NORA Gebruikersraad/2021-09-16
Bijeenkomst van NORA Gebruikersraad op donderdag 16 september 2021, 14.00-17.00 uur, locatie: e-meeting.
Doel: Besluit- en visievorming
Doelgroep: Leden van de NORA Gebruikersraad (architecturen & stakeholders) .
Inloggen mogelijk vanaf 13.45 uur.
14.00 Opening en Mededelingen[bewerken]
- Nadeem Taverne opent de vergadering en stelt Youetta de Jager voor als de nieuwe secretaris van de Gebruikersraad, in opvolging van Sandra van Dalen. Youetta heeft langdurige ervaring met architectuur en community-management en zal vanuit haar rol als secretaris de onderlinge samenwerking en kennisdeling tussen NORA familieleden gaan stimuleren. Daarnaast is een nieuw lid voor de Gebruikersraad aanwezig, Jan van Gelder (Geonovum), die zich later in deze vergadering zal voorstellen.
- Marieke Vos licht toe dat NORA en GEMMA zijn begonnen met een gezamenlijke community waarin beginnend overheidsarchitecten (minder dan 5 jaar ervaring) elkaar kunnen treffen. De eerste bijeenkomst was op 1 september. Er waren met name jonge architecten vanuit gemeenten en provincies vertegenwoordigd. De community is op zoek naar nog meer leden, ook vanuit het Rijk. De focus ligt zowel op inhoud, als vaardigheden en ontwikkeling, en daarnaast wordt gedacht aan activiteiten, intervisie en verhalen. Voor nu spitst de zoektocht zich vooral toe op waar de energie zit.
- Vanuit het bestaande thema Zaakgericht Werken wordt een Kennissessie georganiseerd op 21 september a.s. Het doel van de bijeenkomst is om te leren van elkaars ervaringen met Zaakgericht Werken en kennis te delen op NORAonline. De doelgroep zijn actieve ontwikkelaars van Zaakgericht Werken (zoals architecten, adviseurs en projectleiders), die werkzaam zijn binnen de overheid, maar ook als je nog niet zo ervaren bent kan je gewoons aansluiten. Ken je iemand die daar interesse voor heeft, geef dit dan door aan Ellen. André Plat (VNG) zegt toe vragen te zullen wisselen met Ellen.
- Paul Zeef (BZK, portefeuillehouder NORA) is aangesloten vanaf 15.30 uur en brengt 2 punten ter kennisgeving in: 1. Vanuit Regie op gegevens is een referentiearchitectuur in ontwikkeling (nu versie 0.5), per november uit te werken in een aantal NORA lagen en naar verwachting pas na het einde van 2021 rijp voor publieke consultatie. 2. Voor de Architectuur-opzet voor de GDI in het GO-traject ligt een rapportage voor bij de PL en BZK, maar er is nog aanvullend werk nodig om tot nadere plannen te komen, waarbij Paul voorstelt om dat ook te behandelen in de NORA Gebruikersraad.
14.25 Voorstel van en door (een nieuw lid) Jan van Gelder van GeoNovum[bewerken]
In het kader van NORA als gemeenschap/ kennisplatform/ communicatieplatform.
GeoNovum en NORA willen een structurele samenwerking aangaan om het bestaande thema Geo in de NORA verder te beheren, waarvan de Nationale Geo Informatie Infrastructuur (NGII) onderdeel zal zijn. Jan van Gelder stelt zichzelf voor en licht toe hoe Geo als thema in toenemende mate belangrijk is geworden en verweven is met allerlei andere thema’s. Het is belangrijk om "Geo op de kaart" te houden. Er is ook een verband met BIM/Visi en het Forum Standaardisatie en Geonovum zullen deze link nader uitwerken.
De Gebruikersraad heeft unaniem besloten dat Jan van Gelder als lid kan toetreden tot de Gebruikersraad.
Welkom Jan !
14.35 Afstemming BIO - ISOR en thema Beveiliging[bewerken]
In het kader van NORA als praktisch afwegingskader.
Er is behoefte aan nadere afstemming tussen de BIO, de BIO-themadocumenten die ontsloten worden via ISOR (Information Security Object Repository) en het NORA thema Beveiliging. Het NORA thema Beveiliging is al enkele jaren niet meer actief beheerd en veroudert dus snel. Het dateert nog van vóór de invoering van de BIO.
De afgelopen jaren zijn door het CIP wel zogenaamde BIO-themadocumenten ontsloten op noraonline in ISOR (Information Security Object Repository). De samenhang tussen deze kennisbronnen ontbreekt echter nog.
