NORA Gebruikersdag 6 juni 2019
Hieronder vind je een sfeerimpressie van de dag, inclusief foto's, benoemde vervolgstappen en gegeven presentaties.
Centrale opening[bewerken]
Nadeem Taverne (voorzitter NORA Gebruikersraad) opent de dag en geeft het woord aan Fons Dingelstad, CIO van onze gastheer het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Hij gaat in op het belang dat architectuur heeft voor het onderwijs.
Semantisch gegevenslandschap als voorwaarde voor ketensamenwerking[bewerken]
Binnen het onderwijsveld wordt de visie uitgedragen dat een gedeeld semantisch gegevenslandschap geen luxe is, maar een voorwaarde als je binnen ketens samen moet werken. Henk Nijstad (Kennisnet) nam ons mee in die visie en liet zien wat de impact is van een gedeeld semantisch landschap op de ketensamenwerking. Hij schetste de gewenste situatie, maar er is natuurlijk nog heel wat werk te verzetten om daar te komen.
Een van de stappen die al gezet is, is het ontwikkelen van een informatiemodel Instellingen en Opleidingen. Daarbij was het betrekken van alle stakeholders een belangrijk doel. Jacob Hop van de samenwerking MBO-ICT (saMBO-ICT) vertelde hoe dit in zijn werk is gegaan en wat de rol van het informatiemodel is binnen het semantisch landschap.
Het gegevenslandschap vanuit de perspectieven van DUO en SBB[bewerken]
In de onderwijsketens zijn enorm veel verschillende partijen betrokken, zowel onderwijsinstellingen van klein tot groot als overheidsorganisaties die een bepaalde taak uitvoeren. Omdat ze voor die taak doorgaans gegevens nodig hebben vanuit de onderwijsinstellingen is het belang van een gedeeld gegevenslandschap voor die laatste groep glashelder. We keken in deze sessie mee met de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven: hoe staan zij in het gegevenslandschap?
Gerald Groot Roessink en Jaap van den Berg (DUO) belichtten de rol van de Dienst Uitvoering Onderwijs binnen het semantisch landschap onderwijs en de stelselcatalogus Sectorregistraties. Zij illustreerden dit met het gegevenswoordenboek DUO register Instellingen en Opleidingen.
Daarna liet Sam Sevens (SBB) het semantisch landschap zien vanuit het perspectief van de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). SBB is verantwoordelijk voor de totstandkoming van de kwalificatiedossiers en keuzedelen in het mbo.
Dit doet SBB in samenwerking met het onderwijs en het bedrijfsleven. Doordat kwalificatiedossiers op een gestandaardiseerde manier zijn vastgelegd zijn onderdelen van bestaande kwalificatiedossiers geschikt voor hergebruik. Hierdoor is het mbo in staat om maatwerk te leveren. Dit gebeurt ook bij volwassenen die willen bijleren of jongeren die niet in staat zijn om een mbo-diploma te halen.
HORA - werken onder architectuur binnen het hoger onderwijs[bewerken]
Het hoger onderwijs in Nederland bestaat uit opleidingen aan hogescholen en universiteiten. Een beperkt aantal actoren, maar wel actoren met een behoorlijke mate van vrijheid. Mark de Jong van hogeschool Inholland vertelde ons waarom die partijen er toch voor kozen samen een ketenarchitectuur af te spreken. En hij nam ons mee in het proces van (door-)ontwikkeling: waar ging het snel, waar moeten ze nog aan werken, wat hebben ze er van geleerd voor de toekomst?
Reacties uit de zaal:
- HORA plaat: wat zit er in de basis, onderste liggende balk zou service management moeten zijn, “ons product is al klaar en voldoet daar helemaal aan”
- Zou je naast PSA’s ook niet aan het eind moeten toetsen of alles is meegenomen? Identificeren van technical debt. Is heel belangrijk, maar HORA is beperkt tot referentie architectuur, uitwisseling van best practices. Kan nooit voorschrijvend zijn.
- HOSA: Dit gaat veel meer richting beleid, op zich is gezamenlijke inkoop ook al deels belegd in SURF. Dit raakt niet alleen je ICT, ook je onderwijsbeleid.
Er zijn een aantal vraagstukken waar HOSA wat in kan betekenen, zie sheet Actuele onderwerpen. Genoemde voorbeelden:
- Afspraken met leveranciers over eigenaarschap studiedata.
- Voorkomen van schaduw administraties, gaan registreren & automatiseren. Hoe stel je de waarheid vast? Dat wordt nu veel zichtbaarder. Er komen nu veel meer definities van de werkelijkheid naar boven.
- Wordt in modellen gegoten, zijn wel complex maar dan kun je wel verschillende werkelijkheden accommoderen.
