Ontwikkeling vijflaagsmodel
De laatste jaren groeit de behoefte om de analyse van architecten beter te kunnen delen en bespreken met “niet-architecten,” zoals beleidsmedewerkers, projectleiders en ambtenaren die de dienstverlening moeten besturen of uitvoeren. Dit komt met name door de snelle ontwikkeling van informatiesystemen via een Agile / Scrum aanpak waarbij de directe interactie met de diverse stakeholders bij het vraagstuk een grotere rol is gaan spelen. De NORA speelt op deze behoefte in door het klassieke negenvlaksmodel (plus twee) zo rechtstreeks mogelijk te verbinden met de diensten waar burgers, bedrijven en ook ambtenaren mee te maken hebben.
Verband tussen negen vlakken en vijf lagen[bewerken]
Het verband tussen het negenvlaksmodel en hetvijflaagsmodel is als volgt uitgewerkt:
.
Doel en draagvlak van de modellen[bewerken]
Met beide modellen kan je (complexe) vraagstukken op een systematische manier uiteenrafelen, zodat meer zicht komt op knelpunten en oplossingsmogelijkheden.
Daarmee kan goed richting worden gegeven aan veranderingen die projectmatig worden aangepakt.
De praktijk is echter dat architecten regelmatig niet goed betrokken zijn bij de verander-projecten.
Onder meer, doordat diverse beleidsmedewerkers ze niet begrijpen.
Of dat architectuur-producten onvoldoende toegevoegde waarde leveren voor niet-architecten.
Als een architect een PSA aanlevert van ca. 75 pagina’s die volop met kennis en ervaring is gevuld, dan nog zijn er weinigen onder ons die dat zullen lezen of daar vrolijk van worden.
In zo’n geval zit die architect als het ware in een ivoren toren z’n werk te doen, terwijl er op de binnenplaats een feestje plaatsvindt.
Het vijflaagsmodel is bedoeld om met een PSA in enkele pagina’s het vraagstuk en de kaders voor mogelijke oplossingen te kunnen beschrijven, zodanig dat alle stakeholders het kunnen begrijpen.
Ook degenen die niet de specifieke taal van de architecten spreken.
Zolang een model goed voorziet in de behoefte aan het gebruik ervan, ligt het voor de hand om het te blijven hanteren.
Vanuit NORA Beheer werken we vooral met het vijflaagsmodel, omdat dat model meer compleet is en de interactie met niet-architecten beter ondersteunt.
Overeenkomsten en verschillen[bewerken]
Het vijflaagsmodel bouwt voort op de indeling van het 9-vlaksmodel naar Business (processen), Informatie (gegevens) en Techniek (applicaties en netwerken). In navolging van Europese architectuur, is het vijflaagsmodel uitgebreid met een aspect dat vanuit architectuur vaak als een vaststaand gegeven werd beschouwd, te weten de grondslagen: wet- en regelgeving en beleid. Een transparante relatie tussen enerzijds de oplossing van een vraagstuk en anderzijds de (wettelijke) grondslagen daarvoor, is echter met name van belang wanneer we diensten van de overheid gaan digitaliseren en de verantwoording via computers gaat verlopen. Bij analyses blijkt regelmatig dat een aanpassing van grondslagen kan helpen een goede oplossing te realiseren. Het advies daartoe kan op basis van het vijflaagsmodel beter worden onderbouwd. Verder neemt het vijflaagsmodel de dienst aan de burger c.q. het bedrijf als uitgangspunt, waar het 9-vlaksmodel vooral gericht is op de “business” van de betrokken organisatie(s). Door de structuur van het 9-vlaksmodel (de matrix-indeling) ontstaat bij de toepassing al snel veel detaillering: de relaties tussen de vlakken worden vanuit elk vlak apart beschreven, met alle herhalingen van dien. Bij het vijflaagsmodel worden die relaties daarom juist in 1e instantie buiten beschouwing gelaten en wordt de focus eerst gelegd op de gezamenlijk bepaalde kaders en uitgangspunten. De detaillering komt pas daarna, bij het invullen van de Architectuur Principes. Het opstellen van een PSA via het vijflaagsmodel verloopt op een Agile werkwijze en is een gezamenlijke inspanning van alle stakeholders die daardoor in ca. 6 weken doorlooptijd (of ca. 3 maanden in een meer complexe situatie) een breed gedragen kader kan opleveren. Hierdoor prikkelt een aanpak via het vijfslaagsmodel om dienstverlening en samenwerking te verbeteren.
Hoe verhouden de 9 vlakken zich tot het vijflaagsmodel?[bewerken]
Voor elk vlak geven we aan waar het past binnen het vijflaagsmodel:
De drie vlakken van de Bedrijfsarchitectuur:
- Organisatie (wie) is onderdeel van de Organisatie-laag en moet duidelijk maken op welke wijze welke organisaties betrokken zijn bij de betreffende dienst.
- Producten en Diensten (wat) is onderdeel van de Organisatie-laag en moet duidelijk maken welk resultaat wordt opgeleverd aan de burger of het bedrijf. Het opleveren van een product wordt daarbij ook gezien als een dienst.
- Processen (hoe) is onderdeel van de Organisatie-laag en moet duidelijk maken welke gezamenlijke processen de betrokken organisaties hebben afgesproken om de betreffende dienst te kunnen leveren conform de afgesproken kwaliteitseisen.
De drie vlakken van Infomatiearchitectuur:
- Medewerkers en Applicaties (wie) is gesplitst in 2 delen: Medewerkers is onderdeel van de Organisatie-laag en moet duidelijk maken welke delen van de gemeenschappelijke processen handmatig worden uitgevoerd, terwijl Applicaties onderdeel is van de Applicatie-laag en duidelijk moet maken welke delen van de gemeenschappelijke processen geautomatiseerd (digitaal) worden uitgevoerd.
- Berichten en Gegevens (wat) is gesplitst in 2 delen: Berichten is onderdeel van de Applicatie-laag en moet duidelijk maken welke gegevens tussen wie worden uitgewisseld, terwijl Gegevens onderdeel is van de Informatie-laag en duidelijk moet maken welk soort gegevens van belang zijn bij de betreffende dienst en welke relaties tussen die soorten gegevens van belang zijn.
- Informatie-uitwisseling (hoe) is onderdeel van de Netwerk-laag en moet duidelijk maken hoe (via welke IT-infrastructuur) de berichten worden uitgewisseld.
De drie vlakken van Technische architectuur:
- Technische componenten (wie) is onderdeel van de Netwerk-laag en moet duidelijk maken uit welke onderdelen de IT-infrastructuur bestaat (zoals servers en netwerken).
- Gegevensopslag (wat) is onderdeel van de Applicatie-laag en moet duidelijk maken welke gegevens in welke registraties (databases e.d.) zijn opgenomen.
- Netwerk (hoe) is onderdeel van de Netwerk-laag en moet duidelijk maken via welke netwerken de gegevensuitwisseling plaatsvindt.
Architectuur bij design door de stakeholders[bewerken]
IDEE: Is het mogelijk om stakeholders online een vragenlijst te laten invullen en dat ze dan een overview krijgen van wat ze nodig hebben en hoe het vijflaagsmodel er voor hun proces uit ziet (qua opzet zoals de PSA generator van het Onderwijs-domein)?