Rollen binnen gegevensmanagement
- Onderdeel van
- Thema's
- Contact
- Jaap van den Berg
- jaap.vandenberg@duo.nl
- Status
- Actueel
- Auteurs
Jaap van den Berg (DUO), Wim Stolk (Min. BZK)
Rolbeschrijvingen[bewerken]
De governance wordt in organisatie en overleg georganiseerd. Om dat uit te kunnen voeren is het handig om met vastgestelde rollen te kunnen werken. Deze rollen zijn op hun beurt weer gekoppeld aan de verschillende gegevensmanagement producten die op een andere plek in deze wiki worden beschreven.
Rollen[bewerken]
- Registratiehouder
- Portefeuillehouder gegevensmanagement
- Bronhouder
- Regisseur gegevensmanagement
- Distributeur
- Afnemer
- Architect
- Gegevensmakelaar
- Beheerder register/applicatie specifieke gegevensverzameling
- Ontwikkelaar gegevensverzameling
- Kwaliteitscontroleur
- Functionaris voor de gegevensbescherming (FG)
Naast boven beschreven gegevensmanagement rollen zijn er nog meer rollen te onderkennen die zich bezig houden met gegevens: de wettelijk verplichte rol Functionaris gegevensbescherming (wet AVG) de rol CISO/ Chief Information Security Officer (BIR). Deze rollen worden verder niet uitgewerkt in dit gegevensmanagement thema, maar wel zijn er verwijzingen naar andere NORA pagina's.
Registratiehouder
Omschrijving
De registratiehouder van de brongegevens is politiek aanspreekbaar op kwaliteit en beheer van de gegevens van een bronregistratie. Die registratiehouder is per (basis)registratie verschillend. Indien persoonsgegevens in de registratie voorkomen, is de eigenaar ‘verantwoordelijke’ zoals omschreven in artikel 1d van de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP). Daarnaast is het mogelijk om op lokaal niveau per organisatie interne registratiehouders aan te stellen. Sommige (kern)registraties zijn net zo belangrijk voor de organisatie als een basisregistratie dat zij op hetzelfde niveau kwaliteitseisen stellen aan de registratie, net als de eisen die zij stellen aan de eigenaar van de registratie. Bij kernregistraties kan gedacht worden aan registraties die aanvullend zijn op het primaire proces (e-mailadressen van de burgers of een monumentenregistratie voor een gemeente) of registraties die het primaire proces mogelijk maken (zoals een personeelsregistratie ten behoeve van autorisaties). Van deze kernregistraties kan het dus interessant zijn om een 'eigenaar' aan te wijzen die verantwoordelijk is voor de applicatie en de kwaliteitseisen ten aanzien van de te registreren gegevens.
Doel
...
Hoofdtaken
...
Resultaten
...
Competenties
...
Portefeuillehouder
Omschrijving
De eigenaar en sponsor van het gegevensmanagement binnen de organisatie met handelingsbevoegdheid. Bij voorkeur is de rol zo strategisch mogelijk belegd binnen de organisatie. Bijvoorbeeld op management, directie- of op bestuurdersniveau. De portefeuillehouder geeft invulling aan de besturing en beheersing van het bedrijfsmiddel “gegevens”. Hij zorgt er voor dat de organisatie beschikt over processen die ervoor zorgen dat de gegevens beschikbaar zijn, dat ze correct en op uniforme wijze gebruikt kunnen worden en dat de gegevens voldoen aan de kwaliteitseisen die er aan zijn gesteld. De portefeuillehouder is kader stellend voor de uitvoering van gegevensmanagement.
Doel
Centraal staat het bereiken van een zo groot mogelijke mate van gemeenschappelijk gegevensgebruik tegen het afgesproken kwaliteitsniveau.
Hoofdtaken
- Het laten opstellen van een gegevensbeleid en het uitdragen hiervan;
- Het doen van voorstellen op MT niveau om de ontwikkelingen van gegevensmanagement binnen de organisatie te effectueren;
- Het motiveren, leiden en ondersteunen van het gegevensmanagement competence center;
- Sturen op het afgesproken kwaliteitsniveau.
