Kennismodel Standaarden

Uit NORA Online
Naar navigatie springen Naar zoeken springen


Deze pagina beschrijft een aspect van het Kennismodel NORA, namelijk hoe standaarden beschreven worden.

Er zijn drie elementtypen die gaan over standaarden in NORA:

  • weergave van de registraties van open standaarden van de Lijst open standaarden van Forum Standaardisatie samen met NORA, volgens het Forum Standaardisatie Kennismodel.
  • aan de standaarden op de lijst van het Forum Standaardisatie, zijn Externe bestanden gekoppeld. Deze bestanden zijn rapporten uit de toetsingsprocedure voor mutaties van standaarden op de Lijst Open Standaarden (bv. Intakeadviezen, Expertadviezen en Forumadviezen).
  • daarnaast kent NORA haar eigen beschrijving van Standaarden. Daar staan ook standaarden bij die vanuit de onderwerpen van NORA aangedragen zijn en die niet op de Lijst Open Standaarden van Forum Standaardisatie staan.

De definitie van een FS-Standaard en Extern bestand Forum Standaardisatie staan beschreven in het FSKM: Forum Standaardisatie Kennismodel

Uitgangspunten: aansluiten bij vocabulaires en Linked Data[bewerken]

Bij NORA gelden algemene uitgangspunten bij het Kennismodel NORA. Daarnaast gaan we bij de registraties van standaarden van Forum Standaardisatie uit van linked data. Om de linked data herbruikbaar te maken, sluiten we net als in de rest van NORA aan op bestaande kennismodellen - bij linked data vaak in de vorm van ontologieën. Voor standaarden hebben we de onderstaande relevante ontologieën. Waar mogelijk sluiten we daarbij aan als de definitie volledig overeenkomt met hoe standaarden beschreven zijn in de lijst van het Forum Standaardisatie.

Ontologie Beschrijving Relevantie
Creative Commons RDF Licentie-gegevens. Geen echte ontologie maar een klein vocabulaire. Omdat de dataset in Creative-Commons is beschreven, kan hiermee de licentie worden uitgedrukt.
Asset Description Metadata Schema (ADMS) Door Europese Commissie beheerde ontologie om herbruikbare overheidsinformatie te delen. In feite een profiel op SKOS, FOAF en DCAT Nuttig voor de metadata van de lijst, in aanvulling op DCAT, dat een aanbevolen standaard is
Standards-Specific Ontology (SSOS) Voor het uitdrukken van standaarden, het gebruik ervan en hun levenscyclus. Gemaakt door ANSI/NISO voor Amerikaanse informatiestandaarden maar prima in Europese context te gebruiken.

Nog in concept.

Industry 4.0 Knowledge Graph Ontology (Voorheen Standards Ontology) Nu in de context van “Industry 4.0” maar bevat specifiek relaties en eigenschappen bedoeld voor het beschrijven van standaarden en de toepassing daarvan Inhoudelijk goede overlap. Lijkt gedragen te worden in een industriële setting.
ArchiMate in RDF Een taal voor uitdrukken van IT- en enterprise-architectuur.

Een nu nog informeel beheerde vertaling van het ArchiMate metamodel, zoals dat ook gecodeerd is in XML in de ArchiMate Exchange File Format, beheerd door The Open Group

Omdat NORA en andere referentie-architecturen gebruik maken van ArchiMate is het nuttig om hierin gegevens uit te drukken. De taal voor Archimate bevat weinig wat specifiek relevant is voor standaarden.
Schema.org Heeft als doel een soort universele ontologie voor zaken uit de werkelijkheid. Heel generiek, maar veelgebruikt in linked data-toepassingen.
Ontology for RFCs Documentatie van RFC's ('de-facto standaarden' van de IETF) en BCP's (Best Current Practices) Is nog in concept, maar waarschijnlijk wel al een goede representatie van hoe standaarden nu al worden gemetadateerd.

Relaties met andere elementen in NORA[bewerken]

Een "FS-standaard" heeft enkel relaties met andere FS-standaarden, met bijlagen en met standaarden zoals ze in NORA beschreven zijn. De standaarden in NORA nemen geautomatiseerd gegevens over uit beschrijvingen van het Forum Standaardisatie waar van toepassing.

