Semantiek/over: verschil tussen versies
k (wetgeving in verbinding eigen kop gegeven.) |
k (M.M.Vos heeft de pagina Semantiek hernoemd naar Semantiek/over zonder een doorverwijzing achter te laten: nieuwe themapagina komt op deze plaats, oude pagina is wellicht later nog nodig bij hernoemen) |
(geen verschil)
| |
Versie van 12 mei 2015 11:28
semantiek'(<Fr.-Gr.), v., 1. leer van de betekenis der woorden;
semantisch bn. bw. -2. de betekenis betreffend.
Direct naar
Het belang van semantiek[bewerken]
De basis voor interoperabiliteit is wederzijds begrip. De betekenis van diensten, gegevens en de woorden die voor de beschrijving daarvan gebruikt worden moet duidelijk zijn. In NORA is dat principe vastgelegd in het Basisprincipe 06: Transparant. Meer specifiek voor geleverde diensten en gegevens is dit nader uitgewerkt in de afgeleide principes AP5: “De dienst is nauwkeurig beschreven” respectievelijk AP17: “Informatieobjecten zijn systematisch beschreven en op passende wijze gemodelleerd”.
Hoe beschrijf je betekenis?[bewerken]
Voor het beschrijven van semantiek zijn er verschillende benaderingswijzen. De algemene betekenis van woorden kan worden opgezocht in een woordenboek of encyclopedie, waarin korte definities van de aangeduide begrippen zijn opgenomen.
In een specifieke context kunnen woorden echter ook een specifieke betekenis hebben. Wordt de betekenis opgenomen in een semantisch model en moet deze vergeleken kunnen worden met die van andere begrippen, bijvoorbeeld met die in het domein van de afnemer of in een wet, dan is aanvullende informatie nodig. Een sinds Aristoteles gebruikelijke methode voor definiëren is het beschrijven van overeenkomsten en verschillen met andere begrippen[1]. Hierbij wordt eerst het naast hogere begrip (generalisatie) benoemd dat de eigenschappen beschrijft die het begrip daarmee gemeen heeft en vervolgens het specifieke kenmerk dat deze specialisatie daarvan onderscheidt van andere.
Zo zou een ingezetene (van Nederland) kunnen worden gedefinieerd als een natuurlijk persoon (generalisatie) met een woonadres in een gemeente in Nederland (verschil met natuurlijke personen die geen ingezetene zijn).
Deze definitie kan worden gemodelleerd door twee relaties naar andere begrippen:
- een relatie 'Specialisatie van' naar 'natuurlijk persoon'.
- een relatie 'heeft woonadres in' (Gerelateerd aan) naar 'Gemeente'.
De twee nieuwe begrippen kunnen op hun beurt ook zo gemodelleerd worden, zodat een semantisch model ontstaat. Als twee verschillende begrippen op die wijze in hetzelfde model gedefinieerd zijn kunnen ze met elkaar vergeleken worden door eerst te zoeken naar een gemeenschappelijke generalisatie. De eigenschappen daarvan hebben de beide begrippen dan gemeen. De paden naar de specialisaties die beide begrippen daarvan vormen leveren de kenmerkende verschillen op.
Vanaf de 19e eeuw is deze definitieleer verder geformaliseerd en uitgebreid in de vorm van de propositie- en de predicatenlogica. Op basis daarvan zijn diverse benaderingen ontstaan voor gebruik in de informatica. Een overzicht van gebruikelijke benaderingswijzen bij het beschrijven van semantiek is te vinden in de Landkaart semantische interoperabiliteit.
Waar vind ik de betekenis van gegevens uit een specifieke sector?[bewerken]
De betekenis van begrippen en gegevens in de diverse sectoren is vastgelegd in diverse vormen van Gegevenswoordenboeken. NORA biedt hiermee een niet uitputtend overzicht. Ontbreekt er één of is het een verouderde versie? Meld dit alstublieft aan architectuur@ictu.nl.
Daarnaast biedt de Stelselcatalogus een ingang naar de meest relevante begrippen van overheidsbeleid en wetgeving die zijn opgenomen in de basisregistraties.
Standaarden bij de beschrijving van informatieobjecten[bewerken]
Om tot meer uniformiteit te komen in de systematische beschrijving van informatieobjecten (afgeleid principe 17) is een handreiking opgesteld. Naast verwijzingen naar standaarden biedt deze handreiking een stappenplan en een overzicht van veelgebruikte metagegevens (ODF-spreadsheet, 25 kB) met gegevensmodel, dat als leidraad kan dienen bij het opzetten van een interoperabele gegevenscatalogus. De metagegevens zijn voorzien van referentienamen en -definities, omdat deze per standaard verschillen. Het model vormt zelf geen standaard, maar combineert metagegevens en relaties uit catalogi inzake semantiek, registratiegegevens en syntax en dekt daarmee de behoefte van zowel raadplegers als ontwikkelaars. De handreiking is niet bindend, maar melding van de reden van eventuele afwijking wordt ten zeerste gewaardeerd ter verdere verbetering en toelichting. In die zin is het 'pas toe of leg uit' principe hier wel van toepassing.
Het begrip informatieobject in AP17 is enerzijds ontleend aan de standaarden voor ongestructureerde gegevens als NEN-ISO 23081 (archiefbescheiden), Richtlijn metagegevens Overheid (RMO) en Overheids Web Metadata Standaard (OWMS). Voor dit onderdeel zijn reeds handreikingen beschikbaar, inclusief de daarbij te gebruiken metagegevens en hun gegevensstructuur. Daarom wordt daarvoor kortheidshalve verwezen naar de standaarden. In AP17 worden onder het begrip informatieobject echter ook de afzonderlijke gestructureerde gegevens verstaan, waarvoor de handreiking vooral is bedoeld.
Wetgeving in verbinding[bewerken]
Het maken van beleid is een complex proces. Bij dit proces zijn veel partijen betrokken en worden veel belangen afgewogen om tot een uitvoerbare vertaling van wet- en regelgeving te komen. Transparantie lijkt soms op gespannen voet staan met het proces om te komen tot de beste afweging van belangen. Transparantie in de vorm van inzicht in samenhang en complexiteit kan een beleidsmaker aan de andere kant helpen om de passende afwegingen te maken met het oog op de belangen van de betrokken partijen.
“Wetgeving in Verbinding” laat zien welke hulpmiddelen en bouwstenen er zijn om wetgeving, beleid en uitvoering met elkaar te verbinden en hoe deze kunnen worden gebruikt.
- ↑ “Definitio fit per genus proximum et differentiam specificam,” Aristoteles, 384 – 322 v. Chr.