Contact met
- Regisseur gegevensmanagement
- Functionaris voor de gegevensbescherming
- CISO
- Kwaliteitscontroleur
Resultaten
Betrouwbare gegevensverzamelingen die als onderdeel van de database infrastructuur openstaan voor alle geautomatiseerde systemen en eindgebruikers.
Competenties
Beschikt over een brede kennis en ervaring op zowel informaticagebied als van de totale organisatie, waarbij het diplomatiek kunnen handelen in politieke situaties van belang is.Regisseur gegevensmanagement
De regisseur gegevensmanagement vormt het geweten van de organisatie op het gebied van gegevensmanagement. De rol kan belegd worden bij verschillende gemandateerde functie. De regisseur gegevensmanagement geeft uitvoering aan de door de portefeuillehouder uitgezette lijnen. De regisseur stuurt in opdracht op de processen en oefent daar grip op uit. Hij heeft of krijgt overzicht op de continue interactie tussen alle partijen. Hij weet wat er speelt en heeft inzicht in hoe het werkt, daardoor kan hij effectief interveniëren. Hij is de spin in het web.
Doel
- Samenhangende werking tussen alle rollen in het functiegebied ‘gegevensmanagement’
- Keten netwerken
- Borgen dat gegevens die door de organisatie worden verstrekt of ingewonnen sluitend, gestructureerd en in samenhang worden aangeboden en aangenomen.
Hoofdtaken
- Sturen op en monitoren van activiteiten
- Opstellen planning, afstemmen met distributeur en afnemers hierover
- Kwaliteitscontrole behoefte vaststellen voor portefeuillehouder
- Interveniëren bij proces verstoringen
Contact met:
- Alle relevante betrokkenen
Resultaten
Ongestoorde, betrouwbare uitvoering van zowel de ‘run’ als ‘design’ activiteiten
Competenties
- Sociaal vaardig, in staat conflicten te beheersen en te voorkomen;
- Zodanig ‘bespelen’ van het krachtenveld dat synergie ontstaat waardoor aan de doelstellingen van Gegevensmanagement gewerkt kan worden;
- Diepgaande inhoudelijke kennis van gegevensmanagement zowel binnen als buiten (collega-organisaties) de organisatie;
- Ingevoerd in de eisen die door collega-organisaties aan de organisatie gesteld worden;
- Ingevoerd in de afspraken tussen gegevensmanagement en afnemers;
- Overzicht van het complexe systeem van actoren, probleemaspecten en oplossingsmogelijkheden dat beïnvloed dient te worden;
- Inzicht in de kritische aspecten van het dynamische proces. Het ontwikkelen van ideeën over welke interventies werken en waar die toegepast moeten worden om effect te kunnen sorteren;
- Een grote mate van sensitiviteit voor de dynamiek en de vaardigheid om de thema’s op de juiste wijze op tafel te leggen.
Bronhouder
Omschrijving
De bronhouder is verantwoordelijk voor het inwinnen, actueel houden, opslaan en ter beschikking stellen van de juiste gegevens in een registratie. Onder meer naar aanleiding van ontvangen meldingen is de bronhouder verantwoordelijk voor het borgen van de kwaliteit van de gegevens.
Doel
- Dubbele inwinning van bestaande bestanden voorkomen;
- Efficiënt gebruik van gegevensbestanden mogelijk maken;
- Inzetten van moderne technieken;
- Garant staan voor de kwaliteit van de bron;
- Werkpakketten optimaal in de keten zetten.
Hoofdtaken
- Ontwikkelen en beheren van de voorzieningen nodig om de gegevensmanagement taken uit te kunnen voeren;
- Assembleren van de bestanden tot een organisatie dekkend geheel;
- Assembleren van de eigen objecten met die van andere bronhouders;
- Afhandelen van de meldingen van gerede twijfel volgens onderling afgesproken procedures. De bronhouder bepaalt of de twijfel aanleiding is om de dienstverlening op te schorten;
- Realiseren en bijhouden van de gegevensbestanden;
- Ophalen/definiëren van de kwaliteitseisen van de gegevens in de bron;
- Transitie van gesloten naar ontsloten gegevensbestanden uitvoeren;
- Aanleveren van gegevens aan afnemers;
- Inwinnen, verwerken, afhandelen en verwerken van terugmeldingen;
- Uitvoeren van kwaliteitscontroles;
- Overzicht houden van welke gegevens aan welke afnemers ter beschikking zijn gesteld in lijn met de eigen doelbinding en de afnemersgrondslag om de gegevens te gebruiken.