Glen Lutke Schipholt (Logius) deelt aan de hand van een presentatie (PDF, 444 kB) inzichten in de afstemming tussen architectuur en informatiebeveiliging. Logius organiseert communities op het gebied van connectiviteit en diginetwerk. Vanuit die communities (door o.a. RWS, Belastingdienst en VNG) is geconstateerd dat het voor ketensamenwerking belangrijk is dat beveiligingsnormering en maatregelen in ketens samenhangen met de beveiligingsarchitectuur. NORA (architectuur) en BIO (normen/maatregelen) dienen daarom een geheel te vormen. Verschillen leiden nu tot onduidelijkheden bij informatiebeveiligingsfunctionarissen. Op basis van voorbeelden uit de huidige uitvoeringspraktijk bij de Belastingdienst en RWS, wordt een aantal voorstellen gedaan voor verbetering. Gezien het grote belang van beveiliging en privacy voor de verdere transitie naar digitale dienstverlening van de overheid, wordt de Gebruikersraad verzocht:
- Akkoord te gaan met de voorgestelde verbeteringen van het thema Beveiliging;
- Toe te zeggen dat de leden zich actief zullen inzetten om vanuit hun achterban architecten zich te laten aansluiten bij de expertgroep Beveiliging om de voorgenomen verbeteringen te helpen doorvoeren;
- Een budget beschikbaar te stellen van EUR 10.000 om vanuit NORA Beheer de expertgroep te begeleiden en te helpen een snelle start te maken.
De leden van de Gebruikersraad stemmen in met de gevraagde besluiten.
15.05 Statusupdate en voortgang AI & Algoritmen[bewerken]
In het kader van NORA als gemeenschap/ kennisplatform/ communicatieplatform en NORA als praktisch afwegingskader.
Nadeem Taverne licht de status en voortgang van het thema Artificial Intelligence toe aan de hand van een presentatie (PDF, 208 kB). Het thema AI&A is destijds gekozen tijdens een jaarplancyclus. AI&A is voor het eerst opgenomen in het jaarplan van 2020 met een budget van 25.000 Euro. In juli 2020 is Louise de Jong aangetrokken als trekker en is de basis gelegd, waarbij ca. 20% van de voorziene werkzaamheden zijn gerealiseerd. Dat betekent dat het onderwerp is opgenomen in de wiki, waarbij een aantal themapagina’s is gevuld met linkjes naar nuttige bronnen. Wat er nog resteert is een handreiking voor de toepassing van AI&A in het ontwerp van een dienst en in de enterprise architectuur van een organisatie, actief gebruik en onderhoud van het thema en de overdracht van het beheer op dit onderwerp naar de community. De uitnutting in 2020 was totaal EUR 18.691 ofwel circa 74% van het totale budget: het thema is breder en meer ingewikkeld dan was voorzien. Voor het vervolg in 2021 is daarom EUR 30.000 gereserveerd, waardoor het totaal budget uitkomt op EUR 48.691, waarvan EUR 32.656 is besteed en nu nog EUR 16.035 resteert. Louise de Jong heeft haar taken ondertussen overgedragen aan Youetta de Jager, die de resterende opgave van dit onderwerp in de komende tijd zal afronden. Daarbij zal het accent liggen op toepassing en toepasbaarheid van AI in ontwerp van publieke diensten, en de praktijkervaring bij verschillende organisaties, het opstellen van een concept handreiking en het organiseren van een community bijeenkomst in oktober, en tot slot het verbeteren van de wiki themapagina op basis van feedback uit de community en de openbare review (2022).
Martin vraagt of het onderwerp AI & Algoritmen (AI&A) niet te nauw is gekozen? Digital ethics is een breder perspectief. Zou je niet moeten beschikken over een rudimentair ethisch kader voordat je begint aan het vergaren van data ten behoeve van analyse?
Dit vraagstuk krijgt aandacht binnen het thema en er zijn reeds diverse ethische kaders.
15.15 Open Source Software (OSS) in ontwerp van overheidsdiensten[bewerken]
In het kader van NORA als gemeenschap/ kennisplatform/ communicatieplatform en NORA als praktisch afwegingskader.
Koos Steenbergen (BZK) licht de ontwikkelingen toe op het gebied van open source. In april 2020 is het nieuwe Kabinetstandpunt ‘Open tenzij’ geïntroduceerd. De praktijk is echter weerbarstig en veel van de moeilijkheden waar ze op stuiten zitten voornamelijk bij het Inkopen (Aanschaf). De vraag blijft: hoe gaan we nu verder? BZK werkt aan een digitaliseringsstrategie waarin dat helder zou moeten worden.
