelijkheid van leveranciers te verkleinen. Dit doel kan alleen bereikt worden wanneer de Open Standaarden die verplicht worden gesteld ook breed worden toegepast. De Monitor bekijkt of er expliciet gevraagd wordt naar de juiste relevante standaarden bij aanbestedingen en of ze worden toegepast in generieke voorzieningen die de overheid zelf (door-)ontwikkelt. Alleen de bevindingen over generieke voorzieningen zijn verwerkt in de NORA.
ICTU voert deze monitor uit in opdracht van het Bureau Forum Standaardisatie en het ministerie van Economische Zaken, deze uitgave heeft betrekking op de periode juli 2016 tot juni 2017. De resultaten zijn tevens beschikbaar als [[media:Monitor-Open-standaardenbeleid-rapportage 2017.pdf|rapport (PDF, 20,31 MB)]] en als [https://magazine.forumstandaardisatie.nl/nl_NL/5425/79258/cover.html online magazine].
==Standaarden en Bouwstenen==
In deze versie is de toepassing van 40 [[standaarden]] van de [[Lijst Open Standaarden voor Pas Toe of Leg Uit|Pas-toe-of-leg-uit lijst]] van het Forum Standaardisatie gemonitord in 31 [[bouwstenen en voorzieningen]]. Er is per bouwsteen eerst gekeken welke standaarden ook echt relevant zijn en vervolgens is getoetst of deze standaarden ook inderdaad worden toegepast.
De 5 standaarden die het vaakst relevant bleken voor voorzieningen zijn:
* [[HTTPS en HSTS]]
* [[IPv6 en IPv4]]
* [[TLS v1.2 v1.1 en v1.0|TLS]]
* [[Digitoegankelijk (EN 301 549 met WCAG 2.0)|Digitoegankelijk]]
* [[STARTTLS en DANE]]
Hiervan heeft TLS met een gerealiseerde toepassing van 82% de beste score (negen voorzieningen). Het slechtst scoort IPv6: Zeven van de twaalf voorzieningen die deze eigenlijk zouden moeten toepassen doen dit niet en hebben ook geen plannen klaarliggen.
De drie voorzieningen die nu al volledig aan alle relevante standaarden voldoen zijn [[DigiD]], de [[BRI (Basisregistratie Inkomen)]] en [[Rijksoverheid.nl]].
Van de generieke voorzieningen blijken een aantal Basisregistraties ([[NHR (Basisregistratie Handelsregister)|NHR]], [[BAG (Basisregistratie Adressen en Gebouwen)|BAG]], [[BRK (Basisregistratie Kadaster)|BRK]], [[WOZ (Basisregistratie Waarde Onroerende Zaken)|WOZ]], [[BGT (Basisregistratie Grootschalige Topografie)|BGT]] en [[BRV (Basisregistratie Voertuigen)|BRV]]) en [[MijnOverheid]] met de meeste verplichte standaarden te maken te hebben: 17 tot wel 19 standaarden zijn voor hen relevant. Geen van de voorzieningen is het gelukt deze allemaal al volledig te implementeren, maar ze scoren met 12 tot 21% niet-voldoen zeker niet slechter dan voorzieningen die met minder standaarden te maken krijgen.
Op 28 februari 2017 werden in San Diego (California, Verenigde Staten) de prijzen uitgereikt voor de beste allianties van organisaties. De Nederlandse Loonaangifteketen (Belastingdienst, UWV en CBS) won de ASAP Individual Alliance Excellence Award, een mooie beloning voor het opbouwen èn onderhouden van een succesvolle samenwerking. De Loonaangifteketen mag zich hiermee met recht een van de wereldwijde koplopers en innovators noemen als het gaat om organisatie-overstijgende samenwerking en alliantiemanagement. Zeker binnen de publieke sector: het was de eerste publiek-publieke samenwerking ooit die een Individual Alliance Excellence Award mocht ontvangen.
===De ASAP Alliance Awards===
[[Afbeelding:slide jurypresentatie van loonaangifteketen als finalist ASAP Alliance Individual Excellence Award.png|thumb|350px|Juryoordeel|alt=Slide uit jurypresentatie over de Loonaangifteketen, de logo's van ASAP en de organisaties binnen de Loonaangifteketen (Belastingdienst, UWV en CBS) en de tekst WHY IT ROCKS: -Overcame a difficult start through application of alliance practices, -Continuous renewal in collaborative and ecosystem thinking, -Established a precedent and model for collaboration within Government]]
De Association of Strategic Alliance Professionals (ASAP) is een wereldwijde organisatie van professionals die zich bezighouden met het bouwen en onderhouden van allianties tussen organisaties. Samenwerking in strategische allianties wordt voor bedrijven, maar ook voor overheidsorganisaties, steeds belangrijker. De ASAP is een kennisnetwerk van professionals en verspreidt best practices en nuttige tools om allianties succesvol te maken. Naast leden kent de organisatie dan ook een indrukwekkende lijst met partners, waaronder grote merknamen als Cisco, Dell, Xerox, IBM, Citrix en HuaWei. De ASAP-awards zijn in het leven geroepen om jaarlijks aandacht te geven aan de goede voorbeelden uit de wereldwijde praktijk.
===Juryrapport en concurrenten===
Op basis van cases die de leden instuurden zijn drie genomineerden gekozen in de categorie Individual Alliance Excellence: naast de Loonaangifteketen waren dat een alliantie in de farmaceutische industrie om nieuwe geneesmiddelen te ontwikkelen (Bayer en Evotec) en de marktplaats voor zonne-energie op Rhode Island (National Grid en Energysage). Drie argumenten gaven de doorslag voor de jury: het overkomen van de moeilijkheden bij de start, de voortdurende evolutie in het denken over de samenwerking, en de voorbeeldfunctie die de keten kan vervullen voor samenwerking binnen de overheid.
===Van moeizaam begin tot excellente samenwerking===
[[Afbeelding:Aanpak Loonaangifteketen.png|thumb|right|350px|Aanpak die de Loonaangifteketen in de loop der jaren heeft ontwikkeld|alt=Schema in vier kwadranten, elk getypeerd in een woord, een vraag en een tegenstelling: procedureeel - verschillende werkwijzen? - orde vs chaos / relationeel - onbekendheid met elkaar? - samen vs solo / cultureel - andere belangen? - wil vs weerstand / inhoudelijk - verschillende denkbeelden? - eens vs oneens]]
Goede samenwerking gaat niet vanzelf. In 2006 en 2007 kende de Loonaangifteketen een zeer moeizame start en in 2007 was duidelijk dat de klassieke, op hiërarchie gebaseerde besturingsmodellen geen uitweg boden. Om de keten toch adequaat te kunnen besturen gingen Belastingdienst, UWV en CBS samen op zoek naar een nieuwe aanpak. Veel conferenties en gesprekken leidden tot succes: men stuurde niet meer alleen op kennis en procedures, maar investeerde ook in het verbeteren van de onderlinge relaties van de partners. Ook bleek het belangrijk om bij de besluitvorming meer rekening te houden met de individuele belangen van de partners en de culturele verschillen. Die brede aanpak creëerde het vertrouwen, het begrip en uiteindelijk de wil om met elkaar een pragmatisch samenwerkingsmodel vorm te geven. De gezamenlijke aanpak klinkt nu door in alle aspecten van de samenwerking: in het governance-model, de overlegvormen, de communicatie, de evaluaties, de rapportages, etc.
Wat de keten een goede kandidaat voor deze award maakte is dat de partners bereid waren de moeizaam geleerde lessen met anderen te delen. De basisprincipes en daarop gestoelde aanpak van de samenwerking in de Loonaangifteketen zijn al in 2013 beschreven in de publicatie [[media:NORA_dossier_ketenbesturing.pdf|‘Ketens de Baas’ (PDF, 778 kB)]]. In de NORA is dit vervolgens uitgewerkt tot het thema [[Ketensturing]] en ook de komende tijd zal dit thema weer geactualiseerd worden.
De samenwerking wordt namelijk constant vernieuwd binnen de Loonaangifteketen. Waar eerst gedacht werd in relatief lineaire en sequentiële begrippen als 'keten' is de laatste jaren een evolutie ingezet richting een meer realistische metafoor die ruimte biedt aan de dynamische, organische en holistische praktijk: de Loonaangifteketen als voortdurend veranderend ecosysteem van burgers, werkgevers, softwareontwikkelaars, salarisadministrateurs, uitvoerders, afnemers en andere betrokken instanties. Eén van de gevolgen van dit andere perspectief is dat de toegevoegde waarde van stakeholders voor de Loonaangifteketen èn de hefbomen voor verbetering beter in beeld komen. De nauwere samenwerking met stakeholders die daarmee ontstaat zorgt voor impulsen en initiatieven die het gehele ecosysteem krachtiger maken. De Loonaangifteketen is mede hierdoor wereldwijd tot een eigentijds voorbeeld van een succesvolle publieke strategische alliantie uitgegroeid.
Voor méér informatie over de loonaangifteketen zie: [http://www.loonaangifteketen.nl www.loonaangifteketen.nl]
De Ondersteuningsaanpak Zaakgericht Werken die VNG Realisatie in het kader van Agenda 2020 ontwikkeld heeft is op 9 februari live gegaan +
VNG Realisatie (voormalig KINGgemeenten) heeft de bestaande kennis bij gemeenten en in de [[GEMMA (Gemeentelijke ModelArchitectuur)|GEMMA]] over [[Zaakgericht Werken]] uitgebouwd tot een gerichte ondersteuningsaanpak voor gemeenten. De ondersteuningsaanpak ondersteunt gemeenten bij de invoering van Zaakgericht Werken of kan helpen (inspireren) bij de doorontwikkeling.
Andere organisaties die inspiratie zoeken kunnen hier ook van meeprofiteren, door de publiek toegankelijke kennisbank en instrumenten.
De aanpak bestaat uit 3 onderdelen:
# Online Leermodule: sta je als projectleider/lid van het projectteam ZGW aan het begin van de (her)invoering van Zaakgericht Werken? Of start er een groot project voor doorontwikkeling of uitbreiding van de werkwijze? Dan neemt deze leermodule je, in je eigen tempo, stap-voor-stap mee door de instrumenten van de ondersteuningsaanpak. Je kunt je op ieder moment voor de module inschrijven. In de leermodule kom je tot een uitgewerkt Plan van Aanpak voor de invoering. Ook is er bijvoorbeeld aandacht voor het borgen van de werkwijze, de inrichting van een Zaaktype Catalogus, een opleidingsplan en de verschillende scenario's voor de inrichting van zaakgericht werken. Zie [https://www.da2020.nl/ondersteuningsmiddelen/zaakgericht-werken https://www.da2020.nl/ondersteuningsmiddelen/zaakgericht-werken] onder online leermodule.
