Workshop kennismodel/2013-10-16
Bijeenkomst op woensdag 16 oktober 2013, locatie: ICTU, Den Haag. .
Olv Marc Lankhorst werd op 16 oktober 2013 een workshop georganiseerd over het Kennismodel NORA.
Onderwerpen[bewerken]
De focus van de workshop is tweeledig: Is het NORA-kennismodel een goede "sluitsteen" tussen de dochters? En voldoet het aan de ArchiMate-standaard?
Aanwezigen[bewerken]
- Jeffrey Gortmaker (KING gemeenten, basisgemeente)
- Wiekram Tewarie (katern Beveiliging, UWV)
- Jaap van der Veen (katern Beveiliging, Belastingdienst)
- Jacques Verdaas (MARIJ/EAR)
- Peter Bergman (MARIJ/EAR)
- Bram Gaakeer (ROSA (Referentie Onderwijs Sector Architectuur))
- Miriam van der Plas (PETRA, Provincie Flevoland)
- Freddie Muller (Waterschapshuis)
- Erwin Oord (ArchiXL, beheerder verschillende architectuur-wiki's)
- Remco de Boer (ArchiXL)
- Saco Bekius (katern Verbinden, Belastingdienst)
- Maarten van der Veen (Bureau Forum Standaardisatie)
- Willem Kossen (KARWEI, BKWI)
- Eric Brouwer (NORA beheer, ICTU)
- Jasper van Lieshout (ICTU)
- Joris Dirks (NORA beheer, ICTU)
- Marc Lankhorst (BiZZdesign)
Verhinderd[bewerken]
- Arnoud Quanjer (GEMMA/Basisgemeente, KING)
- Arjan van Dijk (Stadgenoot)
- Carlos Gorsira (Politie, via Helen Burger)
- Arianne de Man (IPO)
- Ben Binnendijk (MinJus DJI)
- Norbert van Dijk (Logius)
- Jaap van den Berg (DUO)
- Bart Dekker (JustID)
Uitleg ArchiMate en interessante ontwikkelingen[bewerken]
Marc Lankhorst heeft aan het begin van de bijeenkomst een uitleg gegeven over de stand van ArchiMate. Zie bijlage[1].
In een werkgroep van het ArchiMate Forum binnen The Open Group is een extensie voor risk management in ontwikkeling voor ArchiMate 2.0. Deze zou van nut kunnen zijn voor het beveiligingskatern van NORA en zal waarschijnlijk sterk op de Motivatie-extensie van ArchiMate 2.0 gebaseerd worden. Een te verwachten nieuwe versie van de bestaande ArchiMate core en extensies zal backwards compatible zijn met de bestaande versie.
Twee bronnen worden aangeraden: de ("pocket guide ArchiMate 2.0"[2]) en NAF’s “ArchiMate in de praktijk”[3] (gratis downloadbaar) met good practices.
Discussie over het NORA kennismodel/ArchiMate[bewerken]
Algemeen[bewerken]
In de discussie over elementen in het NORA kennismodel was er terughoudendheid bij het uitwerken van een grote hoeveelheid elementen; zou NORA hiermee niet te 'vol' worden? De werkgroep zal terughoudend proberen te zijn.
Drijfveren (drivers) en Doelen (goals)[bewerken]
Drijfveren en Doelen in het NORA kennismodel sluiten aan bij ArchiMate (driver resp. goal). Overigens worden zij in NORA nog nauwelijks ingevuld en ook bij dochters lijken deze niet gebruikt te worden. Er volgt discussie over de relatie tussen beleidsuitspraken en drijfveren en doelen. De conclusie is om zowel drijfveren als doelen te ontlenen aan verschillende bronnen, zoals wetten, beleidsdocumenten, kamerbrieven etc. Die bronnen bevatten (vele) beleidsuitspraken. In drijfveren en doelen worden de relevante beleidsuitspraken geciteerd, onder verwijzing naar de bron.
Principe, requirement en constraint[bewerken]
Het concept Principe in NORA komt een-op-een overeen met het ArchiMate-concept principe/principle, waarmee algemene, breed geldige uitspraken over de architectuur worden gedaan. De basis- en afgeleide principes kunnen inderdaad, zoals al is gebeurd, als specialisatie van het algemene concept principe in ArchiMate worden gemodelleerd.
Het ArchiMate-concept eis/requirement is bedoeld als een concrete vertaling van een generiek principe voor bijvoorbeeld een project of dienst. De conclusie is daarom principe te behouden en daarbij specifieke en positief geformuleerde eisen (gewenste functionaliteiten) die invulling geven aan het principe, als eis/requirement te positioneren in het kennismodel.
Het ArchiMate concept inperking/constraint komt nog niet voor in het NORA kennismodel. De conclusie is om het er in op te nemen en te beschouwen als een implementatierichtlijn of standaard. Zie ook hierbeneden.
Implicaties[bewerken]
De uit het voorgaande voortvloeiende conclusie is dat implicatie een relatie is naar te realiseren eisen/requirements, binnen bepaalde inperkingen/constraints. De implicatie zelf is geen beschrijving van de eisen en inperkingen.
Standaard[bewerken]
De conclusie is om standaarden primair te beschouwen als het ArchiMate-concept inperking/constraint op een te realiseren architectuuronderdeel/bouwsteen (dat functioneel gezien volgt uit een of meer eisen/requirements). Voorbeeld: de eis is hergebruik van bron- en basisregistraties. De toepassing van Digikoppeling als standaard beperkt daarbij de ontwerpruimte voor koppelvlakken tot WUS en ebMS. Misschien dat dit niet in alle gevallen werkt en dat de standaard soms ook als een specialisatie van de eis moet worden gepositioneerd.
