|
|
| (28 tussenliggende versies door 6 gebruikers niet weergegeven) |
| Regel 1: |
Regel 1: |
| {{concept|}} [[Categorie:Digitale Duurzaamheid| ]]
| | Dit betreft metagegevens gezien vanuit [[Duurzame Toegankelijkheid]]. Breder gezien is in NORA het begrip [[Metagegevens (Begrip)|Metagegevens]] vastgesteld, voorheen ook gespeld als meta-gegevens. |
|
| |
|
| === Wat is het? === | | === Wat zijn metagegevens? === |
| Metagegevens bevatten informatie over informatie en zijn een belangrijk onderdeel van het aandachtsgebied Informatiebeheer. In de praktijk bevatten metagegevens informatie over concrete eenheden van informatie aangeduid met termen als informatieobject, gegevensobject of informatie-element. Daarbij kan men metagegevens indelen naar wat ze beschrijven:
| | De NORA-definitie is: ''{{#show: Metagegevens (Begrip) | ?Beschrijving}}'' Metagegevens zijn dus gegevens over informatie. In de praktijk worden metagegevens gestructureerd opgeslagen in combinatie met concrete afgebakende eenheden van informatie waarover zij informatie bevatten. Metagegevens vormen een belangrijk onderdeel van het aandachtsgebied Informatiebeheer. |
| * de inhoud van informatie (identificatie, naam/titel, versie, omschrijving, classificatie/thema, trefwoorden);
| |
| * de bron en context van informatie (creatiedatum, auteur, zaak, product, werkproces, betrokken actoren);
| |
| * de inhoudelijke en technische structuur en de verschijningsvorm van informatie (onderdeel van een dossier, aggregatieniveau, relaties/links, PDF/A-formaat, verschijningsvorm A4);
| |
| * het beheer van informatie en dat door de tijd heen en dat niet alleen in registrerende zin dus over de beheergeschiedenis (betrouwbaarheid, foutcontroles, kwaliteit, authenticiteit, beheerder per beheerperiode, datum overgebracht, datum openbaar gemaakt, gebruikte techniek), maar ook in de betekenis van aanwijzingen en regels voor het beheer (beheerregime, archiefstatus, bewaartermijn, openbaarheid, toegangsrechten).
| |
| | |
| In de praktijk hebben metagegevens over het algemeen de vorm van gestructureerde informatie. | |
|
| |
| Metagegevens worden opgeslagen in combinatie met het informatieobject of informatie-element waarop ze betrekking hebben. Maar behalve per object of element kan dat ook op een geaggregeerd niveau gebeuren, bijvoorbeeld op het niveau van een zaakdossier met daarin meerdere informatieobjecten of -elementen of zelfs een pakket bestaande uit meerdere dossiers, bijvoorbeeld bij het overdragen van een archief of deel van een archief.
| |
|
| |
|
| === Waarom zijn metagegevens belangrijk? === | | === Waarom zijn metagegevens belangrijk? === |
|
| |
|
| Overheidsinformatie moet aan verschillende eisen voldoen. Die eisen hebben betrekking op diverse aspecten van overheidsinformatie zoals onder andere inhoud, context, vindbaarheid, beschikbaarheid, leesbaarheid, authenticiteit, openbaarheid en het beheer van die informatie. Metagegevens zijn daarbij onmisbaar, om de inhoud en context te beschrijven, om de informatie te kunnen vinden en lezen, om de informatie te beveiligen en om het beheer te regelen en te beschrijven.
| | Voor een overheidsorganisatie is de omgang met en het beheer van informatie niet zonder uitdagingen. Een doordachte, passende en consistente manier van toepassing van metagegevens geldt daarbij zonder uitzondering als voorwaarde voor succes. Algemeen gesproken kan worden gesteld dat metagegevens onmisbaar zijn bij het realiseren van de voor de overheid geldende doelstellingen voor wat betreft betrouwbaarheid, toegankelijkheid, vindbaarheid, volledigheid, vertrouwelijkheid, informatiebeveiliging, interoperabiliteit, transparantie en authenticiteit. Dat inzicht heeft er toe geleid dat de overheid eisen stelt aan het gebruik van metagegevens en met standaarden streeft naar uniformiteit in het gebruik van de soort metagegevens. |
| | |
| Zonder metagegevens is overheidsinformatie niet goed leesbaar en bruikbaar en niet goed te beheren. Daarom zijn metagegevens een belangrijk aandachtspunt bij het uitwisselen en hergebruiken van overheidsinformatie en bij het ontsluiten van overheidsinformatie naar burgers (dienstverlening) en het publiek (openbaarmaking). Dat inzicht heeft er toe geleid dat de overheid eisen stelt aan het gebruik van metagegevens en met standaarden streeft naar uniformiteit in het gebruik van de soort metagegevens. Want ook metagegevens moeten gelezen en begrepen kunnen worden en dat niet alleen door de organisatie waar de desbetreffende overheidsinformatie is ontstaan.
