NORA Gebruikersraad/2020-09-17

Nieuws & Agenda

Contact

NORA Beheer

nora@ictu.nl

Status

Inhoud Nieuws & Agenda

• Nieuwsberichten
• Agenda
• Laatste wijzigingen
• Op de hoogte blijven
  • Nieuwsbrieven NORA
  • RSS-feeds NORA
  • Persoonlijke volglijst aanmaken

Bijeenkomst van NORA Gebruikersraad op donderdag 17 september 2020, 15.00-18.00 uur incl. borrel, locatie: Hybride vorm. Fysiek bij HSD,Wilhelmina van Pruisenweg 104, 2595 AN Den Haag en ia Microsoft Teams.
Doel: Besluit- en visievorming
Doelgroep: Leden van de NORA Gebruikersraad (architecturen & stakeholders) .

Inloop

Aangezien dit een hybride sessie is, waarbij zowel mensen fysiek aanwezig zijn in de vergadering, als online duurde het even voordat iedereen was aangeschoven. We mochten deze keer rekenen op een opkomst van 26 deelnemers. Dat geeft aan dat een hybride vorm een grotere deelname aan de vergadering kan genereren en dat dit zeker de moeite waard is om nogmaals te proberen. De voorzitter opent de vergadering en heet iedereen welkom.

Opening en mededelingen

• Paul Zeef geeft kort de ontwikkelingen vanuit het OBDO en beleid weer. Zie de hoofdlijnen ontwikkelingen Digitale Overheid (PDF, 213 kB). Voor vragen kan er contact worden opgenomen met NORA@ictu.nl

André Batenburg zou graag van de volgende e-overheidsbouwstenen (of onderdelen daarvan) status en ontwikkelingen weten. Nu moeten provincies die ontwikkelingen indirect aftappen vanuit een landelijk programma en provincies zijn zoekende of en wanneer het aansluiten en gebruiken van zo’n e-overheidsbouwsteen zinvol is. Het gaat om:

• Programma Machtigen
• Federatief Berichtenstelsel voor BerichtenBox Ondernemers
• Status en instandhouding Lopende Zaken binnen Berichtenbox(en)

ACTIE Secretaris: Paul Zeef zal hier nog een annotatie van sturen

• Eric Brouwer zal kort de stand van zaken toelichten over NORA als stuurinstrument.

Tijdens de NORA_Gebruikersraad van 17 september 2019 heeft Eric Brouwer de presentatie gedeeld over NORA als stuurinstrument (die hij eerder gaf aan Ge Linsen in een kennismakingsgesprek over NORA). In het Jaarplan 2020 is opgenomen om een rondje te doen langs de CIO-offices. Dit zou van de zomer gaan gebeuren, maar is door Corona nog niet gepland. De uitkomsten worden zo mogelijk opgenomen in de positionering van de NORA (Opzet en werking NORA Gebruikersraad). Het onderwerp past bij “NORA als praktisch afwegingskader” en is daarnaast gerelateerd aan het onderwerp Peer Review (om zicht te krijgen en te houden op hoe makkelijk de NORA is toe te passen).

Open Standaarden (ter discussie)

BZK zou graag bij de Gebruikersraad een inventarisatie houden van knelpunten bij het toepassen van open standaarden en de mogelijke oplossingsrichtingen daarbij. Aanleiding hiervoor is de brief die de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties op 15 november 2019 naar de Tweede Kamer heeft gestuurd in een reactie op een onderzoek naar Standaardisatie. In de Kamerbrief geeft de minister aan dat ter bevordering van de interoperabiliteit, het van belang is dat de adoptie van open standaarden binnen het huidige pas-toe-of-leg-uit beleid wordt vergroot. Katinka Petronia van BZK en Desiree Castillio van Forum Standaardisatie (FS) geven een presentatie over Open Standaarden in de publieke sector (PDF, 1,59 MB). Tijdens een levendige discussie kwamen wel wat vragen naar voren. Bijvoorbeeld:

• Vraag: Waar tijdens het inkoopproces/ aanbestedingsprocedure krijg je een melding dat je rekening moet houden met bepaalde Open Standaarden?

Antwoord: Als het goed is weten mensen in het aanbestedingsteam dat. Tevens investeert Forum Standaardisatie in kennis, door het geven van workshops en organiseren van bijeenkomsten. En via Monitor Open Standaarden.

• Vraag:Veel uitvoerders zitten met een legacy, waardoor open standaarden moeilijk te implementeren zijn en ook lastig is om uit te breiden daarop. Hoeveel "leg uit" scenario's zijn er en welke acties worden gedefiniërd om tot "pas toe" te komen?

