Architectuur Digitale Overheid

NB: Deze pagina is geen onderdeel van de reguliere NORA, maar een testruimte. Het is dus niet zeker of de inhoud zoals u die ziet juist, actueel en betrouwbaar is.

Deze pagina bevat een testruimte voor de Architectuur Digitale Overheid.

Uitleg van de relatie tussen de NORA en de ADO

De Nederlandse Overheid Referentie Architectuur (NORA) en de Architectuur Digitale Overheid (ADO) hebben veel overeenkomsten en tegelijkertijd ook diverse verschillen. Waarom zijn deze 2 architecturen op Nationaal niveau nodig? En hoe ga je als architect om met deze 2 architecturen?

Beschrijving

Architectuur voor de digitale overheid

Toelichting

Architectuur Digitale Overheid 2030 (klik hier voor de actuele versie)

De Architectuur Digitale Overheid vormt de doelarchitectuur van de Digitale Overheid die het Meerjarenprogramma Infrastructuur Digitale Overheid (MIDO) helpt om te sturen op de gezamenlijke ontwikkeling van de Digitale Overheid. Hier vormt de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI) een belangrijk onderdeel van.

Werkdocument Architectuur Digitale Overheid 2030

Het werkdocument is kaderstellend voor de architectuur van de digitale overheid in 2030. Het begrip “Digitale Overheid” is afgebakend in overeenstemming met de hoofdlijnen van het digitaliseringsbeleid en de Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren en de GDI-Meerjarenvisie. Het gaat over een digitale overheid die burgers en bedrijven ondernemers centraal stelt, slagvaardig optreedt en een transparante toegankelijke dienstverlening biedt.

Het document is gebaseerd op het idee van bouwstenen: bestuurlijke afspraken, standaarden en generieke voorzieningen. Met deze bouwstenen kan gewerkt worden aan de verdere ontwikkeling van de digitale overheid. Er zijn al veel bouwstenen. In een bijlage bij het document staat dan ook een overzicht van ruim 80 bouwstenen. Organisaties met een publieke taak, worden aangemoedigd om zoveel mogelijk aan te sluiten op en gebruik te maken van deze bouwstenen (inclusief door het Forum Standaardisatie vastgestelde standaarden).

November 2023 is de Architectuur Digitale Overheid 2030 gepubliceerd, nadat het op 30 november is vastgesteld door het Overheidsbreed Beleidsoverleg Digitale Overheid. Dit werkdocument is bedoeld als brug tussen bestuurders en architecten en voorziet in een breed gedeelde behoefte aan overzicht en samenhang binnen de digitale overheid.

Het werkdocument Architectuur Digitale Overheid 2030 beschrijft de architectuur van de digitale overheid in 2030. Het begrip “Digitale Overheid” is afgebakend in overeenstemming met de hoofdlijnen van het digitaliseringsbeleid en de Werkagenda. Het gaat over een digitale overheid die burgers en bedrijven centraal stelt, slagvaardig optreedt en een transparant toegankelijke dienstverlening biedt. Hierbij hoort een sterk “digitaal fundament” dat voldoet aan de belangrijke voorwaarden zoals beschreven in het digitaliseringsbeleid en de Werkagenda. De Nederlandse digitale overheid heeft nu al heel veel goede bouwstenen, samengebracht onder de noemer 'Generieke Digitale Infrastructuur'. Maar overheidsorganisaties moeten deze breder, beter en meer kunnen gebruiken. Daarnaast moeten dienstverleners de kans krijgen om nog meer en beter op basis van generieke afspraken, standaarden en voorzieningen met elkaar samen te werken. Alleen zo ervaren burgers en ondernemers één digitale overheid.

Veel van de bouwstenen voor de gewenste Digitale Overheid zijn er al: De architectuur Digitale overheid 2030 beschrijft ongeveer 80 generieke bouwstenen. Dit zijn afspraken, standaarden en generieke voorzieningen. De architectuur Digitale Overheid 2030 brengt overzicht en samenhang tussen deze bouwstenen. Het laat zien hoe deze generieke bouwstenen nu en in de toekomst passen in het grotere digitale landschap van de overheid. Het document legt het fundament voor een verbindende architectuur van de digitale overheid. Het maakt verbindingen tussen overheidsorganisaties op alle bestuurslagen en hun architecturen. Het document stelt dat overheden vooral gebruik moeten maken van bestaande bouwstenen van de digitale overheid, mits goed beheerd en doorontwikkeld. Het geeft ook aan wat ontbreekt en doet voorstellen voor het toevoegen van nog ontbrekende bouwstenen. Zo biedt het document een goede basis voor een op architectuur gebaseerd programma- en projectenportfolio. Het werkdocument is gebaseerd op bestaand beleid en vastgestelde beleidsdocumenten, zoals de Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren en de GDI-meerjarenvisie.