# Instrumenten: een opleidingsplan, stappenplan ZTC, een sjabloon en voorzet voor werkafspraken, een quickscan, hardnekkige fabels en een document waarin inrichtings- en invoeringsscenario's worden besproken. In totaal zijn er meer dan 10 documenten en sjablonen beschikbaar. Ze komen ook voorbij in de Online Leermodule, maar zijn los te raadplegen voor iedereen die de leermodule niet volgt op [https://www.da2020.nl/ondersteuningsmiddelen/zaakgericht-werken https://www.da2020.nl/ondersteuningsmiddelen/zaakgericht-werken].
# Kennisbank: een veel gehoord verzoek van gemeenten is 'ondersteun de onderlinge kennisuitwisseling op het gebied van Zaakgericht Werken, bijvoorbeeld door best practices te delen'. Met de kennisbank faciliteren we dit. De kennisbank is al gevuld met voorbeelden van bijvoorbeeld gemeente Tilburg, Alphen aan den Rijn, Rotterdam en 's-Hertogenbosch. Dus laat je inspireren, en (zeker zo belangrijk) lever jouw bijdrage aan de kennisbank door documenten te mailen aan [mailto:dienstverlening.realisatie@vng.nl dienstverlening.realisatie@vng.nl].
: → [[De Privacy Baseline/Voorwoord|Voorwoord]]
: → [[De Privacy Baseline/Inleiding|Inleiding/leeswijzer]]
: → [[De Privacy Baseline/Aanvullende informatie|Aanvullende informatie]]
: → [[De Privacy Baseline/Baseline format|Baseline format]]
: → [[De Privacy Baseline/privacyprincipes en normen gesorteerd op conformiteitsindicator|Privacyprincipes en -normen gesorteerd op conformiteitsindicator]]
+
Op 12 november waren we als NORA getuige van de lancering van de [[DERA (Digitale Erfgoed Referentie Architectuur)]] 2.0 als nieuwste dochter van de NORA. Ruim zestig betrokkenen uit het Netwerk Digitaal Erfgoed maakten kennis met de meer uitgebreide DERA en gingen gelijk in discussie over de vraag hoe nu verder te gaan om zoveel mogelijk meerwaarde te halen uit de referentiearchitectuur. De 2.0 versie is namelijk nadrukkelijk niet 'af,' maar de eerste stap naar steeds concretere afspraken. Volgend jaar al hoopt de werkgroep een 3.0 versie te realiseren, met een hoop input vanuit de praktijk. De lancering is dan ook een echte vuurdoop: waar loop je in de praktijk tegen aan als je er mee aan de slag gaat? Het hele [https://www.netwerkdigitaalerfgoed.nl/feestelijke-lancering-van-dera-2-0/ verslag] vind je bij de trotse vader, het Netwerk Digitaal Erfgoed.
De mooiste quotes van de middag:
: ''"We moeten natuurlijk nog zien wat het wordt met de DERA, maar het is in ieder geval geen lelijk kind."''
: ''"Misschien groeit ze wel uit tot een prinses."''
: ''"We spreken nog niet helemaal de zelfde taal, tussen de wolligheid van het beleid en de modder waarin we als leveranciers staan is nog een leegte te overbruggen."''
: ''"Leveranciers kunnen ook hun eigen afspraken inbrengen in de DERA, we nodigen ze juist uit om mee te praten."''
==Geboortekaartje en doop van de DERA op de NORA Gebruikersdag van 29 november==
Als NORA zijn we trots de DERA op 29 november te mogen introduceren als onze nieuwe dochter. Niet als prinsesje, maar als een echte astronaut die de eerste lancering al achter de rug heeft...
Wil je een geboortekaartje ontvangen? Kom dan naar de [[Themasessie Doop van de DERA, de jongste dochter van NORA|NORA Gebruikersdag]] op 29 november. Kun je echt niet? De digitale versie van het kaartje verspreiden we na afloop. +
Voor het derde jaar op rij heeft NORA de bevindingen uit de Monitor Open Standaardenbeleid, voor zover die betrekking hebben op generieke voorzieningen, overgenomen. Voor elke onderzochte standaard en bouwsteen zijn de bevindingen weergegeven op de eigen pagina in NORA en het overzicht voor het totaal is te vinden op [[Bouwstenen en gebruikte standaarden|Bouwstenen en gebruikte standaarden]].
==Monitor Open standaardenbeleid==
[[Monitor Open Standaardenbeleid 2016|De monitor open standaardenbeleid]] brengt jaarlijks in kaart in hoeverre het open standaarden beleid wordt toegepast binnen de Nederlandse overheid, volgens het ‘pas toe of leg uit’ principe. Doel van dit beleid is om de interoperabiliteit te vergroten en de afhankelijkheid van leveranciers te verkleinen. ICTU voert deze monitor uit in opdracht van het Bureau Forum Standaardisatie en het ministerie van Economische Zaken, deze uitgave heeft betrekking op de periode juli 2015 tot juni 2016.
==Standaarden en Bouwstenen==
Voor de 37 in deze monitor behandelde [[Standaard|standaarden]] geldt dat ze nog niet breed worden toegepast, terwijl er wel consensus is over de bijdrage die ze leveren aan de interoperabiliteit en leveranciers-onafhankelijkheid. Hiernaast wordt er van uit gegaan dat de ‘gangbare’ open standaarden worden toegepast.
De toepassing van open standaarden is de verantwoordelijkheid van afzonderlijke overheidsorganisaties. Maar zij maken veel gebruik van generieke voorzieningen. Voor de 36 belangrijkste [[Bouwsteen|bouwstenen]] is onderzocht in hoeverre de relevante open standaarden zijn toegepast, op [[Bouwstenen en gebruikte standaarden|Bouwstenen en gebruikte standaarden]]. +
<br>''Toelichting''<br>
*De verantwoordelijkheden van de verwerkingsverantwoordelijken kunnen ook in de wet- en regelgeving zijn vastgelegd.
*Voor het uitoefenen van de rechten door betrokkenen kan een contactpunt worden aangewezen. Ook kan de betrokkene zijn rechten uit hoofde van de Avg tot en jegens iedere verwerkingsverantwoordelijke uitoefenen<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] art. 26 lid 3</sup>
*Voorbeelden van regelingen zijn te vinden op: https://autoriteitpersoonsgegevens.nl/nl/onderwerpen/internationaal-gegevensverkeer/doorgifte-binnen-en-buiten-de-eu#welke-modelcontracten-zijn-er-voor-doorgifte-naar-een-derde-land-5524 +
De referentiearchitectuur Regie op Gegevens gaat van 25 april t/m 1 juni in openbare review via noraonline. +
Het Programma Regie op Gegevens heeft een [[Referentiearchitectuur Regie op Gegevens|referentiearchitectuur]] gepubliceerd, die handvatten moet bieden om Regie op Gegevens in de praktijk te implementeren. De referentiearchitectuur heeft impact in de hele publieke sector en sluit daarom aan bij de NORA Familie. Als service naar de hele community ontsluiten we deze eerste publieke versie via noraonline.nl in een [[Review Referentiearchitectuur Regie op Gegevens|openbare review]]. De review staat open tot 1 juni 2022.
We zijn op zoek naar feedback vanuit de community van architecten, ontwerpers, opdrachtgevers en beleidsmedewerkers in de publieke sector. Jullie zijn de professionals die Regie op Gegevens in de praktijk zullen moeten realiseren, met de handvatten uit de referentiearchitectuur.
Test die handvatten, kijk of ze zinnig zijn en bruikbaar en stuur je bevindingen op via de paarse reviewlink op elke pagina van de referentiearchitectuur. Dan gaat het Programma Regie op Gegevens aan de slag om ze te verbeteren.
: → [[Review Referentiearchitectuur Regie op Gegevens|Reviewpagina inclusief reviewvragen]] +
<br>''Toelichting''<br>De onderlinge samenhang en afhankelijkheden tussen alle in elkaar grijpende componenten, die betrokken zijn bij de verwerking van de persoonsgegevens, zijn benoemd en beschreven. +
Het verslag van de bijeenkomst van op dinsdag 19 november 2019 is gepubliceerd. +
Er is deze zomer komt een nieuwe druk uitgekomen van de populaire publicatie 'Ketens de Baas' over Ketensturing en samenwerking in ketens. Sinds 23 maart was deze al in voorpublicatie te lezen op noraonline, nu de papieren versie in omloop is maken we het ook mogelijk om de hele publicatie te downloaden als pdf of (voor de e-reader) als EPUB. Beide downloads zijn te vinden op de voorpagina van het thema [[Ketensturing]] onder 'samen leren en zoeken,' en op alle verdere pagina's binnen het thema in het kader rechts op de pagina.
: → [[media:Ketens de Baas tweede druk herstelversie.pdf|Download Ketens de Baas 2e druk (PDF, 11,78 MB)]].
: → [https://djdirks.home.xs4all.nl/.upload/NORA-Ketens%20de%20Baas-2018.epub Download Ketens de Baas 2e druk als EPUB]
De publicatie is ook vertaald in het Engels, zodra ook hiervan de papieren druk uitgebracht is zullen ook een Engelstalige pdf en EPUB worden toegevoegd.
==Wijzigingen in tweede druk==
De wereld van ketens en ketensamenwerking heeft sinds de eerste druk in 2013 niet stil gestaan. Het denken over ketens is inmiddels geëvolueerd naar een denken in termen van ecosystemen. Ketens worden niet meer hoofdzakelijk instrumenteel beschouwd als lineaire processen van op elkaar volgende stappen. Ze worden steeds meer begrepen als processen binnen dynamische netwerken, waarbij de spelers voortdurend met elkaar in verbinding staan en elkaar beïnvloeden. Tegelijk zijn de basisgedachten over organisatie-overstijgende samenwerkingsverbanden en de besturing ervan uit ‘Ketens de Baas’ niet minder waar geworden. Integendeel, deze blijken in de Loonaangifteketen zelfs een voorwaarde te zijn om de stap te zetten naar een ecosysteem.
Ketens de Baas is daarom niet drastisch herschreven, maar vooral uitgebreid met een nieuw hoofdstuk dat ingaat op de veranderingen in ketensamenwerking.
Vaste bezoekers zullen misschien merken dat we Ketensturing wat anders hebben gestructureerd: Het navigatieblok rechts geeft je de hele inhoudsopgave en binnen een aantal pagina's kun je door op ▼ te klikken koppen openklikken (en met ▲ weer dicht). Wie gewend was aan de doorklikknoppen onderin om van alinea naar alinea te gaan kan deze overigens gewoon blijven gebruiken.
Op 5 oktober a.s. vindt de DADD (Digital Architecture Design Day) plaats. Het programma van DADD 2023 richt zich op de toekomst.
Organisaties zitten vast in oude systemen die niet schaalbaar zijn, die niet flexibel zijn en niet gebouwd zijn om te reageren op de behoefte van ‘morgen’! En als verandering nodig is, dan komt vaak de oude aanpak van grootschalige trajecten uit de kast. We doen ons best om modern te zijn door het lean en agile aanpakken van grote projecten.
