NORA Gebruikersraad 2024-06-04
Bijeenkomst van NORA Gebruikersraad op dinsdag 4 juni 2024, 15.00-17.00 uur, locatie: hybride (fysiek bij ICTU, zaal EL1-02 en online via MS Teams).
Doel: Besluit- en visievorming
Doelgroep: Leden van de NORA Gebruikersraad (beheerders van architecturen & andere stakeholders) .
15.00-15.05 - Opening en mededelingen[bewerken]
- Eric Brouwer opent de vergadering en heet iedereen van harte welkom.
- Er zijn totaal 30 aanwezigen: 8 fysiek op locatie en 22 via de e-meeting.
- Pjotr Sillekens (provincie Utrecht) vervangt deze keer Martin van Battum.
- Victor den Toom (CIO Rijk / RORA) vervangt deze keer Jos van der Heiden.
- Michiel Nederlof (provincie Gelderland) gaat per 1 juli werken bij het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) en raakt daardoor betrokken bij de VeRa (Veiligheidsregio’s).
- Remco Overvelde (ArchiXL) geeft aan dat een nieuwe open-source extensie genaamd SmartComments is ontwikkeld door ArchiXL die kan worden ingezet op de NORA wiki (en andere wiki's) om laagdrempelig opmerkingen te kunnen plaatsen. Gebruikers van de NORA wiki die mee wilden doen aan de 'sneltest' hebben dit gedaan. Wil jij SmartComments ook nog snel testen? Zie: Redesign 2024. We zoeken nog één of meerdere groepen die inhoudelijk aan de slag willen met hun content én de extensie hiervoor willen gebruiken tijdens een praktijkproef.
- Op 5 juni 2024 is weer een Open Huis van de Architectuur, ditmaal in het teken van Toegang en de Europese Digitale Identiteit.
15.05-15.10 - Goedkeuring van het verslag van vorige keer[bewerken]
Het verslag van de NORA Gebruikersraad 2024-04-09 is vastgesteld zonder verdere op- of aanmerkingen.
15.10-15.15 - Stand van zaken Actiepunten[bewerken]
Er was nog 1 lopend actiepunt, te weten: Actiepunt 2022-11-15/C: expertgroep Begrippenkader: Een voorstel doen voor het hernoemen van de Netwerklaag
Jan van Bon (Stichting SURVUZ) licht toe dat ook de expertgroep Begrippenkader heeft geconstateerd dat de huidige naam "Netwerklaag" de lading niet dekt en stelt voor voortaan de naam 'IT-infrastructuur' te hanteren i.p.v. 'Netwerklaag'.
Er volgt een discussie over wat wel en niet onder die laag valt en hoe de aansluiting bij Togaf / ArchiMate, Europese ontwikkelingen, federatieve toegang en de ontwikkelingen rond de GDI / DO geborgd kan worden. Er blijkt geen optimale benaming te zijn, maar we kunnen IT-infrastructuur gebruiken en dan in de toelichting aangeven wat het precies inhoudt. Onder andere dat applicaties op die IT-infrastructuur draaien en dat ook IoT daar onder valt. Ook kan de relatie met de 'technologielaag' van ArchiMate worden toegelicht.
==> De NORA Gebruikersraad gaat akkoord met deze naam IT-infrastructuur en dat in een toelichting wordt aangegeven wat daaronder wordt verstaan.
Actiepunt 2024-06-04/A: NORA Beheer: De naam Netwerklaag vervangen door IT-infrastructuur en toelichten.
Voor het volledige overzicht van actiepunten, zie de tabel: Actiepunten
15.15-15.30 - Toelichting voortgang onderwerpen door-ontwikkeling 2024[bewerken]
Door omstandigheden is Pascal de Haan (Politie) verhinderd om de stand van zaken toe te lichten voor Generieke functies / Capabilities. Hij heeft echter via een e-mail laten weten dat de werkgroep 1 bijeenkomst heeft gehad en dat 19 juni de tweede bijeenkomst gepland staat. Er zijn diverse mailwisselingen geweest om de begrippen Generieke Functie en Capability duidelijker te kunnen omschrijven. Dat wordt nu steeds concreter en we willen de focus verleggen van verkenning naar vastlegging om er dan vaststelling en verankering op te kunnen (laten) doen via de NORA Gebruikersraad.
Bram Gaakeer (OCW) licht de voortgang toe voor Self Sovereign Identity (Begrip). Hij doet dat aan de hand van twee ArchiMate-modellen die binnen het Onderwijs worden ontwikkeld: voor Toegang (PDF, 194 kB) en voor de eWallet (PDF, 223 kB). De eWallet is gebaseerd op de toepassing van het SSI-concept en kan je zien als een 3e generatie toegang. Bram roept op om deze uitwerkingen op een eenduidige manier te gaan beschrijven. Het roept veel vragen op waar we op een later moment op terug zullen komen.
