Kennismodel Standaarden
- Onderdeel van
- Lijsten & Verwijzingen
- Contact
- Hans Laagland
- hans.laagland@forumstandaardisatie.nl
- Status
Deze pagina beschrijft een aspect van het Kennismodel NORA, namelijk hoe standaarden beschreven worden.
Er zijn drie elementtypen die gaan over standaarden in NORA:
- weergave van de registraties van open standaarden van de Lijst open standaarden van Forum Standaardisatie samen met NORA, volgens het Forum Standaardisatie Kennismodel.
- aan de standaarden op de lijst van het Forum Standaardisatie, zijn Externe bestanden gekoppeld. Deze bestanden zijn rapporten uit de toetsingsprocedure voor mutaties van standaarden op de Lijst Open Standaarden (bv. Intakeadviezen, Expertadviezen en Forumadviezen).
- daarnaast kent NORA haar eigen beschrijving van Standaarden. Daar staan ook standaarden bij die vanuit de onderwerpen van NORA aangedragen zijn en die niet op de Lijst Open Standaarden van Forum Standaardisatie staan.
De definitie van een FS-Standaard en Extern bestand Forum Standaardisatie staan beschreven in het FSKM: Forum Standaardisatie Kennismodel
Uitgangspunten: aansluiten bij vocabulaires en Linked Data[bewerken]
Bij NORA gelden algemene uitgangspunten bij het Kennismodel NORA. Daarnaast gaan we bij de registraties van standaarden van Forum Standaardisatie uit van linked data. Om de linked data herbruikbaar te maken, sluiten we net als in de rest van NORA aan op bestaande kennismodellen - bij linked data vaak in de vorm van ontologieën. Voor standaarden hebben we de onderstaande relevante ontologieën. Waar mogelijk sluiten we daarbij aan als de definitie volledig overeenkomt met hoe standaarden beschreven zijn in de lijst van het Forum Standaardisatie.
| Ontologie | Beschrijving | Relevantie |
| Creative Commons RDF | Licentie-gegevens. Geen echte ontologie maar een klein vocabulaire. | Omdat de dataset in Creative-Commons is beschreven, kan hiermee de licentie worden uitgedrukt. |
| Asset Description Metadata Schema (ADMS) | Door Europese Commissie beheerde ontologie om herbruikbare overheidsinformatie te delen. In feite een profiel op SKOS, FOAF en DCAT | Nuttig voor de metadata van de lijst, in aanvulling op DCAT, dat een aanbevolen standaard is |
| Standards-Specific Ontology (SSOS) | Voor het uitdrukken van standaarden, het gebruik ervan en hun levenscyclus. | Gemaakt door ANSI/NISO voor Amerikaanse informatiestandaarden maar prima in Europese context te gebruiken.
Nog in concept. |
| Industry 4.0 Knowledge Graph Ontology (Voorheen Standards Ontology) | Nu in de context van “Industry 4.0” maar bevat specifiek relaties en eigenschappen bedoeld voor het beschrijven van standaarden en de toepassing daarvan | Inhoudelijk goede overlap. Lijkt gedragen te worden in een industriële setting. |
| ArchiMate in RDF | Een taal voor uitdrukken van IT- en enterprise-architectuur.
Een nu nog informeel beheerde vertaling van het ArchiMate metamodel, zoals dat ook gecodeerd is in XML in de ArchiMate Exchange File Format, beheerd door The Open Group |
Omdat NORA en andere referentie-architecturen gebruik maken van ArchiMate is het nuttig om hierin gegevens uit te drukken. De taal voor Archimate bevat weinig wat specifiek relevant is voor standaarden. |
| Schema.org | Heeft als doel een soort universele ontologie voor zaken uit de werkelijkheid. | Heel generiek, maar veelgebruikt in linked data-toepassingen. |
| Ontology for RFCs | Documentatie van RFC's ('de-facto standaarden' van de IETF) en BCP's (Best Current Practices) | Is nog in concept, maar waarschijnlijk wel al een goede representatie van hoe standaarden nu al worden gemetadateerd. |
Relaties met andere elementen in NORA[bewerken]
Een "FS-standaard" heeft enkel relaties met andere FS-standaarden, met bijlagen en met standaarden zoals ze in NORA beschreven zijn. De standaarden in NORA nemen geautomatiseerd gegevens over uit beschrijvingen van het Forum Standaardisatie waar van toepassing.