Het denken van gisteren van grote systemen en dito projecten, risico’s mijden, en stabiliteit maakt plaats voor flexibiliteit en modulair denken in kleinere en behapbare projecten. In hoeverre passen we dat toe wanneer we een nieuwe architectuur definiëren voor onze systemen?
Op DADD 2023 kijken we naar een toekomst waar we verandering als constante beschouwen. Modulaire systemen die zich snel kunnen aanpassen en die uitnodigen tot soepele samenwerking. Samenwerking tussen applicaties, maar ook tussen organisaties en mensen met verschillende disciplines.
Het programma richt zich op de volgende drie thema’s: Co-creatie, Flow en Composability.
De NORA Familie is goed vertegenwoordigd met acht sessies. We zetten ze even voor je op een rijtje:
* 10.15 – 11.00 uur Capability model NBility zorgt voor eenvoudiger samenwerken en digitaliseren in de energietransitie
* 11.30 – 12.15 uur NORA Familie: Bouw mee aan een veilige overheidsdienstverlening
* 12.15 – 13.00 uur Hoe kunnen Agile en het Enterprise Architectuur gedachtengoed effectief gecombineerd worden?
* 12.15 – 13.00 uur NORA Familie: Borg de positie van de burger in diensten met het Basisconcept van Dienstverlening
* 14.00 – 14.45 uur Hoe passen de NORA Architectuurprincipes en Implicaties in mijn praktijk?
* 14.45 – 15.30 uur Hoe kunnen NORA Kernwaarden en Kwaliteitsdoelen mij helpen om het juiste gesprek te voeren?
* 16.00 - 16.45 uur NORA Familie: De weg van co-creatie naar flow loopt via co-beheer, maar hoe organiseren we dat?
* Hele dag: NORA Familie: Doneer tien minuten van je tijd aan een transparante overheid (gebruikerstest)
Collega’s en sprekers van NORA zijn ook te vinden op onze eigen vlek bij de stand van Rijksoverheid.
Kom langs om mee te doen aan de Gebruikerstest of om na te praten met sprekers over hun presentaties. Of gewoon voor een praatje of een kop koffie. We zien uit naar je bezoek!
Alle nieuws over de aanwezigheid van de NORA Familie op DADD zal komen te staan op [https://www.noraonline.nl/wiki/Digital_Architecture_Design_Day_2023 deze pagina]. Zo kun je er bijvoorbeeld te zijner tijd ook de presentaties terugvinden en alle contactgegevens. Volg deze pagina en blijf op de hoogte van updates.
Het verslag van de bijeenkomst van op vrijdag 28 mei 2021 is gepubliceerd. +
Diensten zijn zowel het leveren van informatie als het uitvoeren van andere handelingen. Een betrokkene kan dit positief ervaren (het verkrijgen van een rijbewijs) maar ook negatief (bijvoorbeeld een belastingaanslag). Dat heeft te maken met de maatschappelijk afspraken over individuele diensten en collectieve diensten: ter ondersteuning van individuele hulp dan wel het borgen van collectieve belangen.
Zie ook uitleg over de overheidsdienstverlening bij het [[Dienstverleningsconcept]] +
Dit kan een burger, een (medewerker van een) bedrijf of instelling dan wel een collega binnen de eigen of een andere organisatie zijn. In andere contexten wordt de term afnemer gebruikt om een overheidsorganisatie aan te duiden die een generieke voorziening gebruikt om een dienst aan te bieden. Om verwarring hiermee te voorkomen gebruiken we bij voorkeur de term ‘dienstafnemer’. +
AMvB die de specifieke diensten opsomt waarop de dienstenwet in ieder geval van toepassing is. +
De wet voorziet in wettelijke regels om uitvoering te geven aan richtlijn nr. 2006/123/EG van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie van 12 december 2006 betreffende de diensten op de interne markt (PbEU L 376).
zie ook [https://ondernemersplein.kvk.nl/berichtenbox-voor-bedrijven/ de berichtenbox voor bedrijven op het ondernemersplein] +
Gemeenten hebben de afgelopen tijd grote stappen gezet op het gebied van hun visie op dienstverlening.
In de gemeentelijke dienstverlening, die is toegespitst op de verschillende rollen en verwachtingen van inwoners en ondernemers, staat de mens centraal. De laatste jaren werken ze ook samen met hun ketenpartners en mede-overheden aan visies en strategieën op dit gebied, bijvoorbeeld bij de
Overheidsbrede visie op dienstverlening 2020, de Interactiestrategie, de Digitale Agenda 2020, de
Agenda Digitale Overheid en het Pamflet Dienstverlening 2025. <br>
De belangrijkste principes daarbij zijn:
1. We bedienen inwoners en ondernemers zo goed als mogelijk op het kanaal dat zij kiezen, vanuit het principe ‘online waar het kan en persoonlijk waar het moet’
2 We bieden toegankelijke en begrijpelijke dienstverlening, zodat iedereen eenvoudig zaken met ons kan doen.
3 We werken zichtbaar samen met onze ketenpartners en mede-overheden, zodat inwoners en ondernemers integrale dienstverlening ervaren.
4 We maken gebruik van landelijke standaarden en oplossingen, waardoor onze dienstverlening eenduidiger, veiliger en goedkoper wordt.
5 We maken gebruik van nieuwe technologische mogelijkheden, zodat wij passende, proactieve dienstverlening kunnen bieden aan onze inwoners en ondernemers. +
DigiD zorgt ervoor dat burgers betrouwbaar zaken kunnen doen met overheidsorganisaties en publieke dienstverleners via hun websites. Logt een burger met zijn persoonlijke DigiD in? Dan krijgt de overheidsorganisatie c.q. publieke dienstverlener via DigiD het Burgerservicenummer (BSN) teruggekoppeld. Zo weten ze precies met wie ze te maken hebben, en kunnen ze direct nagaan welke informatie ze al hebben over een persoon voor een goede persoonlijke dienstverlening.<br>
Zie ook [http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/digitale-overheid/digitale-veiligheid-en-identiteit/naar-1-standaard-voor-elektronische-identiteit naar 1 standaard voor een digitale identiteit] +
Dit is handig als ze hier zelf niet toe in staat zijn, of als ze vinden het makkelijk als iemand anders dit voor ze doet. Het afstaan van de persoonlijke DigiD is hierbij niet nodig.
Organisaties die gebruik mogen maken van DigiD kunnen DigiD Machtigen inzetten voor alle digitale diensten aan burgers waarvoor zij DigiD inzetten.
Sinds 2012 is het, met de invoering van de diensten catalogus, mogelijk om met één machtigingshandeling een burger voor verschillende diensten te machtigen. +
Digikoppeling bestaat uit, door het College Standaardisatie vastgestelde, koppelvlakstandaarden. Die standaarden bevatten logistieke afspraken om berichten juist te adresseren, leesbaar en uitwisselbaar te maken en veilig en betrouwbaar te verzenden.
Digikoppeling gaat over de 'envelop' en voert uit wat daar op staat. De gegevens gaan dan naar de juiste overheidsorganisatie en naar het juiste adres. Aangetekend of juist niet, versleuteld, als herhaalde aanbieding, of retour-afzender. De inhoud van het bericht in de envelop is voor de geadresseerde.
Digikoppeling onderkent twee hoofdvormen van berichtenverkeer: bevragingen en meldingen. De vorm van het berichtenverkeer bepaalt welke koppelvlakstandaard moet worden geïmplementeerd (in de meeste gevallen zal een organisatie aan beide behoefte hebben)
Uitgangspunt van Digikoppeling is dat een organisatie op één plaats in de eigen ICT-infrastructuur een koppelpunt volgens Digikoppeling inricht.
Digikoppeling biedt een aantal ondersteunende voorzieningen voor de implementatie: Serviceregister, Compliancevoorzieningen en CPA-creatievoorziening.
Digikoppeling bestaat dus uit:
* [[Digikoppeling (Standaarden)|Digikoppeling Standaarden]]
* [[Digikoppeling Compliance Voorziening]]
* [[CPA-register]]
* OIN-register +
Digikoppeling onderkent twee hoofdvormen van berichtenverkeer: bevragingen en meldingen. De vorm van het berichtenverkeer bepaalt welke koppelvlakstandaard moet worden geïmplementeerd (in de meeste gevallen zal een organisatie aan beide behoefte hebben)
Uitgangspunt van Digikoppeling is dat een organisatie op één plaats in de eigen ICT-infrastructuur een koppelpunt volgens Digikoppeling inricht.
Digikoppeling biedt een aantal ondersteunende voorzieningen voor de implementatie: Serviceregister, Compliancevoorzieningen en CPA-creatievoorziening.
Oudere benamingen: OSB, OverheidServicebus +
Overheidsinstellingen moeten op de hoogte zijn van gebeurtenissen die voor hun taken relevant zijn. Denk aan de geboorte van een persoon, het starten van een onderneming of het vaststellen van een inkomen. Basisregistraties kunnen gegevens over deze gebeurtenissen leveren. Afnemers van de basisregistraties kunnen zich met Digilevering abonneren op deze gebeurtenissen. +
Wanneer overheidsorganisaties gebaseerd op hun eigen informatie vermoeden dat een gegeven in een basisregistratie niet (meer) klopt, kunnen ze dat met Digimelding melden aan de bronhouder. Die onderzoekt de melding vervolgens en wijzigt als dat nodig is de gegevens in de basisregistratie. Digimelding zorgt dat meldingen op een uniforme wijze gebeuren en bij de juiste bronhouder terecht komen. +
Het Diginetwerk is ontstaan uit het koppelen van een aantal besloten netwerken voor de overheid waardoor minder kruisverbanden nodig waren en kosten bespaard konden worden. <br>
Binnen Diginetwerk beschouwen we een netwerk als een infrastructuur (transportmedium), bestaande uit fysieke en logische verbindingen voorzien van koppelvlakken. Netwerken kunnen daarbij worden opgedeeld in compartimenten, waarbij meerdere systemen logisch met elkaar gekoppeld zijn binnen één compartiment. <br>
Transport via Diginetwerk verloopt in de regel via een vast patroon. Systemen communiceren met elkaar via de zogenaamde koppelnetwerken. Daarbij wordt een tal van koppelvlakken gepasseerd met verschillende eigenaren. De systemen met data staan in logisch gescheiden klantomgevingen, compartimenten, bij een dienstverlener en die compartimenten kunnen gekoppeld zijn met Diginetwerk koppelnetwerken.
===Diginetwerk: voorkeurskanaal voor interne overheidscommunicatie===
* Door het besloten karakter zijn alle deelnemende organisaties bekend.
* Door het besloten karakter is het een veiliger alternatief, zonder de risico’s die met het internet samenhangen (bijvoorbeeld DDOS-aanvallen, hacking en malware), voor het uitwisselen van gegevens tussen overheidsorganisaties.