- Bij de RIO-dag kwamen er 21 verschillende, officieel erkende varianten naar boven.
- Hoe leeft dat buiten de architectenwereld? Binnen de instellingen wordt het vooral gebruikt door informatiespecialisten, sommige leveranciers sluiten er actief op aan. Architecten zijn vooral ook de verbinders, de schakel tussen partijen. Vergt ook andere competenties.
- Datacentric ontwikkelen. Open onderwijs API, de gedachte is dat die voor alles en nog wat ingezet kan worden maar dan moet er nog wel wat mee gebeuren.
- EduCause identificeert internationale trends, die kunnen we op die manier volgen. Zoals Mobile learning en Blockchain.
- Governance: je kunt heel veel zaken niet centraal aansturen vanuit OCW, er zijn 9000 instellingen die daarin actief zijn. In sommige ketens kun je wat harder inzetten op standaarden. Je moet vooral op inhoud overtuigen, zo veel mogelijk mensen meenemen.
- Denk aan de Belastingdienst, je kunt in portfolio management ook architectuur eisen meegeven, dan moet je wel meer gaan (be)sturen.
- Wat is de impact van agile, meer kortcyclische werkwijzen? Die nieuwe methoden kunnen helpen bij meer sneller, flexibeler ontwikkelen. Meer modulair. Architectuur geeft dan nog steeds kaders, ook als je ontwikkelt in scrum teams. Waar ook over nagedacht wordt, is het hoger onderwijs flexibeler te maken (kiezen, zelfsturend)
Wat wil je aan het panel meegeven?
- sturing op architectuur vanuit portfolio management, invloed van agile werken.
- Hoe toon je de meerwaarde van architectuur aan? De geheimen van architectuur, hoe breng je dat nu verder.
- Hoe strak moet je de governance regelen om de samenwerking vorm te geven? Als het te strak wordt, raak je partijen kwijt.
Triple A (werken onder architectuur in het mbo) & architectuurscan / architectuurbacklog bij ROSA en DERA[bewerken]
Het middelbaar beroepsonderwijs in Nederland bestaat uit grote en kleine scholen, die een breed scala aan opleidingen aanbieden op verschillende niveau's. Jacob Hop van saMBO-ICT, een zelfstandige organisatie van en voor de mbo-instellingen, legde uit hoe zij samenwerken onder de gezamenlijke architectuur Triple A. Wat is voor de scholen het belang om onder architectuur te werken en hoe hebben zij de samenwerking opgepakt?
In de tweede helft van de sessie zoomden we wat verder uit en keken naar de manier van werken die is ontwikkeld binnen de overkoepelende referentiearchitectuur ROSA en vervolgens is doorgegeven aan het nieuwe 'zusje' binnen het ministerie: de DERA (Digitale Erfgoed Referentie Architectuur). Remco de Boer, die bij beide architecturen betrokken is, legde uit hoe zij werken met een architectuurbacklog en wat zij verstaan onder een architectuurscan.
Van NORA naar RANBA - adoptie van architectuurprincipes door De Nederlandsche Bank[bewerken]
De Nederlandsche Bank (DNB) heeft haar architectuurprincipes gebaseerd op de NORA. Deze principes dragen ertoe bij dat de ontwikkeling van DNB’s digitale dienstverlening wordt gebaseerd op kaders en afspraken die breed binnen de overheid gebruikt worden. In deze sessie gaan Gert Eijkelboom (DNB) en Robert van Wessel (ICTU) in op de keuze voor de NORA, het implementatietraject dat is doorlopen en het effectief gebruik van de architectuurprincipes bij DNB. Hoe krijg je zowel directie als medewerkers mee in het omarmen en toepassen van architectuurprincipes die in eerste instantie erg abstract lijken?
Quote van een deelnemer: Waarom doen andere dochters van NORA dat niet op dezelfde manier? Antwoord buurman: Omdat ze zowel een vader als een moeder hebben.
Vraag deelnemer: Wat is de grootste valkuil waar we als andere dochters rekening mee moeten houden, als we NORA implementeren / adopteren? Antwoord: Dat je niet reëel bent in je inschatting van werk en doorlooptijd. Je kunt het onderschatten, maar ook overschatten is een valkuil.
Meer lezen? Zie iBestuur artikel DNB kiest voor toekomst met NORA
Meetup rond enterprise architectuur[bewerken]
Naar aanleiding van het verhaal vanuit de Nederlandsche Bank praten we over de manier waarop we zelf werken: wat herkennen we en waar verschilt de eigen praktijk fundamenteel? Hebben we behoefte aan meer kennisdeling als collega’s van verschillende organisaties en zo ja waarover dan? Wat zijn de dingen waar we trots op zijn, die we graag willen showen aan collega’s? En waar kunnen we wel wat hulp van anderen bij gebruiken?