| |
| | |
| Metagegevens zijn ook essentieel als overheidsorganisaties op enig moment en in lijn met de Archiefwet delen van hun digitale archief overbrengen naar een regionale of landelijke archiefdienst. Zo'n dienst stelt namelijk eisen aan de metagegevens bij het in beheer nemen van digitaal archief. In de praktijk komt dat er op neer dat de archiefinstelling eist dat digitaal archief voldoet aan de landelijke metagegevensstandaard die de instelling zelf ook heeft geadopteerd, zoals bijvoorbeeld het hierna genoemde Toepassingsprofiel Metadatering Lokale Overheden (TMLO).
| |
| | |
| === Het toevoegen van metagegevens ===
| |
| | |
| Informatie en ook overheidsinformatie is niet goed bruikbaar zonder toegevoegde metagegevens. Dat betekent dat alle informatie die de overheid belangrijk genoeg vindt om kort of lang te bewaren, voorzien moet zijn van metagegevens. Vertaald naar de praktijk betekent dat dat al direct bij de creatie van informatie metagegevens worden toegevoegd, ook bij bijvoorbeeld een concept-brief die nog verder bewerkt moet worden en nog geen enkele formele betekenis heeft. Want dat concept moet terug te vinden zijn en als het gevonden wordt, moet duidelijk zijn dat het een concept is en bij welke zaak het hoort en wie er aan gewerkt heeft en wanneer.
| |
| | |
| Maar daarna houdt het niet op. Zelfs als een verstuurde brief of een genomen besluit eenmaal is gearchiveerd met inhoud die niet meer mag en kan wijzigen omdat het gebruikt moet kunnen worden als digitaal bewijs, zelfs dan kunnen de bijbehorende metagegevens nog wijzigen of worden aangevuld, bijvoorbeeld met gegevens over de beheergeschiedenis of gegevens die de openbaarmaking ervan regelen.
| |
| | |
| Metagegevens horen dus niet alleen bij informatie die in aanmerking komt voor archivering of al gearchiveerd is, alle kort of lang te bewaren overheidsinformatie dient voorzien te zijn van metagegevens noodzakelijk voor diverse al genoemde aspecten zoals onder andere vindbaarheid, leesbaarheid en bruikbaarheid. Het toevoegen van metagegevens begint al bij de creatie van informatie en vervolgens blijft het aanpassen en/of toevoegen van extra metagegevens een aandachtspunt gedurende de gehele levensloop van informatie.
| |
|
| |
|
| Technisch gezien kunnen metagegevens op verschillende manieren worden toegevoegd aan een informatieobject. De belangrijkste indeling daarbij is naar:
| |
| * ingesloten in het informatieobject. De metagegevens vormen dan tezamen met de informatie of het informatieobject waarop ze betrekking hebben een nieuw informatieobject;
| |
| * gelinkt aan de desbetreffende informatie dus met een digitale relatie of link naar het desbetreffende informatieobject (of gegevensobject of informatie-element). Dit laatste kan in de databasestructuur binnen een informatiesysteem, maar gescheiden opslag is ook mogelijk met de metagegevens in bijvoorbeeld een centraal archiefsysteem en van daaruit een relatie of link naar de informatie in een ander systeem waarop de metagegevens betrekking hebben.
| |
| Hierbij zijn nog weer varianten op meer detailniveau mogelijk, zoals alle metagegevens per informatieobject of dossier (geaggregeerd informatieobject) bundelen in een XML-document en dat insluiten/embedden in het object waarop ze betrekking hebben.
| |
|
| |
|
| === Overzicht van normen en standaarden === | | <div id="Functies" style="overflow:hidden;"> |
| Voor de eisen aan metagegevens zijn normen, en voor het streven naar uniformiteit zijn standaarden beschikbaar. Onderstaand een overzicht van die normen en standaarden inclusief hun ontstaansgeschiedenis, samenhang en werkingsgebied.
| | {| style="float:left; background-color:#E5F0F9; margin-right:8px; border:none; width:250px" |
| | |
| ==== Dublin Core ====
| |
| | |
| {| class="wikitable" | |
| | Soort en status || Dublin Core staat voor een wereldwijde set algemene standaarden en richtlijnen voor metadatering.
| |
| |- | | |- |
| | Werkingsgebied || Content op internet.
