NORA Gebruikersdag 6 juni 2019
- → Originele uitnodiging (PDF, 326 kB) (9-5-2019 verstuurd)
Wat en wanneer?[bewerken]
Hierbij nodigen we je van harte uit voor de NORA Gebruikersdag op donderdagmiddag 6 juni. Onze gastheer is het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Voorbeelden uit het onderwijs vormen dan ook een rode draad door het programma. We beginnen om 13.00 uur en vanaf 17.00 staat de netwerkborrel klaar.
Aanmelden[bewerken]
Het is niet nodig een Pleio-account aan te maken om je in te schrijven.
Programma[bewerken]
Ten opzichte van vorige Gebruikersdagen hebben we een wat andere programmering: in plaats van op zichzelf staande themasessies bevat het programma nu drie tracks, met op elkaar aansluitende sessies in de eerste en tweede ronde. Natuurlijk staat het je vrij om in de pauze van track te wisselen.
- Track 1 Het gedeelde gegevenslandschap in (onderwijs)ketens
- Track 2 Werken met (referentie)architectuur
- Track 3 Enterprise architectuur in de NORA Familie
Ook nieuw is dat we vóór de netwerkborrel een paneldiscussie hebben, waar vragen die een enkele sessie overstijgen gesteld kunnen worden aan een panel van inhoudelijk experts, samengesteld uit de sprekers van de dag.
De vergadering van de NORA Gebruikersraad is dit keer voorafgaand aan de Gebruikersdag.
Tijdsschema[bewerken]
13.00 - 13.30 uur Centrale opening. Nadeem Taverne (voorzitter NORA Gebruikersraad) opent de dag en geeft het woord aan de CIO van onze gastheer, het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Fons Dingelstad gaat in op het belang dat architectuur heeft voor het onderwijs.
13.45 - 14.45 uur Ronde 1 met voor elk track een sessie.
Zie tracks voor de sessie-beschrijving per ronde.
15.00 - 16.00 uur Ronde 2 met voor elk track een sessie.
Zie tracks voor de sessie-beschrijving per ronde.
16.15 - 17.00 uur Paneldiscussie. De sprekers van vandaag gaan met het publiek in gesprek onder leiding van Nadeem Taverne (voorzitter NORA Gebruikersraad).
vanaf 17.00 uur Netwerkborrel. Voor alle deelnemers een hapje en een drankje.
Track 1: Het gedeelde gegevenslandschap in (onderwijs)ketens[bewerken]
Gegevens blijven al lang niet meer binnen de grenzen van een enkele organisatie, maar worden uitgewisseld en hergebruikt binnen vaste en minder vaste ketens. Talloze organisaties staan voor de taak om hun eigen gegevenshuishouding aan te sluiten op die van hun ketenpartners, zonder dat de kwaliteit en betekenis van gegevens verloren gaat in begripsverwarring.
Een enorme klus, die niet te klaren is vanuit het eigen perspectief, maar alleen als je een gezamenlijk beeld opbouwt met alle stakeholders: afspraken voor een gedeeld semantisch gegevenslandschap. In het onderwijs zijn ze daar hard mee bezig en hun ervaringen delen ze graag met alle collega’s uit de publieke sector.
Doel track[bewerken]
Kennis, visie en ervaringen delen over het opbouwen van een gedeeld semantisch landschap in ketens, met als casus de onderwijsketens.
Doelgroep track[bewerken]
Iedereen die gegevens uitwisselt in ketens en/of werkt aan harmonisatie van gegevenslandschappen.
Ronde 1 (13.45-14.45 uur)[bewerken]
Semantisch gegevenslandschap als voorwaarde voor ketensamenwerking[bewerken]
Binnen het onderwijsveld wordt de visie uitgedragen dat een gedeeld semantisch gegevenslandschap geen luxe is, maar een voorwaarde als je binnen ketens samen moet werken. Henk Nijstad (Kennisnet) nam ons mee in die visie en liet zien wat de impact is van een gedeeld semantisch landschap op de ketensamenwerking. Hij schetste de gewenste situatie, maar er is natuurlijk nog heel wat werk te verzetten om daar te komen.
Een van de stappen die al gezet is, is het ontwikkelen van een informatiemodel Instellingen en Opleidingen. Daarbij was het betrekken van alle stakeholders een belangrijk doel. Jacob Hop van de samenwerking MBO-ICT (saMBO-ICT) vertelde hoe dit in zijn werk is gegaan en wat de rol van het informatiemodel is binnen het semantisch landschap.
