Kennismodel NORA: verschil tussen versies
(Te wijzigen onderdelen gemarkeerd) |
(grotendeels vernieuwde tekst met uitgangspunten, voorbeelden en verwijzing naar de detailpagina's) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{NORA kennismodel menu}} | |||
Dit kennismodel, ook wel metamodel genoemd, geeft inzicht in de voor NORA relevante architectuurobjecten en hun onderlinge samenhang. | Dit kennismodel, ook wel metamodel genoemd, geeft inzicht in de voor NORA relevante architectuurobjecten en hun onderlinge samenhang. | ||
Het hart wordt gevormd door de elementen | Het hart wordt gevormd door de elementen Principe (zowel [[Basisprincipes]] als [[Afgeleide principes]]), [[Standaard]] en [[Bouwsteen]], want daarmee wordt richting gegeven aan het ontwerp en de realisatie van dienstverlening. | ||
Een overzicht van de elementen staat op de pagina [[Kennismodel NORA/De indeling van NORA uitgelegd|'Indeling en inhoud']]. | |||
==Werking in de semantische wiki== | |||
Een voorbeeld: het Basisprincipe [[Vindbaar]] is een wiki-pagina van het elementtype ‘[[Basisprincipe]]’. Op zo'n pagina staat volgens de vaste indeling voor basisprincipes, een aantal eigenschappen beschreven en zijn de relaties met andere pagina's zichtbaar. Als een redacteur op 'bewerken' drukt bij ''Vindbaar'', schotelt de semantische wiki haar een formulier voor. In dat formulier staan de eigenschapsvelden die geconfigureerd zijn voor het elementtype ''Basisprincipe''. | |||
==Gebaseerd op ArchiMate en Togaf== | Zo is het eigenschapstype 'ID' beschikbaar bij ''Basisprincipe'', en is [[Eigenschap:ID|bepaald]] dat een ID een korte tekst is. Een bezijnder soort 'eigenschap' is de relatie met andere elementen. In het kennismodel is bepaald dat een [[Afgeleid principe]] een ''Realiseert''-relatie kan hebben naar een Basisprincipe. Zo is bij Afgeleid principe [[No wrong door]] vastgelegd dat het [[Vindbaar]] realiseert. Omgekeerd wordt daarom bij Vindbaar automatisch zichtbaar wat er heen verwijst. | ||
… | |||
De inhoud van de wiki, de kennis die de NORA omvat, is geordend volgens deze elementen van het kennismodel. NORA maakt gebruik van verschillende bronnen om die kennis in samenhang te ontsluiten. Zo komen standaarden voornamelijk van het Forum Standaardisatie en worden bronnen zo veel mogelijk aangehaald. Op deze manier vormt NORA niet nòg een set met afspraken waar overheden zich aan moeten houden, maar biedt NORA juist een overzicht van en inzicht in bestaande afspraken voor toepassing in het ontwerp van diensten. | |||
==Uitgangspunten bij het kennismodel== | |||
* Architectuurbeschrijvingen moeten bruikbaar zijn | |||
** Zoveel mogelijk wordt aangesloten bij standaarden en gebruiken binnen de architectuur. Primair ArchiMate, daarna TOGAF 9.1 en wat bij dochters reeds gebruikelijk is (zie ook hieronder). | |||
** Waar de overheidsarchitectuur iets bijzonders vraagt, probeert NORA een praktische invulling te maken, rekening houdend met dochters die voortbouwen op NORA. | |||
** NORA overbrugt IT en beleid. NORA moet herkenbaarheid voor bestuurders en managers bieden op een iets technischer niveau dan beleid. Tegelijk biedt NORA voor techneuten een breder perspectief. | |||
* NORA gaat over interoperabiliteit | |||
** NORA’s primaire taak is zorgen dat overheden beter kunnen samenwerken. Wanneer NORA praktisch advies geeft hoe overheden kunnen werken, staat duidelijk dat het niet-normatieve informatie is. | |||
* Waar het kennismodel niet meer past om kennis te ontsluiten, worden uitbreidingen afgestemd met anderen om zo breed mogelijk gedragen en begrjipbaar te zijn. Wijzigingen worden gedocumenteerd<ref>[[Kennismodel NORA/Wijzigingen]] | |||
* NORA is duurzaam en overerfbaar | |||
** Wanneer het kennismodel van NORA wordt aangepast (definities aangepast, attributen toegevoegd), wordt dat in een nieuwsbericht geplaatst en worden geïnteresseerden daarvan op de hoogte gesteld. | |||
* NORA is online vindbaar | |||
** Pagina’s hebben duurzame links | |||
** Pagina’s hebben begrijpelijke, korte namen | |||
** Pagina’s zijn zo ingericht dat ze makkelijk vindbaar zijn | |||
===Conventie bij naamgeving=== | |||
* Bij afkortingen: Eerst de afkorting, dan tussen haken de volledige naam. Dit helpt snel naar de pagina navigeren of koppelen (type-ahead-find), voorspelbare naamgeving, en vindbaarheid via b.v. zoekmachines. | |||
* Bij normatieve elementen van NORA zit een ID, naast de naam. | |||
