Sandbox:Actualisatie Kennismodel NORA
Het kennismodel NORA wordt gebruikt om de kennis in deze wiki die hoort bij de referentiearchitectuur te structureren op basis van elementtypen, -eigenschappen en -relaties. Medio 2025 is dit kennismodel geactualiseerd en is het oude kennismodel opgesplitst in meerdere kennismodellen. Daarvoor zijn onderdelen uit het oude kennismodel verwijderd, verhuisd of behouden (evt. gewijzigd).
Op dit moment zijn er verschillende kennismodellen geïmplementeerd in de NORA wiki. Zo bestaan er naast het kennismodel NORA ook het kennismodel Community en Structuur, Forum Standaardisatie (BFS), Regelbeheer, Oud, Sectorregistraties, Beveiliging en Privacy (CIP/ISOR) en Raamwerk Gegevenskwaliteit. Een volledig overzicht van alle kennismodellen en de inhoud daarvan staat op de volgende pagina: Overzicht van kennismodellen.
De kennis die specifiek bij bepaalde inhoud in deze wiki hoort is toegewezen aan een specifiek kennismodel, zodat er makkelijker onderscheid gemaakt kan worden tussen deze kennisonderdelen.
Analyse van het Kennismodel NORA[bewerken]
Het Kennismodel NORA is sinds 2013 telkens gegroeid, om meer kennis en rijkere kennis te kunnen onstluiten. Zo is bijvoorbeeld:
- kennis overgenomen uit andere wiki's, met de eigenschappen en relaties zoals die in die wiki bestonden (bijv. de oude Sectorregistraties en producten van bouwstenen),
- kennis uit rapporten verwerkt (over Europa met Europese bouwstenen er in, Monitor Open Standaarden et cetera)
- de behoefte gegroeid om ook de relaties met groepen en organisaties te modelleren om die overzichtelijk te tonen.
Het gevolg is een wildgroei van het Kennismodel, met onderdelen die niet of minder tot de kern van de referentiearchitectuur behoren. Zo werd het steeds onduidelijker wat precies het kennismodel/metamodel van de NORA is.
In aanloop naar de redesign is daarom in 2024 het Kennismodel geanalyseerd, geschoond, gereorganiseerd en geactualiseerd.
Reorganisatie Kennismodellen[bewerken]
Hoewel we meestal spreken van 'het Kennismodel' van NORA waren er in de praktijk al meerdere Kennismodellen in de wiki noraonline. Een deel is onbewust ontstaan doordat architectuurelementen geïmporteerd werden uit andere wiki's, een aantal zijn bewust apart gezet om kennis uit een specifieke organisatie en vakgebied te modelleren op een manier die zowel aansluit bij het gebruik van de beherende organisatie als noraonline (ISOR (Information Security Object Repository) van Centrum voor Informatiebeviliging & Privacybescherming en Standaarden voor Forum Standaardisatie). Na analyse hebben we besloten om een meer bewuste indeling te hanteren:
- Een Kennismodel waar de kern van de referentiearchitectuur NORA in gemodelleerd is en waarvan we een goede visualisatie beschikbaar stellen. Dit Kennismodel kun je gebruiken als je de referentiearchitectuur wilt doorgronden, om deze over te nemen in je eigen architectuur of alleen de verbanden aan te geven. Het bevat alleen die elementen en eigenschappen die actueel en in gebruik zijn en echt architectuurgerelateerd zijn.
- Een Kennismodel waarin we de relaties tussen de kennis op noraonline en de community noraonline modelleren, dat nodig is om website een goede structuur te geven en relaties te tonen in o.a. het Informatiepaneel onderaan elke pagina. Wat hierin staat is niet direct architectuur-gerelateerd, al proberen we wel om de relaties in lijn te houden met ArchiMate. Dit Kennismodel Community & Structuur kun je gebruiken als je de structuur van de website wilt doorgronden of aanpassen en als je delen daarvan over wilt nemen voor een eigen architectuurwiki.
- Kennismodellen voor kennis die niet binnen de referentiearchitectuur NORA vallen, maar wel via noraonline ontsloten worden.Het doel is hier om bestaande kennis gestructureerd te ontsluiten. Hierbij is het Kennismodel NORA leidend: elementtypes en eigenschappen die daarin al bestaan kunnen niet anders gemodelleerd worden in specifieke kennismodellen en als beide modellen dreigen te botsen wordt het specifieke model niet opgenomen totdat een gedragen oplossing is gevonden (via NORA Beheer en/of de NORA Gebruikersraad).
