NORA Gebruikersraad/2021-09-16

Nieuws & Agenda

Contact

NORA Beheer

nora@ictu.nl

Status

Inhoud Nieuws & Agenda

• Nieuwsberichten
• Agenda
• Laatste wijzigingen
• Op de hoogte blijven
  • Nieuwsbrieven NORA
  • RSS-feeds NORA
  • Persoonlijke volglijst aanmaken

Bijeenkomst van NORA Gebruikersraad op donderdag 16 september 2021, 14.00-17.00 uur, locatie: e-meeting.
Doel: Besluit- en visievorming
Doelgroep: Leden van de NORA Gebruikersraad (architecturen & stakeholders) .

Inloggen mogelijk vanaf 13.45 uur.

14.00 Opening en Mededelingen

• Nadeem Taverne opent de vergadering en stelt Youetta de Jager voor als de nieuwe secretaris van de Gebruikersraad, in opvolging van Sandra van Dalen. Youetta heeft langdurige ervaring met architectuur en community-management en zal vanuit haar rol als secretaris de onderlinge samenwerking en kennisdeling tussen NORA familieleden gaan stimuleren. Daarnaast is een nieuw lid voor de Gebruikersraad aanwezig, Jan van Gelder (Geonovum), die zich later in deze vergadering zal voorstellen.
• Marieke Vos licht toe dat NORA en GEMMA zijn begonnen met een gezamenlijke community waarin beginnend overheidsarchitecten (minder dan 5 jaar ervaring) elkaar kunnen treffen. De eerste bijeenkomst was op 1 september. Er waren met name jonge architecten vanuit gemeenten en provincies vertegenwoordigd. De community is op zoek naar nog meer leden, ook vanuit het Rijk. De focus ligt zowel op inhoud, als vaardigheden en ontwikkeling, en daarnaast wordt gedacht aan activiteiten, intervisie en verhalen. Voor nu spitst de zoektocht zich vooral toe op waar de energie zit.
• Vanuit het bestaande thema Zaakgericht Werken wordt een Kennissessie georganiseerd op 21 september a.s. Het doel van de bijeenkomst is om te leren van elkaars ervaringen met Zaakgericht Werken en kennis te delen op NORAonline. De doelgroep zijn actieve ontwikkelaars van Zaakgericht Werken (zoals architecten, adviseurs en projectleiders), die werkzaam zijn binnen de overheid, maar ook als je nog niet zo ervaren bent kan je gewoons aansluiten. Ken je iemand die daar interesse voor heeft, geef dit dan door aan Ellen. André Plat (VNG) zegt toe vragen te zullen wisselen met Ellen.
• Paul Zeef (BZK, portefeuillehouder NORA) is aangesloten vanaf 15.30 uur en brengt 2 punten ter kennisgeving in: 1. Vanuit Regie op gegevens is een referentiearchitectuur in ontwikkeling (nu versie 0.5), per november uit te werken in een aantal NORA lagen en naar verwachting pas na het einde van 2021 rijp voor publieke consultatie. 2. Voor de Architectuur-opzet voor de GDI in het GO-traject ligt een rapportage voor bij de PL, maar er is nog aanvullend werk nodig om tot nadere plannen te komen, waarbij Paul voorstelt om dat ook te behandelen bij de NORA.

14.25 Voorstel van en door (een nieuw lid) Jan van Gelder van GeoNovum

In het kader van NORA als gemeenschap/ kennisplatform/ communicatieplatform. GeoNovum en NORA willen een structurele samenwerking aangaan om het bestaande thema Geo in de NORA verder te beheren, waarvan de Nationale Geo Informatie Infrastructuur (NGII) onderdeel zal zijn. Jan van Gelder stelt zichzelf voor en licht toe hoe Geo als thema in toenemende mate belangrijk is geworden en verweven is met allerlei andere thema’s. Het is belangrijk om "Geo op de kaart" te houden. Er is ook een verband met BIM/Visi en het Forum Standaardisatie en Geonovum zullen deze link nader uitwerken. De Gebruikersraad heeft unaniem besloten dat Jan van Gelder als lid kan toetreden tot de Gebruikersraad.