Ronde 2 (15.00-16.00 uur)[bewerken]
Het gegevenslandschap vanuit de perspectieven van DUO en SBB[bewerken]
In de onderwijsketens zijn enorm veel verschillende partijen betrokken, zowel onderwijsinstellingen van klein tot groot als overheidsorganisaties die een bepaalde taak uitvoeren. Omdat ze voor die taak doorgaans gegevens nodig hebben vanuit de onderwijsinstellingen is het belang van een gedeeld gegevenslandschap voor die laatste groep glashelder. We keken in deze sessie mee met de Dienst Uitvoering Onderwijs en de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven: hoe staan zij in het gegevenslandschap?
Gerald Groot Roessink en Jaap van den Berg (DUO) belichtten de rol van de Dienst Uitvoering Onderwijs binnen het semantisch landschap onderwijs en de stelselcatalogus Sectorregistraties. Zij illustreerden dit met het gegevenswoordenboek DUO register Instellingen en Opleidingen.
Daarna liet Sam Sevens (SBB) het semantisch landschap zien vanuit het perspectief van de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). SBB is verantwoordelijk voor de totstandkoming van de kwalificatiedossiers en keuzedelen in het mbo.
Dit doet SBB in samenwerking met het onderwijs en het bedrijfsleven. Doordat kwalificatiedossiers op een gestandaardiseerde manier zijn vastgelegd zijn onderdelen van bestaande kwalificatiedossiers geschikt voor hergebruik. Hierdoor is het mbo in staat om maatwerk te leveren. Dit gebeurt ook bij volwassenen die willen bijleren of jongeren die niet in staat zijn om een mbo-diploma te halen.
Track 2: Werken met (referentie)architectuur[bewerken]
Onze gastheer, het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, heeft binnen de NORA Familie het record op het aantal aangemelde (referentie)architecturen van alle ministeries. Zowel in de onderwijs- als de erfgoedtak van het ministerie is werken onder architectuur steeds meer de norm geworden. In deze track krijg je een kijkje in de manier waarop die verschillende architecturen zijn ontstaan, hoe ze worden (door)ontwikkeld en waarom dat voor de betrokkenen zo de moeite waard is.
Naast de onderwijsarchitecturen HORA Triple A kijken we naar de overkoepelende referentiearchitectuur ROSA en de DERA die diezelfde rol in het erfgoeddomein inneemt. Beide referentiearchitecturen hebben een methodiek ontwikkeld rond het uitvoeren van een architectuurscan en werken met architectuurbacklog, waar we het een en ander over te horen krijgen.
Doel track[bewerken]
Een kijkje in de keuken geven van de verschillende (referentie)architecturen binnen de domeinen van OCW, ter inspiratie en om van elkaar te leren.
Doelgroep track[bewerken]
Iedereen van binnen en buiten de sector die betrokken is of wil zijn bij het opbouwen, doorontwikkelen en beheren van een (referentie)architectuur.
Ronde 1 (13.45-14.45 uur)[bewerken]
HORA - werken onder architectuur binnen het hoger onderwijs[bewerken]
Het hoger onderwijs in Nederland bestaat uit opleidingen aan hogescholen en universiteiten. Een beperkt aantal actoren, maar wel actoren met een behoorlijke mate van vrijheid. Mark de Jong van hogeschool Inholland vertelde ons waarom die partijen er toch voor kozen samen een ketenarchitectuur af te spreken. En hij nam ons mee in het proces van (door-)ontwikkeling: waar ging het snel, waar moeten ze nog aan werken, wat hebben ze er van geleerd voor de toekomst?
Reacties uit de zaal:
- HORA plaat: wat zit er in de basis, onderste liggende balk zou service management moeten zijn, “ons product is al klaar en voldoet daar helemaal aan”
- Zou je naast PSA’s ook niet aan het eind moeten toetsen of alles is meegenomen? Identificeren van technical debt. Is heel belangrijk, maar HORA is beperkt tot referentie architectuur, uitwisseling van best practices. Kan nooit voorschrijvend zijn.
- HOSA: Dit gaat veel meer richting beleid, op zich is gezamenlijke inkoop ook al deels belegd in SURF. Dit raakt niet alleen je ICT, ook je onderwijsbeleid.
Er zijn een aantal vraagstukken waar HOSA wat in kan betekenen, zie sheet Actuele onderwerpen. Genoemde voorbeelden:
- Afspraken met leveranciers over eigenaarschap studiedata.
- Voorkomen van schaduw administraties, gaan registreren & automatiseren. Hoe stel je de waarheid vast? Dat wordt nu veel zichtbaarder. Er komen nu veel meer definities van de werkelijkheid naar boven.
- Wordt in modellen gegoten, zijn wel complex maar dan kun je wel verschillende werkelijkheden accommoderen.