Een standaard in NORA kan een 'Realiseert' relatie hebben met een Architectuurprincipe, een Bouwsteen of een Implicatie. Mogelijk wordt dit uitgebreid met de 'Beïnvloedt"-relatie. Net als bij FS-standaarden, kan een standaard in NORA gerelateerd zijn aan een andere standaard, maar ook aan bronnen en generieke functies.

Daarnaast kan bij een standaard aangegeven worden dat het relevant is binnen een Domein, Thema of onderwerp.

Hergebruik via linked data[bewerken]

Alle pagina's worden op verzoek gepubliceerd naar een linked data store (triple store). Deze is benaderbaar via een SPARQL endpoint (https://sparql.noraonline.nl/nora/sparql). Er is ook een query builder beschikbaar om door de gegevens te bladeren: https://data.noraonline.nl.

In het Forum Standaardisatie Kennismodel wordt gezegd van elke eigenschap hoe dit vertaald wordt in RDF, via de eigenschap 'imported from'. De meeste eigenschappen staan in het eigen vocabulaire. Dat is herkenbaar aan de prefix 'fskm' (Forum Standaardisatie Kennis-Model).

Eigenschappen van een FS-Standaard (Forum Standaardisatie Kennismodel)[bewerken]

FS-Standaard heeft de volgende eigenschappen (uitgezonderd relaties) volgens het Forum Standaardisatie Kennismodel (FSKM):