14.35 Afstemming BIO, ISOR en thema Beveiliging

In het kader van NORA als praktisch afwegingskader.

Er is behoefte aan nadere afstemming tussen de BIO, de BIO-themadocumenten die ontsloten worden via ISOR (Information Security Object Repository) en het thema Beveiliging. Het NORA thema Beveiliging is al enkele jaren niet meer actief beheerd en veroudert dus snel. Het dateert namelijk nog van vóór de invoering van de BIO.

De afgelopen jaren zijn door het CIP wel zogenaamde BIO-themadocumenten ontsloten op noraonline in ISOR (Information Security Object Repository). De samenhang tussen deze kennisbronnen ontbreekt echter nog.

In het kader van NORA als gemeenschap/ kennisplatform/ communicatieplatform en NORA als praktisch afwegingskader

Glen Lutke Schipholt (Logius) deelt aan de hand van een presentatie. inzichten ten aanzien van de alignment van architectuur en informatiebeveiliging. Logius organiseert communities vanuit een coöperatie op het gebied van connectiviteit en diginetwerk. Vanuit die communities (met RWS, Belastingdienst en VNG) is geconstateerd dat er gaps zijn op dit terrein. De vraag die zij stellen: of het mogelijk is om die gap kleiner te maken?

Vraagstuk en huidige situatie Voor ketensamenwerking is het belangrijk dat beveiligingsnormering en maatregelen in ketens samenhangen met de beveiligingsarchitectuur. NORA (architectuur) en BIO (normen/maatregelen) dienen daarom een geheel te vormen. Verschillen leiden nu tot onduidelijkheden bij informatiebeveiligingsfunctionarissen.

Op basis van voorbeelden vanuit de problematiek vanuit de huidige uitvoering bij Belastingdienst en RWS wordt een aantal voorstellen gegeven ten aanzien van verbetering, gezien het grote belang van beveiliging en privacy voor de verdere transitie naar digitale dienstverlening van de overheid, verzoekt de expertgroep om akkoord te gaan met:

Gevraagde besluitvorming

• Akkoord op de voorgestelde verbeteringen van het thema Beveiliging
• Toezegging van de leden om zich actief in te zetten om vanuit hun achterban architecten zich te laten aansluiten bij de expertgroep Beveiliging om de voorgenomen verbeteringen te helpen doorvoeren

3 een budget beschikbaar te stellen van 10.000 Euro om vanuit NORA Beheer de expertgroep te begeleiden en te helpen een snelle start te maken.

De leden van de Gebruikersraad stemmen in met de gevraagde besluiten.

15.05 Statusupdate en voortgang AI & Algoritmen

In het kader van NORA als gemeenschap/ kennisplatform/ communicatieplatform en NORA als praktisch afwegingskader.

Louise praat ons bij over de status, voortgang en vooruitblik op Artificial Intelligence als nieuw thema in NORA.

In het kader van NORA als gemeenschap/ kennisplatform/ communicatieplatform en NORA als praktisch afwegingskader