Bron[bewerken]
Bron een los element in het kennismodel, te relateren aan alle andere elementen. Maakt geen onderdeel uit van ArchiMate, maar dat is geen bezwaar. Te specialiseren in: wetten, standaarden, beleidsdocumenten. Ook stakeholders (die nu ontbreken in het kennismodel) kunnen soms als bron beschouwd worden.
Bouwsteen[bewerken]
Voorstel is om ‘bouwsteen’ ArchiMate-compliant te maken door dit element te definiëren als een groepering van diensten, contract(en), eigenaar en beheerder en te koppelen aan ArchiMate-element product. Ook de GEMMA gebruikt dit om NUP-bouwstenen te modelleren.
Stakeholder[bewerken]
In NORA worden stakeholders niet genoemd, in ArchiMate wel. Stakeholders kunnen ook worden gezien als een specialisatie van Bron (nu niet in ArchiMate; zie hierboven).
In de basisprincipes wordt vaak geïmpliceerd dat de stakeholders bestaan uit burgers en bedrijven. Ook binnen de overheid zijn er echter stakeholders, zowel in de politiek-bestuurlijke wereld als in de uitvoering. Gezien dit belang is het goed om nader te overwegen stakeholder toch op te nemen, mede opdat zij zichzelf in de geproduceerde content herkennen. Dit soort informatie (over belangen e.d.) kan echter wel gevoelig liggen.
Begrip[bewerken]
Begrip komt in ArchiMate niet letterlijk voor. Een voor de hand liggende mogelijkheid is om begrip te koppelen aan meaning in ArchiMate, zoals bijv. ook in de AIDA wordt gedaan om het semantisch model van de AWBZ te beschrijven. Een andere mogelijkheid is om in het NORA kennismodel dit en andere elementen (bijv. bron) op te nemen, los van ArchiMate, voor zover deze vooral een rol spelen in de wiki (verbinding met externe bronnen).
Werkingsgebied, toepassingsgebied[bewerken]
Deze begrippen zijn opgenomen in de begrippenlijst en worden toegepast als eigenschap van andere elementen, waarmee ze specifiek kunnen worden verklaard of aan kunnen wijzen waar ze van toepassing zijn. Om te zorgen voor een praktische, overzichtelijke reeks waarden, zal een waardenlijst voor beide eigenschappen ingericht worden.
Workshops[bewerken]
In drie groepen is naar specifieke dochters/een katern gekeken om te zien hoe ArchiMate hier toegepast kan worden.
GEMMA[bewerken]
Jeffrey Gortmaker presenteerde ‘de Basisgemeente’, een referentie-architectuur die een vernieuwing van GEMMA beheerst. De Basisgemeente bevat een eigen (nieuwe) set principes die aangeven wat de architectuur moet kunnen doen. Daarnaast wordt een set gemeentelijke generieke uitvoeringstaken, beschreven in bedrijfsfunctiemodellen en procesmodellen.
Zie ook bijlage: Bestand:Kennismodel GEMMA basisgemeente.pdf
ROSA[bewerken]
Zie Bestand:Verslag kennismodel ROSA tov Archimate.pdf[4].
Beveiliging[bewerken]
In deze workshop is een vergelijking gemaakt tussen het NORA kennismodel en de modellen en structuur van het dossier Normenkader IB. Conclusies:
- Ook in het dossier is een hiërarchie (van drijfveren -> doelen -> beheersmaatregelen en functies) zichtbaar. Soms kunnen uitspraken direct vertaald worden. Zo is ‘bedrijfscontinuïteit’ te beschouwen als een drijfveer in NORA. ‘Continuiteitsvoorzieningen’ zijn te beschouwen als een product of bouwsteen (groep van eisen/services). De vertaling van alle content vraagt wel om een fijnmazige redactieslag omdat één categorie uitspraken in NORA-termen soms een doel zijn, soms een principe of eis of inperking. Het is dus niet zo dat zo’n categorie uitspraken in het geheel vertaald kan worden naar een categorie in het NORA kennismodel.
- Het begrip norm is in de informatiebeveiliging een verwarrende term, omdat het zowel naar een specifieke norm kan verwijzen als naar standaarden met dezelfde naam (“NEN-norm”).
- Onderzocht moet worden in hoeverre het gebruik van indicatoren, waarmee compliancy getoetst kan worden, specifiek is voor IB. Mogelijk kan het ArchiMate-concept assessment hierbij nog nuttig zijn.
- Om de vertaling te vergemakkelijken wordt er in wezen een niveau aan het IB model tussengevoegd. Nu hangen bijvoorbeeld de voorzieningen en eisen direct aan de drijfveer; in NORA hangen ze aan principes (die dus moeten worden tussengevoegd).
- Verder worden in het beveiligingskatern architectuurpatronen (generieke, herbruikbare structuren) gebruikt om bouwstenen, maatregelen e.d. te beschrijven. Ook hiervoor leent ArchiMate zich goed. Twee mogelijk nuttige voorbeelden voor het beschrijven van architectuurpatronen met ArchiMate zijn:
- De catalogus van Kanaalpatronen uit het project Kanalen in Balans;
- De infrastructuurpatronen van OIAm (voorheen DYA|infrastructuur).
Acties[bewerken]
- Oefenen met concrete voorbeelden, GEMMA, IB, doelenboom doorlopen.
- Aanpassen NORA kennismodel, voorleggen aan GR.
- 1 A4: totale kennismodel: motivational + core ArchiMate. Richting GR.