Implicaties van Architectuurprincipes
- Status
- De Gebruikersraad heeft ingestemd met RFC 2022 op 13-9-2022. De wijzigingen zijn ingegaan per 1 januari 2023.
- Was onderdeel van publieke review
- Terug naar Reviewpagina
- Terug naar Scope Review
- Type pagina
- Overzichten
- Meer Overzichten bekijken:
- Alle Overzichten in review
Wat zijn implicaties?[bewerken]
Architectuurprincipes zijn normatieve uitspraken die richting geven aan het in samenhang ontwerpen en realiseren van overheidsdiensten voor burgers en bedrijven. Implicaties maken concreet wat die ingeslagen richting betekent in jouw praktijk (eigen context, project, organisatie): Welke keuzes vallen weg, omdat ze een andere richting uitgaan? Welke keuzes moet je wel maken, omdat je anders een andere weg in slaat?
Waarom zijn er alleen nog maar voorbeeld-implicaties?[bewerken]
Voor elk van de NORA Afgeleide principes waren implicaties aangegeven. In de publieke review van eind 2021 heeft de werkgroep besloten om nog geen implicaties op te nemen bij de nieuwe Architectuurprincipes:
- De impact van architectuurprincipes is grotendeels context-gebonden en kan dus beter bepaald worden door architecten uit die diverse contexten. Opstellers en beheerders van een enterprise architectuur of referentiearchitectuur uit de NORA Familie staat het vrij implicaties toe te voegen, over te nemen vanuit de NORA of een combinatie daarvan.
- Om implicaties uit te werken die in alle of de meeste contexten van waarde zijn zou de werkgroep langer tijd nodig hebben, met als gevolg vertraging van de review van Kwaliteitsdoelen en Architectuurprincipes.
- De publieke review is een goede gelegenheid om architecten uit diverse contexten te vragen mee te denken en implicaties aan te leveren ter aanvulling. Zo krijgen we een goede set van generiek toepasbare implicaties, plus aanvullingen voor specifieke contexten.
Twee voorbeeldimplicaties[bewerken]
Om voor de reviewers een goed beeld te geven van de hele set aan Architectuurafspraken zijn er twee voorbeeldimplicaties opgenomen: Deze tabel is ook te downloaden als csv in verkorte versie , voor het aanleveren van reviewcomments, of met alle teksten en relaties.
| ID | Naam implicatie | Bij Architectuurprincipe | Laag Vijflaagsmodel | Beschrijving |
|---|---|---|---|---|
| IMP001 | Beschrijf informatieobjecten in een model | Beschrijf de dienst nauwkeurig Neem gegevens als fundament | 3 | Voor een optimale dienstverlening aan burgers en bedrijven en voor effectieve en efficiënte samenwerking in het leveren van diensten tussen en binnen overheidsorganisaties, is het belangrijk om een gezamenlijk beeld te hebben van de informatie die hierbinnen worden gebruikt en nodig zijn.
Dit is alleen mogelijk door informatieobjecten voor een dienst, systematisch te beschrijven met behulp van een informatiemodel dat de semantiek en syntax van de gegevens vastlegt. Zo kunnen de betrokken gebruikers de relevante informatieobjecten vinden, toepassen, (her)gebruiken en archiveren. Dit betekent dat een informatiemodel minimaal bevat:
|
| IMP002 | Voorkom verlies van informatie | Neem gegevens als fundament | 3 | Veranderingen in techniek, organisatie of gebruikerswensen mogen niet van negatieve invloed zijn op de duurzame toegankelijkheid van informatie. Hetzelfde geldt voor bitrot (verlies van informatie door verval van opslagmedia). Neem vooraf maatregelen om informatie toekomstbestendig te maken, zodat deze toegankelijk blijft voor de van toepassing zijnde vormen van (her)gebruik.
Dit betekent dat:
|
| IMP003 | Maak zoveel mogelijk data beschikbaar als open data | Beschrijf de dienst nauwkeurig Neem gegevens als fundament Hergebruik vóór kopen vóór maken | 1 3 | Stel overheidsdata actief beschikbaar voor hergebruik door derden, bijvoorbeeld in de vorm van open data. Beschouw dit aanbod als een dienst. De enige uitzondering zijn overheidsdata waarvoor wet- en regelgeving expliciet beperkingen oplegt, die stel je niet actief beschikbaar.