| | !Direct aan de slag |
| |- | | |- |
| | Omschrijving || Wereldwijde standaard voor het met metagegevens beschrijven van content op het internet. | | | style="border:none; padding:5px 0 7px 0; margin-right:0px; vertical-align:top; height:550px" | |
| |-
| | Met welke wettelijke- en beleidskaders moet je rekening houden? Welke aanknopingspunten zijn er vanuit architectuur naar principes, bouwstenen en standaarden waarmee je een vliegende start kunt maken? |
| | Ontstaansgeschiedenis || De Dublin Core is in 1995 ontstaan tijdens een werkconferentie van metadata- en webspecialisten in het hoofdkantoor van OCLC (een wereldwijd samenwerkingsverband van bibliotheken) in Dublin (Ohio) in de Verenigde Staten. | | |
| | : → De [http://www.nationaalarchief.nl/sites/default/files/docs/richtlijnen_metagegevens_overheidsinfo_.pdf Richtlijn metagegevens overheidsinformatie] is in combinatie met de beschrijving van de [http://www.nationaalarchief.nl/sites/default/files/docs/richtlijnen_metagegevens_overheidsinfo_.pdf elementen en entiteiten] een kader voor Nederlandse overheden. |
| | : → [[OWMS (Overheid.nl Web Metadata Standaard)]] is de metadatastandaard voor informatie van de Nederlandse overheid op internet |
| | : → [[NEN-ISO 23081]] (deel 1 en 2) bieden een kader voor het gebruiken en beheren van metagegevens ten behoeve van informatie- en archiefmanagement |
| | : → [https://lijsten.forumstandaardisatie.nl/rijksstandaard/toepassingsprofiel-metagegevens-rijksoverheid Toepassingsprofiel Metagegevens Rijksoverheid] |
| | : → [https://archief2020.nl/nieuws/toepassingsprofiel-metadatering-lokale-overheden Toepassingsprofiel Metadatering Lokale Overheden] |
| | : → [[Dublin Core metadata element set|Dublin Core]] staat voor een wereldwijde set algemene standaarden en richtlijnen voor metadatering van content op internet |
| |- | | |- |
| | Beheerorganisatie|| Het Dublin Core Metadata Initiative (DCMI).
| | |[[Image:puzzelstuk.png|250px]] |
| |-
| |
| | Verwijzingen en/of document(en)|| [http://dublincore.org/about-us Dublin Core Metadata Initiative]
| |
| | |
| [http://dublincore.org/documents/dces Dublin Core Metadata Element Set] | |
| | |
| [http://dublincore.org/specifications Plus diverse andere standaarden en richtlijnen]
| |
| | |
| |} | | |} |
| | | <div id="Functies" style="overflow:hidden;"> |
| | | {| style="float:left; background-color:#E5F0F9; margin-right:8px; border:none; width:250px" |
| ==== NEN-ISO 23081-1:2006 nl: Informatie en documentatie - Processen voor informatie- en archiefbeheer - Metagegevens voor archiefbescheiden - Deel 1: Principes ==== | |
|
| |
| ==== NEN-ISO 23081-2:2009 nl: Informatie en documentatie - Beheren van metagegevens voor archiefbescheiden - Deel 2: Conceptuele en implementatieaspecten ====
| |
| | |
| {| class="wikitable"
| |
| | Soort en status || Nederlandse NEN-ISO-norm.
| |
| |-
| |
| | Werkingsgebied || Metagegevens algemeen.
| |
| |-
| |
| | Omschrijving || De NEN-ISO 23081 biedt een kader voor het aanmaken, beheren en gebruiken van metagegevens ten behoeve van informatie- en archiefmanagement met daarin ook aandacht voor de implementatie en toepassing van metagegevens, dit alles binnen het raamwerk van de NEN-ISO 15489: Informatie en documentatie - Informatie- en archiefmanagement.
| |
| | |
| De norm stelt het niet verplicht om een bepaalde reeks metagegevens ten behoeve van informatie- en archiefmanagement in te voeren omdat de details van deze metagegevens van elkaar zullen verschillen naar gelang de eisen van de organisatie of specifieke eisen inzake jurisdictie. De norm behandelt echter wel de belangrijkste bestaande reeksen metagegevens en doet dat overeenkomstig de eisen van de NEN-ISO 15489.
| |
| | |
| Deel 1 biedt een kader voor het aanmaken, beheren en gebruiken van metagegevens bij informatie- en archiefmanagement en geeft uitleg over de leidende principes.
| |
| | |
| Deel 2 geeft een toelichting op en achtergrondinformatie bij deel 1 en geeft richtlijnen voor de implementatie van deel 1.