Contact met:
- Architect
- Distributeur
- Gegevensmakelaar
- Afnemer
- Functionaris voor de gegevensbescherming
Resultaten
- Stabiele, betrouwbare, beheerde gegevensverzamelingen;
- In het geval van verrijking en toevoeging blijft de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de toegevoegde gegevens bij de bronhouder van de toegevoegde gegevens;
- Gegarandeerde en vastgestelde kwaliteit van de gegevens op basis van BIR, Wbp en afgesproken service levels;
- Generalisatie, transformatie, selectie op de gegevens vinden uitsluitend plaats in overleg met de bronhouder;
- Gegevensleveringsovereenkomsten.
Competenties
...Distributeur
Omschrijving
De distributeur ontvangt gegevens van bronhouders en stuurt deze, direct of via generieke voorzieningen zoals gegevensknooppunten door naar afnemers. De distributeur is verantwoordelijk voor de vastlegging van de feitelijke distributie van een gegeven, bijvoorbeeld ten behoeve van het werk van de auditor.
Doel
Het leveren van gegevens aan interne en externe afnemers conform het GLO.
Hoofdtaken
- Onderhouden van contacten en het maken van afspraken met afnemers voor producten, diensten en incidenten;
- Beheren contracten met afnemers;
- Voorlichten over gebruiks- en terugmeldverplichtingen;
- Informatie verstrekken over de beschikbaarheid en kwaliteit van de gegevensset;
- Borgen kwaliteit proces van verstrekken van producten en diensten;
- Verstrekken van gegevens aan afnemers;
- Inlichten van de regisseur over het gebruik van gegevens uit de registraties;
- Onderhouden producten- en dienstencatalogus;
- Accepteren (functioneel) van nieuwe software en releases;
- Doorgeven wensen afnemers aan de registerbeheerder centraal en decentraal ;
- Ondersteunen afnemers.
Contact met:
- Bronhouder
- Register beheerder centraal en decentraal
- Afnemer
Resultaten
Volledig en juist en tijdig leveren van gegevens aan interne en externe afnemers.
Competenties
...Afnemer
Omschrijving
Een afnemer is een overheidsorganisatie of private partij die geautoriseerd is om gegevens van de organisatie af te nemen voor gebruik in de eigen processen. Afname vindt plaats via de distributeur. Bij gerede twijfel over de kwaliteit van de gegevens melden afnemers dit via de distributeur bij de bronhouder.
Doel
Het daadwerkelijk, correct gebruiken van gegevens uit de registraties van ketenpartners zodat invulling gegeven wordt aan het principe “eenmalig vastleggen, meermalen gebruiken”.
Hoofdtaken
- Het afnemen van gegevens en deze conform doelbinding aanwenden voor gebruik in de informatieverzorgende processen binnen de eigen organisatie.
- Bij de bronhouder terug melden van gerede twijfel aan de juistheid van de afgenomen gegevens.
Contact met:
- Distributeur
- Functionaris voor de gegevensbescherming
- Gegevensmakelaar
- Bronhouder
- Architect
Resultaten
Meervoudig gebruik van gegevens door deze herhaald toe te passen binnen de processen van de organisatie.
Competenties
Bij wet aangewezen organisatie die op basis van doelbinding gebruik kan maken van de specifieke gegevens die benodigd zijn om het (beleids)doel te realiseren.Architect
Omschrijving
De architect is een rol of functie die zich bezig houdt met de (ICT-) architectuur van de organisatie. Er zijn veel specialismen binnen de architectuur. Bijvoorbeeld de enterprise-architect, business-architect, informatie-architect, solution-architect, gegevensarchitect, technisch architect. Het is van belang voor gegevensmanagement dat de organisatie een vorm van organisatiebrede gegevensarchitectuur opstelt. Minimaal op generiek architectuurniveau, en afhankelijk van de complexiteit meer specifiek gemaakt naar thema of domein. De architect creëert, implementeert en beheert de architectuur van de organisatie. De architect bepaalt hoe proces/applicatie of gegevens worden gekoppeld of opgeslagen, hoe deze worden gebruikt, geïntegreerd en beheerd door de verschillende toepassingen en tot slot hoe ze worden verwerkt. De architect stelt op strategisch niveau eisen aan de processen, applicaties en gegevens en schetst op hoog niveau een geïntegreerd ontwerp waarmee aan deze eisen voldaan kan worden. Met producten als het gegevenswoordenboek, de gegevenscatalogus voorziet de gegevensarchitect de organisatie van een gemeenschappelijke terminologie. De gegevensarchitect werkt nauw samen met de andere architecten, de gegevensmakelaar en de beheerder van de generieke voorzieningen.