- Bij de RIO-dag kwamen er 21 verschillende, officieel erkende varianten naar boven.
- Hoe leeft dat buiten de architectenwereld? Binnen de instellingen wordt het vooral gebruikt door informatiespecialisten, sommige leveranciers sluiten er actief op aan. Architecten zijn vooral ook de verbinders, de schakel tussen partijen. Vergt ook andere competenties.
- Datacentric ontwikkelen. Open onderwijs API, de gedachte is dat die voor alles en nog wat ingezet kan worden maar dan moet er nog wel wat mee gebeuren.
- EduCause identificeert internationale trends, die kunnen we op die manier volgen. Zoals Mobile learning en Blockchain.
- Governance: je kunt heel veel zaken niet centraal aansturen vanuit OCW, er zijn 9000 instellingen die daarin actief zijn. In sommige ketens kun je wat harder inzetten op standaarden. Je moet vooral op inhoud overtuigen, zo veel mogelijk mensen meenemen.
- Denk aan de Belastingdienst, je kunt in portfolio management ook architectuur eisen meegeven, dan moet je wel meer gaan (be)sturen.
- Wat is de impact van agile, meer kortcyclische werkwijzen? Die nieuwe methoden kunnen helpen bij meer sneller, flexibeler ontwikkelen. Meer modulair. Architectuur geeft dan nog steeds kaders, ook als je ontwikkelt in scrum teams. Waar ook over nagedacht wordt, is het hoger onderwijs flexibeler te maken (kiezen, zelfsturend)
Wat wil je aan het panel meegeven?
- sturing op architectuur vanuit portfolio management, invloed van agile werken.
- Hoe toon je de meerwaarde van architectuur aan? De geheimen van architectuur, hoe breng je dat nu verder.
- Hoe strak moet je de governance regelen om de samenwerking vorm te geven? Als het te strak wordt, raak je partijen kwijt.
Ronde 2 (15.00-16.00 uur)[bewerken]
Triple A (werken onder architectuur in het mbo) & architectuurscan / architectuurbacklog bij ROSA en DERA[bewerken]
Het middelbaar beroepsonderwijs in Nederland bestaat uit grote en kleine scholen, die een breed scala aan opleidingen aanbieden op verschillende niveau's. Jacob Hop van saMBO-ICT, een zelfstandige organisatie van en voor de mbo-instellingen, legde uit hoe zij samenwerken onder de gezamenlijke architectuur Triple A. Wat is voor de scholen het belang om onder architectuur te werken en hoe hebben zij de samenwerking opgepakt?
In de tweede helft van de sessie zoomden we wat verder uit en keken naar de manier van werken die is ontwikkeld binnen de overkoepelende referentiearchitectuur ROSA en vervolgens is doorgegeven aan het nieuwe 'zusje' binnen het ministerie: de DERA (Digitale Erfgoed Referentie Architectuur). Remco de Boer, die bij beide architecturen betrokken is, legde uit hoe zij werken met een architectuurbacklog en wat zij verstaan onder een architectuurscan.
Track 3: Enterprise architectuur in de NORA Familie[bewerken]
Omdat een enterprise architectuur over de eigen organisatie gaat, praten we er naar buiten toe niet zo vaak over als over keten-, domein- of projectarchitecturen. En dat is best jammer, omdat er naast de verschillen tussen de organisaties toch ook een hoop overeenkomsten zijn, die terugkomen in je enterprise architectuur: wettelijke verplichtingen, standaarden, processen die ook bij anderen worden uitgevoerd, herbruikbare patronen, generieke bouwstenen enzovoorts. En de andere architecturen waar je organisatie mee te maken heeft in de publieke sector, van ketens, domeinen en landelijk NORA. Er is ruimte om dat gesprek eens wel te voeren: waar kunnen we van elkaar leren, elkaar inspireren, slim jatten of feedback krijgen op ons werk?
Doel track[bewerken]
Inspireren, kennis delen en elkaar leren vinden rond het onderwerp enterprise architectuur.
Doelgroep track[bewerken]
Iedereen die zich bezighoudt of gaat houden met enterprise architectuur, of dat nu in je formele titel terug te vinden is of niet.
Ronde 1 (13.45-14.45 uur)[bewerken]
Van NORA naar RANBA - adoptie van architectuurprincipes door De Nederlandsche Bank[bewerken]
De Nederlandsche Bank (DNB) heeft haar architectuurprincipes gebaseerd op de NORA. Deze principes dragen ertoe bij dat de ontwikkeling van DNB’s digitale dienstverlening wordt gebaseerd op kaders en afspraken die breed binnen de overheid gebruikt worden. In deze sessie gaan Gert Eijkelboom (DNB) en Robert van Wessel (ICTU) in op de keuze voor de NORA, het implementatietraject dat is doorlopen en het effectief gebruik van de architectuurprincipes bij DNB. Hoe krijg je zowel directie als medewerkers mee in het omarmen en toepassen van architectuurprincipes die in eerste instantie erg abstract lijken?