Een standaard in NORA kan een 'Realiseert' relatie hebben met een Architectuurprincipe, een Bouwsteen of een Implicatie. Mogelijk wordt dit uitgebreid met de 'Beïnvloedt"-relatie. Net als bij FS-standaarden, kan een standaard in NORA gerelateerd zijn aan een andere standaard, maar ook aan bronnen en generieke functies.
Daarnaast kan bij een standaard aangegeven worden dat het relevant is binnen een Domein, Thema of onderwerp.
Hergebruik via linked data[bewerken]
Alle pagina's worden op verzoek gepubliceerd naar een linked data store (triple store). Deze is benaderbaar via een SPARQL endpoint (https://sparql.noraonline.nl/nora/sparql). Er is ook een query builder beschikbaar om door de gegevens te bladeren: https://data.noraonline.nl.
In het Forum Standaardisatie Kennismodel wordt gezegd van elke eigenschap hoe dit vertaald wordt in RDF, via de eigenschap 'imported from'. De meeste eigenschappen staan in het eigen vocabulaire. Dat is herkenbaar aan de prefix 'fskm' (Forum Standaardisatie Kennis-Model).
Eigenschappen van een FS-Standaard (Forum Standaardisatie Kennismodel)[bewerken]
FS-Standaard heeft de volgende eigenschappen (uitgezonderd relaties) volgens het Forum Standaardisatie Kennismodel (FSKM):
| Imported from | Elementeigenschaptoelichting | Elementeigenschaptype | Elementeigenschapverplichtveld | Elementeigenschapweergave | External formatter uri | Elementeigenschapmeerderewaarden | Elementeigenschapgeldigewaarden | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aandachtspunten | fskm:Aandachtspunten | Beschrijf de eventuele aandachtspunten voor toepassing van de standaard. | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | ||
| Aanmelder | Tekst | onwaar | Tekstvak | waar | ||||
| Aanvullende verplichtingen | fskm:Aanvullende_verplichtingen | Beschrijf eventuele aanvullende verplichtingen bij toepassing van deze standaard. | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | ||
| Adoptieadviezen | fskm:Adoptieadviezen | Adviezen vanuit het Forum Standaardisatie aan diverse betrokkenen om de adoptie van de standaard te bevorderen. | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | ||
| Advies aan beheerder | fskm:Advies_aan_beheerder | Advies van de expert die de opname begeleidde aan de beheerder van de standaard. | Tekst | onwaar | Tekstregel | onwaar | ||
| Beheerorganisatie | fskm:Beheerorganisatie | Beheerorganisatie | String | onwaar | Tekstregel | onwaar | ||
| CPV-code | fskm:CPV-code | categorie-code voor inkoop | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | ||
| Community | fskm:Community | Organisaties waar men terecht kan voor adoptieondersteuning, best practices, use cases en informatie over de standaard. | Tekst | onwaar | Tekstvak | waar | ||
| Concept-pagina FS | als dit 'Ja' is, wordt de pagina niet gepubliceerd als RDF en wordt de pagina niet in bepaalde overzichten getoond. | Booleaans | waar | Radiobutton | onwaar | Ja, Nee | ||
| Conformiteitstest | fskm:Conformiteitstest | Hoe te controleren of een systeem/dienst voldoet aan de standaard | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | ||
| Datum van aanmelding lijst Forum Standaardisatie | fskm:Datum_van_aanmelding | Datum waarop een organisatie de standaard heeft aangemeld voor opname op de lijst van aanbevolen of verplichte open standaarden. Als een standaard voldoet aan de criteria om in behandeling genomen te worden, vindt een toetsingsprocedure plaats. Deze duurt ongeveer een 6 maanden. | Datum | onwaar | Datum | onwaar | ||
| Datum van besluit lijst Forum Standaardisatie | fskm:Datum_van_besluit | Datum | onwaar | Datum | onwaar | |||
| Documentatie voor opname lijst FS | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | ||||
| Domein Forum Standaardisatie | fskm:domein_Forum_Standaardisatie | Indeling in domeinen zoals gehanteerd door Forum Standaardisatie | String | onwaar | Tekstregel | waar | ||
| Functioneel toepassingsgebied | fskm:Functioneel_toepassingsgebied | Beschrijf in welk functioneel gebied deze standaard toegepast dient te worden. Let wel, wijzigen van functioneel toepassingsgebied vindt alleen plaats als uitkomst van een toetsingsprocedure | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | ||
| Gangbaar | Tekst | onwaar | Radiobutton | onwaar | Ja, Nee | |||
| Implementatiehulpmiddelen | fskm:Implementatiehulpmiddelen | Tekst | onwaar | Tekstvak | waar | |||
| Introductie | dct:abstract | Samenvatting die bovenaan de pagina staat | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | ||
| Leveranciers | fskm:Nut | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | |||
| Melding bovenaan pagina | fskm:melding_bovenaan_pagina | Tekst | onwaar | Tekstvak | waar | |||