| |
| |-
| |
| | Ontstaansgeschiedenis || De normen zijn uitgewerkt binnen het raamwerk van de NEN-ISO 15489 Informatie en documentatie - Informatie- en archiefmanagement.
| |
| |- | | |- |
| | Beheerorganisatie|| Het Nederlands Normalisatie-instituut te Delft.
| | !Samen leren & zoeken |
| |- | | |- |
| | Verwijzingen en/of document(en)|| [http://www.nen.nl/NEN-Shop/Norm/NENISO-2308112006-nl.htm NEN-ISO 23081 - deel 1] | | | style="border:none; padding:5px 0 7px 0; margin-right:0px; vertical-align:top; height:550px" | |
| | | Er zijn diverse overheidsorganisaties die de vraagstukken rond metagegevens al goed onder de knie hebben. Zij worden uitgenodigd om hun ervaring via deze weg beschikbaar te stellen. |
| [http://www.nen.nl/NEN-Shop/Norm/NENISO-2308122009-nl.htm NEN-ISO 23081 - deel 2]
| |
| |}
| |
|
| |
|
| | | : → Aan de [http://rkroundtable.org/?s=metadata Recordkeeping Roundtable] gaat het geregeld over metagegevens |
| ==== Richtlijn Metagegevens Overheidsinformatie ====
| | : → Op [https://informatie2020.pleio.nl/groups/profile/27717192/metadata Pleio] bestaat een metadata-groep |
| | | : → Op het [http://www.breednetwerk.nl/group/tmlo Breednetwerk] bestaat een TMLO-discussiegroep |
| {| class="wikitable"
| | : → Een bijzondere vorm van uitwisseling is die tussen een bronsysteem en een e-depot. Meer daarover en de functie van metagegevens daarbij [https://informatie2020.pleio.nl/file/download/41620462 hier]. Concrete ervaring in de vorm van pilots is opgedaan door onder andere [http://www.hetutrechtsarchief.nl/archiefbeheer/e-depot/pilot-gemeente-utrecht-e-depot Utrecht] en [http://noord-hollandsarchief.nl/e-depot/pilots Haarlem]. |
| | Soort en status || De Richtlijn is een kader voor de Nederlandse overheden.
| | : → Een inleidende (engelstalige) video over de basics van metagegevens [https://www.youtube.com/watch?v=-0vc6LeVa14 hier]. |
| |-
| |
| | Werkingsgebied || Nederlandse overheidsinformatie.
| |
| |-
| |
| | Omschrijving || De Richtlijn als zodanig wordt niet rechtstreeks toegepast, maar vormt het vertrekpunt voor een een vertaling naar toepassingsprofielen per bestuurslaag of organisatie. Dergelijke profielen moeten zijn toegesneden op de informatiebehoefte van zowel de desbetreffende bestuurslaag en organisatie als van de samenleving.
| |
| |-
| |
| | Ontstaansgeschiedenis || De Richtlijn Metagegevens Overheidsinformatie is de uitwerking van de NEN-ISO-23081-norm voor gebruik binnen de Nederlandse overheid. De Richtlijn is afgestemd met de Overheid.nl Web Metadata Standaard (OWMS) en gericht op samenhang en samenwerking binnen de elektronische overheid.
| |
| |-
| |
| | Beheerorganisatie|| Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).
| |
| |- | | |- |
| | Verwijzingen en/of document(en)|| [[Richtlijn Metagegevens Overheidsinformatie]]
| | |[[Image:gereedschap.png|250px]] |
| | |
| [http://www.nationaalarchief.nl/sites/default/files/docs/richtlijnen_metagegevens_overheidsinfo_.pdf (document) Richtlijn metagegevens overheidsinformatie]
| |
| | |
| [http://www.nationaalarchief.nl/sites/default/files/docs/richtlijn_metagegevens_overheid_toelichting_0_0.pdf Toelichting Richtlijn Metagegevens Overheid]
| |
| |} | | |} |
| | | {| style="float:left; background-color:#E5F0F9; margin-right:8px; border:none; width:250px" |
| | |
| ==== Toepassingsprofiel Metagegevens Rijksoverheid ====
| |
| | |
| {| class="wikitable" | |
| | Soort en status || Opgenomen in het Rijksstandaardenregister.
| |
| |- | | |- |
| | Werkingsgebied || Rijksdienst (ministeries en daaronder ressorterende diensten).