* Diginetwerk maakt mogelijk om via één netwerkaansluiting efficiënt en betrouwbaar te communiceren met alle aangesloten overheidsorganisaties,
* Het beheer en de beveiliging van de gekoppelde besloten netwerken worden op een gestandaardiseerde wijze verzorgd.
===De gelaagdheid in beveiliging===
Diginetwerk gaat uit van gelaagde beveiliging en voldoet aan de [[BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid)|BIO]] BBN1-niveau. Aansluitende organisaties die een hoger niveau van beveiliging willen, bijvoorbeeld vanwege de gevoeligheid van informatie die zij willen uitwisselen, moeten zelf voor zorgdragen dat op andere lagen boven het transportniveau beveiligingsmaatregelen moeten worden genomen. Dit betekent dat bijvoorbeeld op de applicatie/informatielaag extra maatregelen worden getroffen, zoals encryptie van de informatie.
* Compartiment: Diginetwerk
* NORA [[beschouwingsmodel zonering]]: Semi-vertrouwd
* VIR-BI: Dept.V
* BIO Transportlaag: BBN1
===Vertrouwen en naleving van afspraken in de keten===
Informatiebeveiliging wordt geregeld door afspraken, veelal vastgelegd in contracten. Ieder organisatie is verantwoordelijk voor eigen informatiebeveiliging en voldoet aan de BIO bij het aansluiten aan Diginetwerk. In de BIO wordt bij het van toepassing verklaren van controls en overheidsmaatregelen geen onderscheid gemaakt in interne of externe dienstenleveranciers. Ook bij de wijze waarop verantwoording wordt afgelegd over hun diensten worden interne en externe dienstenleveranciers gelijk behandeld. Dit betekent bijvoorbeeld voor alle dienstenleveranciers het periodiek leggen alle dienstenleveranciers verantwoording af. Dit vormt de basis voor vertrouwen in keten.
==Toekomstige ontwikkelingen==
Diginetwerk is één van de meest succesvolle bouwstenen van de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI). Het heeft een heldere focus en levert bewezen meerwaarde aan de aangesloten overheidsorganisaties. Deze meerwaarde uit zich ook in de ontwikkelingen blijven volgen en Diginetwerk up-to-date te houden. Een aantal van deze ontwikkelingen zijn hieronder aangegeven.
===Zero Trust Netwerk Architectuur===
Vanuit Diginetwerk werken we aan Zero Trust Netwerk Architectuur.
Zero trust-netwerken (ook zero trust-netwerkarchitectuur, zero trust-beveiligingsmodel) beschrijft op het gebied van informatietechnologie (IT) een benadering van het ontwerp en de implementatie van IT-systemen. Het belangrijkste concept achter zero trust is dat apparaten, zoals laptops, standaard niet vertrouwd mogen worden, zelfs niet als ze zijn verbonden met een beheerd bedrijfsnetwerk of als ze eerder zijn geverifieerd. Netwerk segmentatie speelt hierbij een belangrijk rol.
Het NCSC-NL heeft al eerder geschreven over zero trust in verschillende factheets (ransomware, cloud verkenning). Hierin staan concepten van zero trust beschreven, zoals netwerksegmentatie en autorisatie.
===Nieuwe aansluitmogelijkheden voor IoT devices===
De rol van Diginetwerk bevindt zich traditioneel op gegevensverkeer tussen organisaties. De laatste decennia is het aantal met het internet verbonden apparaten exponentieel gegroeid. Het blijkt dat juist deze apparaten, met beperkte beveiligingscapaciteit, een aanvalsvector zijn geworden voor kwaadwillenden. Er wordt onderzocht of het routeren van dergelijk verkeer van publieke organisaties over Diginetwerk een bijdrage zou kunnen leveren aan het mitigeren van deze risico’s.
===Dienstenuitbreidingen en cloud-diensten===
Door technische ontwikkelingen veranderen gebruikerswensen aan netwerkverbindingen veranderen. Overheidsorganisaties maken steeds beter gebruik van cloud-diensten. In deze ontwikkeling zijn de randvoorwaarden voor deze cloud omgevingen een bron van zorg. Het is voor overheden vaak niet mogelijk of niet wenselijk om de aanbiedingen van commerciële cloud providers te gebruiken. Er wordt onderzocht welke mogelijkheden er zijn dat private aanbieders van clouddiensten aangesloten kunnen worden op Diginetwerk. Zo wordt het mogelijk dat een besloten cloud-omgeving in het overheidsdomein wordt geplaatst die opereert onder dezelfde veiligheidsrandvoorwaarden als Diginetwerk zelf.
==Kenmerkende uitdagingen voor koppelingen in ketens==
Door koppeling van netwerken ontstaan er wederzijdse afhankelijkheden op het gebied van informatiebeveiliging (IB). Kenmerkende uitdagingen voor dergelijke (infrastructurele) afhankelijkheden zijn:
* De uitdaging om vanuit een bij alle partijen bekende context, invalshoek en definities, efficiënt te kunnen afstemmen en de juiste informatiebeveiligings-afwegingen te kunnen maken. Dat wil zeggen: niet onnodig zware en kostbare maatregelen, niet te lichte maatregelen en ook geen maatregelen die de connectiviteit onnodig belemmeren.
* De uitdaging dat de keuzen ten aanzien van de toegepaste beveiligingsmaatregelen gefundeerd, op elkaar afgestemd en uitlegbaar zijn. Het voordeel van transparantie en harmonisatie van de toegepaste beveiligingsmaatregelen is dat maatregelen die anderen hebben getroffen, niet onnodig behoeven te worden herhaald of overtroffen en de connectiviteit niet onnodig belemmeren. Daarnaast verlaagt transparantie de auditlast.
Om de wederzijdse IB maatregelen op elkaar te laten aansluiten in de keten is het IB-model ontwikkeld.
Het IB-model reikt een methodiek aan om bij het gewenste gebruik van de besloten netwerken gestructureerd en gefundeerd maatregelen te definiëren inclusief afstemming daarover, dan wel het verklaren waarom welke maatregelen zijn genomen. Deze methode is bedoeld voor individueel gebruik, maar vooral ook in gevallen waarbij verschillende partijen betrokken zijn.
Meer informatie over het IB-model, zie IB-model Overheid; een handreiking voor connectiviteit- en communicatiebeveiliging.
Het Digiprogramma wordt jaarlijks opgesteld door het Bureau Digicommissaris. Het Digiprogramma 2017 heeft net als dat van 2016/2017 de titel: Succesvol digitaal: stel mensen centraal. +
Een digitaal identificatiemiddel kan dus aanvullend zijn op een fysieke identificatiemiddel zoals een paspoort. +
De DMA stelt criteria vast om poortwachters te identificeren. Poortwachters zijn grote digitale platforms die kernplatformdiensten aanbieden, zoals bijvoorbeeld zoekmachines, appstores en messengerdiensten. Poortwachters moeten voldoen aan de in de DMA vermelde do's (verplichtingen) en don'ts (verboden).
De DMA is van toepassing sinds 2 mei 2023. Binnen 2 maanden vanaf die datum moesten bedrijven die kernplatformdiensten aanboden de Commissie informeren of ze voldoen aan de kwantitatieve grenswaarden en alle relevante informatie aanleveren. De Commissie had vervolgens 45 werkdagen om een besluit te nemen om een specifieke poortwachter aan te wijzen.</br>
Op 6 september 2023 wees de Commissie 6 poortwachters aan: Alphabet, Amazon, Apple, ByteDance, Meta en Microsoft. Deze 6 poortwachters leveren samen 22 kernplatformdiensten. De zes poortwachters hebben nu zes maanden (tot maart 2024) de tijd om ervoor te zorgen dat de verplichtingen van de wet digitale markten voor al hun aangewezen kernplatformdiensten volledig worden nageleefd.</br>
De Commissie heeft vier marktonderzoeken geopend om opmerkingen van Microsoft en Apple nader te beoordelen. Deze bedrijven stelden dat vier kernplatformdiensten niet als poortwachter kunnen worden aangemerkt, hoewel zij wel aan de drempels voldoen. Daarnaast onderzoekt de Commissie of het Apple's iPadOS als poortwachter moet worden aangemerkt, hoewel het niet aan de drempels voldoet.
Nog uitgezocht wordt in welke NL W&R deze EU W&R is verankerd.
Meer algemene informatie is te vinden via Digitale Overheid: [https://www.digitaleoverheid.nl/nieuws/internetconsultatie-over-digital-markets-act/ Digital Markets Act]
Voor architecten is de DMA nog niet nader uitgewerkt. +
De DSA richt zich in de eerste plaats op online tussenpersonen en platforms, zoals online marktplaatsen, sociale netwerken, platforms voor het delen van content, appstores en online reis- en accommodatieplatforms.<br>
De DSA vormt een pakket samen met de [[Digital Markets Act]] (DMA), die zich richt op platformen met ten minste 45 miljoen actieve gebruikers.</br>
Nog uitgezocht wordt in welke NL W&R deze EU W&R is verankerd.
Meer algemene informatie is te vinden via Digitale Overheid: [https://www.digitaleoverheid.nl/nieuws/ontwerpwetsvoorstel-uitvoering-dsa-nu-ter-consultatie/ Digital Services Act]
Voor architecten is de DSA nog niet nader uitgewerkt. +
Minister Kamp heeft de nieuwe Digitale Agenda in juli 2016 aangeboden aan de Tweede Kamer. Het thema van deze agenda is vernieuwen, vertrouwen, versnellen. Het kabinet stimuleert met deze agenda de digitale transitie in met name de domeinen industrie, zorg, energie en mobiliteit. De agenda laat zien hoe de digitalisering in Nederland ervoor staat.
De agenda werkt langs vijf actielijnen:
# De actielijn ‘onderwijs, kennis en innovatie’ richt zich op de beschikbaarheid van voldoende talent en professionals met de juiste vaardigheden.
# De actielijn ‘snelle en open infrastructuur’ richt zich op de hogere eisen van de snel voortschrijdende digitalisering aan de digitale infrastructuur.
# De actielijn 'cybersecurity' richt zich op het vertrouwen in de veiligheid van de digitale infrastructuur en data.
# Via de actielijn ‘ruimte voor ondernemers’ wil het kabinet ondernemers meer ruimte bieden om te ondernemen en daarbij optimaal gebruik te kunnen maken van ICT.
# Via de vijfde actielijn ‘digitalisering van domeinen’ werkt het kabinet nu verder aan digitalisering in de maatschappelijk en economisch belangrijke domeinen industrie, zorg, energie en mobiliteit. +
Het beleidskader bevat 9 uitgangspunten voor de digitale basisinfrastructuur, die dienstverleners met een publieke taak gebruiken voor de inrichting van de publieke dienstverlening aan burgers en bedrijven en waar nodig ook voor hun onderlinge digitale samenwerking.
