Functies en services DUTO

Het DUTO-raamwerk is een kennisprodukt dat door het Nationaal Archief is ontwikkeld in co-creatie met informatieprofessionals die werkzaam zijn bij overheidsorganisaties. Op NORA zijn de hoofdlijnen te vinden van het DUTO-raamwerk, de complete versie is te vinden op de website van het Nationaal Archief.

DUTO-functiemodel[bewerken]

Het DUTO-functiemodel bevat alle functies die nodig zijn om de DUTO-processen te ondersteunen. Sommige functies zijn specifiek en ondersteunen slechts één DUTO-proces. Andere functies zijn generiek en ondersteunen meerdere DUTO-processen. Zo maken bijvoorbeeld alle DUTO-processen gebruik van de functie metagegevensbeheer. En maken meerdere processen gebruik van de functie verantwoording. In het DUTO-raamwerk zijn alle modeleisen gekoppeld aan een functie uit het DUTO-functiemodel.

In dit model worden de volgende functies onderscheiden:

ID	Functie	Definitie
F01	Bevriezing	Functie voor het vastzetten/verankeren van informatieobjecten, zodat deze niet meer gewijzigd kunnen worden.
F02	Conversie	Functie voor het omzetten van informatieobjecten in een andere vorm.
F03	Creatie	Functie voor het aanmaken of ontvangen van informatieobjecten. Overkoepelende functie die geldt als trigger voor DUTO-processen.
F04	Inwinning	Functie voor het ophalen van informatieobjecten of gegevens uit een bron. Meestal is dit ophalen uit een (gekoppelde) externe bron. Hier wordt geen ontvangst mee bedoeld.
F05	Maskering	Functie voor het onzichtbaar maken van subjectgegevens (persoonsgegevens) of objectgegevens binnen overheidsinformatie.
F06	Metagegevensbeheer	Functie voor het aanbrengen, wijzigen en actualiseren van metagegevens.
F07	Opname	Functie voor het binnen een informatiesysteem in beheer nemen van informatieobjecten.
F08	Opslag	Functie voor het toewijzen van een locatie aan informatieobjecten, zodat deze daar gevonden kunnen worden.
F09	Publicatie	Functie voor het benaderbaar maken van informatieobjecten.
F10	Representatie	Functie voor het tonen van informatieobjecten.
F11	Toegangsbeheer	Functie voor het autoriseren van toegang tot en bewerken van informatieobjecten.
F12	Uitwisseling	Functie voor het delen van informatieobjecten van machine tot machine of neerzetten op een plaats waar een gebruiker de informatie kan inwinnen.
F13	Validatie	Functie voor het controleren en verifiëren van informatieobjecten op juistheid en volledigheid.
F14	Verantwoording	Functie voor het rechtvaardigen van het beheer en gebruik van informatieobjecten.
F15	Vernietiging	Functie voor het onherstelbaar vernietigen van overheidsinformatie nadat de informatieobjecten zijn vastgelegd en bewaard. N.B. We bedoelen hier met vernietiging: de functie die je inricht voor feitelijke digitale vernietiging van informatieobjecten. Niet te verwarren met het bredere DUTO-proces vernietigen.
F16	Zoeken	Functie voor het zoeken en vinden van informatieobjecten met een index of thesaurus. Of met een ander hulpmiddel dat informatieobjecten vindbaar maakt.

De onderstaande plaat "DUTO-functies per DUTO-proces" geeft visueel weer door welke DUTO-functies ieder DUTO-proces ondersteund wordt. DUTO-functies kunnen in meerdere DUTO-processen voorkomen. De volgorde waarin de DUTO-processen en DUTO-functies in de plaat weergegeven worden, heeft geen gevolgen voor het inrichten van de DUTO-processen. De modeleisen zijn per specifiek DUTO-proces uitgewerkt.

Plaat: DUTO-functies per DUTO-proces

DUTO-services[bewerken]

In de architectuurplaten die de DUTO-processen schematisch weergeven, staan ook services. Dat is omdat er al geruime tijd veel gebruik gemaakt wordt van een service-georiënteerde architectuur (zie: Dossier Service-Georiënteerde Architectuur, 2010). De modeleisen en randvoorwaarden noemen services niet expliciet. Maar services worden wel in de architectuurplaten weergegeven om de DUTO-processen inzichtelijk te maken voor wie een service-georiënteerde architectuur gebruikt.

Een service is een afgebakende prestatie waarmee een dienstverlener voorziet in een behoefte van een of meer dienstafnemers (zie: dienst). Het gaat hierbij niet alleen om de diensten die een organisatie verleent aan externe klanten. Maar ook om diensten die binnen een organisatie verleend worden. Dus ook om momenten waarop een applicatie een bedrijfsproces dient. Een groepering van services vormt een voorziening. Het DUTO-raamwerk maakt geen onderscheid tussen ‘service’ en ‘dienst’.

De architectuurplaten tonen bedrijfsservices en applicatieservices. Er bestaan ook technologieservices, maar dat type service geven de platen niet weer.

Een bedrijfsservice is een dienst die het bedrijfsproces levert aan interne of externe afnemers. En die voorziet in een behoefte (zie: Gemma). Bijvoorbeeld het ter beschikking stellen van overheidsinformatie voor een Woo-verzoek. Of het bewaren en preserveren van overheidsinformatie. DUTO-processen (ondersteund door DUTO-functies) realiseren bedrijfsprocessen op basis van de organisatorische randvoorwaarden. Zie de onderstaande plaat:

Plaat: DUTO-services (bedrijfslaag)

Een applicatieservice is een dienst die door een applicatie (of meerdere applicaties die samenwerken) via een gebruikersinterface wordt geleverd aan gebruikers van een bepaalde functionaliteit. Bijvoorbeeld: een sjablonengenerator maakt op basis van zaakspecifieke gegevens automatisch een tekstdocument aan en slaat dat informatieobject op (zie: Gemma). DUTO-functies leveren applicatieservices aan de hand van de daarbij behorende modeleisen. Zie de onderstaande plaat:

Plaat: DUTO-services (applicatielaag)