Opslagformaten: verschil tussen versies

Uit NORA Online
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
kGeen bewerkingssamenvatting
k (voorkeursformaten)
(27 tussenliggende versies door 7 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{Concept|}}
__NOTOC__
__NOTOC__
<div class="themapagina">
[[Image:Opslagformaten.png‎|thumb|300px|right|]]
==Wat is een 'opslagformaat'? ==
Het opslagformaat van digitale informatie is het formaat oftewel de structuur waarin die informatie is opgeslagen op een gegevensdrager.
De digitale duurzaamheid en de digitale toegankelijkheid van digitale informatie is sterk afhankelijk van het formaat waarin het is opgeslagen. Gangbare opslagformaten van tekstverwerkingsprogramma's bijvoorbeeld verouderen vrij snel. Daarom worden tekstdocumenten vaak gearchiveerd in PDF/A (Portable Document Format Archivable), een relatief stabiel en op duurzame toegankelijkheid gericht opslagformaat. Ook ODF (Open Document Format) is een geschikt formaat voor duurzame toegankelijkheid van tekstdocumenten.


====Wat is een 'opslagformaat'? ====
==Waarom zijn opslagformaten van belang?==
Het opslagformaat van digitale informatie is het formaat oftewel de structuur waarin die informatie is opgeslagen op een gegevensdrager.
Informatie heeft vele verschijningsvormen, van tekstdocumenten tot spreadsheets, van webpagina's tot e-mail en van databasebestanden tot digitale plattegronden en kaarten. Bij elke categorie horen specifieke opslagformaten, vaak gericht op het bewerken en/of actueel houden van informatie.
Maar gearchiveerde informatie wordt juist ongewijzigd bewaard, als digitaal bewijs van het handelen van een organisatie en de daarbij gebruikte informatie. Daarnaast wordt gearchiveerde informatie vaak langdurig bewaard waardoor het risico bestaat dat het formaat waarin het is opgeslagen na verloop van tijd niet meer gelezen kan worden door veranderingen van programmatuur en apparatuur. Dat leidt ertoe dat men gearchiveerde informatie bij voorkeur opslaat in een gestandaardiseerd en voor iedereen beschikbaar formaat, dat maximaal lang beschikbaar blijft en dat bovendien beter past bij het ongewijzigd bewaren van informatie dan bij het bewerken van informatie.  


De digitale duurzaamheid en de digitale toegankelijkheid van digitale informatie is sterk afhankelijk van het formaat waarin het is opgeslagen. Gangbare opslagformaten van tekstverwerkingsprogramma's bijvoorbeeld verouderen vrij snel. Daarom worden tekstdocumenten vaak gearchiveerd in PDF-A, een relatief stabiel en op duurzame toegankelijkheid gericht opslagformaat.
<br clear="all" />


====Wat is nodig?====
<div id="Functies" style="overflow:hidden;">
Informatie heeft vele verschijningsvormen, van tekstdocumenten tot spreadsheets, van webpagina's tot e-mail en van databasebestanden tot digitale plattegronden en kaarten. Bij elke categorie horen specifieke opslagformaten, vaak gericht op het bewerken en/of actueel houden van informatie.<br />
{| style="float:left; background-color:#E5F0F9; margin-right:8px; border:none; width:250px"
Maar gearchiveerde informatie wordt juist ongewijzigd bewaard, als digitaal bewijs van het handelen van een organisatie en de daarbij gebruikte informatie. Daarnaast wordt gearchiveerde informatie vaak langdurig bewaard waardoor het risico bestaat dat het formaat waarin het is opgeslagen na verloop van tijd niet meer gelezen kan worden door veranderingen van programmatuur en apparatuur. Dat leidt ertoe dat men gearchiveerde informatie bij voorkeur opslaat in een gestandaardiseerd en voor iedereen beschikbaar formaat, dat maximaal lang beschikbaar blijft en dat bovendien beter past bij het ongewijzigd bewaren van informatie dan bij het bewerken van informatie. PDF/A is zo'n formaat.
|-
!Direct aan de slag
|-
| style="border:none; padding:5px 0 7px 0; margin-right:0px; vertical-align:top; height:510px" |
Met welke wettelijke- en beleidskaders moet je rekening houden? Welke aanknopingspunten zijn er vanuit architectuur naar principes, bouwstenen en standaarden waarmee je een vliegende start kunt maken?


