NORA Gebruikersraad 2023-06-06

Nieuws & Agenda

Contact

NORA Beheer

nora@ictu.nl

Status

Inhoud Nieuws & Agenda

• Nieuwsberichten
• Agenda
• Laatste wijzigingen
• Op de hoogte blijven
  • Nieuwsbrieven NORA
  • RSS-feeds NORA
  • Persoonlijke volglijst aanmaken

Bijeenkomst van NORA Gebruikersraad op dinsdag 6 juni 2023, 15.00-17.00 uur, locatie: hybride: ICTU (zaal EL-1 02/04) en online (MS Teams).
Doel: Besluit- en visievorming
Doelgroep: Leden van de NORA Gebruikersraad (architecturen & stakeholders) .

15.00 u. - Mededelingen

• Er zijn totaal 29 aanwezigen: 11 fysiek op locatie en 18 via de e-meeting
• De Werkgroep doel-architectuur Interactie (GDI) is 15 mei 2023 van start gegaan om een doel-architectuur Interactie anno 2030 op te leveren
• De bekrachtiging van de RFC 2022 door het OBDO staat gepland op 6 juli 2023
• We hebben statusinformatie opgenomen voor het beheer van het DNA van de NORA Familie voor de onderdelen Begrippenkader, Standaarden en Europese architectuur en breiden dat zo mogelijk uit naar ook thema’s en andere pagina’s)
• We hebben een eerste vergelijking gemaakt van de begrippenkaders van de NORA met de EAR (RORA), ROSA en GEMMA, zie Begrippen van NORA vergeleken met begrippen van andere Familieleden. We gaan nu aan de slag om zo veel mogelijk "groen" te maken met zo min mogelijk inspanning
• Op dinsdag 13 juni a.s. is een MeetUp Data, met vertegenwoordigers van o.a. het Federatief Data Stelsel (FDS), de expertgroep Gegevensmanagement en Regie op Gegevens. Zie MeetUp Data juni 2023. Meedoen kan nog steeds: meld je aan via nora@ictu.nl

15.15 u. - Afscheid Paul Zeef en introductie Patrick Knoester

We kijken terug op ruim 12 jaar betrokkenheid van Paul Zeef bij de NORA: van 2010 tot en met 2023. In die periode heeft hij het gedachtegoed van samenwerken en actief kennisdelen binnen de overheid uitgedragen en daarnaast ook daadwerkelijk zelf toegepast. Zo heeft hij ervoor gezorgd dat grote programma’s de samenwerking opzochten met de NORA en daar blijvend mee zijn verbonden qua architectuur. Denk met name aan Regie op Gegevens en de GDI / MIDO. Op 31 mei heeft Paul met een prachtig symposium afscheid van ons genomen als collega en is hij met vervroegd pensioen gegaan. Als dank voor zijn bijdrage zal NORA Beheer nog een cadeau bij hem afleveren.
Patrick Knoester, die Paul is opgevolgd als portefeuillehouder NORA bij BZK, heeft zijn visie toegelicht aan de hand van een presentatie (PDF, 212 kB). De weg die we al hadden ingezet zal hij vervolgen: De NORA-community zal de inhoud blijven bepalen en de NORA als moeder van de familie zal wellicht ook kunnen leren van de dochters. We zullen elkaar noemen en versterken, ondersteunen waar mogelijk en contacten blijven leggen.