Quote van een deelnemer: Waarom doen andere dochters van NORA dat niet op dezelfde manier? Antwoord buurman: Omdat ze zowel een vader als een moeder hebben.
Vraag deelnemer: Wat is de grootste valkuil waar we als andere dochters rekening mee moeten houden, als we NORA implementeren / adopteren? Antwoord: Dat je niet reëel bent in je inschatting van werk en doorlooptijd. Je kunt het onderschatten, maar ook overschatten is een valkuil.
Meer lezen? Zie iBestuur artikel DNB kiest voor toekomst met NORA
Ronde 2 (15.00-16.00 uur)[bewerken]
Meetup rond enterprise architectuur[bewerken]
Naar aanleiding van het verhaal vanuit de Nederlandsche Bank praten we over de manier waarop we zelf werken: wat herkennen we en waar verschilt de eigen praktijk fundamenteel? Hebben we behoefte aan meer kennisdeling als collega’s van verschillende organisaties en zo ja waarover dan? Wat zijn de dingen waar we trots op zijn, die we graag willen showen aan collega’s? En waar kunnen we wel wat hulp van anderen bij gebruiken?
Marieke Vos (community manager vanuit NORA) begeleidt de sessie, die vooral gericht is op in gesprek gaan met elkaar: waar zien we kansen om elkaar te versterken? Hoe kan NORA daarbij helpen? Uit de gesprekken (in groepjes en plenair) komen een aantal wensen, kansen en vervolgstappen voort.
Vervolgstappen
- NORA Beheer maakt de pagina Kennisdeling rond enterprise architectuur aan als landingsplaats voor gedeelde kennis / producten (is al gebeurd)
- NORA Beheer stuurt mailing naar deelnemers om te inventariseren wie mee willen werken in een community of expertgroep (juli)
- Deelnemers sturen voorbeelden en andere te delen kennis naar nora@ictu.nl of plaatsen het zelf in de wiki
- NORA Beheer gaat gesprek aan met een aantal deelnemers over gewenste vorm, haalbaarheid en wenselijkheid van een vervolgtraject. Meepraten? Meld je aan via nora@ictu.nl
Geuite wensen / behoeften
- meer kennis delen, elkaar meer spreken
- verzamelen van beautiful failures en succesverhalen (bijvoorbeeld op noraonline)
- best practices delen
- beschrijven wat er onder enterprise architectuur valt, zodat je vervolgens gericht kennis kunt delen
- elkaar helpen in proces na totstandkoming enterprise architectuur: hoe gaan we de organisatie verder helpen met die architectuur?
- de raakvlakken tussen dochters beter in beeld krijgen en concretere architectuurproducten delen en samen oppakken, zoals bedrijfsfunctiemodel ZIRA, metamodellen van de dochters, zelfde processen, ketens die met meerdere dochters te maken hebben
- meer zicht en contactmogelijkheden rond wat er voor referentiekaders gebruikt worden in de diverse departementen: een contactlijst voor enterprise architecten
Genoemde kansen / aanknopingspunten
- cyber security als hot topic gebruiken om urgentie rond een community enterprise architectuur op te wekken: veel referentiearchitecturen zijn ontstaan voordat dit issue aandacht kreeg
- EAR wordt opnieuw bekeken: wat is de behoefte en wat kunnen we ermee?
- het initiatief onafhankelijkearchitect.nl heeft interessante invalshoeken waar we wellicht over kunnen praten
- vanuit de Hogeschool Utrecht is wellicht ruimte om hierin een rol te spelen vanuit de behoefte om hun eigen studenten zo goed mogelijk op te leiden en voor te bereiden op een baan
Deelname in de sessie vanuit de volgende organisaties
- Academie van wetenschappen
- CIO Office BZK
- Kerndepartement VWS
- PURA (Publieke gezondheid Referentie Architectuur) / Gemeente Amsterdam
- Haaglanden Medisch Centrum
- Gemeente Apeldoorn
- Nijenrode / Hogeschool Leiden (via Sogeti)
- RIVM
- Hogeschool Utrecht
- SSC ICT Rijk
- Zorginstituut NL
- ICTU / INZICHT
- Gemeente Den Haag
- GEMMA (Gemeentelijke ModelArchitectuur) / VNG Realisatie
- Bevolve
- Vrije Universiteit