Identity & Access Management

Om binnen de overheid c.q. samenleving te komen tot meer eenduidige en gedeelde beelden inzake Identity & Access Management (IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten.), geven we hier onze gezamenlijke visie daarop, met uitleg van de relevante aspecten en begrippen en een visualisatie en beschrijving van hun samenhang. Zo goed als mogelijk zijn ook kaders aangegeven: handvatten om IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. goed op te nemen in het ontwerp van onze dienstverlening. De teksten worden momenteel herschreven op basis van de vele opmerkingen uit de openbare review van najaar 2018.

Identity and Access Management (IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten.) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten.

Aangezien het hier gaat om een wereldwijde onderkende discipline, sluiten we vanuit de NORANederlandse Overheid ReferentieArchitectuur zo veel mogelijk aan op de internationaal gebruikte termen en omschrijvingen via vertalingen in het Nederlands.

Waarom is “Identity & Access Management” voor ons van belang?

IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. is van belang voor de digitale dienstverlening. Niet alleen omdat daardoor persoonlijke dienstverlening kan worden geregeld (gerelateerd aan een identiteit), maar ook om te borgen dat de dienst niet door verkeerde personen wordt gebruikt. En daarbij maakt het in principe niet uit of die dienst wordt geleverd door de overheid of door burgers of bedrijven.

IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. regelt drie belangrijke voorwaarden voor digitale dienstverlening:

1. Identificatie zorgt er voor dat we weten wie je bent (of in elk geval wat een digitale identiteit van je is);
2. Authenticatie zorgt er voor dat we met een bepaalde zekerheid weten dat je ook echt degene bent die je op het internet zegt te zijn;
3. Autorisatie zorgt er voor dat we weten wat je dan mag (al dan niet door een ander gemachtigd), of juist niet mag.

Als iemand een digitale dienst wil afnemen, dan zal de elektronische identificatieHet bekend maken van de identiteit van personen, organisaties of IT-voorzieningen., authenticatieHet aantonen dat degene die zich identificeert ook daadwerkelijk degene is die zich als zodanig voorgeeft: ben je het ook echt? Authenticatie noemt men ook wel verificatie van de identiteit. en autorisatieHet proces van het toekennen van rechten voor de toegang tot geautomatiseerde functies en/of gegevens in ICT voorzieningen goed geregeld moeten worden om de belangen van zowel de dienstaanbieder als de afnemerDe persoon of organisatie die een dienst in ontvangst neemt. Dit kan een burger, een (medewerker van een) bedrijf of instelling dan wel een collega binnen de eigen of een andere organisatie zijn. te borgen.

Hoe pas je “Identity & Access Management” toe?

Toegang tot een bepaalde dienst voor de juiste personen

IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. doe je niet voor de lol, maar omdat je de juiste personen (of systemen) toegang wil geven tot een bepaalde dienst. Ga voor de inrichting dan ook uit van drie basiselementen waarover je helderheid moet geven: De dienst waar je toegang voor gaat inrichten, de afnemers (identiteiten) die toegang moeten hebben en het toegang verlenen zelf. Wat moet je allemaal geregeld hebben zodat een identiteit een dienst snel en gemakkelijk kan afnemen?
Idealiter maak je gebruik van de NORANederlandse Overheid ReferentieArchitectuur Principes en het NORANederlandse Overheid ReferentieArchitectuur Vijflaagsmodel om op gestructureerde wijze zicht te krijgen op wat er moet gebeuren en hoe dat met elkaar samenhangt.
Voor de inhoudelijke vormgeving van IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. kan je gebruik maken van ISO 24760 IM (Identity Management) en ISO 29146 AM (Access Management). Ook het InformatieBetekenisvolle gegevens. Beveiliging Management Framework (ISO 27001) is van belang: dat is de basis van het thema Beveiliging. De BIR en BIO zijn daar op gebaseerd.
Er zijn 2 punten die hierbij aandacht vragen:

1. De ISO-normen zijn door auteursrechten niet publiekelijk te publiceren;
2. Hoe al deze kaders op elkaar zijn afgestemd, is naar ons weten, nog niet nader onderzocht.
   

Maak dus een ontwerp voor IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. waarin onderstaande aspecten zijn opgenomen:

De DienstEen afgebakende prestatie van een persoon of organisatie (de dienstverlener), die voorziet in een behoefte van haar omgeving (de afnemers).

Helder moet zijn wat de dienst inhoudt (AP5): waar is dat beschreven?
Hoe is de dienst ontsloten (AP9): via welke URL kan je die aanroepen?
Welke eisen stelt de dienstaanbieder aan het mogen afnemen van die dienst (AP28)?

