Sandbox:vijf lagen en negen vlakken
Waar is het vijflaagsmodel op gebaseerd?[bewerken]
Bij het ontwerp van het vijflaagsmodel bij NORA zijn een aantal inspiratiebronnen relevant geweest, waaronder het negenvlaksmodel. Concrete aanleiding om het model te publiceren was de publicatie van de European Interoperability Reference Architecture (EIRA) en de gerelateerde versie van de European Interoperability Framework (EIF).
Is het vijflaagsmodel bedoeld als vervanging van het negenvlaksmodel?[bewerken]
Nee, niet rechtstreeks, ze dienen verschillende doelen. Er is behoefte aan doorontwikkeling van het negenvlaksmodel, maar verband naar het 9-vlaksmodel en vijflaagsmodel? Blijft er een verbinding tussen het 9-vlaksmodel of wordt het helemaal losgelaten? Eric heeft het 9-vlaksmodel al 4jaar geleden losgelaten. Het vijflaagsmodel vervangt niet het 9-vlaksmodel, volgens Eric. Het is tijd voor ontwikkeling van het 9-vlaksmodel volgens Edward.
Waarom zijn we naar het vijflaagsmodel gegaan als primaire model binnen NORA?[bewerken]
Nadelen van negenvlaksmodel in gesprek met professionals van buiten de I en IT[bewerken]
Het negenvlaksmodel leent zich goed om fijnmazig en gedetailleerd te werken, waarbij professionals in de verschillende vlakken in de loop der tijd 'opgevoed' zijn in het model en de terminologie. De laatste jaren is de afstand tussen IT en primair proces echter zo klein geworden, dat voor een goed project ook mensen betrokken moeten worden voor wie deze indeling weinig of niets zegt. Dan hebben we het al lang niet alleen meer over gebruikers, maar ook over juristen, proceseigenaren en business analisten, privacy experts et cetera. Ook de bestuurders en beleidsmedewerkers die bij de projecten betrokken zijn komen veelal uit het primaire proces en niet uit de klassieke I en IT hoeken. Het negenvlaksmodel is in gesprek met deze nieuwe stakeholders vaak eerder een beletsel dan een effectief hulpmiddel.
Het detailniveau van het negenvlaksmodel zit in de weg van een snel begrip, maar is uiteindelijk wel nodig in de uitvoering. Doordat de detaillering echter verweven is met de structuur van het model is het moeilijk om eerst de globale lijnen te communiceren en de details later in te vullen.
Dat is met name een beletsel nu we steeds meer Agile werken in de publieke sector. Een model dat gericht is op systematiek en detaillering schuurt sowieso regelmatig met een werkwijze die vooral snelle resultaten wil neerzetten in samenspraak met de business owner, waarbij detailkeuzes pas genomen worden als ze nodig zijn.
Vijflaagsmodel om in grote lijnen te communiceren en details gericht in te vullen[bewerken]
Het vijflaagsmodel is over het algemeen een stuk sneller te snappen in een multidisciplinair team. Het maakt het mogelijk om op globale lijnen te communiceren met alle stakeholders en per laag de details in te vullen met degenen wiens expertise en ervaring daar ligt. De stakeholders worden zo laagdrempelig betrokken en je kunt sneller tot een resultaat komen. De benodigde doorlooptijd gaat daardoor omlaag en de kwaliteit van het resultaat omhoog. De kans dat je het succesvol afrondt is dus ook groter.
De trieste praktijk was te vaak dat architecten niet goed betrokken zijn bij de projecten, omdat de beleidsmedewerkers hen niet begrijpen. Je kunt niet meer wegkomen met een document van 74 pagina's dat ongelezen van tafel gaat als mensen werkelijk aan de slag gaan. Het Vijflaagsmodel is bedoeld om een architectuurplan in 2 pagina’s te kunnen schrijven, die alle stakeholders kunnen begrijpen.
Het vijflaagsmodel richt zich op de dienst aan burger of bedrijf, waarbij de vijf lagen elk een aspect invullen. Die focus geeft samenhang, terwijl de losse lagen garanderen dat er geen belangrijke aspecten vergeten worden. Zo werd de relevante wet- en regelgeving nog wel eens vergeten door de klassieke architect.
Hoe werk je met het vijflaagsmodel?[bewerken]
Details toevoegen aan het Vijflaagsmodel op basis van de principes en informatie op noraonline.nl[bewerken]
Om van de grote lijn naar de details te komen, die immers wel degelijk van belang zijn, kun je de Afgeleide Principe van de NORA gebruiken. In een aantal workshops worden in 2020 de bestaande Afgeleide Principes geplot op het vijflaagsmodel en waar nodig doorontwikkeld. Het detailniveau dat je uiteindelijk kiest is flexibel zodat je het model op verschillende niveaus en in alle fasen van een project kunt gebruiken: van het nationale niveau om generieke voorzieningen te ontwikkelen tot een maatwerkoplossing binnen een enkele organisatie en van de eerste verkenning van een probleem tot de uiteindelijke solution architectuur van een oplossing.
Die gelaagdheid in niveaus ondersteunen we op noraonline door zo veel mogelijk informatie op landelijk niveau, die generiek toepasbaar of herbruikbaar is, in te delen in de vijf lagen. Zo kun je bij het vullen van de laag op je eigen niveau vast beginnen met wat er generiek voor alle niveaus relevant is en die kennis aanvullen voor jouw domein, jouw keten, jouw organisatie. We verwijzen voor die tweede stap naar de bij ons bekende keten- en domeinarchitecturen op de pagina NORA Familie en binnen de context van de inhoudelijke domeinen.
Stakeholders actief betrekken en meenemen[bewerken]
Een vijflaagsmodel vul je als architect nooit in je eentje in, zelfs niet als je denkt dat je al over alle relevante informatie beschikt. Door stakeholders op hun eigen niveau mee te laten denken op die aspecten waar ze in de praktijk mee te maken hebben creëer je noodzakelijk draagvlak, terwijl je van tijd tot tijd ook waardevolle nieuwe inzichten te horen krijgt. Maak telkens een nieuwe versie van je vijflaagsmodel op basis van de input van je stakeholders. Begin de presentatie van een nieuwe versie altijd door de globale lijnen van de dienst langs te gaan over de vijf lagen heen, waarna je alleen in gaat die details van die lagen die voor de groep met wie je spreekt op dat moment in het proces belangrijk zijn. Zo neem je mensen mee in je verhaal, zonder dat ze overspoelt worden met details of de focus van het gezamenlijke doel (een goede dienst voor burger, bedrijf of collega-ambtenaar) te verliezen.