Sandbox:Procesarchitectuur Over de NORA procesarchitectuur

Inleiding

Deze NORA Procesarchitectuur is een doorontwikkeling van de GEMMA Procesarchitectuur uit 2017. In deze versie ligt de nadruk op de kracht van procesarchitectuur als verbindende factor voor samenwerking en ontwikkeling. Dus geen doel op zich, geen dwingend keurslijf, maar gericht op het kunnen voeren van het goede gesprek over het leveren van maximale toegevoegde waarde voor de samenleving. Dat is geen eenvoudige opgave; de context binnen de Nederlandse overheid is sterk in beweging. Veranderingen komen in hoog tempo op ons af, en niets lijkt meer zeker of maakbaar. Hoe kan een architectuur daar houvast bieden?

Ons antwoord, dat we in deze versie van de procesarchitectuur uitwerken, is dat procesarchitectuur juist nu houvast kan geven door:

• een betekenisvol hulpmiddel te bieden voor het geven van inzicht en samenhang in bedrijfsprocessen.
• diverse vormen van samenwerking te bevorderen.
• met als doel het leveren van toegevoegde waarde voor de samenleving.

We definiëren de NORA Procesarchitectuur als volgt, vanuit twee perspectieven:

De NORA Procesarchitectuur (instrumenteel):

• is een onderdeel van de bedrijfsarchitectuur ten behoeve van de inrichting van de organisatie (op het snijvlak van ‘inrichten’ en ‘business’).
• omvat het geheel aan principes en modellen met betrekking tot de processen van de organisatie, die nodig zijn om organisatiedoelen te bereiken.
• is een richtinggevend kader, waarin afspraken centraal zijn vastgelegd. Het dient ter besturing en continue verbetering van de organisatie.
• bevat een generiek procesmodel voor overheidsorganisaties. Aanvullend hierop kunnen organisaties specifieke processen modelleren (er is niet één werkelijkheid).
• draagt bij aan ontwikkelingen als Lean-management, zaakgericht werken en samenwerking.
• is een vertrekpunt voor de inrichting van de informatievoorziening (gegevens en functionaliteit), rolmodellen en (bedrijfs)regels.

De NORA Procesarchitectuur (Samenwerken):

• bevordert samenwerking vanuit de bedoeling. Het realiseren van (klant)waarde staat voorop. Processen worden hiervoor van klant tot klant beschouwd en weergegeven. Dit geldt ook voor sturende en ondersteunende processen, waarbij de klant intern is.
• is het resultaat van een (co-creatie)samenwerkingstraject tussen gemeenten. De architectuurplaten zijn communicatieplaten, die vorm geven aan de gezamenlijke ontwikkeling.
• met procesarchitectuur is een brug te slaan tussen denken en doen (visie en realisatie).

Achtergrond

De GEMMA-procesarchitectuur 1.0 is in april 2009 afgerond. Deze versie richtte zich met name op principes, modellen en standaarden voor het inrichten van de gemeentelijke dienstverleningsprocessen met als voornaamste doel de digitaliseringsopgave te bevorderen in relatie tot vormgeving van de e-Overheid.

De GEMMA-procesarchitectuur 2.0 is in mei 2011 afgerond. Deze versie richtte zich met name op het ondersteunen van gemeenten bij het invoeren van procesgericht werken en procesmanagement. De scope van de processen is verbreed tot alle bedrijfsprocessen van de ambtelijke organisatie van gemeenten, die in samenhang zijn gepresenteerd.

De actuele GEMMA-procesarchitectuur is in juni 2017 afgerond. Meer nog dan eerdere versies is deze versie via co-creatie tot stand gekomen, onder leiding van een werkgroep met gemeentelijke gebruikers. Eerdere versies vervallen na publicatie van deze versie; delen worden hergebruikt.

De NORA-procesarchitectuur is in 2024 geadapteerd vanuit de GEMMA-procesarchitectuur.

Veranderopgave

Kenmerkend voor de NORA-architectuur en daarmee ook voor de procesarchitectuur is dat geen "top-down" aanpak gevolgd wordt waarin een programma van eisen bepalend is voor de inhoud, maar dat de onderwerpen worden aangedragen door overheidsorganisaties zelf, en via de werkgroep Procesarchitectuur een plaats krijgen in de NORA. Een "bottom-up" aanpak dus. De nadruk in de architectuur ligt dan ook bij onderwerpen die organisaties zelf als het belangrijkst ervaren. De reikwijdte is ook in deze nieuwe versie van de procesarchitectuur afgebakend op de ambtelijke organisatie van de verschillende overheden; het bestuurlijke deel ("de politiek") blijft --bewust-- buiten beschouwing.

De kern van de veranderopgave voor deze versie van de NORA procesarchitectuur wordt getypeerd door het gegeven dat dienstverlening steeds vaker over de grenzen van afzonderlijke organisaties heen wordt georganiseerd. Ofwel in ketens of zelfs in netwerken. Omdat we het hebben over de overheidsmodelarchitectuur en -bedrijfsprocessen wordt duidelijk dat we ons op een grensvlak begeven: enerzijds overstijgt de vraag de reikwijdte van de NORA; anderzijds is deze stap nodig om deze als betekenisvol hulpmiddel voor samenwerking te behouden. Een nadere analyse van deze overstijgende samenwerking en de impact daarvan op de overheidsprocesarchitectuur is daarom noodzakelijk.

Die analyse leidt tot de volgende veranderopgave:

1. completeren van de procesarchitectuur, zodat ook organisatieoverstijgende samenwerking gefaciliteerd kan worden.
2. versterken van de inbedding van de overheidsprocesarchitectuur door de 'bedoeling' te benadrukken: inzicht bieden om samenwerking te bevorderen met als doel het leveren van toegevoegde waarde voor bestuur en samenleving.
3. mogelijk maken van de beoogde meerwaarde door meer flexibiliteit in te bouwen met behoud van samenhang.
4. presenteren en kenbaar maken van de procesarchitectuur op een manier die de beoogde doelgroepen ook effectief gebruik laat maken van het aangeboden hulpmiddel.
5. Een basis vormen voor verdere inrichting op het vlak van gegevens- en applicatiearchitectuur.
6. Een betere aansluiting met de andere onderdelen van de GEMMA-architectuur.

Nederlandse Overheid Referentie Architectuur.

Een beschrijving van een complex geheel, en van de principes die van toepassing zijn op de ontwikkeling van het geheel en zijn onderdelen.