Toegang verlenen

Ontwerp functies waarmee de dienstaanbieder kan worden "ontzorgd" bij het nagaan of wel of niet toegang moet worden verleend: als aan alle eisen wordt voldaan die de dienstaanbieder heeft gesteld, dan kan toegang worden verleend. En anders niet.
In de praktijk wordt het toegang verlenen vaak gebaseerd op "wie ben je?" en "wat mag je?". Maar er kunnen ook geheel andere eisen zijn gesteld voor de toegang tot een dienst, en wat moet je dan regelen?
Hoe je dat in de praktijk kan laten werken, lichten we toe bij Toegang verlenen

Voor elk van de vragen die je stelt om te bepalen of je toegang mag verlenen is het antwoord te krijgen met een van de overige aspecten van IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten..

Wie is dit?

Identiteitenbeheer

Op de vraag 'wie ben je?' komt het antwoord van Identiteitenbeheer:

Dit betreft de “levenscyclus” van digitale identiteiten: van (pre)nataal tot (post)mortaal. Het begint met het bepalen (creëren) van een digitale identiteit door bepaalde kenmerken in een registratie op te nemen. Met zo'n digitale identiteit ben je in de digitale wereld te identificeren. Die identiteiten zullen doorgaans betrekking hebben op personen, maar het kan ook gaan om bedrijven, computers, apps of IoT e.d. Het zijn digitale afspiegelingen van zogenaamde "entiteiten". Het wijzigen en beëindigen van digitale identiteiten behoort natuurlijk ook tot de levenscyclus.
Het beëindigen van de digitale identiteit (doorgaans is dat op “non-actief” zetten, opdat het gebruik van de digitale identiteit om historische redenen nog traceerbaar blijft) is een trigger om aan de digitale identiteit toegewezen accounts, bevoegdheden, rechten en voorzieningen e.d. in te trekken.
Hoe we als overheid in Nederland omgaan met het identiteitenbeheer van onze burgers en van andere bewoners op aarde, is toegelicht bij Identiteitenbeheer.

Authenticatie(middelen)beheer

Het ID op zich is niet genoeg, er moet ook nog een bewijs van je ID geleverd kunnen worden, door een authenticatiemiddel. Ook authenticatiemiddelen moeten goed beheerd worden:

Dit betreft de “levenscyclus” van authenticatiemiddelen in relatie tot digitale identiteiten.
Hiertoe regel je enerzijds het ontwikkelen, aanpassen en verwijderen van authenticatiemiddelen in de vorm van "verificatiediensten", die met een bepaalde zekerheid aangeven in welke mate een digitale identiteit overeenkomt met de entiteit waaraan die is toegekend. En anderzijds regel je het toekennen van authenticatiemiddelen aan digitale identiteiten of het intrekken daarvan.
Het betrouwbaarheidsniveau van een uitgevoerde authenticatieHet aantonen dat degene die zich identificeert ook daadwerkelijk degene is die zich als zodanig voorgeeft: ben je het ook echt? Authenticatie noemt men ook wel verificatie van de identiteit. wordt dus bepaald door enerzijds de kwaliteit van de identiteiten(registratie) en anderzijds het daarbij gebruikte authenticatiemiddel.
Onderdelen van het Authenticatie(middelen)beheer zijn uitgewerkt in: Authenticatie in de praktijk en Impact eIDAS voor Nederland

Wat mag ID?

Om toegang te verlenen ben je er nog niet als je weet welk ID toegang vraagt: je moet weten of het ID die toegang ook hoort te hebben. Daarvoor zijn nog twee aspecten van IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. van belang:

Bevoegdhedenbeheer (ook wel Autorisatiebeheer of Access Management genoemd)

We bedoelen hier in elk geval de “levenscyclus” van bevoegdheden, waar vooraf wordt bepaald wat een identiteit mag (of niet mag). Dat kan ook zijn, dat de identiteit door een andere identiteit is gemachtigd om iets te doen.
Hiertoe regel je enerzijds het ontwikkelen, wijzigen en verwijderen van bevoegdheden in de vorm van rollen (roles), regels (rules) en aanvragen (requests), waaraan bepaald gebruik van een dienst of voorzieningen is gekoppeld. En anderzijds regel je het toekennen van bevoegdheden aan digitale identiteiten of het intrekken van die bevoegdheden.
Hoe je kunt omgaan met bevoegdhedenbeheer is toegelicht bij Bevoegdhedenbeheer (inclusief machtigen)

Machtigen

Machtigen wordt gezien als een onderdeel van Bevoegdhedenbeheer.
Geregeld moet worden dat bevoegdheden van een identiteit kunnen worden toegekend of overgedragen aan andere identiteiten en dat dat ook weer kan worden ingetrokken.
Hoe je dat in de praktijk kan regelen, lichten we toe bij Machtigen

IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. voor burgers en medewerkers