 Imported fromElementeigenschaptoelichtingElementeigenschaptypeElementeigenschapverplichtveldElementeigenschapweergaveExternal formatter uriElementeigenschapmeerderewaardenElementeigenschapgeldigewaarden
Aandachtspuntenfskm:AandachtspuntenBeschrijf de eventuele aandachtspunten voor toepassing van de standaard.TekstonwaarTekstvak onwaar 
Aanmelder  TekstonwaarTekstvak waar 
Aanvullende verplichtingenfskm:Aanvullende_verplichtingenBeschrijf eventuele aanvullende verplichtingen bij toepassing van deze standaard.TekstonwaarTekstvak onwaar 
Adoptieadviezenfskm:AdoptieadviezenAdviezen vanuit het Forum Standaardisatie aan diverse betrokkenen om de adoptie van de standaard te bevorderen.TekstonwaarTekstvak onwaar 
Advies aan beheerderfskm:Advies_aan_beheerderAdvies van de expert die de opname begeleidde aan de beheerder van de standaard.TekstonwaarTekstregel onwaar 
Beheerorganisatiefskm:BeheerorganisatieBeheerorganisatieStringonwaarTekstregel onwaar 
CPV-codefskm:CPV-codecategorie-code voor inkoopTekstonwaarTekstvak onwaar 
Communityfskm:CommunityOrganisaties waar men terecht kan voor adoptieondersteuning, best practices, use cases en informatie over de standaard.TekstonwaarTekstvak waar 
Concept-pagina FS als dit 'Ja' is, wordt de pagina niet gepubliceerd als RDF en wordt de pagina niet in bepaalde overzichten getoond.BooleaanswaarRadiobutton onwaarJa, Nee
Conformiteitstestfskm:ConformiteitstestHoe te controleren of een systeem/dienst voldoet aan de standaardTekstonwaarTekstvak onwaar 
Datum van aanmelding lijst Forum Standaardisatiefskm:Datum_van_aanmeldingDatum waarop een organisatie de standaard heeft aangemeld voor opname op de lijst van aanbevolen of verplichte open standaarden. Als een standaard voldoet aan de criteria om in behandeling genomen te worden, vindt een toetsingsprocedure plaats. Deze duurt ongeveer een 6 maanden.DatumonwaarDatum onwaar 
Datum van besluit lijst Forum Standaardisatiefskm:Datum_van_besluit DatumonwaarDatum onwaar 
Documentatie voor opname lijst FS  TekstonwaarTekstvak onwaar 
Domein Forum Standaardisatiefskm:domein_Forum_StandaardisatieIndeling in domeinen zoals gehanteerd door Forum StandaardisatieStringonwaarTekstregel waar 
Functioneel toepassingsgebiedfskm:Functioneel_toepassingsgebiedBeschrijf in welk functioneel gebied deze standaard toegepast dient te worden. Let wel, wijzigen van functioneel toepassingsgebied vindt alleen plaats als uitkomst van een toetsingsprocedureTekstonwaarTekstvak onwaar 
Gangbaar  TekstonwaarRadiobutton onwaarJa, Nee
Implementatiehulpmiddelenfskm:Implementatiehulpmiddelen TekstonwaarTekstvak waar 
Introductiedct:abstractSamenvatting die bovenaan de pagina staatTekstonwaarTekstvak onwaar 
Leveranciersfskm:Nut TekstonwaarTekstvak onwaar 
Melding bovenaan paginafskm:melding_bovenaan_pagina TekstonwaarTekstvak waar 
Niet-bestaande-pagina-zodat-niet-getoond-wordt        
Nutfskm:NutBijdrage aan interoperabiliteitTekstonwaarTekstvak onwaar 
Opgenomen op Europese lijst MSPfskm:Opgenomen_op_Europese_lijst_MSP BooleaanswaarRadiobutton onwaarJa, Nee
Organisatorisch werkingsgebiedfskm:Organisatorisch_werkingsgebiedHet organisatorische terrein waarbinnen de standaard van werking is. Let wel, wijzigen van functioneel toepassingsgebied vindt alleen plaats als uitkomst van een toetsingsprocedureTekstonwaarTekstregel onwaarNederlandse overheden (Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen) en instellingen uit de (semi-) publieke sector.
Praktijkvoorbeeldenfskm:PraktijkvoorbeeldenTijdelijk veld totdat er 'Praktijkvoorbeelden' als proxy-element zijn die praktijkvoorbeelden koppelen met meerdere standaardenTekstonwaarTekstvak onwaar 
Relatie met andere FS-standaardenarchimate:AssociationRelationshipniet verder gedefinieerde relevantie van een andere standaardPaginaonwaarPagina waar 
Sjabloon-bestektekstfskm:Sjabloon-bestektekstVoorbeeld bestektekst om de standaard te eisen bij inkoopTekstonwaarTekstvak onwaar 
Specificatiedocumentfskm:SpecificatiedocumentLinks naar de specificatiedocument(en) van deze versie van de standaardURLonwaarTekstvak waar 
Status historieNORAkm:Status_historieper bulletpoint (regel beginnend met spatie) op welke datum, welke beheer-handeling is begonnen. met eventueel daarachter een toelichting.TekstonwaarTekstvak waar 
Status lijst Forum Standaardisatiefskm:Status_lijst_Forum_Standaardisatie StringonwaarDropdown onwaarIn behandeling, Aanbevolen, Verplicht (pas toe leg uit), Archief, Streefbeeldafspraak, Wettelijk verplicht
Status toelichting Leg hier uit waarom de pagina niet 'actueel' is, bijvoorbeeld waar het door is vervangen of wanneer het is vervallen. Leg ook links naar RFC's et cetera.TekstonwaarTekstvak onwaar 
Titeldct:titleWordt weergegeven titel van de pagina (zo lang de pagina in de standaard naamruimte staat). Bijzondere eigenschap, wordt gebruikt door de extensie "Semantic Title"TekstonwaarTekstregel onwaar 
Toelichting bij opname lijst Forum Standaardisatiefskm:Toelichting_bij_opname_lijst_Forum_Standaardisatie TekstonwaarTekstvak onwaar 
Toelichting relatie met andere FS-standaardenfskm:Toelichting_relatie_met_andere_FS-standaarden TekstonwaarTekstvak onwaar 
Trefwoorden Forum Standaardisatiefskm:Trefwoord Externe identificatoronwaarTokens waar 
Typering Forum Standaardisatie  TekstonwaarTekstregel onwaar 
Uitstekend beheerfskm:Uitstekend_beheerIndicatie of het beheer voldoet aan de door het Forum Standaardisatie gestelde normen voor uitstekend beheerTekstonwaarRadiobutton onwaarJa, Nee, Nog niet getoetst
VersieNORAkm:VersieVersie van de standaard(en) die door het Bureau Forum Standaardisatie is opgenomenTekstonwaarTekstregel waar 
Videoschema:videoInformatie over de videoTekstonwaarSysteemgekozen waarde waar 
Volledige naamssos:Full_TitleDe volledige naam (afkortingen uitgeschreven)TekstonwaarTekstregel onwaar 
Waarvoor geldt de verplichtingfskm:Waarvoor_geldt_de_verplichtingUitleg voor welke groepen of organisaties de verplichting wel en niet geldtTekstonwaarTekstvak onwaar 