Door persoonlijke omstandigheden kan Ellen van der Steen (gemeente Apeldoorn) pas de volgende bijeenkomst de voortgang kort toelichten voor de werkgroep voor Levensgebeurtenissen, Multiproblematiek en Persoonlijke Regelingen Assistent (PRA).
15.30-15.45 - Voortgang NORA Redesign 2024[bewerken]
Marieke Vos (ICTU) licht de voortgang toe aan de hand van een presentatie (PDF, 565 kB). Ze toont de huidige inschatting van de planning. Een volgende stap is het bespreken van de 8 dilemma’s die zijn geïdentificeerd. Deze zullen ook worden voorgelegd tijdens de demodagen. De 1e demodag was in mei. De 2e demodag is op 25 juni: je kunt je hiervoor aanmelden via nora@ictu.nl
In juli, augustus en september staan ook nog demodagen gepland. Na het testen en accepteren verwachten we in december live te gaan.
Rogier Mechielsen (UX designer) stelt zich voor. Hij is aangetrokken voor het UX-design van de NORA Redesign. In juni gaat het team ook aan de slag met de resultaten van het DNA onderzoek: begonnen wordt met de publicatie en analyse van de Kennismodellen en reflecties op de vele aanbevelingen.
==> De NORA Gebruikersraad stemt in met de Voortgangsrapportage NORA Redesign 2024 per 4 juni 2024 en de bijbehorende budgettering en realisatie, zonder verder op- of aanmerkingen.
15.45-16.00 - Rapportage DNA onderzoek[bewerken]
De resultaten van het onderzoek naar het DNA van de NORA Familie zijn beschreven in het rapport (PDF, 4,38 MB).
Eric Brouwer (ICTU) licht de hoofdlijnen van het onderzoek kort toe. We beschouwen dit onderzoek als een nul-meting van het her-gebruik van de meest basale onderdelen van de overheidsarchitecturen. Het DNA is waar we veel toegevoegde waarde met elkaar kunnen verkrijgen door samen kennis te delen en te her-gebruiken. We hebben nu van 45 van de 52 betrokken overheidsarchitecturen een beeld van onderlinge relaties en structuren.
Er volgt een levendige discussie. Daaruit blijkt een brede en dringende behoefte aan meer afstemming tussen de overheidsarchitecturen.
Het is gewenst om zicht te krijgen op de verschillende Kennismodellen en na te gaan hoe die op elkaar zijn af te stemmen. Pas daarna kan de stap worden gezet om zoveel mogelijk architecturen te laten overerven (her-gebruiken). Maar is het Kennismodel NORA daarbij wel het juiste model om vanuit te overerven?
Remco Overvelde (ArchiXL) is recent afgestudeerd op het onderwerp om referentiearchitecturen binnen de overheid meer te laten samenhangen, en geeft aan dat de afstemming van de architecturen vanuit de praktijk niet mogelijk is zonder kennis van de grondslag c.q. structuur van de architecturen. Daarbij is het van belang dat de relaties tussen referentiearchitecturen zichtbaar zijn voor architecten en dus expliciet gemaakt moeten worden.
Actiepunt 2024-06-04/B: NORA Beheer: Een bijeenkomst organiseren waarbij Remco zijn onderzoek presenteert aan de NORA Familie om daarna samen te discussiëren over de mogelijkheden en vervolgstappen.
Guido van der Kolk (Waterschappen) merkt aanvullend op: Alleen al qua lagenindeling en modeluitwerkingen is het makkelijker overerven van diverse andere Familieleden dan van de NORA: veel (referentie-)architecturen gebruiken de ArchiMate-lagenindeling en concepten en hebben daar ook ArchiMate-uitwerkingen bij, maar de NORA niet.
Harro Kremer (DJI) merkt op dat het niet alleen gaat om overerving. Het is ook nodig om de specifieke context toe te voegen: dat is een verrijking.
Guido Baijens (AR GDI/DO) geeft aan dat bij het begin van de NORA (red: in 2005) is afgesproken om centraal de uitgangspunten en architectuurprincipes vast te leggen, zodat anderen dan kunnen overerven en eventueel meer specificeren. Tegelijkertijd is er ook een bottom-up beweging tot stand gekomen. Bij de ADO 2030 zijn centraal nieuwe uitgangspunten vastgelegd. Hij bepleit dat als het nieuwe centrale vertrekpunt. Andere architecturen kun je daar tegenaan leggen. En je kunt dan kijken wat er nog mist in de andere architecturen.
Eric Brouwer (ICTU) geeft aan dat dit een belangrijk en ook gevoelig punt is in de afstemming van de ADO 2030 en de NORA: het lijkt wel in concurrentie te zijn in plaats van op elkaar aanvullend. De ADO is immers een concretisering van de NORA, maar tegelijkertijd formuleert de ADO nieuwe uitgangspunten in plaats van her-gebruik te maken van de bestaande uitgangpunten die in de NORA zijn opgenomen.
Deze discussie maakt veel los. Voorgesteld wordt om hier de volgende keer een uur voor te reserveren.