** De ID is uniek en wordt niet hergebruikt wanneer het element een significante aanpassing krijgt | |||
** De ID is als volgt samengesteld: XXNN (twee letters voor het elementtype, twee cijfers voor volgnummer). | |||
===Gebaseerd op ArchiMate en Togaf=== | |||
Er is zo veel mogelijk gebruik gemaakt van de standaarden TOGAF en ArchiMate. Daarmee sluit de kennis in NORA aan bij de praktijk en taal van architecten. Door een gezamenlijke taal te hanteren, kunnen [[Tabel met alle dochters|NORA dochters]] eenduidig voortbouwen op de algemene kennis in NORA. Ook helpt het de architecten van verschillende overheidsorganisaties die diensten (her)ontwerpen, om snel verschillen en overeenkomsten in kaart te brengen. Zo zullen diensten beter op elkaar gaan aansluiten. | Er is zo veel mogelijk gebruik gemaakt van de standaarden TOGAF en ArchiMate. Daarmee sluit de kennis in NORA aan bij de praktijk en taal van architecten. Door een gezamenlijke taal te hanteren, kunnen [[Tabel met alle dochters|NORA dochters]] eenduidig voortbouwen op de algemene kennis in NORA. Ook helpt het de architecten van verschillende overheidsorganisaties die diensten (her)ontwerpen, om snel verschillen en overeenkomsten in kaart te brengen. Zo zullen diensten beter op elkaar gaan aansluiten. | ||
| Regel 15: | Regel 41: | ||
Voor normatieve uitspraken wordt gebruik gemaakt van de ArchiMate 2.0 motivational extension. Deze uitbreiding op de ArchiMate kern introduceert zogenaamde Motivational Elements (‘uitspraken’), waaronder Goals (NORA: Doelen), Principles (NORA: Principes) en Requirements (NORA: Normen). Er bestaat een hiërarchische relatie tussen deze elementen: Normen realiseren Principes, Principes realiseren Doelen. Op het niveau van Principes is binnen NORA nog een verdere hiërarchische tweedeling aangebracht: Basisprincipes worden gerealiseerd door Afgeleide Principes. | Voor normatieve uitspraken wordt gebruik gemaakt van de ArchiMate 2.0 motivational extension. Deze uitbreiding op de ArchiMate kern introduceert zogenaamde Motivational Elements (‘uitspraken’), waaronder Goals (NORA: Doelen), Principles (NORA: Principes) en Requirements (NORA: Normen). Er bestaat een hiërarchische relatie tussen deze elementen: Normen realiseren Principes, Principes realiseren Doelen. Op het niveau van Principes is binnen NORA nog een verdere hiërarchische tweedeling aangebracht: Basisprincipes worden gerealiseerd door Afgeleide Principes. | ||
== | ==Verbinding met dochters== | ||
Deze functionaliteit maakt het mogelijk om de kennis in de NORA vergelijkbaar en overerfbaar te maken voor de kennis in NORA dochters. | Deze functionaliteit maakt het mogelijk om de kennis in de NORA vergelijkbaar en overerfbaar te maken voor de kennis in NORA dochters. | ||
Een voorwaarde hiervoor is dat die kennis soortgelijke typering kent: de kennismodellen moeten daartoe op elkaar zijn afgestemd en met name de basis elementen Principes, Standaarden en Bouwstenen. De kennismodellen van de NORA-dochters zijn momenteel nog niet afdoende op het kennismodel van de NORA afgestemd om overerving geheel geautomatiseerd te laten verlopen. Met de ROSA en de EAR zijn echter al de eerste [[Semantisch web van architectuurwiki's|geautomatiseerde overervingen]] gerealiseerd. Bekijk, bij voorbeeld, het [[Overzicht principes ROSA uit NORA]]. | Een voorwaarde hiervoor is dat die kennis soortgelijke typering kent: de kennismodellen moeten daartoe op elkaar zijn afgestemd en met name de basis elementen Principes, Standaarden en Bouwstenen. De kennismodellen van de NORA-dochters zijn momenteel nog niet afdoende op het kennismodel van de NORA afgestemd om overerving geheel geautomatiseerd te laten verlopen. Met de ROSA en de EAR zijn echter al de eerste [[Semantisch web van architectuurwiki's|geautomatiseerde overervingen]] gerealiseerd. Bekijk, bij voorbeeld, het [[Overzicht principes ROSA uit NORA]]. | ||
| Regel 21: | Regel 47: | ||
Zie ook wat over de kennismodellen van NORA-dochters is aangegeven bij [[begrippenkader]]. | Zie ook wat over de kennismodellen van NORA-dochters is aangegeven bij [[begrippenkader]]. | ||
==Voetnoten== | ==Voetnoten== | ||
<references /> | <references /> | ||
Versie van 11 mrt 2020 19:36
Dit kennismodel, ook wel metamodel genoemd, geeft inzicht in de voor NORA relevante architectuurobjecten en hun onderlinge samenhang. Het hart wordt gevormd door de elementen Principe (zowel Basisprincipes als Afgeleide principes), Standaard en Bouwsteen, want daarmee wordt richting gegeven aan het ontwerp en de realisatie van dienstverlening.
