Ketensturing/Voorwoord tweede druk
Aanleiding nieuwe druk
In de afgelopen jaren is ‘Ketens de Baas’ voor veel (overheids-)organisaties een gids geweest voor de aanpak van hun eigen ketenproblematiek. De positieve reacties op het dossier betreffen vooral de leesbaarheid, de bruikbaarheid van de inhoud, de niet-technische insteek en de bestuurlijke invalshoek. Het dossier is de basis geweest voor veel workshops en presentaties die vanuit de Loonaangifteketen voor belangstellende organisaties en ketens zijn gegeven. De frequentie daarvan is sinds begin dit jaar toegenomen nadat de loonaangifteketen in San Diego (VS) een internationale ASAP-award heeft gewonnen (ASAP staat voor Association of Strategic Alliance Professionals). De prijs werd toegekend voor wat bij de loonaangifteketen bereikt is door toepassen van alliantiemanagement, door het continu verbeteren van de samenwerking, ecosysteem-denken en het creëren van een vernieuwend samenwerkingsmodel voor overheden.
Voorwoord tweede druk[bewerken]
In 2013 publiceerden we de eerste druk van ‘Ketens de Baas’. De inhoud is gebaseerd op jarenlange leerervaringen binnen de loonaangifteketen, verrijkt met kennis over de ontwikkelingen bij andere (nationale en internationale) ketens. De loonaangifteketen is een omvangrijk samenwerkingsverband tussen de Belastingdienst, UWV en het CBS. De samenwerking tussen deze partijen is na grote aanloopproblemen een succes geworden. Lessen uit de loonaangifteketen bleken enorm waardevol te zijn voor andere organisaties binnen de Nederlandse overheid die beter wilden samenwerken.
Om die reden vroeg ICTU, het kenniscentrum van de Nederlandse overheid over digitalisering, ons de belangrijkste lessen uit de keten op te schrijven. Deze konden dan vervolgens worden opgenomen in de ICT-standaard van de Nederlandse overheid, de Nederlandse Overheid Referentie Architectuur (NORA). Het dossier is in te zien op noraonline.nl en daar te downloaden als pdf of epub. De gedrukte exemplaren vonden snel hun weg naar vele belangstellenden.
De wereld van ketens en ketensamenwerking heeft sinds de publicatie van ‘Ketens de Baas’ in 2013 niet stil gestaan. Het denken over ketens is inmiddels geëvolueerd naar een denken in termen van ecosystemen. Ketens worden niet meer hoofdzakelijk instrumenteel beschouwd als lineaire processen van op elkaar volgende stappen. Ze worden steeds meer begrepen als processen binnen dynamische netwerken, waarbij de spelers voortdurend met elkaar in verbinding staan en elkaar beïnvloeden. Deze perspectiefverandering manifesteert zich ook in het taalgebruik over ketens. Het voelt tegenwoordig beter om over organisatie-overstijgende samenwerkingsverbanden of allianties te spreken, dan over ketens. Dit omdat de instrumentele betekenis die aan het woord ‘keten’ kleeft, niet geheel recht doet aan de werkelijkheid. Het begrip ‘ecosysteem’ komt veel meer tegemoet aan de dynamiek van ‘ketens’. Daarnaast biedt die bredere context een ruimer scala aan mogelijkheden voor beïnvloeding en (bij)sturing van de samenwerking in een keten. De view op ketens is door dit andere perspectief minder technisch-instrumenteel geworden. Er is bijvoorbeeld veel meer oog voor de belangrijke rol, functie en invloed van de community van stakeholders die de keten omringt en draagt.
Rekening houdend met de veranderingen in taal en denken, is er verder geen signaal dat de basisgedachten over organisatie-overstijgende samenwerkingsverbanden en de besturing ervan, zoals vastgelegd in de eerste uitgave van ‘Ketens de Baas’, minder waar zijn geworden. Integendeel, deze zijn nog volop van kracht bij de loonaangifteketen en blijken daar zelfs een voorwaarde te zijn om de stap te zetten naar een ecosysteem. Om die reden is besloten de inhoud van ‘Ketens de Baas’ niet te wijzigen. Wel is er voor gekozen aan deze druk één nieuw hoofdstuk toe te voegen, waarin nader ingegaan wordt op het denken over ketens in termen van een ecosystemen. Daarnaast wordt kort ingegaan op technologische ontwikkelingen, zoals blockchaintechnologie, die in de toekomst de vraagstukken bij organisatie-overstijgende samenwerking mogelijk in een ander daglicht gaan plaatsen. Gezien de internationale belangstelling wordt deze druk ook in het Engels vertaald.