Traditioneel zijn er voor IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. twee soorten inrichtingen ontstaan. Eén voor de klantkant (burgers, bedrijven e.d.) en één voor de medewerkers van de organisaties die diensten verlenen aan de klanten. In de praktijk zien we dat de klanten steeds meer betrokken worden in de afhandeling of realisatie van een dienst. Dit zorgt ervoor dat klanten ook in de "backoffice systemen" toegang gaan krijgen.
Bij de overheid zie je deze tweedeling ook. Enerzijds het IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. voor de ambtenaren en anderzijds het IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. voor burgers en bedrijven. Doordat veel wet- en regelgeving in Nederland gericht is op de rollen van mensen, zoals ambtenaar of burger of ondernemer, kan IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. momenteel amper anders ingericht worden dan met zo'n tweedeling. Denk maar aan het gebruik van een BSN als unieke identificatieHet bekend maken van de identiteit van personen, organisaties of IT-voorzieningen. voor een burger bij contacten met de overheid: die BSN mag niet worden gebruikt voor identificatieHet bekend maken van de identiteit van personen, organisaties of IT-voorzieningen. van de ambtenaren en ook mogen private bedrijven die BSN niet gebruiken voor haar medewerkers.

Federatief IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. voor samenwerkende organisaties

Als een organisatie de genoemde aspecten van IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. heeft ingevoerd, dan is het mogelijk om de samenwerking met andere organisaties (waar ook ter wereld) vorm te geven via een federatie van IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten.. Federatie heeft vaak voordelen t.o.v. fusies of andere verdergaande vormen van samenwerking, met name doordat de betrokken organisaties de eigen autonomie daarbij kunnen behouden.
Voor een Federatie is randvoorwaardelijk dat een vertrouwensrelatie wordt verkregen en behouden tussen de betrokken partijen. Generieke diensten (al dan niet geleverd door verschillende partijen), zoals van Identiteiten Service Providers (IsP's), Authenticatie Service Providers (AuthsP's), Autorisatie (AsP's) en Attribuut Service Providers (AttsP's), kunnen de werking van Federatief IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. sterk verbeteren.
Zie voor verdere uitleg: Patroon voor federatie van identity management

Ontwikkelingen waar IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. onderdeel van kan worden

Bij het inrichten van IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. voor jouw organisatie is het goed om rekening te houden met ontwikkelingen die zich wereldwijd afspelen. Het internet houdt immers niet op bij de Nederlandse grens.

Er is een wereldwijd stelsel van afspraken waarbij Nationale paspoorten en andere formele reisdocumenten de wereldburgers in staat stellen zich vrij te bewegen over onze planeet. Willen we vertrouwen kunnen hebben in de digitale identiteiten, dan zullen we ook zo’n soort afsprakenstelsel moeten hebben voor de digitale reizen die we elke dag maken. Anders zullen ondernemers en landen niet op voorhand vertrouwen op die digitale identiteiten (je weet dan immers niet zeker met wie je te maken hebt) en gaan dan extra eigen digitale identiteiten uitgeven die ze zelf wel vertrouwen. Dat is echter omslachtig en zorgt voor het risico dat de burgers te veel digitale identiteiten krijgen, met alle risico’s en gevolgen van dien.

Stel je dan eens voor:

• dat geregeld zou zijn dat iedere Nederlander tenminste één digitale identiteit heeft (het kunnen er dus ook meer zijn) die zodanig betrouwbaar is, dat die daarmee over de gehele wereld, en dus ook in Nederland, digitale diensten van overheden -en zo mogelijk ook van private partijen- kan afnemen;
• dat geregeld zou zijn dat bij die elektronische identiteit ook 1 of meer authenticatieHet aantonen dat degene die zich identificeert ook daadwerkelijk degene is die zich als zodanig voorgeeft: ben je het ook echt? Authenticatie noemt men ook wel verificatie van de identiteit.-middelen beschikbaar zijn waarmee door alle betrokken partijen kan worden geverifieerd of degene die zegt een bepaald iemand te zijn dat ook daadwerkelijk is;
• dat geregeld zou zijn dat van elk van die middelen is vastgesteld welke mate van zekerheid dan bestaat dat die bewering juist is;
• dat geregeld zou zijn dat er (inter)nationale autorisatieHet proces van het toekennen van rechten voor de toegang tot geautomatiseerde functies en/of gegevens in ICT voorzieningen- en machtigingenvoorzieningen beschikbaar zijn die mogen worden gebruikt door zowel publieke als private organisaties;

Als dat allemaal zou zijn geregeld, dan kan elke dienstaanbieder die voor zijn elektronische dienst heeft bepaald met welke zekerheid de identiteit van de dienstafnemer bekend moet zijn, hergebruik (laten) maken van de beschreven IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten.-voorzieningen.
En indien de afnemerDe persoon of organisatie die een dienst in ontvangst neemt. Dit kan een burger, een (medewerker van een) bedrijf of instelling dan wel een collega binnen de eigen of een andere organisatie zijn. van de dienst aan de gestelde eisen voldoet, kan de dienst worden geleverd c.q. afgenomen. In de praktijk zijn we echter nog niet zo ver.

