Gegevensmanagement/workshop 4

Nieuws & Agenda

Contact

NORA Beheer

nora@ictu.nl

Status

Inhoud Nieuws & Agenda

• Nieuwsberichten
• Agenda
• Laatste wijzigingen
• Op de hoogte blijven
  • Nieuwsbrieven NORA
  • RSS-feeds NORA
  • Persoonlijke volglijst aanmaken

Bijeenkomst van Expertgroep Gegevensmanagement op donderdag 5 april 2018, 10:00 - 13:00, locatie: Kennisnet, Paletsingel 32, 2718 NT Zoetermeer.
Doel: Verder invullen van bestaande en gevraagde kennis binnen de 'inhoudsopgave' van het thema Gegevensmanagement
Doelgroep: Expertgroep Gegevensmanagement .

Stukken:

• Presentatie Wim (PDF, 606 kB)

Verslag:

Het verslag van de vorige bijeenkomst is vastgesteld zonder wijzigingen.

Presentatie Henk Nijstad over gegevensmanagement en ROSA

Het Onderwijs is vooral op het eigen domein gericht, maar vaak ligt er wel meerwaarde in de verbinding met andere domeinen. Juist ook op het gebied van gegevensmanagement. Deze presentatie is vanuit de blik van ROSA (Referentie Onderwijs Sector Architectuur) en vanuit de ervaring bij Kennisnet als deelnemer in ketentrajecten.

De ROSA is leidend, ook bij OCW en DUO. Zo is bij aanbestedingen in het onderwijsveld compliancy aan ROSA een harde eis. Omdat ROSA is voortgekomen vanuit administratieve processen is het opbouwen van draagvlak bij scholen, maar ook bij uitgevers et cetera, een belangrijk proces. De ontwikkeling bij ROSA is dan ook richting een praktische referentiearchitectuur, waar alle partijen wat aan hebben. Daar wordt nu hard aan gewerkt.

In het onderwijsdomein is niet alleen de ROSA als architectuur actief, maar bestaan ook de HORA (Hoger Onderwijs Referentie Architectuur) en de Triple A, voor MBO-scholen. De ROSA is pas later ontstaan als overkoepelende referentiearchitectuur over de koppelvlakken in de keten. De filosofie is voorlopig 'Koppelen, niet kantelen,' dus je niet bemoeien met hoe het binnen de muren van een organisatie werkt. In veel domeinen is dit een bekende ervaring, het verkrijgen van draagvlak voor overkoepelende afspraken is moeilijk. Referentiearchitecturen op een innovatief vlak willen nog wel eens in dankbaarder aarde vallen. Maar een domein met veel ketens en geen overkoepelende referentiearchitectuur kan hier ook juist een sterke behoefte aan uiten, zoals in het zorgdomein. Maar om die dan ook concreet te realiseren blijft een moeilijk proces. We zijn als mensen getraind om te focussen op de verschillen tussen dingen, en niet op de vaak grote groep overeenkomsten.

Het begrip gegevensmanagement is niet opgenomen in ROSA of HORA. Dat houdt natuurlijk niet in dat er niets gebeurt op dat gebied. De belangrijkste thema's zijn op het moment gegevenswoordenboeken en semantiek, flexibilisering, kwaliteit van data, beveiliging en zeggenschappen.

Er liggen al bestaande gegevenswoordenboeken. De uitdaging is om die met elkaar in verband te brengen, verschillende betekenissen van dezelfde term aan elkaar te relateren, liever dan te proberen ze te uniformeren. Daarvoor moeten begrippen zichtbaar en transparant worden en in een semantisch landschap ontsloten. De methode hiervoor is Linked Data. Zo groeit ook langzaam het bewustzijn wat een begrip in de omgeving betekent. Sommige begrippen zijn in de ene onderwijscontext terecht streng gedefinieerd, zo mag je je opleiding op universitair niveau niet zomaar Technische Natuurkunde noemen. De vraag is of dat ook geldt voor een opleiding het MBO - haalt iemand de twee door elkaar? Veel is nu decentraal en inhoudelijk zeer divers vastgelegd. Om flexibel te zijn, bijvoorbeeld snel je onderwijsaanbod in een regio aan te passen op een nieuwe Tesla-fabriek in de omgeving, wil je de lijntjes kort houden. Maar je wil wel met de start van een nieuwe opleiding niet alleen het curriculum geregeld hebben, maar ook leerlingen, bekostiging, lokaal, examens enzovoorts, waarvoor het handig is om verschillende registraties aan elkaar te koppelen.