====Tekstdocumenten====
Relevant beleidskader: 
Voor te gebruiken opslagformaten van primair op tekst gebaseerde documenten is een Handreiking beschikbaar. Dit is de {{Bestand met info|NOiV_handreiking_open_documentstandaarden1.pdf|Handreiking open documentstandaarden voor de overheid}}.
: → [http://archiefwiki.org/wiki/Artikel_26_Archiefregeling_2009 Archiefwiki over Artikel 26 van de Archiefregeling 2009: Algemene eisen aan opslagformaten voor digitale archiefbescheiden.]


Voorbeelden in de categorie waarop de handreiking zich richt zijn: rapporten, memo’s, brieven, formulieren en presentaties. Deze documenten kunnen eventueel grafische afbeeldingen, multimedia content of interactieve elementen bevatten. Deze staan hierbij steeds in dienst van de tekst (de handreiking is dus niet bruikbaar voor alleen afbeeldingen zoals foto's en bouwtekeningen en evenmin voor geografische oftewel ruimtelijke informatie).
Informatie over specifieke opslagformaten:
: → {{bestand met info|NOiV_handreiking_open_documentstandaarden1.pdf|NOiV-handreiking (tekst)documentformaten}}
: → {{bestand met info|Bewaren_van_email.pdf|Testbed Digitale Informatie over bewaren van e-mail}}
: → [[Geo-standaarden|Geo-formaten]]


De handreiking gaat uit van drie standaard opslagformaten: ODF, PDF/A-1 en PDF 1.7. Daarnaast gaat de handreiking ewr van uit dat men bij het werken met documenten vijf stadia kan onderscheiden. Per stadium is de geschiktheid van de genoemde opslagformaten anders. Door vast te stellen in welk stadium een document zich bevindt, kan uit de genoemde formaten een verantwoorde keuze worden gemaakt.
Onderstaande norm geeft aanwijzingen voor de conversie van records van het ene format naar het andere en de migratie van records van de ene hardware- of softwareconfiguratie naar de andere:
: → [[NEN-ISO_13008|13008:2012]]
|-


De onderscheiden stadia zijn in de praktijk niet altijd opeenvolgend. Het eerste stadium omvat de creatie van een document. In het tweede stadium werken meerdere personen of organisaties samen aan een document. Stadium drie betreft de uitwisseling van documenten. Er worden dan geen wijzigingen in het document aangebracht. In het vierde stadium wordt het document gepubliceerd voor het gebruik door een breder publiek. Tot slot worden documenten gearchiveerd.
|[[Image:puzzelstuk.png|250px]]
|}
<div id="Functies" style="overflow:hidden;">
{| style="float:left; background-color:#E5F0F9; margin-right:8px; border:none; width:250px"
|-
!Samen leren & zoeken
|-
| style="border:none; padding:5px 0 7px 0; margin-right:0px; vertical-align:top; height:510px" |
Diverse organisaties hebben kennis van opslagformaten, vaak vanuit een sectorspecifieke focus. Binnen het [http://www.den.nl/pagina/511/netwerk-digitaal-erfgoed Netwerk Digitaal Erfgoed] hebben de vijf  ‘hubs’ [http://www.beeldengeluid.nl/ Beeld en Geluid], [http://www.dans.knaw.nl/ DANS], [https://www.kb.nl/ KB], [http://www.nationaalarchief.nl/ Nationaal Archief] en [http://www.cultureelerfgoed.nl/ RCE] bijvoorbeeld (ook) specifiek kennis over audio- en videoformaten, wetenschappelijke formaten, formaten voor publicaties, overheidsinformatieformaten resp. cultuurerfgoedformaten.


====Geo-informatie====
De volgende organisaties houden zich (ook) bezig met (duurzame) opslagformaten:
Geo-informatie is de term voor informatie met een ruimtelijke component oftewel locatiegegevens. Geografische kaarten en ruimtelijke plannen zoals bestemmingsplannen zijn opgebouwd uit geo-informatie. Maar het belang van geo-informatie gaat verder. Een vaak genoemde ervaringsregel is dat 80% van alle informatie een ruimtelijke component heeft. Dat betekent dat deze informatie, van regelgeving tot bodemgeschiktheid en van subsidies tot percentages ouderen in een wijk, te koppelen is aan een locatie. Bijvoorbeeld een adres, een wijk, een gemeente of een plek langs een weg. Dergelijke voorbeelden noemen we een ruimtelijke component. Vertaald naar een locatie kan dit daadwerkelijk op een kaart, met een GIS of een navigatiesysteem in beeld worden gebracht.
: → [https://lijsten.forumstandaardisatie.nl/ Forum Standaardisatie]
: → [http://www.ncdd.nl/ NCDD]
: → [http://www.den.nl/ DEN]
: → [http://www.openpreservation.org/ OPF]
|-
|[[Image:gereedschap.png|250px]]
|}
{| style="float:left; background-color:#E5F0F9; margin-right:8px; border:none; width:250px"
|-
!Meer informatie & Contact
|-
| style="border:none; padding:5px 0 7px 0; margin-right:0px; vertical-align:top; height:510px"  |
Zie:
: → [http://www.nationaalarchief.nl/home/onderwerpen/informatiebeheer-archiefvorming/digitaal/voorkeursformaten Richtlijn voorkeursformaten] van het Nationaal Archief