- Een Kennismodel Oud, waarin architectuurelementen die niet meer actueel en in gebruik zijn worden geplaatst, zolang ze nog nodig zijn voor het tonen van relevante geschiedenis. Denk hier bijvoorbeeld aan de uitgefaseerde Basisprincipes en Afgeleide principes van de NORA, waar nog in veel oudere architectuurdocumenten naar verwezen wordt.
Concreet zijn er voor de reorganisatie en opschoning een aantal acties uitgevoerd om elementtypen, elementeigenschappen en -relaties een juiste plek te geven:
- Het oude Kennismodel Gegevenslandschap van de overheid is verwijderd. Dit Kennismodel bevatte enkel nog verouderde elementtypen, elementeigenschappen en -relaties en is inmiddels vervangen door het Kennismodel Sectorregistraties.
- Kennismodel Community en Structuur is aangemaakt.
- Het Kennismodel Oud is aangemaakt.
- Het Kennismodel Beveiliging en Privacy is behouden, maar met naamswijziging (uppercase).
- Het Kennismodel Raamwerk gegevenskwaliteit is aangemaakt. Hier zitten elementtypen, elementeigenschappen en -relaties in die enkel voor dit specifieke onderwerp worden gebruikt.
Analyse & uitgevoerde acties elementtypen[bewerken]
In de eerste plaats zijn alle elementtypen in de wiki - van alle kennismodellen - geanalyseerd, waarbij er per elementtype is besloten of het verwijderd, verhuisd of behouden (evt. gewijzigd) moest worden. Vervolgens zijn alle elementeigenschappen en -relaties in de verschillende kennismodellen geanalyseerd, waarna er eveneens is besloten of deze verwijderd, verhuisd of behouden (evt. gewijzigd) moesten worden. Dit heeft ertoe geleid dat veel onderdelen zijn herzien en dat er een flinke opschoning heeft plaatsgevonden.
Per elementtype hebben we besloten of deze verwijderd, verhuisd of behouden (evt. gewijzigd) moest worden. In onderstaande tabel zie je alle elementtypen met het kennismodel waar het uit voort komt en wat er precies mee is gebeurd.
| Elementtype | Kennismodel | Transformatie | Actie |
|---|---|---|---|
| Actiepunt | Kennismodel NORA | Er waren geen elementen van het elementtype Actiepunt, ze worden alleen gebruikt middels het Sjabloon:Actiepunt. Elementtype is daarom verwijderd. | Verwijderd |
| Afgeleid principe | Kennismodel NORA | Verouderde inhoud, maar wordt nog wel gebruikt op bepaalde pagina's, dus verhuisd naar Kennismodel Oud. | Verhuisd |
| Afspraak | Kennismodel NORA | Verhuisd naar Kennismodel Oud, zodat we er een betere bestemming voor kunnen vinden. Er zijn namelijk geen elementen van het elementtype Afspraak. Daarbij zijn er geen ‘afspraken’ te vinden op de categorie-pagina. | Vraagteken |
| Applicatieservice | Kennismodel NORA | Dit waren vroeger ‘Productgroepen’. Worden niet meer gebruikt in de wiki en kunnen dus verwijderd worden. | Verwijderd |
| Architectuurprincipe | Kennismodel NORA | Behouden | |
| Aspect van regelbeheer | Kennismodel NORA | Verhuisd naar Kennismodel Regelbeheer. | Verhuisd |
| Basisprincipe | Kennismodel NORA | Verouderde inhoud, maar wordt nog wel gebruikt op bepaalde pagina's, dus verhuisd naar Kennismodel Oud. | Verhuisd |
| Begrip | Kennismodel NORA | Behouden | |
| Beheersmaatregel | Kennismodel NORA | Verhuisd naar Kennismodel Beveiliging en Privacy, ook al wordt het elementtype nauwelijks gebruikt. | Verhuisd |
| Beleidskader | Kennismodel NORA | Behouden | |
| Beveiligingspatroon | Kennismodel NORA | Er waren geen elementen van het elementtype Beveiligingspatroon, ze worden alleen gebruikt middels het Sjabloon:Beveiligingspatroon. Elementtype is daarom verwijderd. | Verwijderd |
| Bouwsteen | Kennismodel NORA | Behouden | |
| Bouwsteen Internationaal | Kennismodel NORA | Behouden | |