De DUO heeft hiervoor de RIO, het Register voor Instellingen en Opleidingen, waar allerlei views van een opleiding bij elkaar komen. De begrippen binnen die verschillende aspecten komen uit verschillende wetten en verschillen vaak van betekenis. Het woord leerling kan in de ene wet iets anders betekenen dan in de andere. Dat zie je niet alleen in het onderwijs, maar bijvoorbeeld ook in het Digitale Stelsel Omgevingswet. We besteden collectief mensenlevens aan werkuren om daar oplossingen voor te verzinnen, maar het zou een stuk gemakkelijker zijn om het van het begin af aan, dus in de wet, goed te doen. ROSA kiest bewust voor LinkedData om die semantische verschillen inzichtelijk te maken en te overbruggen.

De RIO van DUO geeft vanuit allerlei views een beeld van een opleiding. Er komen nu registers om al die views aan elkaar te linken: Als je een brief stuurt aan een ouder dan moet daar niet officiële naam van de instelling in gebruikt worden, maar de naam van de eigen vestiging.

Bij het uitwisselen van gegevens is het essentieel dat je zeker weet dat je gegevens naar de juiste plek stuurt, zoals de echte Magister ipv een fake. Beveiliging, maar ook privacy, zijn dan ook belangrijke onderwerpen. De ROSA heeft een certificeringsschema voor informatiebeveiliging en privacy, vergelijkbaar met een PIA maar wel met domein-specifieke eigenschappen. natuurlijk ook belangrijk.

Het was ook belangrijk om begrippen en rollen binnen het onderwijsdomein samen te beschrijven en vast te leggen, zodat je discussies niet opnieuw hoeft te hebben.

Werkdefinitie gegevensmanagement

De sub-werkgroep die zich verder gebogen heeft over de werkdefinitie heeft consensus bereikt over de volgende zinnen: Gegevensmanagement betreft het integraal en beheerst verwerken van gegevens in een organisatie zowel op strategisch tactisch als operationeel niveau met als doel de gewenste kwaliteit en beschikbaarheid te realiseren.

Hier komen ter plekke en vooraf per mail nog een paar opmerkingen over:

• In een organisatie of door een organisatie? Organisatie kan ook keten zijn, dat moeten we duidelijk maken in de toelichting. Het gaat hier over overheidsorganisaties, maar commerciële partners in bijv. Onderwijs moeten ook aan de bak, ook dat hoort thuis in de toelichting.
• Een van de begrippen die uitgelegd wordt bij de definitie is op dit moment het doel, maar dat moet nog beter uitgewerkt. Het draait om een klant, een burger die iets wel of niet mag etc, waarvoor je een gegevensverzameling aanlegt.
• Als je de definitie zo leest, zonder dat je de betekenis van verwerken kent in de brede betekenis die o.a. de AVG er aan geeft, dan kun je het veel te smal interpreteren. Het begrip verwerken staat nu wel in de toelichting, en moet daar ook gelinkt worden aan de AVG. Hopelijk is een weergave in de wiki, waarbij je de toegelichte woorden onderstreept en de betekenis te zien krijgt als je er boven hovert, afdoende om dat af te voorkomen (red.: Marieke heeft dit reeds zo verwerkt online).
• laten we in de toelichting zoveel mogelijk refereren aan bestaande definities, zoals in DUTO, de AVG et cetera.
• De formulering zoals die er nu ligt heeft waarde, maar het doel om iets te hebben waarmee je bestuurders kunt overtuigen is zo nog niet gehaald. Op dit moment is het een erg technische begripsbeschrijving. De stap om een voor leken leesbare tekst te maken moeten we niet vergeten in de toekomst alsnog te nemen.

Besluit: Deze werkdefinitie staat voorlopig en wordt opgenomen in de NORA-wiki als begrip. Als er later nog opmerkingen komen worden die gewogen en een wijzigingsvoorstel ingebracht in de Expertgroep Gegevensmanagement.

Inhoudsopgave:

We bespreken kort de onderdelen die we tot nu toe naar voren hebben gebracht, waarin een NORA thema Gegevensmanagement uiteindelijk zou moeten voorzien. Na wat toevoegingen verdelen we de onderwerpen: de aanwezigen kiezen de onderdelen waar ze de grootste bijdrage aan kunnen leveren, om daar in kleine groepjes verder aan te werken. De afwezigen kunnen hun eigen selectie kenbaar maken aan Wim. Aan het einde van het overleg hadden we staan:

Onderwerp NORA Gegevensmanagement	Trekker	Input van	Link	Toelichting
1. Werkdefinitie / wat is het?	Wim	Allen	Werkdefinitie gegevensmanagement
2. Doel / Waarom is dit belangrijk?	Jaap	Wilfried, Roland	Het doel van gegevensmanagement
3. Principes gegevensmanagement	Arnoud	Roland	Principes van gegevensmanagement
4. Direct aan de slag / Hoe stel ik een visie voor gegevensmanagement op in mijn organisatie?	Roland	Wim, Jaap	Hoe stel ik een visie voor gegevensmanagement op in mijn organisatie?
5. Besturing/governance	Wim	Jaap	Besturing en governance gegevensmanagement	(incl architectuur) (referentie / best practices)
· Rollen	Jaap	Wim	Rollen binnen gegevensmanagement
6. Regelgeving	Arnoud	via Marieke volgt ook nog Nora input	Wettelijke kaders en regelgeving gegevensmanagement	AVG/Privacy, European Interoperability Platform
· Gegevensleveringsovereenkomst			Gegevensleveringsovereenkomst	(privacy, beveiliging, wettelijke grondslag gebruik et cetera)
7. Kwaliteits-handreiking / criteria	Gijsbert	Roland	Raamwerk gegevenskwaliteit	input DSO gegevenskwaliteit (via Wim)
8. Activiteiten / instrumenten die beschikbaar zijn			Beschikbare instrumenten en activiteiten gegevensmanagement
Metadatering; Metadatamanagement	Wilfried	Gijsbert, Arjen	Metadatering en management van metadata	(zie ook metagegevens en Linked Data)
Gegevenswoordenboeken	Henk	Marieke benadert Geonovum	Gegevenswoordenboeken binnen gegevensmanagement	(wat zijn het, hoe gebruik je ze et cetera)
Modellering	Arnoud	Marieke benadert Geonovum / eo Kadaster, tevens input van Henk	Modellering van gegevens
Uitwisselpatronen (semantiek, standaarden)			Uitwisselpatronen en gegevensmanagement
Soorten gegevens / typering gegevens		(input vanuit VNG realisatie (Arnoud) en input vanuit Geonovum Kadaster (Marieke), input vanuit Kennisnet (Henk).	Soorten en typering van gegevens	(informatie-object, informatiemodel, gegevensmodellering et cetera, zie ook Handreiking XXX
9. Samen leren en zoeken			Voorbeelden gegevensmanagement	(voorbeelden, volgt automatisch)
10. Meer informatie en contact			Externe links naar kennisbronnen en netwerken gegevensmanagement	(basis is gevuld, volgt)

De onderwerpen, inclusief de werkdefinitie, zijn te vinden via Gegevensmanagement/inhoud. Per onderwerp staan de al bevestigde namen ingevuld, maar kunnen namen worden toegevoegd. De elementen kunnen later nog in verband met elkaar gebracht worden, gesplitst, samengevoegd et cetera, maar nu is er per onderdeel vast een plek om werkversies te delen.

Wijzigingen kunnen rechtstreeks in de wiki worden gezet (zie Help/Bewerken voor instructies en bel Marieke, 0629099131, als je er niet uitkomt), of gemaild worden naar NORA Beheer met instructie op welke pagina de input moet komen te staan (nora@ictu.nl)

Actie Allen: check of je naam op de juiste plekken staat, geef wijzigingen door (je kunt natuurlijk ook collega's laten deelnemen)
Actie Allen: Stuur wat je nog hebt liggen aan input voor onderdelen waar je zelf niet mee bezig gaat direct op naar de trekker van het onderwerp.
Actie Trekkers: laat in de week van 16-20 april weten of je voor je onderdeel gebruik wilt maken van een kennissessie in het programma rond de NORA Gebruikersraad van 29 mei.
Actie Trekkers: check of de link met feedback werkt op je pagina('s) en zorg voor een eerste versie (mag ook bestaan uit te beantwoorden vragen, een lijstje met links en/of een plan van aanpak).
Actie NORA Beheer: mensen benaderen uit aanpalende onderwerpen om mee te denken aan specifieke onderdelen (zoals wetgeving vanuit privacy en koop, modellering vanuit Geonovum)
Actie Marieke, Wim: zorgen dat de juiste onderdelen direct of als link terugkomen op de voorpagina van het thema: Gegevensmanagement.

Een beschrijving van een complex geheel, en van de principes die van toepassing zijn op de ontwikkeling van het geheel en zijn onderdelen.

Het proces van vaststellen van de vereiste betrouwbaarheid van informatiesystemen in termen van vertrouwelijkheid, beschikbaarheid en integriteit alsmede het treffen, onderhouden en controleren van een samenhangend pakket van bijbehorende maatregelen.

alle aspecten van gegevens die voor de afnemer van belang zijn, bijvoorbeeld actualiteit, juistheid of detail, op het niveau dat de afnemer verwacht. Dat kan leiden tot kwaliteit van het hoogste niveau of kwaliteit van het gegeven dat slechts indicatief is als de afnemer dat wenst.

Nederlandse Overheid Referentie Architectuur.

Gegevens die context, inhoud, structuur en vorm van informatie en het beheer ervan door de tijd heen beschrijven.

Een op zichzelf staand geheel van gegevens met een eigen identiteit. Bijvoorbeeld: document, databasegegeven, emailbericht (met bijlagen), (zaak) dossier, internetsite (of een deel ervan),foto/afbeelding, geluidopname, wiki, blog enz.