Antwoord: Uit de monitor blijkt dat er weinig wordt uitgelegd in jaarverslagen, terwijl dat wel in de rijksbegrotingsvoorschriften is opgenomen dat dat moet gebeuren in

• Vraag: de bedrijfsvoeringsparagraaf. Daarom is het FS in contact getreden met ADA en financiën. De passage in de rijksbegrotingsvoorschriften worden aangescherpt, waardoor de ADA makkelijker kan navragen bij de departementen, waarom ze niet uitleggen als ze afwijken.
• Vraag: Wordt er aangesloten bij bestaande programma's, zoals Werk en Uitvoering?

Antwoord: Voor zover men weet niet. Maar FS vindt dit wel de moeite waard om te bekijken

• Vraag: Als je van oude standaarden naar open standaarden moet gaan, dan zal het budget ook omhoog gaan. De bereidheid bij de overheid om aan die hogere kosten bij te dragen is niet heel groot. Als die bereidheid er niet komt, blijf je nog heel lang met die legacy zitten en duurt het lang voordat het gebruik van Open Standaarden overal wordt toegepast. Natuurlijk investeer je erin, om later baten te krijgen. Dat doe je met name op het moment dat je gaat veranderen. Je gaat geen gedane investeringen veranderen, omdat je aan een standaard moet voldoen. Wellicht zou er meer gekeken moeten worden naar standaarden in de domeinen, i.p.v. per organisatie en veel maar naar de dienstverlening en eventuele knelpunten daarin. En te kijken of die knelpunten bestaan omdat er niet goed gestandaardiseerd is. Dan ben je meer aan het sturen daar waar de pijn zit, dan dat je gewoon een lijst volgt met standaarden die je gaat toepassen. Want dat is standaardiseren om te standaardiseren en niet standaardiseren om er effectiever mee om te gaan.

Antwoord: Het is niet alleen iets van FS, zij kunnen dit niet alleen. Dit zou dan ook vanuit meerdere partijen moeten worden aangegeven. Dan komt het ook hoger op de beleidsagenda

Vooraf aan dit overleg is via de mail een tweetal vragen gesteld, waarop deelnemers van de gebruikersraad antwoord op hebben kunnen geven. De vragen waren:

1. Ter bevordering van de interoperabiliteit, is het van belang dat de adoptie van open standaarden binnen het huidige pas-toe-of-leg-uit beleid wordt vergroot. Welke knelpunten ervaart u als architect bij het toepassen van open standaarden?
2. Welke oplossingsrichtingen ziet u voor deze knelpunten? Welke activiteiten, interventies of maatregelen kunnen u helpen bij gebruik en adoptie van open standaarden?

André Batenburg heeft hier uitgebreid antwoord op gegeven:

Bij vraag 1 Ervaren knelpunten:

• Als je je verbindt aan een bepaald platform dan is het efficiënt de stadaarden van dat platform te volgen. Vasthouden aan open standaarden van de overheid is dan kostenverhogend of improductief.
• Inkoopgrens van 50.000 euro past niet goed in het xaaS tijdperk en bovendien is de inkoopprijs geen goede indicator of open standaarden belangrijk zijn.
• Ontwikkelingen als linked data, Common Ground en open API’s geven andere eisen.
• Hoe kom je van een set standaards en principes tot een specifiek, relevant en toetsbaar programma van eisen voor een aanbesteding van een product/dienstcombinatie? Blijkt in de praktijk lastig.
• Wat doe je met legacy? De economische levensduur van legacy verkorten staat op gespannen voet met gedane investering in middelen en/of belang van invloedrijke stakeholders.

Bij vraag 2 Ontvangen suggesties:

• Het gebruik van open standaarden niet alleen verplicht stellen, maar dat met de markt in gesprek gaan om het gebruik van open standaarden te omarmen.
• PToLU beleid verankeren in wetgeving rondom Digitale Overheid.
• PToLU beleid hernieuwd opnemen in een actueel bestuursakkoord (dateert nu van 2008).
• Het rapporteren van afwijkingen in jaarverslag door commissie BBV expliciet laten opnemen. Nu wordt daar wel mee geschermd maar het staat nergens op papier.
• Nog slimmer catalogiseren van de standaarden. Koppelen van de relevante open standaarden aan de componenten in referentie architecturen.
• Certificeren van het voldoen aan open standaarden door product/dienstcombinaties van leveranciers.
• Naast standaarden en principes voorbeelden uitwerken per bedrijfsfunctie. Laat zien welke standaarden en principes je afdwingt voor een bepaald probleemdomein/casus en waarom dat zo belangrijk is. Wissel die voorbeelden gecombineerd met concrete casussen uit als architecten.
• Cases over probleemgebieden die leven in meerdere overheidsorganisaties met relevante standaards en principes en normatiek wat nog acceptabel is (legitieme explain) en waar een explain een no-go area betreedt. Als architecten uitwerken van de ethische kaders tot bruikbare normatiek en zo’n normatiek per standaard en groep van principes neerzetten. Deze normatiek ook bestuurlijk vertalen en laten goedkeuren als uitgangspunt bij het geven van opdrachten om het IV landschap aan te passen.
• Standaards en principes vertalen naar kritisch relevante onderdelen hiervan voor specifieke markten van product/dienstcombinaties. Sommige markten zijn volwassen, veelal met een oligopolie aan relevante leveranciers, die de standaards en principes herkennen en toepassen. Dan hoef je ‘alleen maar’ te focussen op de ‘randen’ van standaards en principes waar die markt nog onvoldoende aandacht voor heeft. Als we die vertalingen expliciteren, vastleggen in tools en uitwisselen als architecten onderling dan scheelt dat veel werk en maakt ons als Provincies sterker in het spel met leveranciers.
• In referentiearchitecturen naast aandacht voor modellen en gewenst IV landschap ook aandacht voor legacy en richtlijnen opnemen om de acceptatie van het niet kunnen voldoen aan standaards en richtlijnen te kunnen beoordelen. Dus niet alleen elementen voor een (permanente) risico analyse op het IV landschap, maar ook een architectuurvisie onderbouwd met argumenten wanneer en waarom je een ‘gap’ niet langer accepteert en als architect aanstuurt op (vervroegd) vervangen van legacy.

Voor meer op -en of aanmerkingen deze graag richten tot NORA@ictu.nl.

Presentatie ASTRA (ter inspiratie)

Onder het genot van beschuit met muisjes (alleen in de zaal) hebben Renzo Wouters (min. V&J) en Frans Smit (Rechtspraak.nl)in het kader van “NORA voor overerving en hergebruik” een presentatie over ASTRA (PDF, 1,91 MB) verzorgd. ASTRA heeft in de eerste helft van 2020 het licht mogen zien en gaat over de architectuur in de strafrechtketen. Renzo en Frans zijn ingegaan op de architectuur, maar ook op de aanleiding van ASTRA, hoe men het heeft aangepakt, waar men tegen aan is gelopen, tot welke inzichten men is gekomen en hoe men de bestaande kennis binnen de NORA heeft gebruikt. Eén van de opmerkingen die is gemaakt in het kader van de werkgroep Basiswaarden bij de NORA, waarbij gekeken wordt naar de doorontwikkeling van de Basis principes (BP's) en de Algemene principes (AP's), is dat de definitie van dienstverlening wellicht wat breder getrokken zou moeten worden. Dit wordt nu gezien in diverse domeinen. Wellicht goed voor Renzo en Frans om hier nog even naar te kijken.

Peer Review (ter Bespreking)

Tijdens de Gebruikersraad van 26 maart 2019 is toegezegd mee te werken aan de Gemeenschappelijke Overheidsarchitectuur (GO). Tevens staat in het visiedocument “Opzet en werking NORA Gebruikersraad” onder hoofdstuk 4 “NORA review”, dat gestart gaat worden met peer reviews. GO is één van de thema’s waarop een peerreview wordt ingezet. De vragen die ter bespreking voor liggen zijn: in hoeverre de NORA reviews(kunnen) worden toegepast op de programma’s uit het Rijks-ICT dashboard? Welke programma’s maken gebruik van een NORA peer review? En hoe kunnen we het gebruik van NORA reviews versterken? In het jaarplan van 2020 is een deel van het budget opgenomen voor Reviews. Er is regelmatig vraag vanuit het land om te helpen bij de architectuur. Bijvoorbeeld bij de NS die een architectuur vraagstuk had en vraagstukken rondom identitymanagement van verschillende ministeries. Maar dit zijn allemaal losse aanvragen en er zit nog niet voldoende structuur in. Nu willen we meer structureel invulling geven aan een kabinetsuitspraak uit 2008-2009 waarin werd gesteld dat we landelijk afspraken moeten maken over onze architectuur, waarbij is afgesproken dat bij grote ICT programma's van de overheid een PSA wordt opgesteld conform de NORA. Nu gaan we pro-actief kijken of dat ook conform de NORA gebeurt. We hebben namelijk vanuit de grote overheidprogramma's geen aanvragen gehad om zo'n PSA te bekijken, anders dan van de Omgevingswet (en dat kwam meer vanuit BZK, dan vanuit het programma zelf). Voorstel is om de leden van de Gebruikersraad in te zetten om in hun eigen domein te kijken welke grote programma's er lopen en hen te vragen te kijken in hoeverre de PSA's van die programma's zich verhouden tot toepassing de NORA. Op deze manier krijgen we via de leden van de Gebruikersraad (die een domein vertegenwoordigen) een beeld van de programma's en de wijze waarop die programma's de NORA toepassen.

