PSA (Project Startarchitectuur)

Deze pagina is een concept. Reacties via nora@ictu.nl of tekstvoorstellen in de wiki zijn welkom.

Alle pagina's over PSA: 140210 ICTU - Handleiding PSA.pdf Handleiding PSA ICTU ICTU Handleiding voor het maken van een PSA.pdf NORA PSA format.odt NORA-format van een PSA - versie 6 juni 2023 def.pdf NORA-handleiding voor het opstellen van een PSA - versie 6 juni 2023 def.pdf NORA-handleiding voor het opstellen van een PSA.odt PSA (Project Startarchitectuur) PSA (Project Startarchitectuur) PSA (Project Startarchitectuur)/Sjabloon PSA (Project Startarchitectuur)/Sjabloon principes PSA (Project Startarchitectuur)/Sjabloon standaarden PSA voorgelegd aan Architectuurraad GDI/DO

Een Project StartArchitectuur (PSA) is een document dat als hulpmiddel bij een project wordt ingezet om veranderingen te faciliteren. De PSA richt zich daarbij op kaders die op een project van toepassing zijn en de impact van deze kaders op de beoogde verandering.

De PSA is een belichaming van daadwerkelijk werken onder architectuur. De PSA maakt concreet wat architectuur voor een project betekent.

Waarom een PSA?

Het is de bedoeling dat alle betrokkenen met een PSA de essentie van een project snel kunnen doorgronden. Dit maakt de PSA – samen met de PID – een belangrijk document dat inzicht geeft in de implicaties van de door het project te realiseren resultaten. Daarbij dient de PSA twee hoofddoelen:

1. Ondersteuning van besluitvorming bij het starten van het project (gericht op adviseurs en beslissers).
2. Kaderstellend en richtinggevend voor architecten en ontwikkelaars tijdens de uitvoering van het project.

Met een PSA maak je daardoor een vliegende start en voorkom je dat het project op verrassingen stuit, waarvan de informatievoorziening in meest brede zin later last kan krijgen.

Voor elke stakeholder levert een PSA iets op:

• Een bestuurder heeft met een PSA alle ‘ins’ en ‘outs’ beschikbaar om een verantwoord besluit te nemen over een project.
• De projectmanager kan met een PSA, aan de hand van kaders en randvoorwaarden, richting van een project duidelijk maken. Dit geeft inzicht in de oplossing waar aan gedacht wordt en welke consequenties (en risico's) er aan gekozen voorstellen vastzitten. Dit vergemakkelijkt de uitvoering.
• De professionals kunnen met een PSA gerichter aan de slag om concrete, passende oplossingen voor te stellen die passen in de PSA; werken onder architectuur.

De PSA zorgt er uiteindelijk voor dat een solution-architectuur opgesteld kan worden die aansluit op de wensen van gebruikers.

Overigens is een PSA bij het Rijk verplicht voor grote projecten met een ICT-component vanaf €20 miljoen en met een publiek afbreukrisico. Een PSA is zeker ook zinvol voor kleinere projecten.

Wat mag je van een PSA verwachten?

Een PSA ondersteunt besluitvorming met:

• • Een beschrijving van de beoogde verandering op hoofdlijnen.
• De analyse en beschrijving van de kaders en randvoorwaarden van het project (o.a. visie en strategie van de organisatie, architectuurvisie afspraken, relevante delen van de enterprise en/of domein-architectuur, principes, richtlijnen, standaarden en normen) die richting geven aan de oplossing die een project gaat realiseren en schetst de implicaties ervan voor de oplossing.
• Een schets van de context en afbakening van de oplossing en de samenhang met bestaande en te realiseren generieke diensten, voorzieningen en bouwstenen (alle drie lagen van het negenvlaksmodel dus, inclusief beheer & beveiliging). Het nut van gebruik en inzet van generieke diensten, voorzieningen en bouwstenen wordt hiermede bevorderd.
• Een explicitering van de impact van keuzes t.a.v. de oplossing en verantwoorde onderbouwing van afwijkingen. Zo borgt de PSA dat toekomstvaste en duurzame besluiten worden genomen.
• Sturing aan het ontwerp van de oplossing. Denk aan zaken als: samenhang in informatievoorziening, interoperabiliteit van informatie, herbruikbaarheid van de oplossing en afnemende beheerslasten.

