Modelelementen voor conceptuele informatiemodellen
- Onderdeel van
- Thema's
- Contact
- Arjen Santema
- Arjen.Santema@kadaster.nl
- Status
- Actueel
- Auteurs
Nog in te vullen.
OBJECT[bewerken]
Definitie Object[bewerken]
Een ding, een tastbaar iets, in de werkelijkheid, zoals daarnaar gekeken wordt vanuit een bepaald domein.
Toelichting[bewerken]
Het wordt veelal als niet politiek correct beschouwd mensen als objecten te zien. In dit kader, de informatievoorziening, beschouwen we evenwel natuurlijke en niet-natuurlijke personen wel als objecten. ‘Tastbaar’ moet hierbij ruim geïnterpreteerd worden. Het gaat niet alleen om fysiek herkenbare objecten zoals auto’s, gebouwen en mensen, ook om zogenaamde virtuele objecten waarover binnen het domein door betrokkenen gecommuniceerd wordt zoals kadastrale percelen, (maatschappelijke) activiteiten en processen. Hoe een ‘tastbaar iets’ als een object beschouwd wordt, hangt af van het domein waarvoor dat ‘tastbaar iets’ relevant is. Zo wordt de gebouwde omgeving in het ene domein beschouwd als een verzameling gebouwen terwijl een ander domein daarin panden onderscheidt. Een object is voor een domein relevant als eigenschappen (kenmerken) daarvan van belang zijn voor het functioneren van dat domein.
Definitie Objecttype[bewerken]
De typering van een groep objecten (in de werkelijkheid) die binnen een domein relevant zijn en als gelijksoortig worden beschouwd.
Toelichting[bewerken]
Jan, Piet en Marie zijn mensen die vanuit het Burgerzaken-domein beschouwd worden als objecten van het type ‘natuurlijk persoon’. In een ander domein, ‘de volksmond’, noemen we dit ‘mens’ wat ook een objecttype is. In weer een ander domein is Jan van het type ‘vergunninghouder’ en Piet en Marie niet, omdat aan hen (nog) nooit een vergunning verleend is. Objecttypen zijn een abstractie van de werkelijkheid oftewel we beogen hiermee de werkelijkheid zo getrouw mogelijk te beschrijven, binnen de context van het domein. Dit staat geheel los van het vastleggen van gegevens over objecten van een type in een registratie. Daartoe is veelal een interpretatie nodig (van die werkelijkheid cq. die objecttypen) naar eenheden die in een registratie vastgelegd kunnen worden (records, entiteiten e.d.) op basis van andere overwegingen.
Definitie Generalisatie[bewerken]
De typering van het hiërarchische verband tussen een meer generiek object van een objecttype en een meer specifiek object van een ander objecttype waarbij het laatstgenoemde object eigenschappen van het eerstgenoemde object overerft.
Toelichting[bewerken]
Een generalisatierelatie geeft aan dat bepaalde eigenschappen van een objecttype (vaak attribuutsoorten en/of relatiesoorten) ook gelden voor de gerelateerde objecttypen, én dat deze qua semantiek, structuur en syntax gelijk zijn. We spreken dan van een supertype met subtypen. De modelelementen die generiek gelden worden in een generiek objecttype, het supertype, gemodelleerd en deze worden overerft door elk subtype (minimaal twee) die de generalisatie relatie legt naar dit generieke objecttype. Voorbeeld: PERCEEL is specialisatie van KADASTRAAL ONROERENDE ZAAK, APPARTEMENTSRECHT is specialisatie van KADASTRAAL ONROERENDE ZAAK. PERCEEL en APPARTEMENTSRECHT hebben beide ‘Kadastrale aanduiding’ en een ‘relatie met ONROERENDE ZAAK FILIATIE’.