Kennismodel voor NORA Standaarden (in voorbereiding)[bewerken]

Een Kennismodel voor NORA Standaarden is in voorbereiding. Met NORA Standaarden worden standaarden bedoeld die zijn gepubliceerd in NORA. Dit kunnen zijn standaarden van het Forum Standaardisatie, maar ook andere standaarden buiten de lijst open standaarden van Forum Standaardisatie. NORA Standaarden hanteren een eigen kennismodel. Het Kennismodel voor NORA Standaarden wordt momenteel doorontwikkeld, op basis van het Forum Standaardisatie Kennismodel. Het Kennismodel NORA Standaarden gaat het mogelijk maken de NORA Standaarden via linked open data te hergebruiken. Het NORA Kennismodel en FSKM hebben de ambitie om uit te groeien tot één algemeen model voor het beschrijven van standaarden in Nederland, met daarbij ruimte voor uitbreidingen voor domeinspecifieke eigenschappen (zoals onderwijs). Een bijbehorende gebruikersgroep is in oprichting.

Huidige eigenschappen (en relaties)[bewerken]

 Imported fromElementeigenschaptoelichtingElementeigenschaptypeElementeigenschapverplichtveldElementeigenschapweergaveExternal formatter uriElementeigenschapmeerderewaardenElementeigenschapgeldigewaarden
Beschrijvingdct:descriptionDeze elementeigenschap kan gebruikt worden om een element te voorzien van een beschrijving.TekstonwaarTekstvak onwaar 
Bevat data uit        
Cluster Deze elementeigenschap kan gebruikt worden om een element aan een cluster toe te wijzen.PaginaonwaarTekstregel waar 
Contactgegevens  TekstonwaarTekstvak onwaar 
Contactpersoon  StringonwaarTekstregel waar 
Documentatie Het veld documentatie maakt het mogelijk om links naar bestanden of externe pagina's te voorzien van opmaak en/of beschrijving.TekstonwaarTekstvak onwaar 
Externe verwijzing Deze elementeigenschap kan worden gebruikt om een verwijzing naar een externe bron op te nemen.URLonwaarTekstregel waar 
ID Deze eigenschap kan worden gebruikt om een element te voorzien van een unieke identificatie.StringonwaarTekstregel onwaar 
Is gerelateerd aan        
Laag binnen vijflaagsmodel Geeft aan binnen welke laag of lagen van het Vijflaagsmodel een architectuurelement of afspraak valtGetalonwaarCheckboxes waar0, 1, 2, 3, 4, 5
Lijst status Geef hier aan wat de status is van de standaard op de lijsten van het Forum Standaardisatie. Kies Niet bekend bij Forum standaardisatie voor standaarden die niet op een lijst staan.StringonwaarDropdown onwaarAanbevolen, Verplicht (pas toe of leg uit), In behandeling, Archief, Onbekend, Niet bekend bij Forum Standaardisatie
Niet-bestaande-pagina-zodat-niet-getoond-wordt        
Nutfskm:NutBijdrage aan interoperabiliteitTekstonwaarTekstvak onwaar 
Organisatie  StringonwaarTekstregel onwaar 
Publicatiedatum Datum waarop document het laatst is gepubliceerd (http://standaarden.overheid.nl/owms/4.0/doc/eigenschappen/dcterms.modified)DatumonwaarDatum onwaar 
Realiseert        
Status actualiteit Kies uit deze lijst de huidige status van dit element. Als de status anders is dan actueel graag ook een tekstuele toelichting, waar mogelijk in de eigenschap Status toelichtingStringonwaarDropdown onwaarConcept, Actueel, Vervangen, Uitgefaseerd
Status toelichting Leg hier uit waarom de pagina niet 'actueel' is, bijvoorbeeld waar het door is vervangen of wanneer het is vervallen. Leg ook links naar RFC's et cetera.TekstonwaarTekstvak onwaar 
Toelichting Deze eigenschap kan worden gebruikt om elementen te voorzien van een uitgebreide toelichting.TekstonwaarTekstvak onwaar 
Toepassingsgebied Deze elementeigenschap kan worden gebruikt om het toepassingsgebied van een element vast te leggen.TekstonwaarTekstregel onwaar 
Versieaanduiding Vul hier de huidige geldende versie in.TekstonwaarTekstregel onwaar