In de NORA staat nu verouderde informatie over open source en die moet worden geactualiseerd en aangevuld met nieuwe inzichten. Zie de eerste aanzet om Open Source Software (OSS) toe te passen bij het ontwerp van overheidsdiensten. Maar er is nog veel meer relevante informatie over OSS bekend, zoals:
- Kamerbrief inzake vrijgeven broncode overheidssoftware
- Overwegingen bij open tenzij en aanpak open source
- Playbook publieke software aanbesteden
- de OSS Toolbox op Pleio.nl
Koos nodigt daarom de leden van de Gebruikersraad uit om ideeën te delen. Er moeten zaken aan de orde komen als liabilities in licensing, aanpassingen van de wetgeving, toegankelijkheid van de ontwikkeltools voor beleidmakers, NLX (Common Ground), open source applicaties op gesloten platforms en transitiekosten en het doorbreken van de neiging om voor iets te kiezen dat we kennen of dat volstaat om een probleem op te lossen.
Hoe zou de samenwerking tussen markt en overheid kunnen werken? Wat willen we maatschappelijk bereiken met opensource? In welke domeinen? EZK gaat de wet Markt en Overheid aanpassen, maar ook nu al zijn er mogelijkheden in de huidige wet om met de markt samen te werken. Wat zijn de juiste gremia voor besluitvorming die helpen om het ‘open tenzij’ in de praktijk te gaan brengen? In welke gevallen is het niet opportuun om voor open source te kiezen?
Oproep
Koos vraagt geïnteresseerden zich aan te melden bij Pleio en contact met hem op te nemen als je iets wilt delen of vragen.
Ook doet hij een oproep aan OSS-experts om mee te helpen met de actualisatie en verdere uitwerking van dit onderwerp op de NORA. Binnenkort zal via de secretaris van de Gebruikersraad een e-mail worden gestuurd aan de leden met het verzoek om de achterban te raadplegen.
Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden via nora@ictu.nl
15.35 Netwerkpauze[bewerken]
Tijdens de netwerkpauze was het de bedoeling dat we uit elkaar zouden gaan in een paar kleinere groepen om de volgende vragen te bespreken:
- Welk doel willen we als leden van de NORA Gebruikersraad bereiken?
- Waar staan we nu?
- Wat en hoe leren we van elkaar?
- Hoe wordt de achterban op de hoogte gehouden van ontwikkelingen bij de NORA?
De netwerkpauze is echter vervangen door een 'gewone' pauze en we doen t.z.t. nog een voorstel aan de leden van de Gebruikersraad om deze vragen te bespreken.
Aansluitend op de pauze licht Eric Brouwer toe dat vanuit NORA Beheer meer pro-actief de andere NORA Familieleden zullen worden benaderd om van gedachte te wisselen hoe de afspraken in de NORA het beste kunnen doorwerken in de (referentie)architecturen van de Familieleden en vice versa, opdat de architecten optimaal her-gebruik kunnen maken van het architectuur-gedachtegoed van alle Familieleden. Dat zal ook komende jaren onderwerp van gesprek worden bij de NORA Gebruikersraad en Youetta de Jager als secretaris daarvan zal het contact met de Familieleden en de domeinen intensiveren.
16.00 Voortgang Doelen en Architectuur Principes (AP’s)[bewerken]
In het kader van NORA als praktisch afwegingskader
Robert van Wessel geeft aan de hand van een presentatie (PDF, 763 kB) uitleg over de voortgang van deze grote en ingrijpende wijziging van de NORA. Daarbij doet hij het voorstel om de openbare reviews tussen eind oktober en begin december 2021 te houden en de verwerking van de reacties op te pakken in Q1 2022.
De Gebruikersraad gaat akkoord met de start van de openbare review van de Kernwaarden, de Doelen en de AP’s, met als aanvulling dat daarbij tevens wordt uitgevraagd welke implicaties van de AP’s per architectuurlaag gewenst dan wel voorzien worden door de overheidsorganisaties.
16.25 Stand van zaken GDI / GO[bewerken]
In het kader van NORA als gemeenschap/ kennisplatform/ communicatieplatform. Een oproep aan de leden / achterban om te helpen met de uitwerking van het onderdeel Toegang van GO.