Door niet-geo-informatie te koppelen met een locatie, dus met geo-informatie, kan men dergelijke van oorsprong niet-geo-informatie ruimtelijk analyseren (waar wonen veel ouderen? en passen de openbaar vervoervoorzieningen ter plekke daar voldoende bij? en waar is de bodem geschikt of minder geschikt voor het bouwen van een nieuwe woonwijk?). Daarnaast kan men niet-geo-infomatie combineren met andere niet-geo-informatie als het mogelijk is beide informatiesoorten met elkaar te verbinden op basis van gemeenschappelijke locatiegegevens. Op die manier is geo-informatie zelfs bruikbaar voor het analyseren van louter administratieve informatie (op bijvoorbeeld correlaties).
Voor meer informatie over dit thema:
: → Contact: [mailto:contact@nationaalarchief.nl contact@nationaalarchief.nl]
: → Contact: [mailto:nora@ictu.nl nora@ictu.nl]
|-
|[[Image:contact.png|250px]]
|-
|}
<div style="float:left; margin-right:2px; max-width:380px" class="themapagina">


Tenslotte wordt geo-informatie steeds vaker gebruikt om overheidsinformatie op kaartmateriaal af te beelden en zo visueel te presenteren. Dat gebeurt zowel bij dienstverlening aan burgers en bedrijven (waar in mijn wijk vind ik welke voorzieningen; bij een aanvraag op een kaart aangeven waarop de aanvraag betrekking heeft) als bij het beheren van de openbare ruimte als het ontwikkelen en uitvoeren van beleid (ruimtelijke plannen, milieu- en omgevingsrecht).
</div>


Bij dit - in belang toenemend - gebruik van geo-informatie is het duurzaam toegankelijk opslaan ervan een belangrijke factor, ook omdat de aard van geo-informatie relatief complex is en het opslaan en bewaren ervan specifieke opslagformaten vereist. Wat daarbij helpt is dat er al veel is gestandaardiseerd in de wereld van geo-informatie. Er is een [http://www.geonovum.nl/onderwerpen/geo-standaarden/raamwerk-van-geo-standaarden Raamwerk van geo-standaarden] beschikbaar. Dat raamwerk helpt overheidsorganisaties om de juiste set standaarden te kiezen voor een goed werkende geo-informatievoorziening. Een uitgebreid overzicht van standaarden voor het toegankelijk en uitwisselbaar maken en houden van geo-informatie staat op de [http://www.geonovum.nl/wegwijzer/standaarden Wegwijzer geo-standaarden] van het kennisinstituut [http://www.geonovum.nl Geonovum]. Geonovum ontwikkelt en beheert veel van die standaarden. Verschillende van die standaarden staan ook op de Pas-toe-of-leg-uit-lijst van het Forum Standaardisatie. Zie [[Geo-standaarden]] en dan doorklikken.


Zie ook (op de website van Geonovum):
* [http://www.geonovum.nl/onderwerpen/geo-standaarden/algemeen-geo-standaarden Geo-standaarden algemeen] met links naar Europese en internationale standarden en naar een Nederlandse NEN-norm (NEN 3610);
* [http://www.geonovum.nl/onderwerp-artikel/geo-nora NORA dossier Geo-informatie].


====Meer documentatie====
<noinclude>{{Duurzame Toegankelijkheid voet}}</noinclude>
* [http://www.edavid.be/davidproject/teksten/Richtlijn4.pdf Standaarden voor bestandsformaten], een document van het Belgische Expertisecentrum [http://www.edavid.be eDavid];
*{{Bestand met info|Bewaren_van_email.pdf|Van digitale vluchtigheid naar digitaal houvast: Bewaren van e-mail}}.
[[categorie:Digitale Duurzaamheid]]
[[categorie:Bestaand materiaal Digitale Duurzaamheid]]
 
 
====Redactie en contact====
De redacteuren van deze pagina zijn Jan Möller van het ministerie van I&M en Adrie Spruit (medewerker van ICTU en KING).
 