Marieke Vos (community manager vanuit NORA) begeleidt de sessie, die vooral gericht is op in gesprek gaan met elkaar: waar zien we kansen om elkaar te versterken? Hoe kan NORA daarbij helpen? Uit de gesprekken (in groepjes en plenair) komen een aantal wensen, kansen en vervolgstappen voort.
Vervolgstappen
- NORA Beheer maakt de pagina Kennisdeling rond enterprise architectuur aan als landingsplaats voor gedeelde kennis / producten (is al gebeurd)
- NORA Beheer stuurt mailing naar deelnemers om te inventariseren wie mee willen werken in een community of expertgroep (juli)
- Deelnemers sturen voorbeelden en andere te delen kennis naar nora@ictu.nl of plaatsen het zelf in de wiki
- NORA Beheer gaat gesprek aan met een aantal deelnemers over gewenste vorm, haalbaarheid en wenselijkheid van een vervolgtraject. Meepraten? Meld je aan via nora@ictu.nl
Geuite wensen / behoeften
- meer kennis delen, elkaar meer spreken
- verzamelen van beautiful failures en succesverhalen (bijvoorbeeld op noraonline)
- best practices delen
- beschrijven wat er onder enterprise architectuur valt, zodat je vervolgens gericht kennis kunt delen
- elkaar helpen in proces na totstandkoming enterprise architectuur: hoe gaan we de organisatie verder helpen met die architectuur?
- de raakvlakken tussen dochters beter in beeld krijgen en concretere architectuurproducten delen en samen oppakken, zoals bedrijfsfunctiemodel ZIRA, metamodellen van de dochters, zelfde processen, ketens die met meerdere dochters te maken hebben
- meer zicht en contactmogelijkheden rond wat er voor referentiekaders gebruikt worden in de diverse departementen: een contactlijst voor enterprise architecten
Genoemde kansen / aanknopingspunten
- cyber security als hot topic gebruiken om urgentie rond een community enterprise architectuur op te wekken: veel referentiearchitecturen zijn ontstaan voordat dit issue aandacht kreeg
- EAR wordt opnieuw bekeken: wat is de behoefte en wat kunnen we ermee?
- het initiatief onafhankelijkearchitect.nl heeft interessante invalshoeken waar we wellicht over kunnen praten
- vanuit de Hogeschool Utrecht is wellicht ruimte om hierin een rol te spelen vanuit de behoefte om hun eigen studenten zo goed mogelijk op te leiden en voor te bereiden op een baan
Deelname in de sessie vanuit de volgende organisaties
- Academie van wetenschappen
- CIO Office BZK
- Kerndepartement VWS
- PURA (Publieke gezondheid Referentie Architectuur) / Gemeente Amsterdam
- Haaglanden Medisch Centrum
- Gemeente Apeldoorn
- Nijenrode / Hogeschool Leiden (via Sogeti)
- RIVM
- Hogeschool Utrecht
- SSC ICT Rijk
- Zorginstituut NL
- ICTU / INZICHT
- Gemeente Den Haag
- GEMMA (Gemeentelijke ModelArchitectuur) / VNG Realisatie
- Bevolve
- Vrije Universiteit
Expertpanel[bewerken]
Norbert Jansen verving Nadeem Taverne als gastheer voor het expertpanel, waarin alle sprekers die niet eerder weg moesten zitting namen. De heren vertelden eerst wat het belangrijkste was dat ze vandaag hadden verteld en wat ze was opgevallen die dag, zie de video's her en der in dit verslag of de afspeellijst NORA Gebruikersdag op peertube. Daarna kwamen de vragen los:
- De gegevensverkeerswet, zoals spreker Jaap van den Berg die voor zich ziet, hoe zou die er uit kunnen zien? Kan dat een oplossing zijn voor de verspreide en tegenstrijdige databeschrijvingen en regels die voortkomen uit de 9396 wetten die Nederland rijk is, of maakt het er alleen 9397 van? Als het goed is ontdubbel je alleen en rationaliseer je. Zou je niet te veel tegenwerking krijgen vanuit leveranciers? Nee, standaardisatie gaat over de niet-competitieve onderdelen en zou dus geen probleem moeten zijn. Zou de steeds verder gaande decentralisatie niet tegen je werken als je iets centraal wilt afspreken? Bij het maken van afspraken in het RIO (onderwijssector) bleek de decentralisatie absoluut geen drempel, maar was er juist een sterke behoefte aan een gestandaardiseerde manier van data-uitwisseling. Je kunt het als partij niet alleen en vindt elkaar dus graag. Het gevoel heerst dat het in ons aller belang is. Uiteindelijk gaan ook leveranciers zich meer conformeren aan de standaarden omdat het ook voor hen nut heeft.