Nadeem Taverne licht de status en voortgang op het thema AI & Algoritmen toe aan de hand van een presentatie. Is het onderwerp AI&Algoritmen niet te nauw gekozen? (Martin) Digital ethics is een breder perspectief. Zou je niet moeten beschikken over een rudimentair ethisch kader voordat je begint aan het vergaren van data ten behoeve van analyse? Het thema AI&A is destijds gekozen tijdens een jaarplancyclus. AI&A is voor het eerst opgenomen in het jaarplan van 2020 met een budget van 25.000 Euro. In juli 2020 is Louise de Jong aangetrokken als trekker en is de basis gelegd, waarbij ca. 20% van de voorziene werkzaamheden zijn gerealiseerd. Dat betekent dat het onderwerp is opgenomen in de wiki, waarbij een aantal themapagina’s is gevuld met links naar nuttige bronnen. Wat er nog resteert is een handreiking voor de toepassing hiervan in ontwerp en architectuur, actief gebruik en onderhoud van het thema en de overdracht van het beheer op dit onderwerp naar de community. De uitnutting in 2020 was totaal 18.691 ofwel circa 74% van het totale budget: het thema is breder en meer ingewikkeld dan was voorzien. Voor het vervolg in 2021 is daarom 30.000 Euro gereserveerd, waardoor het totaal budget uitkomt op 48.691, waarvan 32.656 is besteed en nu nog 16.035 resteert. Louise de Jong heeft haar taken ondertussen overgedragen aan Youetta de Jager, die de resterende opgave van dit onderwerp in de komende tijd zal afronden. Daarbij zal het accent liggen op toepassing en toepasbaarheid van AI in ontwerp van publieke diensten, en de praktijkervaring bij verschillende organisaties, het opstellen van een concept handreiking en het organiseren van een community bijeenkomst in oktober, en tot slot het verbeteren van de wiki themapagina op basis van feedback uit de community en de openbare review (2022). Martin vraagt of het onderwerp AI & Algoritmen (AI&A) niet te nauw is gekozen? Digital ethics is een breder perspectief. Zou je niet moeten beschikken over een rudimentair ethisch kader voordat je begint aan het vergaren van data ten behoeve van analyse? Dit vraagstuk krijgt aandacht binnen het thema en er zijn reeds diverse ethische kaders.

15.15 Open Source Software (OSS) in ontwerp van overheidsdiensten

In het kader van NORA als gemeenschap/ kennisplatform/ communicatieplatform en NORA als praktisch afwegingskader. Gaat in op de actuele stand van zaken in Open Source ontwikkelingen en beleid en de implicaties van het kabinetstandpunt april ’20 ‘open, tenzij’ Er is al een eerste aanzet gemaakt om Open Source Software (OSS) in ontwerp van overheidsdiensten als apart Onderwerp op te nemen in noraonline. Zie ook de Toolbox op Pleio.nl en de onderstaande bijlagen (pdf):

• Kamerbrief inzake vrijgeven broncode overheidssoftware

• Overwegingen bij open tenzij en aanpak open source

• Playbook publieke software aanbesteden

In april is het nieuwe kabinetstandpunt ‘Open tenzij’ geïntroduceerd. Koos Steenbergen (BZK) licht de status toe ten aanzien van de ontwikkelingen op het gebied van open source. De praktijk is nog steeds weerbarstig en veel van de moeilijkheden waar we op stuiten zitten vnl. op het inkoop vlak. De vraag blijft: hoe gaan we nu verder? BZK werkt aan een digitale strategie waarin dat helderder zou moeten worden. In de NORA staat zeer verouderde informatie over open source, en we zijn inmiddels wel wat verder. Koos nodigt de Gebruikersraad om ideeën te delen. Er komen punten aan de orde zoals liabliities in licensing, aanpassingen van de wetgeving, toegankelijkheid van de ontwikkeltools voor beleidmakers, NLX (Common ground), open source applicaties op gesloten platforms en transitiekosten en de neiging om voor iets te kiezen wat kennen of wat volstaat om een probleem op te lossen.

Hoe zou de samenwerking tussen markt en overheid kunnen werken? Wat willen we maatschappelijk bereiken met opensource? In welke domeinen? EZK gaat de wet markt en overheid aanpassen, maar ook nu zijn er mogelijkheden onder de huidige wet om met de markt samen te werken. Wat zijn de juiste gremia voor besluitvorming die helpen om het ‘open tenzij’ in de praktijk te gaan brengen? In welke gevallen is het niet opportuun om voor open source te kiezen?

Oproep Meld je aan bij Pleio en zoek contact als je iets wilt delen of vragen.

15.35 Netwerkpauze

We gaan uit elkaar in een paar kleinere groepen. Vragen om te bespreken:

• Welk doel willen we als leden van de NORA Gebruikersraad bereiken?
• Waar staan we nu?
• Wat en hoe leren we van elkaar?
• Hoe wordt de achterban op de hoogte gehouden van ontwikkelingen bij de NORA?