'''1. De maatschappelijke opgave is het uitgangspunt'''<br>
De digitale overheid ondersteunt het oplossen van maatschappelijke opgaven. We organiseren de overheidsdienstverlening voor burgers en bedrijven vanuit publieke waarden met daaraan gekoppelde grondrechten.
'''2. Het gebruiksperspectief staat voor de overheid centraal'''<br>
De publieke digitale dienstverlening is voor burgers en bedrijven beschikbaar, veilig en gemakkelijk in gebruik.
'''3. De basisinfrastructuur is opgebouwd rond generieke functies'''<br>
De digitale basisinfrastructuur is opgebouwd rond generieke functies in de digitale publieke dienstverlening en niet rond ICT-voorzieningen.
'''4. Afspraken gaan boven standaarden, standaarden gaan boven voorzieningen'''<br>
Voor de invulling van generieke functies in de digitale publieke dienstverlening hanteren we uiteindelijk dezelfde afspraken, standaarden en indien nodig voorzieningen. Dat is nu nog niet overal het geval. Het is een ontwikkeltraject waarbij organisaties binnen hun mogelijkheden afspraken, standaarden en voorzieningen toepassen, of toelichten waarom dit (nog) niet kan (‘comply or explain’).
'''5. We zijn scherp op innovaties, met oog voor de continuïteit'''<br>
We willen innovaties accommoderen in de digitale basisinfrastructuur. Innovaties kunnen de kwaliteit van de publieke dienstverlening verbeteren door nieuwe, meer flexibele vormen van interactie met burgers en bedrijven. Innovaties kunnen ook de kosten voor de overheid verlagen.
'''6. We werken samen aan digitalisering over de grens'''<br>
Bij de doorontwikkeling van de digitale basisinfrastructuur houdt de overheid rekening met de verdere digitalisering van grensoverschrijdende diensten. Dat is in het belang van Nederland als open economie.
'''7. Er is geen blauwdruk voor de realisatie van generieke functies'''<br>
De afgelopen jaren is de impliciete aanname bij de ontwikkeling van de GDI steeds geweest, dat concrete ‘eigen’ systemen moesten worden gebouwd. Maar binnen de afgesproken architectuurprincipes, afspraken en standaarden kunnen generieke functies op verschillende wijzen worden gerealiseerd (publiek en/of privaat). Dit stimuleert experimenten en het vinden van innovatieve oplossingen.
'''8. Er zijn meerdere ontwerpeisen aan de basisinfrastructuur'''<br>
De basisinfrastructuur biedt privacy en veiligheid naar de laatste vastgestelde standaarden zodat continuïteit geborgd is. Daarom hanteren we ‘privacy by design’ en ‘security by design’ als ontwerpeisen bij digitalisering. Ook de aspecten gebruikersvriendelijkheid, open source en duurzame toegankelijkheid zijn relevant in het ontwerp. <br>
Er zijn ook ethische vraagstukken; deze spelen vooral een rol op het niveau van beleidsontwikkeling voor de digitale overheid.
'''9. Samenwerking is niet vrijblijvend'''<br>
Als we vanuit overtuiging en motivatie binnen de overheid afspreken dat we bepaalde architectuur, standaarden of voorzieningen gebruiken, dan moeten we dat ook doen. Hier geldt in ieder geval een ‘pas-toe-of-leg-uit’-regime.
Voorbeelden zijn:
# de combinatie naam, geboortedatum adres
# ‘identifiers’ zoals BSN en telefoonnummer of
# biometrische gegevens zoals vingerafdruk.
Zie ook [https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2021/02/11/kamerbrief-over-visie-digitale-identiteit Kamerbrief over visie digitale identiteit] +
Een Digitale Identiteit is een verzameling gegevens (Attributen) die een digitale representatie zijn van een [[Entiteit]] binnen een bepaald digitaal toepassingsgebied.<br>
Een Entiteit kan meerdere Digitale Identiteiten hebben (binnen hetzelfde of andere contexten).<br>
Digitale Identiteiten kunnen een onderlinge samenhang hebben waarbij enkele attributen in een Afhankelijke Digitale Identiteit een-op-een gelijk zijn aan de overeenkomstige attributen in een Leidende Digitale Identiteit. Het is dan een kwaliteitseis dat deze attributen in de Afhankelijke Digitale Identiteit een zekere mate gelijk moeten zijn en gelijk gehouden worden aan die in de Leidende Digitale Identiteit (denk aan verschil tussen registratie in de BRP en de gegevens in een paspoort).<br>
Bij een Digitale Identiteit kan metadata behoren, bijvoorbeeld de organisatie die de Digitale Identiteit heeft vastgesteld en de datum waarop dat is gedaan, en de mate van betrouwbaarheid van attributen. +
Deze wettelijke verplichting is verankerd in het [[Tijdelijke besluit digitale toegankelijkheid overheid]]. De verplichting bestaat kort gezegd uit twee elementen.
Ten eerste: Pas op websites en mobiele apps de standaard EN 301 549 toe. Dit komt bijna volledig neer op WCAG 2.1 A + AA en ten tweede: publiceer een toegankelijkheidsverklaring.
DigiToegankelijk is de opvolger van de Webrichtlijnen. De Webrichtlijnen had twee componenten: het grootste deel bestond uit de WCAG 2.0. Daarnaast bevatte Webrichtlijnen 2 enkele richtlijnen vanuit het principe 'Universeel', voor herbruikbare sites. Het principe Universeel is nu een aparte aanbevolen (niet verplichte) standaard. +
<br>''Toelichting''<br>
Als en voor zover het niet mogelijk is om alle informatie gelijktijdig te verstrekken, dan kan de informatie zonder onredelijke vertraging in stappen worden verstrekt. +
Het verslag van de bijeenkomst van op dinsdag 19 november 2019 is gepubliceerd. +
De [[PSA (Project Startarchitectuur)]] houdt rekening met een doelarchitectuur als kaderstellend document om verdere uitwerking te geven in een [[solution-architectuur]] voor een project.
==Zie ook==
* [https://www.earonline.nl/index.php/Inleiding_architectuur_bij_de_Rijksdienst Inleiding architectuur bij de Rijksdienst (EAR wiki)]
[[Categorie:Instrumenten]] +
De Doelarchitectuur Digitale Duurzaamheid schetst het streefbeeld van een rijksbrede informatiehuishouding, waarin de duurzame toegankelijkheid van digitale informatie is geborgd. +
<br>''Toelichting''<br>
* Voor de private sector zijn doorgaans de onderdelen 1, 2, 4 en 6 een basis voor verwerking van persoonsgegevens. Ook onderdeel 3 kan een basis zijn voor verwerking van persoonsgegevens in de private sector wanneer er sprake is van een wettelijke verplichting voor een private partij<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 46</sup>.
* Voor de overheid is met name verwerking op basis van een wettelijke verplichting (onderdeel 3) en verwerking in het belang van uitvoering van een taak van algemeen belang (onderdeel 5) relevant. Deze beide rechtsgrondslagen voor de overheid moeten worden vastgesteld bij het wettelijke recht dat op de verwerkingsverantwoordelijke van toepassing is<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 6 lid 3</sup>. Voorwaarde voor rechtmatige verwerking in het kader van een wettelijke verplichting is dat de verwerking noodzakelijk is om te voldoen aan de wettelijke verplichting. De wettelijke verplichting tot verstrekking van persoonsgegevens is doorgaans zeer precies vastgelegd in sectorspecifieke regelgeving. Dit is echter niet noodzakelijkerwijs het geval. Denkbaar is ook dat verwerking van persoonsgegevens een basis vindt in een ruimer geformuleerde zorgplicht. In dat geval heeft de verwerkingsverantwoordelijke een grotere eigen verantwoordelijkheid inzake het beoordelen van de noodzakelijkheid van de verwerking in het licht van het voldoen aan de wettelijke verplichting. Op dit punt is het wettelijk kader, zoals dat gold onder de WBP, niet veranderd<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 46</sup>.
* Met betrekking tot de rechtsgrond 'uitvoering van een taak van algemeen belang of van een taak in het kader van de uitoefening van het openbaar gezag' (hierna ook kortweg: 'publieke taak') moet het doel van de verwerking noodzakelijk zijn voor de vervulling van die taak. Naar zijn aard is de publieke taak dynamisch en veranderlijk door de tijd heen. De grenzen van de publieke taak zijn niet altijd op voorhand scherp te trekken. De publieke taak zelf zal echter altijd moeten blijken uit de sectorspecifieke regelgeving die op de verwerkingsverantwoordelijke van toepassing is. Niet noodzakelijk is dat in de sectorspecifieke regelgeving ook expliciet is opgenomen dat ten behoeve van de vervulling van de wettelijke taak gegevens verwerkt mogen worden. Met de wettelijke grondslag voor de publieke taak<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 6 lid 1</sup> is tevens een grondslag gegeven voor de verwerking van persoonsgegevens. Het doel van de gegevensverwerking is daarbij naar zijn aard wel gebonden aan de uitoefening van die publieke taak en de ruimte voor gegevensverwerking vindt hierin zijn begrenzing. De publiekrechtelijke taak zelf zal moeten blijken uit de voor de verwerkingsverantwoordelijke relevante wettelijke bepalingen<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 46</sup>.
* De publieke taak noch de gegevensverwerking hoeft uitputtend te zijn geregeld in een wet in formele zin. Voldoende is dat de hoofdlijnen kenbaar zijn uit de wet. Deze lezing strookt ook met het uitgangspunt van het EVRM (https://www.europa-nu.nl/id/vh7dovnw4czu/europees_verdrag_tot_bescherming_van_de) inzake beperking van grondrechten, waarbij de beperking van het privéleven voorzienbaar moet zijn bij wet<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 8 lid 2</sup>. Het begrip 'voorzienbaar bij wet' wordt hierbij opgevat als een materieel wetsbegrip, dat niet beperkt is tot wetten in formele zin<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 41</sup>. In de kern gaat het er om dat voor het individu duidelijk moet zijn, dat zijn persoonsgegevens met betrekking tot een specifieke publieke taak worden verwerkt. Dit kan ook, zoals nu in sommige gevallen wordt aangenomen, volgen uit een samenstel van wettelijke regels die tezamen een publieke taak aanduiden. Het begrip publieke taak moet dus breed worden gelezen, mede in het licht van de overwegingen bij de AVG, maar die publieke taak moet wel voldoende duidelijk blijken uit nationaal recht. AVG Art. 6, lid 1e, is geen zelfstandige rechtsbasis voor gegevensverwerking, gelet op het derde lid van deze bepaling.