- Kunnen we de implicaties van de NORA niet wat generieker maken, dus minder vanuit de Rijksoverheid gedacht? Bij de RANBA zijn de implicaties vervangen en gespecificeerd door implicaties in de eigen context, dat is een legitieme manier om er mee om te gaan. Maar de basisset aan implicaties kan ook uitgebreider, zowel neutraler qua overheidslaag als breder door vanuit verschillende kanten implicaties terug te geven aan NORA. Er is toevallig vanmorgen in de NORA Gebruikersraad besloten om uitwerkingen van implicaties vanuit thema's mogelijk te maken, die dan wel getoond worden op de pagina van het principe. Het voordeel van adoptie zoals bij de RANBA is dat je mee kunt liften op de bestaande community en je kennis weer terug geeft voor de doorontwikkeling. Je zou de structuur van BP's en AP's ook kunnen uitbreiden, waarbij je bovenaan de Waarom vraag beantwoord en meer naar beneden steeds dichter naar het Hoe gaat. Zolang het geheel netjes aan elkaar hangt kun je dan het hoe uitvoeren in het geruste gevoel het waarom hiermee geborgd te hebben.
- Vanuit de BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid) komen nieuwe voorschriften en op principe lijkende zaken, hoe staan die straks in verband met NORA? De BIO thema's, uitwerkingen van de BIO door het Centrum voor Informatiebeveiliging en Privacybescherming in opdracht van BZK, zijn en worden ontsloten via noraonline via de ISOR (Information Security Object Repository). De meer gedetailleerde uitwerkingen hangen zo 'lager' in de structuur, dus dichter bij het hoe. Daarnaast blijft het belangrijk om onderscheid te maken tussen principes en eisen (requirements): aan een eis moet je hoe dan ook voldoen, voor een principe maak je een bewuste keuze, het is een zelfgekozen regel.
- In de sessies over gegevensarchitectuur ging het ook over Linked Data en de kansen die dat biedt. Maar gaan we dat ook op onszelf toepassen? Onze eigen architectuurtools en de principes die we van NORA overnemen gaan vaak toch weer via een excel-file of overtypen als je het wilt hergebruiken. Dat zou theoretisch gezien niet meer hoeven op termijn: de NORA semantische wiki is geschikt te maken voor overerving, zowel van wiki tot wiki als export naar verschillende formaten als beschikbaar stellen als Linked Data. Een aantal dochters overerft al principes via een dashboard, maar dit kan worden doorontwikkeld als daar behoefte en funding voor is. En NORA Beheer krijgt regelmatig een verzoek om (delen van) het NORA Kennismodel te exporteren in een ander format, waarbij we ons best doen daar gevolg aan te geven. Opmerking uit de zaal: we moeten wel een risico voor ogen houden op dit gebied: als je alleen de resultaten cross-reference-t, en die in een grote bak heen en weer husselt, maak je de boel wel complexer maar krijg je niet per se een samenhangend of relevant geheel. Het is vaak beter om naar de onderliggende architectuur te verwijzen, zodat de verbanden en de achterliggende redenering in tact blijft.
Netwerkborrel[bewerken]
De afsluitende netwerkborrel is goed gebruikt om elkaar te leren kennen, bij te praten, de discussie aan te gaan en een drankje te nemen.
Oorspronkelijke uitnodiging en Programma[bewerken]
- → Originele uitnodiging (PDF, 326 kB) (9-5-2019 verstuurd)
Hierbij nodigen we je van harte uit voor de NORA Gebruikersdag op donderdagmiddag 6 juni. Onze gastheer is het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Voorbeelden uit het onderwijs vormen dan ook een rode draad door het programma. We beginnen om 13.00 uur en vanaf 17.00 staat de netwerkborrel klaar.
Ten opzichte van vorige Gebruikersdagen hebben we een wat andere programmering: in plaats van op zichzelf staande themasessies bevat het programma nu drie tracks, met op elkaar aansluitende sessies in de eerste en tweede ronde. Natuurlijk staat het je vrij om in de pauze van track te wisselen.
- Track 1 Het gedeelde gegevenslandschap in (onderwijs)ketens
- Track 2 Werken met (referentie)architectuur
- Track 3 Enterprise architectuur in de NORA Familie
Ook nieuw is dat we vóór de netwerkborrel een paneldiscussie hebben, waar vragen die een enkele sessie overstijgen gesteld kunnen worden aan een panel van inhoudelijk experts, samengesteld uit de sprekers van de dag.
De vergadering van de NORA Gebruikersraad was dit keer voorafgaand aan de Gebruikersdag.
Bijeenkomst op donderdag 6 juni 2019, 13.00 - 18.00 uur. .