Reacties in de vorm van vragen, aanvullingen, andere verbetersuggesties of zelfs eigen materiaal kunnen naar [mailto:adrie.spruit@ictu.nl adrie.spruit@ictu.nl] met een c.c. naar [mailto:architectuur@ictu.nl architectuur@ictu.nl].

Versie van 13 nov 2017 10:00

Opslagformaten.png

Wat is een 'opslagformaat'?[bewerken]

Het opslagformaat van digitale informatie is het formaat oftewel de structuur waarin die informatie is opgeslagen op een gegevensdrager. De digitale duurzaamheid en de digitale toegankelijkheid van digitale informatie is sterk afhankelijk van het formaat waarin het is opgeslagen. Gangbare opslagformaten van tekstverwerkingsprogramma's bijvoorbeeld verouderen vrij snel. Daarom worden tekstdocumenten vaak gearchiveerd in PDF/A (Portable Document Format Archivable), een relatief stabiel en op duurzame toegankelijkheid gericht opslagformaat. Ook ODF (Open Document Format) is een geschikt formaat voor duurzame toegankelijkheid van tekstdocumenten.

Waarom zijn opslagformaten van belang?[bewerken]

Informatie heeft vele verschijningsvormen, van tekstdocumenten tot spreadsheets, van webpagina's tot e-mail en van databasebestanden tot digitale plattegronden en kaarten. Bij elke categorie horen specifieke opslagformaten, vaak gericht op het bewerken en/of actueel houden van informatie. Maar gearchiveerde informatie wordt juist ongewijzigd bewaard, als digitaal bewijs van het handelen van een organisatie en de daarbij gebruikte informatie. Daarnaast wordt gearchiveerde informatie vaak langdurig bewaard waardoor het risico bestaat dat het formaat waarin het is opgeslagen na verloop van tijd niet meer gelezen kan worden door veranderingen van programmatuur en apparatuur. Dat leidt ertoe dat men gearchiveerde informatie bij voorkeur opslaat in een gestandaardiseerd en voor iedereen beschikbaar formaat, dat maximaal lang beschikbaar blijft en dat bovendien beter past bij het ongewijzigd bewaren van informatie dan bij het bewerken van informatie.


Direct aan de slag

Met welke wettelijke- en beleidskaders moet je rekening houden? Welke aanknopingspunten zijn er vanuit architectuur naar principes, bouwstenen en standaarden waarmee je een vliegende start kunt maken?

Relevant beleidskader:

→ Archiefwiki over Artikel 26 van de Archiefregeling 2009: Algemene eisen aan opslagformaten voor digitale archiefbescheiden.

Informatie over specifieke opslagformaten:

→ NOiV-handreiking (tekst)documentformaten (PDF, 1,3 MB)
→ Testbed Digitale Informatie over bewaren van e-mail (PDF, 1,34 MB)
→ Geo-formaten

Onderstaande norm geeft aanwijzingen voor de conversie van records van het ene format naar het andere en de migratie van records van de ene hardware- of softwareconfiguratie naar de andere:

→ 13008:2012
Puzzelstuk.png
Samen leren & zoeken

Diverse organisaties hebben kennis van opslagformaten, vaak vanuit een sectorspecifieke focus. Binnen het Netwerk Digitaal Erfgoed hebben de vijf ‘hubs’ Beeld en Geluid, DANS, KB, Nationaal Archief en RCE bijvoorbeeld (ook) specifiek kennis over audio- en videoformaten, wetenschappelijke formaten, formaten voor publicaties, overheidsinformatieformaten resp. cultuurerfgoedformaten.

De volgende organisaties houden zich (ook) bezig met (duurzame) opslagformaten:

→ Forum Standaardisatie
→ NCDD
→ DEN
→ OPF
Gereedschap.png
Meer informatie & Contact

Zie:

→ Richtlijn voorkeursformaten van het Nationaal Archief

Voor meer informatie over dit thema:

→ Contact: contact@nationaalarchief.nl
→ Contact: nora@ictu.nl
Contact.png

Houdt in dat informatie vindbaar, interpreteerbaar en uitwisselbaar is.

Betekenisvolle gegevens.

Betekenisvolle gegevens.

Een beschrijving van een complex geheel, en van de principes die van toepassing zijn op de ontwikkeling van het geheel en zijn onderdelen.

NORA is gebaseerd op bestaand overheidsbeleid (Nationaal en Europees) en op de instrumenten die in het kader van dat beleid zijn ontwikkeld, zoals wetten, regelgeving, Kamerstukken en bestuursakkoorden.

Overgenomen van "https://www.noraonline.nl/index.php?title=Opslagformaten&oldid=23841"