Een overzicht van de elementen staat op de pagina 'Indeling en inhoud'.
Werking in de semantische wiki[bewerken]
Een voorbeeld: het Basisprincipe Vindbaar is een wiki-pagina van het elementtype ‘Basisprincipe’. Op zo'n pagina staat volgens de vaste indeling voor basisprincipes, een aantal eigenschappen beschreven en zijn de relaties met andere pagina's zichtbaar. Als een redacteur op 'bewerken' drukt bij Vindbaar, schotelt de semantische wiki haar een formulier voor. In dat formulier staan de eigenschapsvelden die geconfigureerd zijn voor het elementtype Basisprincipe.
Zo is het eigenschapstype 'ID' beschikbaar bij Basisprincipe, en is bepaald dat een ID een korte tekst is. Een bezijnder soort 'eigenschap' is de relatie met andere elementen. In het kennismodel is bepaald dat een Afgeleid principe een Realiseert-relatie kan hebben naar een Basisprincipe. Zo is bij Afgeleid principe No wrong door vastgelegd dat het Vindbaar realiseert. Omgekeerd wordt daarom bij Vindbaar automatisch zichtbaar wat er heen verwijst. …
De inhoud van de wiki, de kennis die de NORA omvat, is geordend volgens deze elementen van het kennismodel. NORA maakt gebruik van verschillende bronnen om die kennis in samenhang te ontsluiten. Zo komen standaarden voornamelijk van het Forum Standaardisatie en worden bronnen zo veel mogelijk aangehaald. Op deze manier vormt NORA niet nòg een set met afspraken waar overheden zich aan moeten houden, maar biedt NORA juist een overzicht van en inzicht in bestaande afspraken voor toepassing in het ontwerp van diensten.
Uitgangspunten bij het kennismodel[bewerken]
- Architectuurbeschrijvingen moeten bruikbaar zijn
- Zoveel mogelijk wordt aangesloten bij standaarden en gebruiken binnen de architectuur. Primair ArchiMate, daarna TOGAF 9.1 en wat bij dochters reeds gebruikelijk is (zie ook hieronder).
- Waar de overheidsarchitectuur iets bijzonders vraagt, probeert NORA een praktische invulling te maken, rekening houdend met dochters die voortbouwen op NORA.
- NORA overbrugt IT en beleid. NORA moet herkenbaarheid voor bestuurders en managers bieden op een iets technischer niveau dan beleid. Tegelijk biedt NORA voor techneuten een breder perspectief.
- NORA gaat over interoperabiliteit
- NORA’s primaire taak is zorgen dat overheden beter kunnen samenwerken. Wanneer NORA praktisch advies geeft hoe overheden kunnen werken, staat duidelijk dat het niet-normatieve informatie is.
- Waar het kennismodel niet meer past om kennis te ontsluiten, worden uitbreidingen afgestemd met anderen om zo breed mogelijk gedragen en begrjipbaar te zijn. Wijzigingen worden gedocumenteerdCitefout: Na het label
<ref>ontbreekt het afsluitende label</ref>is het kennismodel beschreven in de Archimate-notatie (conform ArchiMate 2.0 specificatie).
Voor normatieve uitspraken wordt gebruik gemaakt van de ArchiMate 2.0 motivational extension. Deze uitbreiding op de ArchiMate kern introduceert zogenaamde Motivational Elements (‘uitspraken’), waaronder Goals (NORA: Doelen), Principles (NORA: Principes) en Requirements (NORA: Normen). Er bestaat een hiërarchische relatie tussen deze elementen: Normen realiseren Principes, Principes realiseren Doelen. Op het niveau van Principes is binnen NORA nog een verdere hiërarchische tweedeling aangebracht: Basisprincipes worden gerealiseerd door Afgeleide Principes.
Verbinding met dochters[bewerken]
Deze functionaliteit maakt het mogelijk om de kennis in de NORA vergelijkbaar en overerfbaar te maken voor de kennis in NORA dochters. Een voorwaarde hiervoor is dat die kennis soortgelijke typering kent: de kennismodellen moeten daartoe op elkaar zijn afgestemd en met name de basis elementen Principes, Standaarden en Bouwstenen. De kennismodellen van de NORA-dochters zijn momenteel nog niet afdoende op het kennismodel van de NORA afgestemd om overerving geheel geautomatiseerd te laten verlopen. Met de ROSA en de EAR zijn echter al de eerste geautomatiseerde overervingen gerealiseerd. Bekijk, bij voorbeeld, het Overzicht principes ROSA uit NORA.
Zie ook wat over de kennismodellen van NORA-dochters is aangegeven bij begrippenkader.