Actiepunt 2024-06-04/C: NORA Beheer: Inplannen van de bespreking van de samenwerking met Bureau MIDO / AR GDI/DO en de relatie tussen de ADO 2030 en de NORA.
Joost Bekel (DNB) miste het DNB-kennismodel van de Referentie Architectuur Nederlandsche Bank (RANBA). Deze is inmiddels opgenomen in het overzicht van de Kennismodellen van de NORA Familie.
==> De NORA Gebruikersraad stemt in met de rapportage en met de voorgestelde vervolgacties. Voor de nadere uitwerking van de acties worden de leden nog benaderd.
16.00-16.10 - Pauze[bewerken]
Voor een kleine versnapering.
16.10-17.00 - Presentatie van de geactualiseerde Informatielaag[bewerken]
Afgelopen maanden is hard gewerkt om zoveel mogelijk architectuur-inzichten bij elkaar te brengen en op te nemen in de Informatielaag.
Eric Brouwer (ICTU) licht dit toe in afwezigheid van Arjen Santema (Kadaster) omdat die op dit zelfde moment een presentatie geeft bij de CDO Raad over de Informatielaag en het Nationaal Semantisch Vlak.
Eric loopt de pagina door en laat zien hoe we bij de overheid de fysieke werkelijkheid afbeelden met behulp van informatiemodellen en begrippen(kaders) en hoe dat doorwerkt in de 5 views van het NORA Vijflaagsmodel. Deze uitwerking is gebaseerd op de trits Afspraken (NORA Architectuurprincipes), Standaarden en Voorzieningen. Daarmee volgt het de 3 onderdelen van Generieke Functies en kan het een goede basis zijn voor alle overheidsarchitecturen.
Tegelijkertijd is dit niet de enige manier of plek waar de overheid zulke kennis en ervaring bij elkaar brengt. Vanuit het Federatief Data Stelsel (FDS), de ADO 2030 en de architectuur Gegevensuitwisseling van de GDI/DO hebben soortgelijke uitwerkingen gemaakt. We hebben daarom bij de uitwerking van de Informatielaag linkjes opgenomen naar die andere vindplaatsen en daar een korte toelichting bij gegeven. Als je dat leest, dan zie je overal een stukje architectuur over gegevens (data). Soms overlapt het een beetje, soms meer.
De vraag is nu: Hoe kunnen overheidsarchitecten hier het beste gebruik van maken: welke informatie is leidend?
Peter Ammerlaan (Logius) geeft aan dat er een verschil is tussen een datastelsel en een referentiearchitectuur. In een datastelsel zitten wel architectuuraspecten maar het is wat anders. Belangrijk is ook om aan te geven wat er verandert. Het is handig voor een architect als hij dat terug kan vinden. We moeten aandacht besteden aan hoe je het een architect makkelijker maakt. Zo raak je ook weer aan overerving. Waarom staat het waar het nu staat? Waarom niet op de NORA?
Vanuit NORA beheer signaleren we dat die kennis wordt verzameld, en dat daarbij ook nieuwe architectuurprincipes worden beschreven en gehanteerd. Tegelijkertijd is niet duidelijk hoe het beheer daarvan wordt georganiseerd. Daarover zijn we in gesprek met FDS en Bureau MIDO.
Harro Kremer (DJI) mist nog uitleg over de context: informatie geldt alleen in een context, dus je moet altijd praten over de context waarbinnen die informatie geldt. Bij JenV kijken ze van NORA naar RORA en zo verder naar beneden. De kaders worden beschreven in de eigen architectuur.
Voor de domeinarchitectuur Gegevensuitwisseling loopt nu een openbare review. Over 2 weken start ook de review voor de domeinarchitectuur Toegang. Die laatste heeft consequenties voor met name de begrippen van IAM in de NORA.
Guido van der Kolk (Waterschappen) worstelt met de vraag hoe de architecturen zich met elkaar verhouden: wat is de rol van een bepaalde architectuur? Wat is de relatie tussen NORA en de solution architectuur van zo’n stelsel? Het is eerder de vraag hoe zo’n stelsel dat ziet. Er staat veel hetzelfde. Het is goed om daarover met elkaar in gesprek te gaan.
Jan van Bon (Stichting SURVUZ) signaleert dat de architectencommunity van de overheid zich nog steeds vooral richt op lagen 3, 4 en 5 en een blinde vlek heeft op laag 1 en 2. Een krachtige aanvulling op deze lagen 1 en 2 is noodzakelijk om te kunnen profiteren van de ervaring op de lagen 3,4 en 5.
De conclusie is dat deze uitwerking van de Informatielaag veel helderheid geeft en dat wat hier speelt, ook speelt op de andere 4 lagen. Het is daarom verstandig om zo'n uitwerking ook te gaan maken voor de Grondslagenlaag en de Organisatielaag.
Actiepunt 2024-06-04/D: NORA Beheer: Uitwerking maken van de Organisatielaag en van de Grondslagenlaag.