15.30 u. - Vaststellen nieuw PSA-format en -handleiding

Tijdens de bijeenkomst van 11 november 2022 is besloten om het PSA-format te actualiseren. Door een werkgroep is hiertoe een nieuwe opzet gemaakt, op basis van de nieuwe ISO 42010:2022 (dat was voorheen de versie uit 2011) én afgestemd op de nieuwe NORA Architectuurprincipes: nieuwe PSA-format (PDF, 380 kB). Naast het PSA-format is ook de PSA-handleiding (PDF, 944 kB) geactualiseerd.
Bas Kaptijn (ICTU) die contactpersoon is voor de PSA en e.e.a. zou toelichten, was door prive-omstandigheden verhinderd. Eric Brouwer heeft a.d.h.v. de door Bas voorbereide presentatie de belangrijkste wijzigingen aangegeven. Daarop volgde een levendige discussie. Er zijn nu vooral nog vragen over hoe je met dit template omgaat. In de praktijk zien we regelmatig dat een PSA pas wordt opgesteld als besluiten zijn genomen over de oplossingsrichting en dat die soms zelfs het ontwerp van de oplossing bevat. Vanuit de NORA zien we echter graag dat de PSA juist in het voortraject een rol speelt om de kaders voor oplossingsmogelijkheden en het ontwerp duidelijk te maken. In de Agile wereld wordt het begrip PSA vaak niet eens meer genoemd. Daar spreken ze van bv. "Solution Intent". Architectuur moet zorgen voor de 'guardrails' waarbinnen een oplossing zich agile kan doorontwikkelen. De NORA PSA template lijkt daar voor bruikbaar.
Verder is de vraag gesteld in hoeverre het NORA PSA-format verplicht is binnen overheidsorganisaties. Hiervoor kunnen we verwijzen naar Kabinetsbeleid: in elk geval voor "nieuwe grote ICT-projecten". In de praktijk komt dat er op neer, dat het NORA PSA-format wordt gehanteerd bij projecten binnen domeinen en ketens en dat mogelijk nog daarvan afgeleide PSA-formats worden gehanteerd bij projecten binnen (grote) overheidsorganisaties.
Het lijkt wel goed om in de toekomst een sessie te organiseren over het gebruik van de PSA. Vanuit JenV zijn daar vanuit de praktijk diverse vragen over gesteld en ervaringen mee opgedaan die veel inzichten kunnen opleveren. Actiepunt 2023-06-06/A: Rene Luyten en NORA Beheer: Voorbespreken en zo mogelijk organiseren van een bijeenkomst over het gebruik van de PSA​​
Op de vraag of het template na enige tijd in gebruik te zijn geweest ook wordt geëvalueerd, is een duidelijk antwoord te geven: dat is onderdeel van het beheer en ook 1 van de redenen dat deze actualisatie heeft plaatsgevonden.
Aangezien het nieuwe PSA-format en de actuele PSA-handleiding pas enkele dagen voor de Gebruikersraad zijn gepubliceerd, heeft wellicht nog niet iedereen zich een totaal-beeld kunnen vormen en heeft de NORA Gebruikersraad besloten deze stukken vast te stellen onder de voorwaarde dat de komende 2 weken nog reacties kunnen worden gegeven en dat die in onderlinge overeenstemming worden verwerkt (en indien geen overeenstemming over de verwerking wordt bereikt, dat vaststelling dan wordt doorgeschoven naar de volgende Gebruikersraad in september).
Daarna zal het PSA-format aan de Architectuurraad GDI c.q. Digitale Overheid worden aangeboden als overheidsbreed te gebruiken architectuur-product. Daarbij zal een (beknopt) advies worden gegeven over het gebruik van de PSA.

15.55 u. - Ontwikkelingen bij het thema Beveiliging

Guus van den Berg (CIP) geeft aan de hand van een presentatie (PDF, 499 kB) een toelichting op de status van het thema en de samenwerking van de NORA expertgroep Beveiliging met 1. de NORA expertgroep IAM, 2. de werkgroep Toegang van de GDI, 3. de werkgroep Rijksbreed IAM en 4. het Programma Toegang van BZK.
Daarbij doet hij een oproep aan ons om een paar collega's mee te laten helpen bij de door-ontwikkeling.
De Veiligheidsregio's hebben een beveiligingsarchitectuur gemaakt, die generiek blijkt en ook kan worden toegepast voor veilige informatieuitwisseling met andere organisaties en domeinen, zoals GGD. Mogelijk kan die door de NORA worden geadopteerd en onderhouden?
Daarnaast wordt in de discussie opgemerkt dat Beveiliging een kwaliteitskenmerk behoort te zijn van het Dienstverleningsconcept. Daardoor kan je eerst het concept duiden, alvorens de nadere uitwerking van dit onderwerp op te pakken.