* Als van het doel van de verwerking de rechtmatigheid wordt vastgesteld en als de verwerking betrekking heeft op het algemeen belang volgens punt 5): "noodzakelijk voor de vervulling van een taak van algemeen belang of voor de uitoefening van het openbaar gezag dat aan de verwerkingsverantwoordelijke", dan kan die rechtsgrond specifieke bepalingen bevatten om de toepassing van de regels van de AVG aan te passen, met inbegrip van de algemene voorwaarden inzake:
# De rechtmatigheid van verwerking door de verwerkingsverantwoordelijke;
# De types verwerkte gegevens;
# De betrokkenen;
# De entiteiten waaraan en de doeleinden waarvoor de persoonsgegevens mogen worden verstrekt;
# De doelbinding;
# De opslagperioden, en:
# De verwerkingsactiviteiten en -procedures, waaronder maatregelen om te zorgen voor een rechtmatige en behoorlijke verwerking, zoals voor andere specifieke verwerkingssituaties als bedoeld in hoofdstuk IX van de AVG.
* Met betrekking tot onderdelen 3 en 5 geldt dat het Nederlands recht moet beantwoorden aan een doelstelling van algemeen belang en evenredig moet zijn met het nagestreefde gerechtvaardigde doel<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 6</sup>.
* Bij onderdeel 6 is voor de overheid van belang dat dit onderdeel niet geldt voor overheidsinstanties in het kader van de uitoefening van hun taak. Overheidsinstanties zullen bij het uitoefenen van hun taak geen gebruik kunnen maken van de grondslag 'gerechtvaardigd belang', maar zullen voor dit gebruik moeten kunnen aangeven dat de verwerking noodzakelijk is voor de vervulling van een taak van algemeen belang of van een taak in het kader van de uitoefening van het openbaar gezag dat aan de verwerkingsverantwoordelijke is opgedragen. Dit geldt niet voor zover de overheidsinstantie 'typisch bedrijfsmatige handelingen' verricht waarbij persoonsgegevens worden verwerkt, zoals de verwerking van persoonsgegevens die noodzakelijk is voor de beveiliging van overheidsgebouwen. Voor handelingen die buiten de uitoefening van de wettelijke taak vallen mag wel een grondslag worden aangenomen in het gerechtvaardigd belang van de organisatie. De overheid onderscheidt zich hierin niet wezenlijk van een private partij<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 47</sup>.
<br>''Toelichting''<br>
Ook een verwerking die noodzakelijk is in het kader van een overeenkomst of een voorgenomen overeenkomst, dient rechtmatig te zijn<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 44</sup> en daarmee aan de vereisten van /02 voldoen. +
De overheid standaardiseert waar dat kan en biedt maatwerk waar dat nodig is, om kwaliteit en tijdigheid van de dienstverlening voor burgers en bedrijven te garanderen en kosten te reduceren.
Om administratieve lasten te verminderen gebruikt de overheidsdienstverlener informatie die bekend is en stelt informatie beschikbaar aan andere overheidsdienstverleners en ketenpartners op basis van verantwoord gegevensgebruik. Zo worden afnemers niet geconfronteerd met overbodige vragen of irrelevante informatie. Om dit te realiseren is overheidsinformatie duurzaam toegankelijk gemaakt.
Informatie over dienstverlening van de overheid staat op plaatsen waar burgers en bedrijven dit verwachten. Als de verkeerde overheidsdienstverlener is benaderd wordt de afnemer geholpen met de doorverwijzing. +
Burgers en bedrijven verwachten van de overheid dat haar dienstverlening effectief is. De overheid streeft ernaar om de dienstverlening te leveren zoals deze is bedoeld.
De geplande doelen worden gerealiseerd door hiervoor prestatienormen vast te stellen, prestaties regelmatig te evalueren, uitkomsten duidelijk te communiceren en veranderingen door te voeren. +
Binnen de context van de GDI zijn dit: Toegang, Interactie, Gegevensuitwisseling en Infrastructuur.
Het domein Toegang bestaat uit twee subdomeinen. Het subdomein Identificatie & authenticatie omvat de bouwstenen vanuit de GDI om burger, bedrijf, instelling, intermediair uniek te identificeren en authenticeren ten behoeve het verlenen van toegang tot publieke diensten. Het subdomein Machtigen & vertegenwoordigen omvat de bouwstenen om de bevoegdheid tot het digitaal handelen namens een ander vast te stellen.
Het domein Interactie omvat de bouwstenen van de GDI ten behoeve van elektronische informatie-uitwisseling met burgers, bedrijven, instellingen, intermediairs en hun gemachtigden. Uitwisseling ten behoeve van Toegang is hiervan uitgezonderd.
Het domein Gegevensuitwisseling omvat de bouwstenen van de GDI voor uitwisseling van gegevens tussen informatiesystemen van overheidsorganisaties onderling en met informatiesystemen van andere organisaties.
Het domein Infrastructuur omvat de bouwstenen van de GDI die van algemeen belang (ofwel: infrastructureel) zijn voor de GDI en die veelal een basis vormen voor de bouwstenen van de andere drie domeinen. +
Dit gaat over de mate waarin een waarde een geldige waarde is. Een domein is een type (zoals getal of tekst of opsomming) en kan ook een lijst van toegestane waarden beschrijven (waardelijst). +
Mede op basis van de Dublin Core metadata element set is ook de [[OWMS (Overheid.nl Web Metadata Standaard)]] ontwikkeld +
<br>''Toelichting''<br>
Het gaat in de AVG om twee verschillende meldplichten: er is een meldplicht aan de AP, en een meldplicht aan de betrokkene, op wiens persoonsgegevens een inbreuk is gemaakt. +
Dit gaat er vooral over dat teksten kunnen worden begrepen door de lezer. Het is dan met name relevant om de gebruikte woorden te beperken tot een subset waarvan ondersteld mag worden dat de doelgroep deze begrijpt. In die context wordt ook wel gesproken over een B1 taalniveau, wat een niveau is wat het merendeel van de bevolking begrijpt. Duidelijke metadata maken data begrijpelijk. Daarom kunnen binnen dit kwaliteitsattribuut ook eisen worden gesteld aan de metadata. +
E
E-factureren heeft als doel om de huidige verwerking van facturen te automatiseren. +
eHerkenning is een efficiënte én betrouwbare dienst die de digitale herkenning van (zakelijke) afnemers van overheidsdiensten eenvoudig regelt. Een eenvoudige manier van inloggen, identificeren en zetten van digitale handtekeningen met één middel voor meerdere overheidsdiensten. Met eHerkenning is het eenvoudiger voor bedrijven en overheidsdienstverleners om elektronisch zaken (zoals de aanvraag van een bouwvergunning, een ziekmelding van een werknemer of het indienen van een subsidieaanvraag) met elkaar te regelen.
Er is een nieuwsbrief eHerkenning, opgeven via [https://eherkenning.nl/nieuws/nieuwsbrief-eherkenning eherkenning.nl] +
De Europese richtlijn (2014/55/EU) verplicht alle aanbestedende diensten (en dus ook alle overheden) om ue-facturen in de EU-norm te kunnen ontvangen en verwerken.
Verwerkt in de Nederlandse aanbestedingswet 2012 https://wetten.overheid.nl/BWBR0032203/ +
Vandaag is een gebruikerssurvey over de NORA wiki uitgestuurd, als onderdeel van een gebruikersonderzoek. Het doel van dit gebruikersonderzoek is om de behoeftes van gebruikers te peilen, zodat wij daarop verbeteringen kunnen afstemmen. Verbeteringen die binnen het Jaarplan en budget passen zullen we zo snel mogelijk oppakken, grotere verbeteringsvoorstellen zullen we als input bij het opstellen van het Jaarplan 2018 meenemen. Zoals u van ons gewend bent zullen de conclusies van het onderzoek publiek gemaakt worden, via de pagina [[Is gerelateerd aan::Gebruik wiki]].
===Naar wie is deze survey verstuurd?===
De afgelopen tijd stond de vraag ‘was dit nuttig?’ onderaan de pagina's van deze website. Als u hier ja of nee op hebt geantwoord is u gevraagd uw mailadres achter te laten. Iedereen die dit heeft gedaan heeft een uitnodiging gekregen om mee te doen aan de survey.
De antwoorden op de vraag of dit nuttig was zijn op zichzelf ook al aanleidingen voor ons om te controleren of er verbeteringen aan een pagina nodig zijn. Mailadressen die nu nog worden achtergelaten worden in fase 3 van het onderzoek meegenomen, waarin diepte-interviews met representatieve bezoekers worden afgenomen.
Meer informatie over het onderzoek gebruikerstevredenheid kunt u vinden op:[[Gebruikersonderzoek_NORA]]
Bij vragen kunt u contact opnemen met [mailto:nora@ictu.nl nora@ictu.nl], we helpen u graag. +
De herziening van de Engelse versie van [[NEN-EN-ISO/IEC 27002:2017 (Praktijkrichtlijn met beheersmaatregelen op het gebied van informatiebeveiliging)|ISO 27002]] wordt februari/maart 2022 verwacht. Aangezien de [[BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid)|Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO)]] is gebaseerd op deze ISO-standaard zal ook de BIO geactualiseerd worden. De BIO-aanpassingen zullen starten na publicatie van de ISO 27002. Parallel aan dit traject zal de BIO geëvalueerd worden. De uitkomst van beide trajecten zal leiden tot een BIO-versie 2.0. Start van de besluitvorming van de BIO 2.0 is naar verwachting eind 2022. Dit betekent dat ook de [[Alle normenkaders|BIO Thema-uitwerkingen]] die zijn opgenomen in de NORA een update zullen krijgen. Zie voor nieuws over de BIO 2.0 [https://bio-overheid.nl/ bio-overheid.nl]. +
Het verslag van de [[NORA Gebruikersraad/2012-04-19|eerste bijeenkomst]] van de [[NORA Gebruikersraad]] is online. De [[NORA Gebruikersraad/2012-06-06|tweede bijeenkomst]] staat gepland op 6 juni 2012. +
Het harde werken door de [[Expertgroep Gegevensmanagement]] en het [[NORA Beheer]] wordt beloond met de publicatie van de eerste publieke versie van het thema [[Gegevensmanagement]] op de NORA wiki. Deze eerste versie is de verzameling van kennis uit de Expertgroep Gegevensmanagement en de organisaties die daarin vertegenwoordigd zijn. Het resultaat dat nu online staat, bestaat uit pagina's die als aparte stukken zijn aangeleverd en in een redactieslag door NORA beheer en de auteurs van de pagina's zo veel mogelijk zijn verenigd.
==Status versie 1.0 Gegevensmanagement==
[[Afbeelding:gegevensmanagement.png|right|250px|alt=Logo van het subthema gegevensmanagement,de tekst Gegevensmanagement met een serie nulletjes en eentjes die op verschillende manieren zijn gegroepeerd en gearceerd. Plus in de onderhoek het logo van Data op het web, een spinnenweb met nulletjes en eentjes er in en de tekst Data op het web.|link=Gegevensmanagement]]
Deze eerste versie van het thema Gegevensmanagement is geen eindversie of afgerond kader voor de publieke sector. Het is de eerste versie op basis van veel kennis en ervaring van de verschillende deelnemende organisaties (good practices) en de reeds opgedane kennis uit de [[GEMMA (Gemeentelijke ModelArchitectuur)| GEMMA]] waar gegevensmanagement al eerder is beschreven. De [[Expertgroep Gegevensmanagement]] zal de komende tijd het thema met bijbehorende pagina's gezamenlijk bekijken, verbeteren en aanvullen. Wil je met hen meedenken en -schrijven? De Expertgroep waardeert het als mensen hun feedback geven over de teksten zoals die er nu liggen, de structuur en de samenhang. Dat kan in de wiki (zie [[Help/Bewerken]] en [[Help/Reageren]], of met een mailtje aan [mailto:nora@ictu.nl?subject=feedback%20op%20thema%20Gegevensmanagement&cc=info@stolkinformatiemanagement.nl nora@ictu.nl]. Per pagina staat bij feedback ook een mailadres waar je opmerkingen over die specifieke pagina naar kunt sturen.