Middels architectuurwerkgroepen, aangestuurd door MIDO, wordt de hierin beschreven architectuur voor de Digitale Overheid verder uitgewerkt. De Architectuurraad is eindverantwoordelijk voor het versiebeheer. Kleine wijzigingen zullen onder verantwoordelijkheid van het Bureau Meerjarenprogramma Infrastructuur Digitale Overheid (MIDO) worden doorgevoerd. Meer ingrijpende wijzigingen worden voorgelegd aan de Architectuurraad. Op www.pgdi.nl/ADO is steeds de meest actuele versie van het document te raadplegen.

Architectuur als planologisch instrument

Het document beschrijft het beeld van de architectuur van de digitale overheid in 2030 en legt de basis voor een samenhangende en consistente invulling van de digitale overheid. Deze architecturale aanpak is te vergelijken met stedenbouwkundige planologie: beide geven een beeld van een goed functionerende en samenhangende toekomstige structuur. Stedenbouwkundige planologie richt zich op de fysieke inrichting van de stad waaronder de verbindingen tussen de verschillende gebouwen en de infrastructuur. De architectuur van de digitale overheid richt zich op de digitale infrastructuur en de verbindingen tussen diverse overheidsorganisaties en hun architecturen.

Beide disciplines hebben wetgeving en beleid nodig om een samenhangende structuur te kunnen realiseren. Beide zijn een gids. Architectuur van de digitale overheid draagt bij aan het tot stand brengen van een goed functionerende digitale overheid. Het verwijst naar wetgeving, bestaand beleid en verdiepende informatie bij verschillende onderwerpen. Stedenbouwkundige planologie maakt gebruik van beleid en regelgeving om een samenhangende stad te creëren. Het document heeft een bredere scope dan de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI). Dat komt omdat de digitale overheid die burgers en ondernemers ervaren, opgebouwd is uit veel meer onderdelen dan de GDI. De bredere scope biedt de mogelijkheid om concreet te kunnen sturen op de bijdrage van GDI-bouwstenen aan de digitale overheid. Het document schetst, in termen van stedenbouwkunde, de stad en geeft aan wat er al aan functionaliteit is. Maar het geeft ook aan welke kernen nog ontbreken en welke straten moeten worden gelegd.

Werken met architectuur

De architectuur van de Nederlandse digitale overheid in 2030 beschrijft de doelen, uitgangspunten en benodigde bouwstenen voor het creëren van een samenhangende digitale overheid. Het document beschrijft een breed toepasbare architectuur voor alle overheidsorganisaties. De organisaties kunnen het document gebruiken om hun eigen architecturen optimaal aan te laten sluiten op de architectuur van de digitale overheid en de (werkende) bouwstenen ervan. Het document beschrijft niet de architectuur van de digitale samenleving, zoals slimme robots, hartbewaking op afstand, digitale regelaars en digitale vrachtbrieven. Het legt wel waar nodig een relatie met de architectuur van de digitale economie en de digitale samenleving. Het document is ook niet bedoeld als informatieplan voor afzonderlijke overheidsorganisaties, maar biedt wel een referentie voor het opstellen van hun eigen architecturen. Het document bevat verwijzingen naar bestaande afspraken, standaarden en voorzieningen en doet waar zinvol suggesties voor nieuwe.

Het document is dus ook een wegwijzer naar het grote aantal al beschikbare afspraken, standaarden en voorzieningen. Het geeft professionals in de overheidsorganisaties handvatten om de interactie van burgers en bedrijven met de overheid te bevorderen en om de samenwerking tussen overheidsorganisaties onderling te bevorderen. Het doel is om de ketenprocessen binnen de (digitale) overheid optimaal in te richten: van beleidsontwikkeling via uitvoering tot en met handhaving en verantwoording. Dit zorgt ervoor dat de digitale overheid voor burgers en ondernemers zo goed mogelijk werkt en leidt tot een overheid die toegankelijker, inclusiever en persoonlijker is.