| Niet-bestaande-pagina-zodat-niet-getoond-wordt | ||||||||
| Nut | fskm:Nut | Bijdrage aan interoperabiliteit | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | ||
| Opgenomen op Europese lijst MSP | fskm:Opgenomen_op_Europese_lijst_MSP | Booleaans | waar | Radiobutton | onwaar | Ja, Nee | ||
| Organisatorisch werkingsgebied | fskm:Organisatorisch_werkingsgebied | Het organisatorische terrein waarbinnen de standaard van werking is. Let wel, wijzigen van functioneel toepassingsgebied vindt alleen plaats als uitkomst van een toetsingsprocedure | Tekst | onwaar | Tekstregel | onwaar | Nederlandse overheden (Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen) en instellingen uit de (semi-) publieke sector. | |
| Praktijkvoorbeelden | fskm:Praktijkvoorbeelden | Tijdelijk veld totdat er 'Praktijkvoorbeelden' als proxy-element zijn die praktijkvoorbeelden koppelen met meerdere standaarden | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | ||
| Relatie met andere FS-standaarden | archimate:AssociationRelationship | niet verder gedefinieerde relevantie van een andere standaard | Pagina | onwaar | Pagina | waar | ||
| Sjabloon-bestektekst | fskm:Sjabloon-bestektekst | Voorbeeld bestektekst om de standaard te eisen bij inkoop | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | ||
| Specificatiedocument | fskm:Specificatiedocument | Links naar de specificatiedocument(en) van deze versie van de standaard | URL | onwaar | Tekstvak | waar | ||
| Status historie | NORAkm:Status_historie | per bulletpoint (regel beginnend met spatie) op welke datum, welke beheer-handeling is begonnen. met eventueel daarachter een toelichting. | Tekst | onwaar | Tekstvak | waar | ||
| Status lijst Forum Standaardisatie | fskm:Status_lijst_Forum_Standaardisatie | String | onwaar | Dropdown | onwaar | In behandeling, Aanbevolen, Verplicht (pas toe leg uit), Archief, Streefbeeldafspraak, Wettelijk verplicht | ||
| Status toelichting | Leg hier uit waarom de pagina niet 'actueel' is, bijvoorbeeld waar het door is vervangen of wanneer het is vervallen. Leg ook links naar RFC's et cetera. | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | |||
| Titel | dct:title | Wordt weergegeven titel van de pagina (zo lang de pagina in de standaard naamruimte staat). Bijzondere eigenschap, wordt gebruikt door de extensie "Semantic Title" | Tekst | onwaar | Tekstregel | onwaar | ||
| Toelichting bij opname lijst Forum Standaardisatie | fskm:Toelichting_bij_opname_lijst_Forum_Standaardisatie | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | |||
| Toelichting relatie met andere FS-standaarden | fskm:Toelichting_relatie_met_andere_FS-standaarden | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | |||
| Trefwoorden Forum Standaardisatie | fskm:Trefwoord | Externe identificator | onwaar | Tokens | waar | |||
| Typering Forum Standaardisatie | Tekst | onwaar | Tekstregel | onwaar | ||||
| Uitstekend beheer | fskm:Uitstekend_beheer | Indicatie of het beheer voldoet aan de door het Forum Standaardisatie gestelde normen voor uitstekend beheer | Tekst | onwaar | Radiobutton | onwaar | Ja, Nee, Nog niet getoetst | |
| Versie | NORAkm:Versie | Versie van de standaard(en) die door het Bureau Forum Standaardisatie is opgenomen | Tekst | onwaar | Tekstregel | waar | ||
| Video | schema:video | Informatie over de video | Tekst | onwaar | Systeemgekozen waarde | waar | ||
| Volledige naam | ssos:Full_Title | De volledige naam (afkortingen uitgeschreven) | Tekst | onwaar | Tekstregel | onwaar | ||
| Waarvoor geldt de verplichting | fskm:Waarvoor_geldt_de_verplichting | Uitleg voor welke groepen of organisaties de verplichting wel en niet geldt | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar |
Kennismodel voor NORA Standaarden (in voorbereiding)[bewerken]
Een Kennismodel voor NORA Standaarden is in voorbereiding. Met NORA Standaarden worden standaarden bedoeld die zijn gepubliceerd in NORA. Dit kunnen zijn standaarden van het Forum Standaardisatie, maar ook andere standaarden buiten de lijst open standaarden van Forum Standaardisatie. NORA Standaarden hanteren een eigen kennismodel. Het Kennismodel voor NORA Standaarden wordt momenteel doorontwikkeld, op basis van het Forum Standaardisatie Kennismodel. Het Kennismodel NORA Standaarden gaat het mogelijk maken de NORA Standaarden via linked open data te hergebruiken. Het NORA Kennismodel en FSKM hebben de ambitie om uit te groeien tot één algemeen model voor het beschrijven van standaarden in Nederland, met daarbij ruimte voor uitbreidingen voor domeinspecifieke eigenschappen (zoals onderwijs). Een bijbehorende gebruikersgroep is in oprichting.