De netwerkpauze is vervangen door een 'gewone' pauze. Aansluitend op de pauze licht Eric Brouwer toe dat vanuit NORA Beheer meer pro-actief de andere NORA Familieleden zullen worden benaderd om van gedachte te wisselen hoe de afspraken in de NORA het beste kunnen doorwerken in de (referentie)architecturen van de Familieleden en vice versa, opdat de architecten optimaal her-gebruik kunnen maken van het architectuur-gedachtegoed van alle Familieleden. Dat zal ook komende jaren onderwerp van gesprek worden bij de NORA Gebruikersraad en Youetta de Jager als secretaris daarvan zal het contact met de Familieleden en de domeinen intensiveren.

16.00 Voortgang doelen en AP’s: verzoek wijzigingsvoorstel in publieke review te brengen

In het kader van NORA als praktisch afwegingskader

Robert van Wessel geeft aan de hand van een presentatie Bestand:20210916 - Werkgroep NORA API's.pdf Hij doet een voorstel voor openbare reviews tussen eind oktober en begin december 2021, en de verwerking daarvan in Q1 2022. De Gebruikersraad gaat akkoord met:

• de start van de openbare review Kernwaarden-doelen-AP’s onder uitvragen van de implicaties van de AP’s per architectuurlaag (eind oktober-december 2021)

16.25 Stand van zaken GDI / GO

In het kader van NORA als gemeenschap/ kennisplatform/ communicatieplatform. Een oproep aan de leden / achterban om te helpen met de uitwerking van het onderdeel Toegang van GO.

Tom Peelen geeft aan de hand van een presentatie Bestand:20210916 - GO-update - NORA gebruikersraad.pdf een update van GO, en gaat specifiek in op ‘Machtigen en vertegenwoordigen’, en ‘Infrastructuur’, en doet een oproep om hulp bij de doorontwikkeling van GO in de vorm van meeschrijven of reviewen. • OBDO en PL sturen nu op GDI • GO werkt in opdracht van PL aan architectuur GDI • MIDO wordt ingericht om de gehele GDI gemeenschappelijk vanuit uitvoering beleid e.a. gebruikers te besturen • Prioritering en besluitvorming is gebaseerd op een integraal meerjarenbeeld en toekomstvisie • De sturing vindt plaats op verschillende aspecten: financieel, programma’s, architectuur en besluitvorming • Om de sturing voor het aspect architectuur te ondersteunen is binnen de MIDO governance een architectuurautoriteit voorzien (Quint adviseert hierover aan PL en OBDO).

Oproep:

• We zijn op zoek naar experts die een bijdrage willen leveren aan de uitwerking van Generieke Functies (capabilities) van de GO voor Identificatie en Toegang, zie https://www.noraonline.nl/wiki/Identificatie_en_Authenticatie_van_burgers_en_bedrijven

• We zijn op zoek naar tenminste 4 experts die actief aan de uitwerking van deze Generieke Functies (GF’s) willen meeschrijven en e.e.a. afstemmen met Tom Peelen, de lead-architect van GO.

• Daarnaast zijn we op zoek naar tenminste 4 andere experts die die uitwerking willen reviewen.

Vanuit NORA Beheer kunnen we ondersteunen bij het opnemen van teksten en plaatjes in de NORA-wiki of bij het organiseren van (werk)bijeenkomsten.

Bij het opzetten van het beheer van de NORA in 2012 is op bestuurlijk niveau afgesproken dat de doorontwikkeling van de NORA een gezamenlijke verantwoordelijkheid is van alle overheidsorganisaties van alle bestuurslagen. Aangezien Identificatie en Toegang bij alle overheidsorganisaties van belang is voor de dienstverlening en op tactisch- en operationeel niveau uitwerking behoeft via het ontwerp van de dienstverlening en de inrichting van de informatievoorziening van de organisatie, verwachten we een goede respons.

Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden bij nora@ictu.nl

16.40 Verslag en actiepuntenlijst

(ter vaststelling)

Zie verslag

Geen opmerkingen.

Actiepuntenlijst

Voor de komende vergadering zie onderstaande tabel.

Datum GR	Actie	Actiehouder	Deadline
08-06-2021	Vraag uitzetten in de NORA Community wie contacten heeft bij ITU en ETSi, doorgeven aan Paul Zeef	Secretaris GR	09-2021
06-04-2021	NORA Peer Review/ Autoriteit AC ICT en dochters betrekken bij de peer review	Eric Brouwer	11-2021
06-04-2021	Heragenderen verzoek Van Haren Uitgevers om NORA opleidingsmateriaal te ontwikkelen. Graag de vragen die er zijn eerst uitzoeken. M.n. het juridisch aspect, eigenaarschap en concurrentiebeding zijn zaken die van belang zijn om een goed besluit te nemen. Ook moet er gekeken worden naar het onderhouden van dit materiaal. Is daar capaciteit voor vanuit de NORA?	Eric Brouwer	01-11-2021. Op verzoek van Eric verschoven.
26-03-2021	NORA Beheer & GEMMA Beheer maken een snelle opzet om wat er al is over inclusie bij elkaar te zetten en in beide architecturen te delen.	André Plat (VNG)	09-2021 stuk in de GR Andre – actiepunt op 11/’21, anders afvoeren
06-06-2021	Inzichtelijk maken van het speelveld van overleg- en besluitvormingsgremia wat betreft de digitale overheid.	Nadeem Taverne/ Geer Haas	Nadeem geeft aan dat hij dit eind 2021 af heeft en in ieder geval vóórdat hij vertrekt. Nadeem/ Geer – 11/’21

Ga voor een volledig overzicht naar de lijst Actiepunten

Terugkoppeling door André Plat (VNG) over de actie dat NORA Beheer & GEMMA Beheer een snelle opzet maken om wat er al is over inclusie bij elkaar te zetten en in beide architecturen te delen.

16.50 W.v.t.t.k.

• Voorraadagenda: heeft iemand nog aanvullingen?
• Stand van zaken plaatsvervangend voorzitter
• Vaststellen hoe besluitvorming binnen de GR plaatsvindt: voorstel door met het e-handje kenbaar te maken dat je niet instemt en wilt toelichten wat de reden daarvan is
• Stand van zaken Jaarplan 2021: benodigde her-prioritering c.q. temporisering

• Redouan Ahaloui (BFS) gaat de Gebruikersraad verlaten, hij is nu voorzitter van het kennisplatform API’s, zijn collega Hans Laagland gaat hem vervangen.
• Eric Brouwer geeft een statusupdate van het Jaarplan 2021 (zie presentatie [INVOEGEN]) en, vraagt om een besluit ten aanzien van de herprioritering van het jaarplan en de goedkeuring voor het budget en herverdeling daarvan. De consequenties worden meegenomen in het jaarplan 2022. De Gebruikersraad gaat op alle punten akkoord.
• Eric Brouwer doet namens Frank van Dam, de trekker van het thema Cloud, een oproep om het onderwerp Cloud op de NORA Wiki nader uit te werken zoekt daar experts voor. Binnenkort zal via de secretaris van de Gebruikersraad een e– mail worden gestuurd aan de leden met het verzoek om de achterban te raadplegen.

Nederlandse Overheid Referentie Architectuur.

Een beschrijving van een complex geheel, en van de principes die van toepassing zijn op de ontwikkeling van het geheel en zijn onderdelen.

Betekenisvolle gegevens.

Betekenisvolle gegevens.

Het proces van vaststellen van de vereiste betrouwbaarheid van informatiesystemen in termen van vertrouwelijkheid, beschikbaarheid en integriteit alsmede het treffen, onderhouden en controleren van een samenhangend pakket van bijbehorende maatregelen.

Houdt in dat informatie vindbaar, interpreteerbaar en uitwisselbaar is.