En toch denken we al aan een stap verder ...
Wereldwijd zien we een ontwikkeling waarbij gegevensWeergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat. Het betreft hier alle vormen van gegevens, zowel data uit informatiesystemen als records en documenten, in alle vormen zoals gestructureerd als ongestructureerd niet meer worden gekopieerd van de ene plek (lees: registratie of database) naar de andere plek, maar waar op basis van het stellen van vragen ("Is deze persoon ouder dan 18 jaar?") een antwoord wordt gegevenWeergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat (ja, nee) waarmee een dienstveerlener kan besluiten om een dienst wel of juist niet te leveren. We zien daarbij een stelsel ontstaan van zogenaamde Attribute Service Providers, waar alle gegevensWeergave van een feit, begrip of aanwijzing, geschikt voor overdracht, interpretatie of verwerking door een persoon of apparaat. Het betreft hier alle vormen van gegevens, zowel data uit informatiesystemen als records en documenten, in alle vormen zoals gestructureerd als ongestructureerd- en informatie-uitwisseling voor de dienstverlening mee kan worden geregeld.
Het lijkt mogelijk dat de attributen die relevant zijn voor IAMIdentity and Access Management (IAM) is vrij vertaald het beheer om er voor te zorgen dat de juiste "identiteiten" (denk daarbij vooral aan personen of computers), voor de juiste redenen en op het juiste moment toegang krijgen tot de juiste faciliteiten. straks onderdeel worden van dat stelsel.

Een paar voorbeelden van initiatieven die gebaseerd zijn op deze visie zijn:

• IRMA
• SSI
• DigitalMe

Noot: Het streefbeeld dat we hierboven hebben neergezet lijkt voor sommigen een koele analytische vaststelling, waarbij mogelijk te lichtzinnig over maatschappelijke en morele zaken wordt heengestapt. Zo zijn geen voorbeelden opgenomen van wat mis kan gaan e.d. Denk bijvoorbeeld aan identiteitsfraude, tweedeling in de samenleving door het wel of niet hebben van een formele registratie van een Nederlandse identiteit, of (politieke) misbruik van het systeem van de overheid.
Het is niet de intentie om een koele analytische vaststelling weer te geven, maar juist een pragmatisch beeld wat we als Nederlandse burgers zouden kunnen wensen. Ethiek en risico's zijn daarbij aspecten die altijd belichting nodig hebben.

Momenteel hebben we nog beperkt zicht op welke streefbeelden bestaan bij de overheidsorganisaties. Daarnaast is er vrijwel geen zicht op het groeipad dat die overheidsorganisatieNORA doelt met het begrip 'overheidsorganisaties' zowel op overheden als op semi-overheid- en private organisaties met een publieke taak. willen volgen om hun streefbeeld te realiseren en ook niet welke kaders en voorzieningen zij daarbij hanteren.
Het verkrijgen van zicht op de benodigde eisen, normen, richtlijnen of producten is daarom onderdeel van deze ontwikkeling in de NORANederlandse Overheid ReferentieArchitectuur.

Overzicht van relevante begrippen

Er zijn veel begrippen die te maken hebben met Identity & Access Management: vaak in het Engels, soms in het Nederlands. We hebben een overzicht gemaakt van begrippen die we zijn tegengekomen in onze discussies en in allerlei bronnen: Begrippen IAM

Daarnaast zijn er diverse bronnen waar nog meer begrippen te vinden zijn:

• Bij het thema Beveiliging: Themapatroon identity & access_management
• Een Begrippenlijst vanuit het stelsel van e-toegang voor burgers en bedrijven
• Het ‘Besluit verwerking persoonsgegevens generieke digitale infrastructuur’ voor burgers, met in Hoofdstuk 1 - Artikel 1 de definities
• De Europese richtlijn 910/2014 betreffende elektronische identificatie en vertrouwensdiensten voor elektronische transacties, met in Artikel 3 veel definities t/m die over handtekeningen aan toe

Uiteindelijk streven we er naar dat we niet meer zo'n apart overzicht nodig hebben, maar dat alle begrippen zijn opgenomen in ons Begrippenkader en dat ze daar begrijpelijk zijn omschreven en zo mogelijk ook gevisualiseerd via een plaatje met context. Daarmee sluiten we ook aan op initiatieven als Burgerwoordenboeken: artikel ibestuur:burgerwoordenboeken als participatiedocument