Ook over nieuwe onderwerpen binnen het thema Gegevensmanagement mag worden geschreven. Daarnaast zijn er een aantal onderwerpen die we nog niet hebben kunnen vullen; op de [[Gegevensmanagement/leeswijzer| Leeswijzer]] vind je een overzicht van nog in te vullen pagina's. Nieuwe leden en auteurs zijn van harte welkom om zich aan te melden. Neem even contact op met de voorzitter van de Expertgroep, Wim Stolk via: [mailto:info@stolkinformatiemanagement.nl?subject=interesse%20om%20mee%20te%20doen%20aan%20NORA%20expertgroep%20Gegevensmanagement&cc=nora@ictu.nl info@stolkinformatiemanagement.nl].
==Wat ging vooraf aan de publicatie van versie 1.0?==
Op 3 oktober 2017 vond [[Gegevensmanagement/workshop 3 oktober| de eerste workshop Gegevensmanagement]] plaats. De workshop had als doel te bepalen in hoeverre de kennis over gegevensmanagement in [[GEMMA (Gemeentelijke ModelArchitectuur)| GEMMA]] een goede basis is voor een generiek NORA-thema Gegevensmanagement en welke vervolgstappen nodig zijn om zo'n thema in te richten. Tijdens die workshop is besloten om naast de GEMMA-katernen ook kennis vanuit andere domeinen mee te nemen en dit te ordenen naar mate van behoefte: welke kennis is op NORA-niveau nodig om als organisatie tot een overkoepelend gegevensmanagement te komen?
Met die vraag in het achterhoofd is de Expertgroep vervolgens aan het werk gegaan met het invullen en verzamelen van bestaande en gevraagde kennis over het thema Gegevensmanagement. Op verschillende momenten, waaronder in bijeenkomsten van de expertgroep, is de voortgang en review van de opgeleverde pagina's besproken. Met de hulp van [[NORA Beheer]] zijn de afzonderlijke pagina's geactualiseerd, geredigeerd en zo goed mogelijk met elkaar verenigd tot de huidige 1.0 versie.
==Ga zelf aan de slag met het thema Gegevensmanagement==
Benieuwd naar de inhoud? Kijk op de [[Gegevensmanagement/leeswijzer| Leeswijzer]] voor alle pagina's binnen het thema Gegevensmanagement.
Eindrapport van de Commissie Elias naar ICT-projecten bij de overheid.
De commissie stelt het volgende vast:
# De rijksoverheid heeft haar ICT-projecten niet onder controle.
# De politiek beseft het niet, maar ICT is overal.
# De rijksoverheid maakt haar ICT-beleidsambities niet waar.
# De verantwoordings- en besluitvormingsstructuur bij ICT-projecten is zeer gebrekkig.
# De rijksoverheid heeft onvoldoende inzicht in de kosten en baten van haar ICT.
# De ICT-kennis van de rijksoverheid schiet tekort.
# Het ICT-projectmanagement is zwak.
# ICT-aanbestedingstrajecten bevatten perverse prikkels.
# Het contractmanagement bij ICT-projecten is onprofessioneel.
# Het ontbreekt de rijksoverheid aan lerend vermogen op ICT-gebied. +
Dit document is de eindrapportage van de stuurgroep SGO9 aan de Minister van Wonen en Rijksdienst als opdrachtgever van SGO9. Onder het SGO project 9 ‘Digitaal Rijk 2017’ is sinds maart 2013 gewerkt aan het identificeren van aanvullende mogelijkheden om de dienstverlening van de rijksoverheid aan burgers en bedrijven te digitaliseren, op een zodanige manier dat dit zowel leidt tot een betere overheidsdienstverlening als tot een efficiëntere overheid.
Dit document gaat allereerst kort in op de opdracht en governance van SGO9. Daarna worden de activiteiten en resultaten van het project SGO9 in algemene zin beschreven. Tenslotte wordt aangegeven wat de specifieke resultaten en vervolgacties van SGO9 zijn. Hierbij is de volgende redeneerlijn gevolgd:
* Wat is er gedaan en hoe?
* Wat levert het op?
** wat is hiervan al gerealiseerd?
** wat kan er nog meer bereikt worden?
* Wie gaat ermee verder?
* Wat moeten die partijen nog doen om het potentieel aan verbetering van dienstverlening en efficiëntie te realiseren?
De rapportage beschrijft 5 projecten:
# Berichtenboxen voor burgers en bedrijven
# Digitaal Ondernemersplein
# Shared Service Centre – Output Management (SSC-OM)
# Burger/bedrijf in regie over eigen gegevens (virtuele datakluis)
# Ondersteuningsprogramma kleine(re) uitvoeringsorganisaties +
<br>''Toelichting''<br>
Het gaat in de AVG om twee verschillende meldplichten: er is een meldplicht aan de AP, en een meldplicht aan de betrokkene, op wiens persoonsgegevens een inbreuk is gemaakt. +
<br>''Toelichting''<br>
Het gaat in de AVG om twee verschillende meldplichten: er is een meldplicht aan de AP, en een meldplicht aan de betrokkene, op wiens persoonsgegevens een inbreuk is gemaakt. +
Eisen aan het verwerken van (bijzondere) persoonsgegevens voor specifieke doelen met algemeen belang +
<br>''Toelichting''<br>
*Verwerkingen ten behoeve van wetenschappelijk of historisch onderzoek of met een statistisch oogmerk worden op meerdere plaatsen in de AVG geadresseerd. Allereerst worden verdere verwerkingen ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek niet als onverenigbaar beschouwd met het vereiste van doelbinding. Ook mogen persoonsgegevens ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek langer worden opgeslagen, mits passende technische en organisatorische maatregelen worden getroffen om de rechten en vrijheden van de betrokkene te beschermen<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 5 lid 1b en 1e.</sup>. Deze bepalingen werken rechtstreeks in de Nederlandse rechtsorde en behoeven geen omzetting naar Nederlands recht.
*Voor de verwerking van bijzondere categorieën persoonsgegevens ten behoeve van wetenschappelijk of historisch onderzoek of statistische doeleinden staan twee wegen open.<br>In de eerste plaats is verwerking mogelijk op basis van uitdrukkelijke toestemming van de betrokkene. Ten aanzien van verwerkingen voor wetenschappelijk onderzoek geldt dat uitdrukkelijke toestemming van de betrokkenen een eigen, specifieke betekenis heeft. Het is vaak niet mogelijk op het ogenblik waarop de persoonsgegevens worden verzameld het doel van de gegevensverwerking voor wetenschappelijke onderzoeksdoeleinden volledig te omschrijven. Daarom moet de betrokkene worden toegestaan toestemming te geven voor bepaalde terreinen van het wetenschappelijk onderzoek waarbij erkende ethische normen voor wetenschappelijk onderzoek in acht worden genomen. De betrokkene moet de gelegenheid krijgen om hun toestemming alleen te geven voor bepaalde onderzoeksterreinen of onderdelen van onderzoeksprojecten, voor zover het voorgenomen doel zulks toelaat.<br>De tweede mogelijkheid betreft de situatie waarin de uitdrukkelijke toestemming van de betrokkene niet kan worden verkregen of een onevenredige inspanning kost. Dan kan de verwerking alsnog plaatsvinden mits aan de overige voorwaarden genoemd in artikel 24 van de UAVG wordt voldaan<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 27.</sup>. De verwerking moet dan vanzelfsprekend ook voldoen aan de overige van toepassing zijnde voorwaarden van de AVG en UAVG.
Graag delen wij de volgende oproep tot het delen van een [https://utwentebs.eu.qualtrics.com/jfe/form/SV_cXVl9s20GD1hkV0 enquête] van student Remco Overvelde voor zijn master thesis.
Binnen de gemeenschap van architecten is een behoefte ontstaan aan een verbeterde samenhang tussen referentiearchitecturen binnen de Nederlandse publieke sector. In het kader van zijn afstudeeronderzoek met de titel “Towards a methodology for improving the coherence between reference architectures within the Dutch public sector” zoekt Remco naar een manier om de samenhang tussen referentiearchitecturen te verbeteren.
Om tot een verbeterde samenhang te komen heeft Remco eerst de huidige staat van samenhang onderzocht en gekeken naar welke expliciete relaties tussen referentiearchitecturen wenselijk zijn. Om dit in kaart te brengen is een focusgroeponderzoek gehouden met verschillende architecten die betrokken zijn bij referentiearchitecturen binnen de publieke sector. Uit deze focusgroep zijn een aantal bevindingen naar voren gekomen.
Remco is op zoek naar architecten die bereid zijn deze bevindingen te valideren en waar nodig aan te vullen door het invullen van een enquête.
Help jij hem afstuderen en informatie te verzamelen die belangrijk is voor onze sector?
<div class="inspring pijl">[https://utwentebs.eu.qualtrics.com/jfe/form/SV_cXVl9s20GD1hkV0 Vul hier de enquete in]</div> +
De enterprise-architectuur is een hulpmiddel om te sturen op de samenhang tussen de diverse ontwikkelingen in de organisatie. +
In de laatste week van augustus migreert de content van noraonline.nl naar een nieuwere versie van de onderliggende platforms [https://www.mediawiki.org/wiki/MediaWiki Mediawiki] en [https://www.semantic-mediawiki.org/ Semantic Mediawiki]. Inhoudelijk verandert er niets en ook de structuur van de wiki blijft hetzelfde. Bezoekers zullen dan ook weinig merken van de wijziging. Gebruikers met een account zullen een aantal verbeteringen en wijzigingen ervaren, waarvan één met grote impact.
===Zichtbare wijzigingen===
Er zijn een aantal kleine verschillen in de opmaak van de pagina's en in de manier waarop je bepaalde functionaliteit aanroept.
* We gebruiken voor NORA grotendeels de standaardlettertypes en opmaak van het platform, zowel voor de hoofdtekst als voor de diverse koppen. Die lettertypes veranderen en zowel de teksten als de marges er tussen worden iets groter, waardoor het uiterlijk van alle pagina's wijzigt. De leesbaarheid en beschikbaarheid van deze lettertypes is getest door wikipedia (de grootgebruiker van Mediawiki) en gekozen om de leeservaring van gebruikers met èn zonder oogafwijkingen te verbeteren.
