Brontekst bekijken van Standaarden

{{Review Kernwaarden banner}}{{Over Standaarden|Contactpersoon=Hans Laagland|Contact=hans.laagland@forumstandaardisatie.nl}}
{{Agenda categorie|Over Standaarden}}{{Nieuwsblok categorie|Over Standaarden}}
__TOC__
==Standaarden==
Een standaard is gedefinieerd in NORA als: '''"{{#show: Standaard (Begrip) | ?Beschrijving}}."''' 

Een standaard:
* is een (elektronisch) document waarin de specificaties of criteria voor een product, dienst of methode zijn vastgelegd;
* wordt vastgelegd binnen een bedrijf, consortium of via een erkende standaardisatie-organisatie (zoals ISO of NEN);
* kent doorgaans een proces waarmee de standaard ontwikkeld, erkend en beheerd wordt.

==Overzichten van standaarden==
* [[Standaarden/overzicht|Alfabetische lijst met alle standaarden in NORA online]]
* [[Bouwstenen en gebruikte standaarden|Gebruik van standaarden in bouwstenen]]
* De [[Lijst Open Standaarden voor Pas Toe of Leg Uit]] overgenomen van het Forum Standaardisatie{{Ref|Voor toelichting: [[Koppeling standaarden van Forum Standaardisatie]]}} is de belangrijkste lijst, waar alle overheden zich aan gecommitteerd hebben. 
* De [https://www.forumstandaardisatie.nl/open-standaarden/lijst/aanbevolen Lijst Aanbevolen Open Standaarden] van het Forum Standaardisatie is een aanvulling, met een minder verplichtend karakter
* [[Standaarden metadatamanagement|Standaarden voor metadata]]
* [https://www.gemmaonline.nl/wiki/Hoofdpagina GEMMA Online] biedt inzicht in [https://www.gemmaonline.nl/wiki/GEMMA_standaardenlijst]
* [https://www.earonline.nl/index.php/Rijksregister_standaarden#Het_Rijksregister_Standaarden Rijksregister standaarden (Enterprise Architectuur Rijk)]
* [http://www.wikixl.nl/wiki/rosa/index.php/Standaarden_onderwijs Standaarden in het onderwijs (ROSA referentiearchitectuur onderwijs)]
* [[Standaarden internationaal]]

==Beleid en Governance Standaarden==
De overheid hecht veel waarde aan het gebruik van standaarden, omdat daarmee de samenwerking en gegevensuitwisseling tussen organisaties wordt vereenvoudigd en bevorderd. Er wordt met name (ook politiek) ingezet op het toepassen van open standaarden. Open standaarden kunnen door alle partijen vrijelijk worden gebruikt, zonder dat door private partijen afgedwongen beperkingen aan het gebruik zijn opgelegd. Dit open standaarden beleid komt voort uit het inmiddels afgeronde [[Actieplan Nederland Open in Verbinding|Actieplan Nederland Open in Verbinding (NOiV)]] en is doorgezet in de uitgangspunten van het kabinet via [[Nationaal Uitvoeringsprogramma Dienstverlening en e-Overheid (NUP)|NUP (Nationaal Uitvoeringsprogramma Dienstverlening en E-overheid)]] en de [[Digitale Agenda.nl]].

Het [https://www.forumstandaardisatie.nl/ Forum Standaardisatie] is ingesteld voor de bevordering van standaardisatie in de uitwisseling tussen overheden onderling en met burgers en bedrijven, en hergebruik van standaarden. Daarvoor worden afspraken gemaakt, zoals welke [[Lijst Open Standaarden voor Pas Toe of Leg Uit|standaarden onder het 'pas toe of leg uit'-beleid]] vallen voor overheden. Het [https://www.digitaleoverheid.nl/nieuws/overheidsbrede-beleidsoverleg-digitale-overheid-obdo/ Overheidsbrede Beleidsoverleg Digitale Overheid (OBDO)] geeft hier op bestuurlijk niveau opdracht voor. Daarnaast worden in domeinen vaak specifieke afspraken gemaakt, zoals in [[NORA Familie|NORA dochters]]. Binnen het Rijk bestaat bijvoorbeeld een [https://www.earonline.nl/index.php/Rijksregister_standaarden#I-standaardisatie_Commissie_Rijksdienst I-standaardisatie Commissie].