| Bron | Kennismodel NORA | Behouden | |
| Dochterarchitectuur | Kennismodel NORA | Dochterarchitectuur is hernoemd naar 'Overheidsarchitectuur' | Behouden |
| Doel | Kennismodel NORA | Het elementtype werd niet gebruikt en is dus verwijderd. De elementeigenschap 'Doel' wordt wel gebruikt binnen het Kennismodel Community en Structuur. | Verwijderd |
| Domein | Kennismodel NORA | Verhuisd naar Kennismodel Oud, zodat we er een betere bestemming voor kunnen vinden. Er zijn namelijk wel 21 Domein-pagina's, gebaseerd op het Sjabloon:Domein. | Vraagteken |
| Drijfveer | Kennismodel NORA | Het elementtype werd niet (meer) gebruikt en is dus verwijderd. | Verwijderd |
| EU Programma | Kennismodel NORA | Verhuisd naar Kennismodel Oud, zodat we er een betere bestemming voor kunnen vinden. Er zijn nog wel 11 elementen van dit elementtype. | Vraagteken |
| Functionaliteit | Kennismodel NORA | Het elementtype werd niet (meer) gebruikt en is dus verwijderd. | Verwijderd |
| Gegevenswoordenboek | Kennismodel NORA | Behouden | |
| Generieke functie | Kennismodel NORA | Behouden | |
| Groepering | Kennismodel NORA | Verhuisd naar Kennismodel Oud, zodat we er een betere bestemming voor kunnen vinden. | Vraagteken |
| Implementatierichtlijn | Kennismodel NORA | Verhuisd naar Kennismodel Beveiliging en Privacy. | Verhuisd |
| Implicatie | Kennismodel NORA | Behouden | |
| Instrument | Kennismodel NORA | Het elementtype werd niet (meer) gebruikt en is dus verwijderd. | Verwijderd |
| Issue | Kennismodel NORA | Het elementtype werd niet (meer) gebruikt en is dus verwijderd. | Verwijderd |
| Kennisgroep | Kennismodel NORA | Het elementtype werd niet (meer) gebruikt en is dus verwijderd. Na de redesign hebben we het elementtype 'Groep' hiervoor. | Verwijderd |
| Kernwaarde | Kennismodel NORA | Behouden | |
| Kwaliteitsattribuut | Kennismodel NORA | Behouden | |
| Kwaliteitsdoel | Kennismodel NORA | Behouden | |
| Maatregel | Kennismodel NORA | Verhuisd naar Kennismodel Regelbeheer. | Verhuisd |
| Modeleerprincipe voor regelbeheer | Kennismodel NORA | Het elementtype werd niet (meer) gebruikt en was aangemaakt om te experimenteren. Dus verwijderd. | Verwijderd |
| Onderwerp | Kennismodel NORA | Het elementtype werd niet (meer) gebruikt en is dus verwijderd. Na de redesign hebben we het elementtype 'Landingspagina' als voorpagina voor een onderwerp. | Verwijderd |
| Organisatie | Kennismodel NORA | Behouden | |
| Persoon | Kennismodel NORA | Het elementtype werd niet (meer) gebruikt en is dus verwijderd. Na de redesign gebruiken we het elementtype 'Gebruiker' hiervoor. | Verwijderd |
| Principe voor regelbeheer | Kennismodel NORA | Verhuisd naar Kennismodel Regelbeheer. | Verhuisd |
| Probleem | Kennismodel NORA | Het elementtype werd niet (meer) gebruikt en is dus verwijderd. | Verwijderd |
| Relatiebeschrijving | Kennismodel NORA | Het elementtype Relatiebeschrijving werd vroeger gebruikt om beschrijvingen bij de relaties tussen privacyprincipes en afgeleide principes te geven. Dit is inmiddels niet meer nodig. | Verwijderd |
| Rijksvoorziening | Kennismodel NORA | Verhuisd naar Kennismodel Oud, zodat we er een betere bestemming voor kunnen vinden. | Verhuisd |
| Semantische intermediair | Kennismodel NORA | Het elementtype werd niet (meer) gebruikt en de bestaande elementen zijn omgezet naar het elementtype 'Organisatie'. | Verwijderd |
| Standaard | Kennismodel NORA | Behouden | |
| StandaardGebruik | Kennismodel NORA | Verhuisd naar Kennismodel Community en Structuur, omdat dit nodig is voor de opname van de MOS-gegevens. | Verhuisd |