| | !Meer informatie & Contact |
| |- | | |- |
| | Omschrijving || Rijksbrede afspraken over de manier van vastleggen van metagegevens plus afspraken over welke metagegevens minimaal nodig zijn. | | | style="border:none; padding:5px 0 7px 0; margin-right:0px; vertical-align:top; height:550px" | |
| |-
| | Er worden op dit moment nieuwe kwaliteitseisen voor duurzame toegankelijkheid (DUTO) opgesteld. De eisen aan metagegevens vormen een onderdeel van DUTO. Voor meer informatie zie: |
| | Ontstaansgeschiedenis || Het Toepassingsprofiel Rijk is gebaseerd op de Richtlijn Metagegevens Overheidsinformatie.
| |
|
| |
|
| Vastgesteld per 15 december 2009 door de Interdepartementale Commissie Chief Information Officers (ICCIO).
| | : → [[DUTO|DUTO]] |
|
| |
|
| | Voor meer informatie over dit thema: |
| | : → Contact: [mailto:contact@nationaalarchief.nl contact@nationaalarchief.nl] |
| | : → Contact: [mailto:nora@ictu.nl nora@ictu.nl] |
| |- | | |- |
| | Beheerorganisatie|| Directoraat-Generaal Organisatie en Bedrijfsvoering Rijk (OBR) van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). | | |[[Image:contact.png|250px]] |
| |-
| |
| | Verwijzingen en/of document(en)|| [https://lijsten.forumstandaardisatie.nl/rijksstandaard/toepassingsprofiel-metagegevens-rijksoverheid Informatie bij het Forum Standaardisatie]
| |
| | |
| [http://www.nationaalarchief.nl/sites/default/files/docs/Toepassingsprofiel_metagegevens_rijksoverheid.pdf Document bij het Nationaal Archief]
| |
| |} | | |} |
| | <div style="float:left; margin-right:2px; max-width:380px" class="themapagina"> |
|
| |
|
| | </div> |
|
| |
|
| ==== Toepassingsprofiel Metadatering Lokale Overheden (TMLO) versie 1.1 ====
| | <references/> |
| | |
| {| class="wikitable"
| |
| | Soort en status || Op 14 april 2014 vastgesteld door de Stuurgroep Archief 2020.
| |
| |-
| |
| | Werkingsgebied || Overheidsinformatie bij decentrale overheden: provincies, waterschappen en gemeenten.
| |
| |-
| |
| | Omschrijving || Specificatie van de minimaal verplichte metagegevens in het genoemde werkingsgebied plus een beschrijving van de toepassing ervan.
| |
| |-
| |
| | Ontstaansgeschiedenis || Het TMLO versie 1.1 is een doorontwikkeling van het Toepassingsprofiel Lokale Overheden versie 1.0 van de Werkgroep Voorbereiding Implementatie e-Depot, zoals op 5 april 2013 vastgesteld door het Convent van RHC’s en Nationaal Archief.
| |
| |-
| |
| | Beheerorganisatie|| Het bij het Nationaal Archief ondergebrachte programma Archief 2020.
| |
| |-
| |
| | Verwijzingen en/of document(en)|| [http://www.archief2020.nl/nieuws/toepassingsprofiel-metadatering-lokale-overheden Informatie bij het programma Archief 2010]
| |
| |}
| |
| | |
| | |
| ==== Overheid.nl Web Metadata Standaard (OWMS) ====
| |
| | |
| {| class="wikitable"
| |
| | Soort en status || Staat op de Pas toe of leg uit-lijst Open standaarden van het Forum Standaardisatie.
| |
| |-
| |
| | Werkingsgebied || Overheidsinformatie op internet.
| |
| |-
| |
| | Omschrijving || De metadatastandaard voor informatie van de Nederlandse overheid op internet.
| |
| |-
| |
| | Ontstaansgeschiedenis || DDe OWMS is gebaseerd op de internationale metadatastandaard van het Dublin Core Metadata Initiative (DCMI).
| |
| |-
| |
| | Beheerorganisatie|| Werkmaatschappij-KOOP.
| |
| |-
| |
| | Verwijzingen en/of document(en)|| [http://standaarden.overheid.nl/owms/terms De OWMS]
| |
| | |
| [http://koop.overheid.nl/producten/owms-overheidnl-web-metadata-standaard Beheerorganisatie KOOP]
| |
| |}
| |
| | |
|
| |
|
| ====Redactie en contact====
| | <noinclude>{{Duurzame Toegankelijkheid voet}}</noinclude> |
| Reacties in de vorm van aanvullingen, verbetersuggesties of eigen materiaal kunnen naar Adrie Spruit ([mailto:adrie.spruit@ictu.nl adrie.spruit@ictu.nl]), de redacteur van deze pagina, met een c.c. naar [mailto:architectuur@ictu.nl architectuur@ictu.nl].
| |