Tom Peelen geeft aan de hand van een presentatie (PDF, 1,56 MB) een update van GO en gaat specifiek in op ‘Machtigen en vertegenwoordigen’, en ‘Infrastructuur’. OP hoofdlijnen geeft hij aan:
- OBDO en PL sturen nu op de GDI
- GO werkt in opdracht van PL aan architectuur GDI
- MIDO wordt ingericht om de gehele GDI gemeenschappelijk vanuit uitvoering beleid e.a. gebruikers te besturen
- Prioritering en besluitvorming is gebaseerd op een integraal meerjarenbeeld en toekomstvisie
- De sturing vindt plaats op verschillende aspecten: financieel, programma’s, architectuur en besluitvorming
- Om de sturing voor het aspect architectuur te ondersteunen is binnen de MIDO governance een architectuurautoriteit voorzien (Quint adviseert hierover aan PL en OBDO) en zie ook de mededeling van Paul Zeef terzake.
Oproep
Vanuit GO wordt de oproep gedaan aan IAM-experts om mee te helpen met de uitwerkingen van de Generieke Functies voor Toegang. Binnenkort zal via de secretaris van de Gebruikersraad een e-mail worden gestuurd aan de leden met het verzoek om de achterban te raadplegen.
Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden via nora@ictu.nl
16.40 Verslag en actiepuntenlijst[bewerken]
Zie verslag
Het verslag wordt zonder opmerkingen goedgekeurd.
Actiepuntenlijst[bewerken]
Voor de komende vergadering zie onderstaande tabel.
| Datum GR | Actie | Actiehouder | Deadline |
|---|---|---|---|
| 06-04-2021 | NORA Peer Review/ Autoriteit AC ICT en dochters betrekken bij de peer review | Eric Brouwer | 11-2021 |
| 06-04-2021 | Heragenderen verzoek Van Haren Uitgevers om NORA opleidingsmateriaal te ontwikkelen. Graag de vragen die er zijn eerst uitzoeken. M.n. het juridisch aspect, eigenaarschap en concurrentiebeding zijn zaken die van belang zijn om een goed besluit te nemen. Ook moet er gekeken worden naar het onderhouden van dit materiaal. Is daar capaciteit voor vanuit de NORA? | Eric Brouwer | 01-11-2021. Op verzoek van Eric verschoven. |
| 26-03-2021 | NORA Beheer & GEMMA Beheer maken een snelle opzet om wat er al is over inclusie bij elkaar te zetten en in beide architecturen te delen. | André Plat (VNG) | 09-2021 stuk in de GR Andre – actiepunt op 11/’21, anders afvoeren |
| 06-06-2021 | Inzichtelijk maken van het speelveld van overleg- en besluitvormingsgremia wat betreft de digitale overheid. | Nadeem Taverne/ Geer Haas | Nadeem geeft aan dat hij dit eind 2021 af heeft en in ieder geval vóórdat hij als voorzitter vertrekt, medio 2022. Nadeem/ Geer – 11/’21 |
Ga voor een volledig overzicht naar de lijst Actiepunten
16.50 W.v.t.t.k.[bewerken]
- Voorraadagenda: hier zijn geen aanvullingen op gekomen
- Stand van zaken plaatsvervangend voorzitter is niet meer besproken
- De besluitvorming door de Gebruikersraad tijdens e-meetings vindt plaats door met het e-handje kenbaar te maken dat je NIET instemt en dat daarna wordt toegelicht wat de reden daarvan is, zodat de Gebruikersraad dat kan bespreken en een eventueel aangepast besluit kan voorleggen.
- Redouan Ahaloui (BFS) gaat de Gebruikersraad verlaten, hij is nu voorzitter van het kennisplatform API’s. Zijn collega Hans Laagland gaat hem vervangen en is inmiddels welkom geheten !
- Met het Adviescollege ICT-toetsing is contact geweest over het Toetsingskader en de NORA. Binnenkort zal aldaar een presentatie over de NORA en lopende ontwikkelingen worden gegeven.
- Eric Brouwer geeft een statusupdate van het Jaarplan 2021 (zie presentatie (PDF, 312 kB)) en vraagt de Gebruikersraad om goedkeuring voor de voorgestelde her-prioritering van het jaarplan en bijbehorende herverdeling van het budget, wetende dat de extra gevraagde EUR 10.000 voor Beveiliging binnen het budget past en dat de consequenties worden meegenomen in het jaarplan 2022. De Gebruikersraad gaat op alle punten akkoord.
- Eric Brouwer doet namens Frank van Dam, de trekker van het thema Cloud, een oproep een Cloud-experts om het onderwerp Cloud op de NORA Wiki nader uit te werken. Binnenkort zal via de secretaris van de Gebruikersraad een e-mail worden gestuurd aan de leden met het verzoek om de achterban te raadplegen. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden via nora@ictu.nl