Doel
- Het verkrijgen van een overzicht van de gegevens, die in de organisatie of een deel ervan worden gebruikt en hoe deze worden gebruikt;
- Het verkrijgen van inzicht in de betekenis en samenhang van gegevens, los van specifiek gebruik door functies en afdelingen;
- Het weergeven van de wijze waarop gegevens functioneel en geografisch gedistribueerd zijn;
- Het leveren van een middel om de infrastructuur van gegevensopslag voor nieuwe systemen te kunnen realiseren volgens een planmatige aanpak;
- Het scheppen van een kader waarvan projecten gebruik kunnen maken bij het voortraject van de systeemontwikkeling.
Hoofdtaken
- Opstellen principes, eisen en normen ten aanzien van gegevens (verzamelingen)
- Opstellen geïntegreerd ontwerp
- Adviseren en bijsturen op de inrichting van de interfaces
- Adviseren op en beïnvloeden van projectactiviteiten
- Opstellen streefbeelden, afstemmen met afnemers
Contact met:
- de andere gespecialiseerde architecten
- Gegevensmakelaar
- Functionaris voor de gegevensbescherming
Resultaten
- Gegevensmodellen
- Gegevenswoordenboek
- Streefbeelden
- Methoden en technieken
- Projectadviezen
- Eisen en normen aan gegevens (verzamelingen)
Competenties
- In staat om de systeemontwikkeling te doorgronden zodat hij eisen kan stellen aan de projectmanagementaanpak en het ontwerp;
- Zeer vaardig op het gebied van datamodellering en database ontwerp;
- Heeft het vermogen de architecten te beïnvloeden vanuit het organisatieperspectief;
- De architect stelt normen voor gegevensmanagement, analyseert de huidige situatie, stelt streefbeelden op en geeft projectadviezen die nodig zijn om de kloof tussen de huidige situatie en de gestelde doelen te sluiten;
- Een gerespecteerd gesprekspartner die in staat is om de methoden, de modellering en de aansturing te benadrukken. Technologisch en politiek neutraal, bespraakt en overtuigend.
Gegevensmakelaar
Omschrijving
- De gegevensmakelaar is verantwoordelijk voor het maken, vastleggen en onderhouden van afspraken met gegevensleveranciers en –afnemers (gegevensleveringsovereenkomsten, GLO’s).
- De gegevensmakelaar is intermediair tussen afnemers en in- en externe leveranciers.
- De gegevensmakelaar heeft naast een relatie met de registers en de applicatiespecifieke gegevensverzamelingen een belangrijke relatie met het gegevensmagazijn. In het gegevensmagazijn staan gegevens uit backoffice-applicaties die zelf niet voldoende of niet voldoende snel beschikbaar zijn.
- De gegevensmakelaar kan dit gegevensmagazijn vullen waarna de frontoffice deze kan gebruiken voor raadpleegdoeleinden.
Doel
Een optimaal gebruik van aanwezige gegevens, in overeenstemming met wet- en regelgeving. Hoofdtaken:
- Adviseren bij het inrichten van de werkprocessen voor het raadplegen van registraties. Bijvoorbeeld via een samengesteld gegevensmagazijn.
- Adviseren ten aanzien van de generieke componenten die gebruikt worden bij het ontsluiten van registraties.
- Bewaken en afgeven autorisaties aan gebruikers van de registraties.
- Maken van afspraken met de afnemers en de bronnen over de wijze van leveren.