Voorbeeld uitwerking[bewerken]
het opleidingsinstituut.m.b.t specialisatie / generalisatie in een conceptueel informatiemodel (en dat er in een conceptueel informatiemodel geen specialisatie /generalisatie geïntroduceerd wordt vanwege implementatie overwegingen zoals hergebruik van attributen en daarom maar een generalisatie introduceren) In de beschouwde werkelijkheid onderscheiden we onder meer als gespreksonderwerp personen. Deze personen kunnen docenten en leerlingen zijn. Over al deze gespreksonderwerpen willen we gegevens communiceren. Een docent heeft als kenmerk dat deze een arbeidscontract met het opleidingsinstituut heeft afgesloten en een lesbevoegdheid heeft, terwijl een leerling kenbaar heeft gemaakt lessen te willen gaan volgen bij het instituut en dus geen arbeidscontract heeft afgesloten. Docenten en leerlingen zijn personen die rechten en plichten hebben. Docent is een specialisatie (‘subtype’) van het objecttype Persoon en Leerling is een specialisatie van het objecttype Persoon. Een specialisatie ontstaat derhalve doordat aan een object van een bepaald type speciale eisen wordt gesteld. Vice versa spreken we er van dat Persoon een generalisatie is van Docent en Leerling. Op onderdelen vertonen de onderscheiden objecttypen Docent en Leerling hetzelfde gedrag waarbij dat gedrag essentieel van belang is voor het te beschouwen domein en daarmee het conceptuele informatiemodel.
EIGENSCHAP[bewerken]
Definitie Gegeven[bewerken]
De betekenisvolle formulering van een waargenomen feit, waaraan een waarde kan worden toegekend.
Toelichting[bewerken]
Gegevens zijn de objectief waarneembare neerslag of registratie van feiten op een bepaald medium, zodanig dat deze gegevens uitgewisseld en voor langere tijd bewaard kunnen worden. Dat kan op papier, in digitale vorm, et cetera. Met deze gegevens wordt een model (een selectief deel dus) van de werkelijkheid vastgelegd in de tijd. Ofschoon de werkelijkheid nooit stilstaat, kan deze door het vastleggen van de gegevens toch worden bevroren. Voorbeelden van gegevens zijn de waardes ‘Jan’ en ‘man’ betreffende de naam en het geslacht van een object van het type Persoon. Merk op dat een gegeven zonder duidelijkheid over het type gegeven (naam, geslacht e.d.) geen informatie biedt. Een gegeven wordt ook wel attribuut genoemd.
Definitie Attribuutsoort[bewerken]
De typering van gelijksoortige gegevens die voor een objecttype van toepassing is.
Toelichting[bewerken]
Een gegeven met stereotype attribuutsoort is een kenmerk van een object. Attribuutsoorten worden ook wel kenmerken of eigenschappen genoemd. Aan elk objecttype worden nul, één of meer Attribuutsoorten toegekend. In een informatiemodel worden alleen voor het domein relevante attribuutsoorten opgenomen bij een objecttype. Bijvoorbeeld: we kunnen definiëren dat 'persoonsnaam' en 'geslachtsaanduiding' attribuutsoorten zijn die van toepassing zijn voor het objecttype 'persoon'. Wanneer ‘oogkleur’ niet relevant is voor het domein, wordt deze niet gemodelleerd.
Definitie Gegevensgroep[bewerken]
Een typering van een groep van gelijksoortige gegevens die voor een objecttype van toepassing is.
Toelichting[bewerken]
De groep van gegevens is een kenmerk van een object. De gegevensgroep is een betekenisvol kenmerk van een objecttype. Bijvoorbeeld: een persoon heeft ogen, dit is een onmiskenbaar kernmerk van een persoon. De gegevensgroep noemen we daarom ‘ogen’. Elk oog heeft een kleur en een sterkte, waar we waardes van bij willen houden, zoals respectievelijk blauw en -2. Dit kan per oog verschillen, waardoor het nuttig kan zijn om deze kenmerken als attribuutsoorten onder te brengen in een gegevensgroeptype Oog. De gegevensgroep ‘ogen’ krijgt een definitie, en krijgt als type het Gegevensgroeptype Oog (merk op dat we het kenmerk Oog als modelelement kunnen definiëren, zonder dat er we er waardes van vastleggen. Alleen van kleur en sterkte leggen we waardes vast). De attribuutsoorten van de gegevensgroep zijn semantisch gezien eigenschappen van het objecttype. Echter, vanwege samenhangend gedrag (ze horen semantisch bij elkaar, ze wijzigen bijvoorbeeld gelijktijdig e.d.) zijn deze ondergebracht in een apart modelelement. Het onderbrengen van attribuutsoorten in een groep c.q. in het modelelement gegevensgroep, is een keuze, het is niet perse noodzakelijk. Wanneer deze ondergebracht worden in een gegevensgroep dan zijn/blijven het afzonderlijke kenmerken van het object en dus attribuutsoorten van het objecttype, maar dan ondergebracht in een gegevensgroep. De gegevensgroep als geheel wordt daarom expliciet niet gezien als zijnde één attribuutsoort van een object.