Een PSA kan 'dun' of 'dik' worden opgesteld, afhankelijk van de uitgangssituatie van het project. Sommige projecten starten met een groene weide met slechts enkele globale kaders. Het is dan aan het project om de context, afbakening en impact van keuzes verder uit te werken en af te stemmen. Dan kan een PSA 'dun' zijn, in het ideale geval zo 'dun' dat een samenvatting overbodig is. In andere situaties zijn de wensen en verwachtingen veel verder gespecificeerd en is het landschap waarop aangesloten moet worden complexer. In zo'n situatie kan een 'dikke' PSA nodig zijn.

De PSA beschrijft in elk geval niet de werking van de voorziening en hoe de door de voorziening te leveren diensten worden gebouwd. Dit komt later bij de doorontwikkeling in de solution architectuur aan bod.

Wanneer pas je een PSA bij een project toe?

Een PSA wordt voor de start van een project (in de initiatiefase) ter besluitvorming aangeboden. Opdracht voor het maken van een PSA wordt na het Projectmandaat gegeven, tegelijkertijd met de opdracht voor het maken van een plan van aanpak (PID). De PSA is bedoeld om meer inzicht te geven in de onderbouwing van de business case bij het opstellen van een projectplan/PID. Daarmee is de PSA onderdeel van de PID en voorkom je dat er doublures optreden.

Hoewel in voorgaande gerefereerd wordt aan PRINCE2 als voorbeeld, kan een PSA ook van toepassing zijn bij andere projectmanagementmethoden, zoals Agile.

Wanneer pas je een PSA in een agile omgeving toe?

Een PSA richt zich van oorsprong op projectmatige veranderingen. Toch kan ook in een agile omgeving een PSA zinvol toegepast worden. Ook in een agile omgeving is het nodig om besluitvoring over een of meerdere epics te ondersteunen en om vooraf kaders mee te geven aan de ontwikkeling daarvan. Het veel toegepaste Scaled Agile Frameword (SAFe) spreekt over het zoeken van balans tussen Intentional architecture en emergent design. Een PSA biedt dan het vehikel om die kaders mee te geven die essentieel zijn en vrijheid te behouden waar dat nuttig is.

Hoe ontwikkel je een PSA?

Er zijn verschillende methodieken om architectuur te ontwikkelen; NORA doet geen uitspraken over de te gebruiken methode. Het schrijven van een projectstartarchitectuur maakt een integraal onderdeel uit van het ontwikkelen van een architectuur.

Een PSA wordt in een vroeg stadium van het project gebruikt. Het is in die fase belangrijk om een korte doorlooptijd te hanteren. Door verschillende disciplines te betrekken bij het schrijven van een PSA, wordt de kans op witte vlekken verkleind en zijn alle partijen vanaf het begin aangehaakt.

De opdrachtgever/producteigenaar keurt de uiteindelijke PSA goed. Deze partij kan toezien op naleving van de PSA in vervolgproducten.

Het PSA-sjabloon van NORA helpt de professional snel op weg om een degelijk PSA op te stellen, waarin aan alle relevante aspecten aandacht wordt besteed. Dit sjabloon is samengesteld op basis van PSA's uit verschillende organisaties en geeft als het ware een 'grootste gemene deler' weer. Het basisidee is dat iedere professional het PSA-sjabloon van NORA als uitgangspunt neemt. In de praktijk blijkt dat organisaties weliswaar uitgaan van dezelfde inhoud maar deze op uiteenlopende wijze ordenen. Naast het NORA-sjabloon zijn op de pagina over het PSA-sjabloon ook voorbeelden te vinden van uitgewerkte PSA's en PSA-sjablonen uit de praktijk van verschillende organisaties, die tot uitdrukking brengen dat de inrichting/ordening heel verschillend kan zijn.

Contact

Vragen en suggesties kunnen worden gestuurd naar Bas Kaptijn (ICTU), via nora@ictu.nl.

Een beschrijving van een complex geheel, en van de principes die van toepassing zijn op de ontwikkeling van het geheel en zijn onderdelen.

Interoperabiliteit is het vermogen van organisaties (en hun processen en systemen) om effectief en efficiënt informatie te delen met hun omgeving

Nederlandse Overheid Referentie Architectuur.