Vanuit o.a. de WOO richt de overheid zich op transparantie. Daarbij hoort het actief beschikbaar stellen dan wel delen van data. Wel met inachtneming van de beperkingen die daarbij gelden (bijv. vanuit de AVG). Er zijn meerdere redenen om data actief beschikbaar te stellen. Zo kan het meer transparantie en inzicht geven in het overheidshandelen en zo de accountability vergroten. Bijvoorbeeld door begrotingen of inkoopgegevens als open data beschikbaar te stellen. Het kan ook economische en maatschappelijke innovatie stimuleren, zoals de ontwikkeling van apps en informatiediensten op basis van overheidsdata. |
| IMP004 | Minimaliseer het gebruik van gegevens | Pas doelbinding toe | 1 3 | Verzamel of vraag alleen die gegevens op die nodig zijn voor het strikte doel van de dienstverlening. En houd de gegevensverwerking die hierop volgt in proportie met het doel. Dit voorkomt dat vertrouwelijke of privacygevoelige gegevens onnodig worden verwerkt. |
| IMP005 | Bied één contactpunt (Single point of contact) | Verplaats je in de gebruiker Bundel diensten Voorkom onnodige complexiteit | 1 2 | Bied de dienst zo veel mogelijk vanuit één contactpunt aan richting burgers en bedrijven. Zo hoeven burgers en bedrijven niet met verschillende partijen te schakelen om de dienst af te kunnen nemen. |
| IMP006 | Ken je afnemers en stem diensten hierop af | Verplaats je in de gebruiker | 1 | Verdiep je in de achtergronden van je afnemers en de context waarin zij van de dienst gebruik maken en vergewis je van de digitale vaardigheden van je doelgroep. Zorg dat de dienst is afgestemd op de (digi)vaardigheden en mogelijkheden van alle (potentiële) afnemers.
Weet welke informatie afnemers doorgaans zoeken en waar ze deze zoeken. Deze informatie meld je aan op de voor de afnemers bekende vindplaatsen, zoals zoekmachines, portals, catalogi en registers. Ook de dienst zelf voorzie je van de nodige zoekfuncties. Om de afnemer waar dat nodig is door te kunnen verwijzen, zorg je dat je op de hoogte bent van de andere plaatsen waar diensten te vinden zijn. |
| IMP007 | Verwijs naar de bron | Informeer bij de bron | 3 | Verwijzen naar de bron heeft voorkeur boven een kopie uit die bron. Inzage in de bron heeft de voorkeur boven zelf opslaan. Afspraken daarover worden vastgelegd en bekend gemaakt. Vanuit legitimiteitsperspectief kan het nodig zijn een kopie vast te leggen. |
| IMP008 | Maak besluiten traceerbaar en controleerbaar | Geef inzicht in de afhandeling van de dienst | 1 2 | De overheid zorgt dat besluiten die burgers en bedrijven raken, ook door deze burgers en bedrijven te controleren zijn. Hierbij hebben zij de mogelijkheid om inzicht te krijgen op welke wijze en op basis van welke informatie besluiten tot stand zijn gekomen (traceerbaarheid). |
| IMP009 | Geef de afnemer inzage in rechten en voorwaarden en plichten | Beschrijf de dienst nauwkeurig Geef inzicht in de afhandeling van de dienst | 1 2 | De bij de dienst horende rechten, voorwaarden en plichten dienen op duidelijke en transparante wijze toegankelijk te worden gemaakt voor burgers en bedrijven die deze dienst af willen of moeten nemen. |
| IMP010 | Bied multi- en omni-channel dienstverlening | Lever een kanaal-onafhankelijk resultaat | 2 3 4 5 | Bied diensten aan via meerdere kanalen aan. Bij multichannel kunnen afnemers kiezen tussen enkele kanalen die niet direct op elkaar zijn afgestemd. Bij omnichannel gebruikt de afnemer heel veel verschillende kanalen die goed op elkaar zijn afgestemd. |
| IMP011 | Sluit aan op het voorkeurskanaal van de gebruiker | Verplaats je in de gebruiker | 1 | Sluit qua kanaal aan op de voorkeurkeuze van gebruikers. Digitale kanalen zijn hierin leidend, doch er mag niet voorbij worden gegaan aan het belang van burgers die geen of beperkte mogelijkheden hebben om digitaal te communiceren. |
| IMP012 | Maak de dienst toegankelijk voor alle gebruikers | Verplaats je in de gebruiker | 1 | Zorg dat alle gebruikers, ook die met functiebeperking, de volwaardige dienst kunnen afnemen. Het streven is digitale inclusiviteit voor iedereen (digitoegankelijk). |
| IMP013 | Maak de dienst toegankelijk voor anderstaligen | Verplaats je in de gebruiker | 1 | Zorg dat een (potentiële) anderstalige gebruiker de dienst ook kan afnemen, door deze ook in een algemeen toegankelijke taal aan te bieden (bv. Engels). |
| IMP014 | Elimineer overbodige processtappen (voor de afnemer) | Voorkom onnodige complexiteit | 2 | Stel bij iedere processtap de vraag of deze stap waarde toevoegt voor de afnemer of dat de processtap evengoed weggelaten kan worden. |
| IMP015 | Maak beveiligingsmaatregelen zo gebruiksvriendelijk mogelijk | Verplaats je in de gebruiker Beheers risico's voortdurend | 4 | Maak beveilingingsmaatregelen transparant voor de gebruiker en richt deze zo gebruiksvriendelijk mogelijk in. Verleid de gebruiker zo veel mogelijk om veilig te werken: zo leidt het afdwingen van gebruikersonvriendelijke beveiligingsmaatregelen vaak tot onveilige workarounds en ander onveilig gedrag. |
| IMP016 | Pas ontwerprichtlijnen toe bij websites en portalen en apps | Verplaats je in de gebruiker | 4 5 | Elke overheidsorganisatie is verantwoordelijk voor het goed toegankelijk maken van haar activiteiten voor burgers en bedrijven. Voor websites geldt dat deze moeten voldoen aan de standaarden zoals gedefinieerd in WCAG. Dit geldt met name voor websites die toegankelijk zijn voor het publiek, maar ook voor intern gerichte websites. WCAG staat voor 'Web Content Accessibility Guidelines'. De wetgever heeft bepaald dat alle (semi-)overheids websites per 23 september 2020 aan deze WCAG standaard moeten voldoen. |
| IMP017 | Zorg dat overheidsinformatie eenvoudig te raadplegen is | Verplaats je in de gebruiker | 4 | De informatiegebruiker (mens of machine) kan een informatieobject of een verzameling informatieobjecten binnen redelijke tijd en inspanning gebruiken (zoals inzien, exporteren, bewaren en verwerken in de eigen gebruiksomgeving), nu en in de toekomst (gedurende de gehele levenscyclus).