Het gebruik van (open) standaarden is daarom binnen de NORA expliciet opgenomen in de [[Bindende Architectuurafspraken]] via het Kwaliteitsdoel [[Uniform (Doel)|KD18 Uniform]] en het Architectuurprincipe [[Standaardiseer waar mogelijk|NAP08 Standaardiseer waar mogelijk]]. Dit is nog verder operationeel uitgewerkt in de 11 implicaties van dit Architectuurprincipe, waaronder [[Gebruik de standaard met het meest specifieke werkingsgebied|IMP034 Gebruik de standaard met het meest specifieke werkingsgebied]] en [[Gebruik een actueel register met standaarden|IMP035 Gebruik een actueel register met standaarden]]. 

NORA werkt nauw samen met Forum Standaardisatie om zo de beschikbare informatie rondom standaarden te delen en actueel te houden. Tegelijk beperken we ons bij het opnemen van standaarden niet alleen tot de standaarden die zijn opgenomen door Forum Standaardisatie (zie [[Beleid en praktijk rond standaarden op noraonline]] voor meer informatie over de keuzes om standaarden op te nemen in de lijsten op noraonline).

Vanuit de NORA willen we projecten helpen bij het vinden van de juiste standaarden (en herbruikbare bouwstenen) voor diensten. Dat doen we allereerst door te verwijzen naar de diverse plaatsen waar overzichten worden beheerd van standaarden, zodat we inzicht krijgen in alle beschikbare standaarden.
Daarnaast proberen we inzicht te geven in welke situaties welke standaarden bij voorkeur worden toegepast. Zo is er een eerste aanzet van een overzicht van de gebruikte standaarden bij bouwstenen, opdat de aansluiting op deze bouwstenen wordt vergemakkelijkt. Ook is een aanzet gemaakt voor hulp bij de aanbesteding van IT, waar de inkoop-functie een belangrijke rol heeft bij het maken van juiste bestek-teksten en inzicht kan krijgen welke standaarden relevant zijn bij aanbesteding van bepaalde veel voorkomende typen producten.

==Verhouding Forum Standaardisatie standaarden en NORA standaarden==
In NORA Online wordt er een onderscheid gemaakt tussen Forum Standaardisatie standaarden en NORA standaarden. Een Forum Standaardisatie (FS) standaard is een standaard op de [https://www.forumstandaardisatie.nl/open-standaarden lijst open standaarden] van Forum Standaardisatie. Daarnaast kent NORA haar eigen beschrijving van standaarden, de NORA standaarden. Daar staan ook standaarden bij die vanuit de onderwerpen van NORA aangedragen zijn en die niet op de lijst open standaarden van Forum Standaardisatie staan. Deze standaarden zijn te vinden op [[Overige standaarden]].

Er is een samenwerking tussen Bureau Forum Standaardisatie (BFS) en de NORA. BFS registreert en beheert de FS-standaarden via een afgesloten deel van NORA Online en publiceert FS-standaarden in NORA Online en op de website van Forum Standaardisatie. Zo hergebruiken we bestaande voorzieningen (bouwstenen). Enkel geautoriseerde medewerkers van Bureau Forum Standaardisatie kunnen de FS-standaarden wijzigen.

===FS:standaarden en NORA standaarden===
1. FS-standaarden zijn te herkennen aan de naamruimte 'FS:', een prefix voor de naam van de standaard. Een voorbeeld die we kunnen gebruiken is de JCDR standaard:
* Forum Standaardisatie registratie van JCDR is: https://www.noraonline.nl/wiki/FS:Jcdr
* NORA standaard van JCDR is: https://www.noraonline.nl/wiki/Jcdr

Ook zie je boven elke FS-standaard in NORA Online een banner met uitleg dat de gegevens over de FS-standaard afkomstig zijn van Forum Standaardisatie.

2. NORA standaarden hergebruiken geautomatiseerd een deel van de informatie uit FS-registraties voor standaarden die ook op de lijst open standaarden staan; dat geldt voor de eigenschappen ‘nut’, ‘werking’, ‘functioneel toepassingsgebied’ of ‘beheerorganisatie’.

3. NORA standaarden hebben weer andere informatie dan FS-standaarden, bijvoorbeeld een extra inleiding en beschrijving over de standaard. Dit kun je bijvoorbeeld zien bij https://www.noraonline.nl/wiki/NPR_2083

4. De FS-standaarden zijn als linked open data herbruikbaar, zie hiervoor https://www.noraonline.nl/wiki/Kennismodel_Standaarden#Hergebruik_via_linked_data. Voor NORA standaarden is hergebruik als linked open data in voorbereiding. 

FS-standaarden en NORA standaarden hanteren ieder een kennismodel, die niet geheel overeenkomen, maar waar we wel hergebruik maken van elkaars eigenschappen. Meer informatie hierover kun je vinden op [[Kennismodel_Standaarden|Kennismodel Standaarden]].