Huidige eigenschappen (en relaties)[bewerken]
| Imported from | Elementeigenschaptoelichting | Elementeigenschaptype | Elementeigenschapverplichtveld | Elementeigenschapweergave | External formatter uri | Elementeigenschapmeerderewaarden | Elementeigenschapgeldigewaarden | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Beschrijving | dct:description | Deze elementeigenschap kan gebruikt worden om een element te voorzien van een beschrijving. | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | ||
| Bevat data uit | ||||||||
| Cluster | Deze elementeigenschap kan gebruikt worden om een element aan een cluster toe te wijzen. | Pagina | onwaar | Tekstregel | waar | |||
| Contactgegevens | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | ||||
| Contactpersoon | String | onwaar | Tekstregel | waar | ||||
| Documentatie | Het veld documentatie maakt het mogelijk om links naar bestanden of externe pagina's te voorzien van opmaak en/of beschrijving. | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | |||
| Externe verwijzing | Deze elementeigenschap kan worden gebruikt om een verwijzing naar een externe bron op te nemen. | URL | onwaar | Tekstregel | waar | |||
| ID | Deze eigenschap kan worden gebruikt om een element te voorzien van een unieke identificatie. | String | onwaar | Tekstregel | onwaar | |||
| Is gerelateerd aan | ||||||||
| Laag binnen vijflaagsmodel | Geeft aan binnen welke laag of lagen van het Vijflaagsmodel een architectuurelement of afspraak valt | Getal | onwaar | Checkboxes | waar | 0, 1, 2, 3, 4, 5 | ||
| Lijst status | Geef hier aan wat de status is van de standaard op de lijsten van het Forum Standaardisatie. Kies Niet bekend bij Forum standaardisatie voor standaarden die niet op een lijst staan. | String | onwaar | Dropdown | onwaar | Aanbevolen, Verplicht (pas toe of leg uit), In behandeling, Archief, Onbekend, Niet bekend bij Forum Standaardisatie | ||
| Niet-bestaande-pagina-zodat-niet-getoond-wordt | ||||||||
| Nut | fskm:Nut | Bijdrage aan interoperabiliteit | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | ||
| Organisatie | String | onwaar | Tekstregel | onwaar | ||||
| Publicatiedatum | Datum waarop document het laatst is gepubliceerd (http://standaarden.overheid.nl/owms/4.0/doc/eigenschappen/dcterms.modified) | Datum | onwaar | Datum | onwaar | |||
| Realiseert | ||||||||
| Status actualiteit | Kies uit deze lijst de huidige status van dit element. Als de status anders is dan actueel graag ook een tekstuele toelichting, waar mogelijk in de eigenschap Status toelichting | String | onwaar | Dropdown | onwaar | Concept, Actueel, Vervangen, Uitgefaseerd | ||
| Status toelichting | Leg hier uit waarom de pagina niet 'actueel' is, bijvoorbeeld waar het door is vervangen of wanneer het is vervallen. Leg ook links naar RFC's et cetera. | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | |||
| Toelichting | Deze eigenschap kan worden gebruikt om elementen te voorzien van een uitgebreide toelichting. | Tekst | onwaar | Tekstvak | onwaar | |||
| Toepassingsgebied | Deze elementeigenschap kan worden gebruikt om het toepassingsgebied van een element vast te leggen. | Tekst | onwaar | Tekstregel | onwaar | |||
| Versieaanduiding | Vul hier de huidige geldende versie in. | Tekst | onwaar | Tekstregel | onwaar |