Kortom: Architectuur zorgt voor afspraken, standaarden en – voor zover nodig – gemeenschappelijke voorzieningen voor de inrichting van de digitale overheid. De digitale overheidsarchitectuur geeft op een hoog niveau een kapstok voor overheidsdiensten, interoperabiliteit, gegevensuitwisselbaarheid, het gebruik van een beperkt aantal gemeenschappelijke bouwstenen, een hoog beveiligingsniveau en bescherming van privacy.

Architectuur Digitale Overheid en domeinarchitecturen

De architectuur digitale overheid 2030 wordt verder uitgewerkt in 4 domeinarchitecturen. De domeinen die worden onderscheden zijn 'Toegang', 'Gegevensuitwisseling', 'Interactie' en 'Infrastructuur'.

• Domein: Toegang: Oplossingen om burgers en ondernemers toegang te geven tot digitale diensten, ook als zij een ander vertegenwoordigen.
• Domein: Interactie: Oplossingen voor digitale informatie-uitwisseling met burgers en ondernemers.
• Domein: Gegevensuitwisseling: Oplossingen voor uitwisseling van gegevens via de GDI tussen informatiesystemen van overheidsorganisaties onderling en met informatiesystemen van andere organisaties. Huidige vastgestelde versie domeinarchitectuur
• Domein: Infrastructuur: Oplossingen van algemeen belang voor de GDI die vaak een basis vormen voor oplossingen in de andere drie domeinen.

Wat is MIDO?

Voor gemeenschappelijke sturing op de digitale overheid heeft de staatssecretaris Koninkrijksrelaties en Digitalisering het Meerjarenprogramma Infrastructuur Digitale Overheid (MIDO) ingesteld. Dit programma bestaat uit de volgende hoofd-overlegorganen:

• Het Overheidsbreed Beleidsoverleg Digitale Overheid (OBDO) dat tot taak heeft de staatssecretaris van BZK te adviseren over het beleid voor de digitale overheid;
• De Programmeringsraad GDI (PGDI) die het OBDO adviseert over de gewenste prioritering en programmering van de doorontwikkeling van de afspraken, standaarden en voorzieningen van de GDI.
• De Programmeringstafels voor de domeinen Toegang, Interactie, Gegevensuitwisseling en Infrastructuur die de PGDI adviseren met betrekking tot de functionaliteiten in het domein.
• De Architectuurraad ter ondersteuning van OBDO, PGDI en programmeringstafels, die de hoeder is van de architectuur(producten) van de GDI en een toetsende en adviserende rol heeft binnen de vastgestelde architectuurkaders voor de GDI.
• De Architectuurwerkgroepen voor de domeinen Toegang, Interactie, Gegevensuitwisseling en Infrastructuur, die de Architectuurraad inhoudelijk ondersteunt bij haar rol en de domeinarchitecturen van de Architectuur Digitale Overheid 2030 verder uitwerken.

Het Meerjarenprogramma Infrastructuur Digitale Overheid wordt in haar werkzaamheden ondersteund door bureau MIDO. Documentatie en meer informatie over de MIDO governance is vindbaar op https://pgdi.nl/

Klikken op het betreffende blokje leidt naar het document (donkerblauw/lichtblauw blokje) of een lijst met documenten (wit blokje). Alle documenten zijn ook verzameld op de pagina met GA Documentatie. |Documentatie=

Nederlandse Overheid Referentie Architectuur.

Beschrijving van de gewenste situatie in architectuur ("Soll"). Kan van toepassing zijn op een domein of organisatie en is de tegenhanger van de beschrijving van "gestolde" architectuur ("Ist"-situatie).

Een beschrijving van een complex geheel, en van de principes die van toepassing zijn op de ontwikkeling van het geheel en zijn onderdelen.

Alle belanghebbenden van overheidsdienstverlening in de ruimste zin van het woord.

Interoperabiliteit is het vermogen van organisaties (en hun processen en systemen) om effectief en efficiënt informatie te delen met hun omgeving