Gevraagde actie leden Gebruikersraad: Als je tegen komt dat er een nieuw programma start, hoe ga je dan kijken of dat voldoet aan jouw domein architectuur en de NORA? Dan kan je een beroep doen op de NORA-reviewgroep. Er zijn op dit moment al 3 personen beschikbaar die dat doen en zij kijken dan met jullie mee hoe zo'n startarchitectuur wordt ontworpen. Eric en Nadeem gaan bij het rondje langs de velden na hoe men vanuit de CIO's zicht is op de toepassing van de NORA in de verschillende domeinen.

De leden van de Gebruikersraad vinden dit een goede denklijn. Rinus Braak van DICTU geeft aan dit onderwerp al vaker besproken te hebben. Met name hoe ga je de NORA nu implementeren, i.p.v. dat het een papieren tijger blijft. Hoe kan je architecten daarbij helpen. Dus hij vindt dit ook een goede denklijn en denkt dat dit initiatief een grote vlucht kan nemen als dit goed wordt gecommuniceerd en iedereen op eigen benen kan gaan staan. Met name als het gaat om de vertaalslag, want daar hebben de collega's vaak de meeste moeite mee. NORA zou je ook als advies voorafgaand aan een BIT toets kunnen laten doen. Dus je kan het ook formeler insteken.

Onderwerpen en Inzet NORA 2021 (ter besluitvorming)

In de notitie "Onderwerpen en inzet NORA 2021" (PDF, 129 kB) wordt ingegaan op de inzet van NORA op de thema’s in 2020, wordt terug gekeken naar de woordwolk van juni 2019 en zal een voorstel worden gedaan voor de onderwerpen waarop NORA zich in 2021 gaat richten. De discussie zal gaan over welke zaken prioriteit moeten krijgen en of we nog de juiste dingen aan het doen zijn, die aansluiten op het visiedocument “Opzet en werking NORA Gebruikersraad”. De discussie zal de input zijn voor de beslisnotitie van november en het jaarplan 2021.

Hierbij wordt akkoord gevraagd voor:

• EUR 120.000 van het door-ontwikkelingsbudget 2021 toe te wijzen aan de afronding van onderwerpen die reeds in 2020 waren gestart;
• EUR 60.000 van het door-ontwikkelingsbudget 2021 toe te wijzen aan nieuwe ontwikkelingen (de aansluiting op Regie op Gegevens en Common Ground) en aan nieuwe NORA-reviews;
• EUR 20.000 van het door-ontwikkelingsbudget 2021 als reserve aan te houden.

En aan de volgende onderwerpen in 2021 de meeste aandacht te besteden:

• Samenwerking met beleid c.q. afstemming op beleidskaders
• Afstemming op de Gemeenschappelijke Overheidsarchitectuur (GO)
• Afronden thema Toezicht Inspectie Opsporing en Handhaving (TIOH)
• AI en Algoritmen
• Aansluiting op Regie op Gegevens (RoG)
• Samenwerking met gemeenten c.q. afstemming met Common Ground
• NORA-reviews
• Nieuwe thema’s, zoals Transparantie en Openbaarheid

Besluit: De Gebruikersraad gaat akkoord met het voorstel en wordt de notitie bij deze vastgesteld.

Gebruikersdag NORA

Op 10 november wordt een Gebruikersdag NORA georganiseerd. Zolang de coronaregels het toelaten, wordt dit een hybride bijeenkomst, waar maximaal 30 personen fysiek aanwezig kunnen zijn. De rest van de genodigden kunnen de bijeenkomst op digitale wijze volgen (via een link met Microsoft Teams. De Gebruikersdag wordt gehouden bij de VNG in Utrecht en staat mede in het teken van het 15 jarig bestaan van NORA. De twee andere onderwerpen zijn: NORA thema’s en hun verbanden en NORA principes.