==Tools en tips gebruik (ISO en NEN) standaarden==
Specificaties en informatie over standaarden zijn verkrijgbaar bij de beherende organisatie. Voor NEN en ISO standaarden geldt in de regel dat zij eerst moeten worden aangeschaft voordat zij gebruikt kunnen worden. Voor medewerkers van de Rijksoverheid is de website [https://lees-rijk.nl/ Lees-Rijk] beschikbaar. Hierop worden, naast vakliteratuur, ook NEN en ISO standaarden aangeboden waarvan het gebruik binnen de Rijksoverheid is afgekocht. Dit geldt voor het overgrote deel van de NEN en ISO standaarden uit de NORA-lijsten.

Als medewerker van de Rijksoverheid volstaat het om een account aan te maken. Hierna kan in de catalogus gezocht worden. Let wel: op alle aangeboden informatie en publicaties kunnen auteursrechten rusten. Om deze reden is het niet toegestaan om informatie of publicaties te verspreiden buiten de kring van functionarissen van uw eigen organisatie.

==Nuttige linkjes==
* De [[Gemeenschappelijke Afspraken Berichten]] (GAB) zijn afspraken voor het harmoniseren van veelgebruikte berichtstandaarden, zoals StUF, SuwiML en de Geo-standaarden. Dit project is inmiddels gestopt.
*De [[Procedure aanmelden en wijzigen standaarden Forum Standaardisatie ]] beschrijft de toetsingsprocedure voor de lijsten van open standaarden van Forum Standaardisatie
* Hulp bij [[aanschaf]] en het toepassen van de geschikte standaarden.
* Tool om te kijken of je internetverbinding, e-mail en website voldoen aan moderne internetstandaarden: [https://www.internet.nl/ internet.nl]
* Meting gebruik standaarden informatieveiligheid door Bureau Forum Standaardisatie: [https://forumstandaardisatie.nl/metingen/informatieveiligheidstandaarden IV-meting]
[[Categorie:Over Standaarden]] [[Categorie:Over Elementtypes]]
* Drie inzichten van een Internationale bijeenkomst over Interoperabiliteit:   1. Standaarden en specificaties worden soms op verschillende wijzen geïnterpreteerd.   2. Standaarden ontwikkelen zich continu.   3. Gemeenschappelijke testfaciliteiten zijn noodzakelijk, en niet alleen om de complexiteit en het dubbele werk bij de verschillende projecten en programma’s te verminderen. Lees meer over [https://nictiz.nl/app/uploads/2022/10/ICThealth_nr5_2022_60-61.pdf Testen op interoperabiliteit als logisch uitgangspunt]

==Volledigheid en Actualiteit van Standaarden==
De standaarden in de NORA worden beheerd door een gezamenlijke inspanning van het BFS en NORA Beheer. De standaarden die worden vastgesteld door het Forum Standaardisatie worden beheerd door het BFS en alle andere standaarden door NORA Beheer (in afstemming met het BFS). Hans Laagland van het BFS is de algemene contactpersoon voor standaarden.<br>
Het beheer omvat onder meer:
* nieuwe standaarden beschrijven (metadateren) en publiceren;
* oude standaarden laten uitfaseren;
* de relaties aangeven tussen [[Bouwstenen en gebruikte standaarden]] (dat wordt jaarlijks actueel gehouden op basis van de [[Monitor Open Standaarden]]);
* op termijn: inzicht geven bij welke functionaliteiten welke standaarden bij voorkeur worden toegepast.
Over het gebruik en beheer van de door het Forum Standaardisatie vastgestelde standaarden wordt [https://www.forumstandaardisatie.nl/ publiekelijk verantwoording afgelegd].

'''De volledigheid is 100%''' wat betreft de standaarden van de pas-toe-of-leg-uit lijst van het FS, want die worden direct in de NORA bijgehouden door het BFS.
Daarnaast zijn er ook standaarden in de NORA opgenomen die niet op de PTOLU-lijst zijn vermeld. Die standaarden worden opgenomen op verzoek van gebruikers van de NORA of vanuit de beschrijving van architecturen.

'''De actualiteit van de opgenomen standaarden is hoog''' en dat meten we af aan de voorziene c.q. nog door te voeren wijzigingen in de standaarden.<br>
Sinds begin 2023 houdt het BFS de standaarden real-time bij in de NORA.
Daarnaast zijn bij NORA Beheer geen openstaande verzoeken tot wijziging van standaarden.

{{DisplayReferences}}