| Thema | Kennismodel NORA | Het elementtype werd niet (meer) gebruikt en is dus verwijderd. Na de redesign hebben we het elementtype 'Landingspagina' als voorpagina voor een onderwerp. | Verwijderd |
| Themaprincipe | Kennismodel NORA | Dit zijn principes die misschien kunnen worden opgenomen als architectuurprincipe. Zijn verouderd en er is een uitvraag gedaan wat er mee moet gebeuren. Tijdelijk verhuisd naar Kennismodel Oud. | Vraagteken |
| Uitwerking | Kennismodel NORA | Verouderde inhoud, dus verhuisd naar Kennismodel Oud. | Verhuisd |
| Voorbeeld | Kennismodel NORA | Het elementtype werd niet (meer) gebruikt en is dus verwijderd. | Verwijderd |
| Voorziening | Kennismodel NORA | Behouden | |
| Zichtlijn van regelbeheer | Kennismodel NORA | Verhuisd naar Kennismodel Regelbeheer. | Verhuisd |
| ProductOud | Gegevenslandschap van de overheid | Verhuisd naar Kennismodel Oud. | Verhuisd |
| Sectorregistratie | Gegevenslandschap van de overheid | Verhuisd naar Kennismodel Sectorregistraties. Dit elementtype heeft namelijk zeer specifieke elementeigenschappen, die enkel bij sectorregistraties gebruikt worden. | Verhuisd |
| Beoordeling van aanbesteding | Kennismodel Forum Standaardisatie | Behouden | |
| Extern bestand Forum Standaardisatie | Kennismodel Forum Standaardisatie | Behouden | |
| FS-Standaard | Kennismodel Forum Standaardisatie | Behouden | |
| Beveiligingsprincipe | Kennismodel Beveiliging en Privacy | Behouden | |
| Hoofdstuk normenkader | Kennismodel Beveiliging en Privacy | Behouden | |
| Norm | Kennismodel Beveiliging en Privacy | Behouden | |
| Normenkader | Kennismodel Beveiliging en Privacy | Behouden | |
| Normenkader-aspect | Kennismodel Beveiliging en Privacy | Behouden | |
| Privacyprincipe | Kennismodel Beveiliging en Privacy | Behouden |
Analyse & uitgevoerde acties elementeigenschappen en -relaties[bewerken]
Per elementeigenschap en -relatie hebben we besloten of deze verwijderd, verhuisd of behouden (evt. gewijzigd) moest worden. In onderstaande tabel zie je alle elementeigenschappen en -relaties met het kennismodel waar het voort komt en wat er precies mee is gebeurd.
Visualisatie van het kennismodel NORA[bewerken]
Veel overheidsarchitecturen maken gebruik van ArchiMate als modelleertaal. Deze architecturen hebben dan ook een metamodel op basis van ArchiMate. Het kennismodel van de NORA kun je ook visualiseren met behulp van ArchiMate, door de elementtypen en -relaties te mappen op ArchiMate modelelementen en relaties. Het resultaat hiervan is een metamodel in ArchiMate die gebruikt kan worden om de aansluiting met andere overheidsarchitecturen te vinden.
Kennismodel NORA [OUD] in ArchiMate[bewerken]
In onderstaande view zie je het oude Kennismodel NORA dat tot medio 2025 bestond. In deze view zijn alle elementtypen en elementrelaties die tot dan bestonden gemapt op ArchiMate modelelementen. Tussen [] staat het aantal elementen van ieder elementtype in de NORA wiki dat er op dat moment aanwezig was.
Oude versies van het metamodel NORA in ArchiMate[bewerken]
In onderstaande views zie je oude versies van het metamodel NORA in ArchiMate dat tot medio 2025 bestond.
Metamodel NORA [NIEUW] in ArchiMate[bewerken]
In onderstaande view zie je het nieuwe metamodel van NORA in ArchiMate dat vanaf medio 2025 geldt.
.png)
Metamodel NORA [NIEUW] in UML[bewerken]
Voor de volledigheid is het kennismodel NORA ook als klassendiagram gevisualiseerd, waarbij alle elementeigenschappen die bij elementtypen horen ook zijn gemodelleerd. Daarbij zijn de elementrelaties gemodelleerd.
.png)
19 augustus 2025 10:24:34
3 juli 2025 14:00:47
19 augustus 2025 10:24:34
53
Informatief