=Voorbeeld[bewerken]
Geboorte bij INGESCHREVEN NATUURLIJK PERSOON (met daarin onder andere de attribuutsoorten Geboortedatum en Geboortegemeente) en Motor (met daarin attribuutsoorten over de inhoud, vermogen, serienummer en het soort motor) bij een SCHIP. Toelichting bij voorbeeld: in de BRK is een persoon eigenaar van een Schip, niet van een Motor. In de BRK kan het eigendom van een Motor niet worden overgedragen aan een ander persoon. In een ander informatiemodel, zoals van een motorfabriek, zou de Motor wel een objecttype kunnen zijn, omdat het daar wel hét onderwerp van gesprek is.
RELATIE[bewerken]
Definitie Relatie[bewerken]
De betrekking waarin objecten tot elkaar staan.
Definitie Relatiesoort[bewerken]
De typering van het structurele verband tussen een object van een objecttype en een (ander) object van een ander (of hetzelfde) objecttype.
Toelichting[bewerken]
Objecten hebben eigenschappen die gemodelleerd kunnen worden met attribuutsoorten maar ook met relatiesoorten naar andere objecttypen. Als het voor het desbetreffende domein van belang is om die eigenschap te modelleren als onderdeel van een ander objecttype, dan maakt de relatiesoort die eigenschap beschikbaar voor het eerstgenoemde objecttype. Bijvoorbeeld, een attribuutsoort van het objecttype PERSOON zou kunnen zijn ‘Naam geregistreerd partner’ (naast de attribuutsoort ‘Naam’ van PERSOON). De naam van de geregistreerde partner komt evenwel ook beschikbaar met een relatiesoort van PERSOON naar PERSOON: “heeft geregistreerd partnerschap met”. Zie ook het eerder genoemde voorbeeld van SCHIP en MOTOR.
Voorbeeld[bewerken]
“VERBLIJFSOBJECT is gelegen in een PAND” “SUBJECT heeft als correspondentieadres WOONPLAATS Definitie Relatieklasse Een relatiesoort met eigenschappen.
Toelichting[bewerken]
De relatieklasse geeft aan dat er een relatie is tussen twee objecten, waarbij er gegevens over deze relatie vastgelegd moeten worden. De relatie wordt in dit geval behandeld als een object, met gegevens. De gegevens over de relatie bestaan alleen zolang de relatie tussen beide objecten bestaat en zolang elk van beide objecten zelf (nog) bestaan.
Voorbeeld[bewerken]
Relatieklasse FUNCTIONARIS (een PERSOON is benoemd als de FUNCTIONARIS voor een AFDELING en heeft bijvoorbeeld een benoemingsdatum als attribuut). Opmerking: De gegevens van de relatie worden voor één relatie vastgelegd en niet voor meerdere relaties tegelijk. Als dit laatste het geval is, dan worden de gegevens vastgelegd in een «Objecttype». Een CONTRACT kan bijvoorbeeld ook een afspraak zijn tussen twee óf méér SUBJECTen, waarbij de gegevens van de relatie voor alle betrokken objecten hetzelfde zijn. CONTRACT wordt dan gemodelleerd als objecttype, waarbij beschreven wordt wat er moet gebeuren wanneer één van de SUBJECTen niet meer bestaat.