Daardoor is de informatiegebruiker zo min mogelijk afhankelijk van de beheeromgeving voor de toegang tot de informatie. Dit betekent dat:
|
| IMP018 | Maak één organisatie verantwoordelijk voor de dienst | Beschrijf de dienst nauwkeurig Geef inzicht in de afhandeling van de dienst | 2 | Eén organisatie is verantwoordelijk en aanspreekbaar voor de geleverde dienst. |
| IMP019 | Maak stelselafspraken over identificatie en authenticatie | Verifieer altijd Lever een kanaal-onafhankelijk resultaat | 2 | Maak stelselafspraken om te komen tot één generiek digitaal stelsel voor identificatie en authenticatie of sluit aan bij een bestaand kanaaloverstijgend stelsel met afspraken over betrouwbaarheidsniveau's. |
| IMP020 | Defineer de toegangsregels kanaalonafhankelijk | Lever een kanaal-onafhankelijk resultaat | 3 | Formuleer uniforme regels die gelden voor toegang tot de entiteiten (dienst, informatie, object) onafhankelijk van het kanaal. |
| ... meer resultaten | ||||
Zelf implicaties aandragen[bewerken]
Iedereen mag implicaties aandragen die logischerwijs voortkomen uit de Architectuurprincipes via nora@ictu.nl, of via de link GEEF FEEDBACK op de pagina van het bijbehorende Architectuurprincipe. De aangedragen implicaties worden beoordeeld door de architecten in de Werkgroep NORA Architectuur Principes. Architecten met interesse in implicaties kunnen toetreden tot die werkgroep, zolang ze werkzaam zijn in de publieke sector.
Een aangedragen implicatie hoeft nog niet perfect te zijn. Er zal immers altijd een discussie in de werkgroep en waar nodig een redactieslag overheen gaan, voordat ze definitief door de NORA Gebruikersraad kunnen worden vastgesteld.
Wel is het handig om de randvoorwaarden voor implicaties goed door te lezen voordat je de implicatie formuleert en aanlevert. Zo voorkom je dat je belangrijke informatie vergeet te vermelden, zoals bij welk Architectuurprincipe, op welke laag van het Vijflaagsmodel en in welke context de implicatie thuis hoort.
Randvoorwaarden implicaties[bewerken]
- Elk Architectuurprincipe kan meerdere implicaties hebben.
- Implicaties zijn gekoppeld aan één of meer van de vijf lagen van het Vijflaagsmodel.Met het Vijflaagsmodel is het mogelijk elk project of elk maatschappelijk vraagstuk te analyseren en visualiseren vanuit de aansprekende lagen. Implicaties linken aan de vijf lagen maken het de architect gemakkelijk om het ontwerp van een dienst uit te werken op één of meerdere lagen.
- Implicaties dwingen tot actie en de formulering is dan ook actief: Zorg hiervoor, Doe dit, Stel het beschikbaar. Eventueel kan dit ook negatief: Doe het niet, Houdt dit tegen, Weiger.
- Implicaties zijn tot op zekere hoogte contextgebonden. De context waarbinnen een implicatie (in ieder geval) van toepassing is wordt vermeld bij de implicatie. Staat er geen aparte context bij, dan is de implicatie generiek van toepassing binnen de brede context van overheidsdienstverlening. Dit geldt voor beide voorbeeldimplicaties.
- Elke implicatie is genummerd op basis van de relatie met het Architectuurprincipe. NAP02.02 is dus implicatie nr. 2 behorend bij NORA Architectuurprincipe NAP02. Er is geen volgorde van belangrijkheid in de nummering van de implicaties zelf.
- Implicaties worden gemodelleerd als ArchiMate element type Requirement.