: → We zijn op het moment steekproefgewijs aan het testen of pagina's goed leesbaar blijven, maar het kan zijn dat iets aan onze aandacht ontsnapt. Zie je iets dat er echt niet uitziet, meld het dan even via [mailto:nora@ictu.nl?subject=Melding%20vreemde%20of%20foute%20weergave%20op%20noraonline nora@ictu.nl].
* Onder aan elke pagina staan nog steeds de [[categorie|categorie(en)]] waar de pagina in valt en de datum waarop deze het laatst bewerkt is. Er staat straks echter niet meer 'Deze pagina is '''n''' keer bekeken.' Het getal dat hier stond was niet geheel betrouwbaar en werd niet gereset na wijzigingen aan de pagina of in een nieuw jaar, waardoor het weinig betekenis had. Het genereren van het getal maakte de website bovendien trager.
: → Al sinds 2015 houden we voor NORA gebruiksstatistieken per pagina bij met de open source tool Matomo (piwik). Wil je weten hoe vaak een pagina is geraadpleegd en staat het niet op [[Gebruik wiki]]? Vraag het dan even bij NORA Beheer en Doorontwikkeling via [mailto:nora@ictu.nl?subject=vraag%20over%20gebruiksstatistieken nora@ictu.nl].
* Aanmelden / registreren vind je op dezelfde plek (rechtsboven elke pagina), maar gaat nu met twee losse knoppen: [[Speciaal:GebruikerAanmaken|Registreren]] en [[Speciaal:Aanmelden]]. Bij het aanmelden krijg je ook wat nieuwe gegevens te zien over de wiki, zoals het aantal pagina's dat bestaat.
* De optie 'bewerken' voor alinea's onder een sub-kop staat nu direct naast de kopjes en niet meer in de rechter kantlijn.
===Onzichtbare verbeteringen===
Achter de schermen zijn een aantal wijzigingen aangebracht die de website beter toegankelijk en meer responsief maken. Het is helaas nog niet mogelijk om de wiki geheel geschikt te maken voor mobiele devices - Wikipedia lost dit op door een tweede website voor mobieltjes op te bouwen met speciale software, dat is voor andere wiki's onhaalbaar.
===Makkelijker om pagina's te volgen en een notificatie te krijgen bij wijzigingen===
[[Afbeelding:Screenshot op volglijst plaatsen.png|thumb|850px|none|alt=screenshot van het bovenste deel van de wiki noraonline, uitgegrijsd op een ovaal na om de drie tabbladen met een sterretje, de tekst Tools en de tekst Meer. Onder het sterretje de tooltip tekst 'Deze pagina aan mijn volglijst toevoegen (Alt-Shift-W)'.]]
Als je op de hoogte wilt blijven van wijzigingen aan één of meer pagina's kun je dat nu nog makkelijker regelen:
# [[Speciaal:GebruikerAanmaken|Maak een account aan]] of [[speciaal:Aanmelden|log in]] met je bestaande account
# Ga naar de pagina die je wilt volgen en klik boven in beeld op het gele sterretje (links van het zoekveld, tussen de tabbladen ''Geschiedenis weergeven'' en ''Tools''). Het sterretje verandert nu van kleur en er verschijnt een mededeling dat de pagina op de volglijst is geplaatst.
# Zodra er een nieuwe versie van de pagina is krijg je een mailtje op het mailadres dat bij je account hoort.
Dat is anders dan vóór de upgrade, toen de optie mail-notificatie standaard uit stond en je in een uitrolmenu de optie 'deze pagina volgen' moest zoeken.
Wil je geen mailtjes (meer), of wil je je mailadres aanpassen? Dat kan via de optie [[Speciaal:Voorkeuren]] (boven het zoekveld als je ingelogd bent). Je kunt je volglijst te allen tijde inzien en aanpassen via de optie [[Speciaal:Volglijst]] (boven het zoekveld). Elke pagina die jij aanpast of aanmaakt komt automatisch op je volglijst te staan.
===Bestaande functies op een andere manier aanroepen===
[[Afbeelding:screenshot menu tools.png|thumb|right|250px|alt=screenshot van het menu Tools, boven in beeld van alle pagina's op noraonline.nl, uitgeklapt.]]
* Naast het sterretje om een pagina te volgen vind je twee menu's: Tools en Meer. In deze twee menu's vind je alle functies die niet direct in beeld staan. Het menu ''Meer'' was er vroeger ook, maar toen kon je het alleen zien en openen met het kleine driehoekje, dus dat is een verbetering. De inhoud van beide menu's kun je zien door er met de muiscursor boven te hangen en is meer of minder uitgebreid afhankelijk van de context (en als je niet ingelogd bent zijn niet alle opties beschikbaar)
====Menu Tools====
Hieronder de opties uit het menu ''Tools'' en waar je ze voor gebruikt:
* Koppelingen naar deze pagina - gebruik deze optie om te zien welke pagina verwijzen naar deze pagina, bijvoorbeeld omdat je wilt weten hoe mensen zoal op de pagina uitkomen.
* Verwante wijzigingen - laat recente wijzigingen zien aan pagina's die naar deze pagina verwijzen of waar deze pagina heen verwijst.
* Bestand uploaden - geeft je de mogelijkheid een bestand in de wiki te hangen - let wel, het bestand is daarmee nog niet zichtbaar. De snelste optie om een bestand toe te voegen aan een pagina staat beschreven in [[Help/Bewerken]].
* Speciale pagina's - brengt je naar een overzicht van bijzondere pagina's zoals onderhoudsrapporten, paginalijsten en zoekmogelijkheden.
* Printervriendelijke versie - geeft je een versie van de pagina zonder de menu's (links en boven).
* Permanente koppeling - geeft je in de adresbalk een url die altijd naar deze versie van deze pagina leidt, ook als er later een nieuwe versie wordt aangemaakt of de pagina wordt hernoemd.
* Eigenschappen bekijken - toont je een overzicht van alle semantische eigenschappen (attributes) die een pagina heeft meegekregen, zoals [[eigenschap:Status actualiteit]] en [[Eigenschap:Contactgegevens]]. Alle eigenschappen van een pagina kunnen elders in de wiki worden opgevraagd of als filter gebruikt binnen een query.
====Menu Meer====
[[Afbeelding:screenshot menu meer.png|thumb|right|250px|alt=screenshot van het menu Meer, boven in beeld van alle pagina's op noraonline.nl, uitgeklapt.]]
Het menu ''Meer'' biedt nog een paar extra opties, die afhankelijk is van de rechten die je als gebruiker hebt. Alle gebruikers, ingelogd of niet, zien in ieder geval:
* Pagina downloaden - geeft je de mogelijkheid de inhoud van de pagina en een deel van de layout te downloaden in vijf verschillende formats: pdf, epub, docx, odt en/of html. Kies de optie die je wilt en start de download.
* Vernieuwen - gebruik deze optie om de pagina opnieuw op te laten bouwen, bijvoorbeeld als je reden hebt om aan te nemen dat er inmiddels een wijziging is geweest in een afbeelding of de tekst.
Als je meer rechten hebt in de wiki komen in dit menu ook de volgende opties te staan:
* Verwijderen - de pagina verwijderen (NB: als het gaat om verouderde inhoud verwijder de pagina dan niet maar plaats het in het archief met het [[Sjabloon:Archief]]).
* Hernoemen - de pagina hernoemen, bijvoorbeeld omdat er een spelfout in de titel staat
* Beveiligen - beheerders kunnen een pagina extra beveiligen zodat alleen mensen met beheerdersrechten deze kunnen wijzigen
===Hoge impact-wijziging voor gebruikers die pagina's bewerken===
De grootste wijziging in deze migratie is uit nood geboren: de extensie Approved Revs, die zorgde dat een nieuw concept van een pagina pas zichtbaar werd voor bezoekers nadat iemand met de juiste rechten de pagina goedkeurde, blijkt niet goed te werken in actuele versies van het platform. Omdat de bij ons bekende alternatieven restrictief of tijdrovend zijn hebben we voorlopig besloten de extensie uit te zetten en na de migratie samen met vaste gebruikers kijken of en zo ja welk alternatief nodig is. In de tussentijd monitoren we dagelijks gemaakte wijzigingen en hebben we een aantal pagina's beveiligd tegen bewerken (met name de [[Principes]]).
Het blijft overigens via een omweg wel mogelijk om een concept te verbergen voor bezoekers of te verwijderen. We hebben hiervoor een [[Instructie concepten maken voor pagina's|instructie]] gemaakt, die we ook per mail hebben gedeeld met een groep veelgebruikers.
Het verslag van de bijeenkomst van op woensdag 2 juni 2021 is gepubliceerd. +
Zie [[Toelichting European Interoperability Framework (EIF)]].
Op 23 maart 2017 is de nieuwste versie van het European Interoperability Framework geadopteerd. Ter gelegenheid zijn een [[media:3 EIF Leaflet final.pdf|korte folder (PDF, 259 kB)]] en een [[media:EIF Brochure final.pdf|uitgebreid document (PDF, 870 kB)]] met de inhoud van EIF uitgebracht.
[[Afbeelding:eif3-cropped.png|thumb|center|400px|Verband van Nationale en Europese Interoperability Frameworks|alt=Venn-diagram van drie overlappende cirkels. De linker cirkel is Oranje en heeft als tekst (DIFS') Domain Interoperability Frameworks. De bovenste en meest rechtse cirkel zijn beide blauw, met als tekst (NIF) National Interoperability Framework Member State 1 en (NIF) National Interoperability Framework Member State 2. De driehoek die ontstaat door de drie overlappende cirkels is wit, met als tekst (EIF) European Interoperability Netwerk, en de overlappende delen van twee cirkels zijn gemarkeerd.]] +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep AI&A op maandag 12 juni 2023 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Beveiliging op maandag 11 april 2022 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Beveiliging op donderdag 6 april 2023 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Beveiliging op donderdag 14 december 2023 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Beveiliging op donderdag 14 juli 2022 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Beveiliging op donderdag 30 juni 2022 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Beveiliging op donderdag 15 juni 2023 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Beveiliging op donderdag 20 juni 2024 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Beveiliging op donderdag 24 november 2022 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Beveiliging op donderdag 2 november 2023 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Beveiliging op donderdag 21 november 2024 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Beveiliging op donderdag 15 september 2022 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Beveiliging op donderdag 21 september 2023 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Beveiliging op donderdag 19 september 2024 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Dienstverlening op woensdag 3 april 2024 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Dienstverlening op donderdag 1 augustus 2024 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Dienstverlening op dinsdag 5 december 2023 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Dienstverlening op maandag 2 december 2024 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Dienstverlening op donderdag 1 februari 2024 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Dienstverlening op woensdag 10 januari 2024 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van Expertgroep Dienstverlening op woensdag 3 juli 2024 is gepubliceerd. +