Verslag en actiepuntenlijst

• Verslag zie NORA Gebruikersraad/2020-06-04
• Actiepuntenlijst 17 september 2020 (PDF, 87 kB)

Het verslag wordt vastgesteld, met dank aan de opsteller. De actiepuntenlijst wordt doorgenomen en de nieuwe actiepuntenlijst zal in de stukken van de volgende vergadering staan en tevens via mail aan de deelnemers worden verstrekt

W.v.t.t.k.

• Voorraadagenda (PDF, 170 kB)

• NORA Principes en Thema’s (Eric Brouwer, stand van zaken)

Tijdens de Gebruikersraad van juni 2020 is besloten meer budget vrij te maken voor de verder ontwikkeling van de NORA principes naar basiswaarden voor dienstverlenng. Omdat dit een impact zal hebben op het kennismodel van de NORA, de Basis Principes (BP’s) en de Afgeleide Principes (AP’s) wil NORA Beheer geeft graag elke Gebruikersraad een up-date van de ontwikkelingen, zodat iedereen op de hoogte is en blijft. Op dit moment is een werkgroep bezig de architectuurprincipes concreter te maken en te koppelen aan het 5-laags model.

Tevens is NORA Beheer bezig met de thematrekkers om te bezien in hoeverre de diverse thema’s raakvlakken hebben met elkaar, om er zo voor te zorgen dat meer inzicht ontstaat en synergie kan plaatsvinden bij de toepassing van thema’s Deze twee onderwerpen zullen ook aan de orde komen tijdens de Gebruikersdag op 10 november.

• API strategie (Eric Brouwer, stand van zaken)

Eric Brouwer zal in het kader van “NORA als body of knowledge vanuit een nationaal perspectief” de stand van zaken toelichten op het gebied van API. Tijdens de Gebruikersraad van 17 september 2019 hebben Paul Zeef en Frank Terpstra een toelichting gegeven op de API strategie, waarbij zij vroegen om input van de architecten uit de NORA Familie om het hoofdstuk architectuur uit de API strategie verder in lijn te brengen met NORA en waar nodig uit te breiden. En wanneer de API design rules inderdaad op de PTOLU lijst komt te staan is dit nieuws om te verspreiden binnen de NORA community. Daarnaast vroegen zij om mee te werken aan de doorontwikkeling van de API strategie. De Gebruikersraad vond dat een goed idee. Inmiddels is er community van professionals uit overheidsorganisaties (o.a. GEONOVUM) die al API’s gebruiken en/of publiceren, zowel als (overheids)organisaties die zich nog aan het oriënteren zijn op het gebruik van API’s.Tevens is op NORA online het thema API opgenomen, dat inmiddels wordt beheerd door de Werkgroep Architectuur van het Kennisplatform API’s De kosten voor de verbinding met de NORA zijn separaat gefinancierd vanuit het programma Implementatie Ondersteuning API Strategie van BZK.

ACTIE secretaris: Onderwerp API op de agenda van februari 2021 in overleg met Paul Zeef

• CORA heeft haar procesmodel uitgebreid met werkprocessen. Voor meer informatie zie persbericht CORA (PDF, 173 kB)

• Rinus Braak zou graag een agendapunt op de voorraadagenda willen zetten: Beweging van Parameter vs. zero trust. Diensten en sevices en emty omgevingen zijn aan het kantelen naar Zero Trust omgevingen. IAM identy georiënteerd. Wordt waarschijnlijk een groot thema volgens Rinus.

ACTIE secretaris: op de voorraadagenda zetten en contact opnemen met Rinus

• Paul Zeef geeft aan dat dat programma Regie op gegevens is bezig met een referentiearchitectuur die m.n. het onderdeel 'Delen van je gegevens met derden' onder vertrouwen probeert op een nette manier inzichtelijk te maken wat daarvoor nodig is en vanuit een bedrijfsmatige proceskant te beschrijven. Zodat alle partijen die daarmee aan de slag willen een handvat te bieden en ook de vertaling naar standaarden en de techniek op gang te houden. Paul stelt zich voor dat er een consultatieronde komt over deze referentiearchitectuur. Hij zal de communities bij de NORA (m.n. de gegevenskant) hierbij proberen te betrekken.

Afsluiting met borrel

De voorzitter dankt iedereen voor de aanwezigheid bij deze hybride vergadering en sluit om 17.30 uur de vergadering met de wens aan iedereen voor een goede gezondheid in deze Coronatijden.

Nederlandse Overheid Referentie Architectuur.

Interoperabiliteit is het vermogen van organisaties (en hun processen en systemen) om effectief en efficiënt informatie te delen met hun omgeving

Een beschrijving van een complex geheel, en van de principes die van toepassing zijn op de ontwikkeling van het geheel en zijn onderdelen.