Contact met:
- Bronhouder
- Architect
- Afnemer
- Distributeur
- Functionaris voor de gegevensbescherming
- Registerbeheerder centraal en decentraal
Resultaten
Een gegevensmakelaar zorgt ervoor dat applicaties in staat zijn gegevens uit te wisselen. Dat doet hij op een zodanige wijze dat applicaties niet van elkaar afhankelijk zijn. Door deze onafhankelijkheid kunnen applicaties los van elkaar evolueren en wordt de impact van wijzigingen in applicaties beperkt. Het betreft de ontsluiting van gegevens richting de frontoffice en de gegevensuitwisselingen tussen backoffice-applicaties en de landelijke voorzieningen (basisregistraties).
Competenties
...Beheerder register/applicatie specifieke gegevensverzameling
Omschrijving
- Implementeren van de (wijzigingen in) gegevensmodellen en solutions die de architect ontworpen heeft.
- In bedrijf nemen en houden van deze modellen en oplossingen met bijzondere aandacht voor onderhoudbaarheid en versiebeheer.
- Monitoren van de continue werking van de gegevens verzamelingen (registers, applicatie specifieke gegevensverzamelingen), consistentiecontroles uitvoeren en actie ondernemen bij afwijkingen of verstoringen.
- Werkt nauw samen met de distributeur.
Doel
Registers zijn centrale gegevensverzamelingen die binnen de organisatie op meerdere plaatsen worden gebruikt, ze zijn door het management als zodanig aangemerkt. Het doel van registers is het mogelijk maken van het breed delen van gegevens, los van de toepassingen waarvoor ze initieel ingewonnen werden. Applicatie specifieke gegevensverzamelingen worden in principe alleen gebruikt voor een beperkt aantal specifieke processen. Het doel van applicatie specifieke gegevensverzamelingen is gegevens voor specifieke doelstellingen ter beschikking te stellen.
Hoofdtaken
- Wijzigen, bewaken en controleren van de vastgelegde en vast te leggen gegevens in de registers/gegevensverzamelingen.
- Randvoorwaarden: eenduidigheid, betrouwbaarheid en volledigheid.
- Ondersteunen, faciliteren en bijsturen van gebruikers bij het gebruik van de registers
Contact met:
- Distributeur
- Architect
- Gegevensmakelaar
Resultaten
...
Competenties
...Ontwikkelaar gegevensverzameling
Omschrijving
Doel
Hoofdtaken
Resultaten
Competenties
...Kwaliteitscontroleur
Omschrijving
De controleur controleert de naleving van procedures, regels en richtlijnen en is verantwoordelijk voor de inhoudelijke kwaliteit van de registers en de datastores (warehouse, lake). De rol van controleur kan worden verdeeld in een domeinspecifieke rol en een organisatiebrede rol:
- Een domeinspecifieke controleur is verantwoordelijk voor het (laten) uitvoeren van onderzoeken die specifiek voor een domein zijn.
- Een organisatiebrede controleur is verantwoordelijk voor het (laten) uitvoeren van controles die over de verschillende domeinen heen lopen.
Doel
Het vaststellen van de mate waarin het geheel van eigenschappen en kenmerken van de gegevens voldoet aan het doel van het gebruik en de verwachting van de afnemer.
Hoofdtaken
Contact met:
- Portefeuillehouder gegevensmanagement
- Bronhouder
- Distributeur
- Ketenpartner
Resultaten
- Data moet inhoudelijk voldoen aan actualiteit, compleetheid, correctheid en uniciteit
- Data moet systeemtechnisch voldoen aan toegankelijkheid, integriteit en performance
- Data moet generiek voldoen aan betrouwbaarheid, tijdigheid, onderhoudbaarheid, begrijpbaarheid, bruikbaarheid, controleerbaarheid, relevantie en vertrouwelijkheid.
Kwaliteitsrapport
Competenties
...Functionaris voor de gegevensbescherming (FG)
Omschrijving
Verwijzing naar bestaande FG functie, binnen of buiten NORA: Binnen de NORA: https://www.noraonline.nl/wiki/ISOR:Functionaris_Gegevensbescherming Buiten de NORA: https://www.autoriteitpersoonsgegevens.nl/nl/onderwerpen/algemene-informatie-avg/functionaris-gegevensbescherming-fg
Doel
Hoofdtaken
- Contact met
- Regisseur gegevensmanagement
- Architect