16.30 u. - Afstemming EIF en NORA

In het verlengde van de eerdere vergelijking van de EIF en de NORA uit 2017 (PDF, 1,74 MB), is afgelopen maanden een nieuwe vergelijking (PDF, 2,28 MB) gemaakt. Nederland is het enige land dat zo’n gedetailleerde rapportage hierover opstelt. Robert van Wessel (ICTU) licht e.e.a. toe aan de hand van een presentatie (PDF, 640 kB).
Ten opzichte van de vorige analyse tussen EIF en NORA uit 2017 is een significante verbetering in alignement te zien. Daar waar eerst van de 12 EIF-interoperabiliteitsprincipes er 7 door NORA volledig werden afgedekt, geldt dit nu voor alle 12 principes. Dit is met name te danken aan de nieuwe NORA opzet, waarbij onderwerpen als duurzaamheid en meertaligheid onderdeel zijn geworden van de kwaliteitsdoelen, architectuur principes en implicaties.
Tegelijkertijd is er nog ruimte voor verbetering. De mate van implementatie bij de NORA dochters op het gebied van EIF aanbevelingen voor het opzetten van interoperabele digitale overheidsdiensten verdient met name nog aandacht (zie EIF secties 3 Interoperability layers en 4 The conceptual model for integrated public services provision.
Wat moeten we als Gebruikersraad doen met de verplichting om rekening te houden met de EIF, in relatie tot Nationaal beleid en kaders voor interoperabiliteit? Allereerst geldt dat: "Iedere lidstaat is verantwoordelijk voor het opzetten van de nodige samenwerkingsstructuren tussen alle nationale autoriteiten die betrokken zijn bij de uitvoering van de Interoperability Act en het aanwijzen van een of meer bevoegde autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor de toepassing van deze Interoperability Act. Dit kan een bestaande autoriteit zijn. De lidstaat moet er daarnaast voor zorgen dat de bevoegde autoriteit over voldoende bevoegdheden en middelen beschikt om de haar toegewezen taken op doeltreffende en efficiënte wijze uit te voeren. De lidstaat wordt geacht mee te werken aan publicatie van (software) oplossingen voor het vergemakkelijken van grensoverschrijdende gegevensuitwisseling. En kan gebruik maken van de gepubliceerde oplossingen van andere lidstaten. De Commissie biedt daarbij meerdere maatregelen om kennisuitwisseling en oplossingen voor interoperabiliteit te delen en te testen." (citaat uit de verkenning).
Volgens kabinetsbeleid moeten de Europese ontwikkelingen in het kader van de EIF in de NORA zijn "verankerd". Naar ons idee is dat al zeker sinds 2012 geborgd, zie ook de recente analyse van 2023. EU-wetgeving die in NL is overgenomen, is leidend voor de doorontwikkeling van de NORA. De EIF is op zich geen "beleidskader" voor de NORA. Pas wanneer in een NL wet die Interoperability Act is overgenomen is het een nieuwe grondslag.
Besloten is om de leden van de Gebruikersraad vragen voor te leggen over hoe we met name de invulling van de EIF aanbevelingen uit de secties 3 Interoperability layers en 4 The conceptual model for integrated public services provision kunnen verbeteren voor de grensoverschrijdende dienstverlening.
Actiepunt 2023-06-06/B: NORA Beheer in samenwerking met Vakgroep Europa van ICTU: Vragen voorleggen aan de leden van de NORA Gebruikersraad voor verbetering van de invulling van de EIF aanbevelingen (met name voor de genoemde lagen 3 en 4)​​

17.10 u. - Presentaties voor de DADD 2023

Op 5 oktober 2023 is de Digital Architecture Design Day. We hebben eerder de oproep voor inzendingen aan jullie doorgestuurd: de sluitingstermijn is zondag 11 juni om 24.00 uur.
Vanuit NORA Beheer zien we graag dat de overheid daar meer prominent aanwezig is. Er gebeurt immers veel de laatste jaren, denk aan:

1. De nieuwe opzet van de architectuurfunctie (staatssecretaris voor Digitalisering, wettelijke verankering Architectuurraad GDI, samenwerking NORA en AR GDI)
2. Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren als toekomstbeeld 2023 c.q. doelarchitectuur
3. RFC 2022 gebaseerd op actueel beleid en maatschappelijke waarden
4. Het basisconcept van Dienstverlening om de overheidsdienstverlening te managen

Vanuit de ZiRA (Nictiz) en NBility (Netbeheerders) zijn voorstellen ingestuurd. Vanuit NORA Beheer worden ook 4 of 5 voorstellen ingestuurd, waarbij ook enkele trekkers van thema's zijn betrokken.

17.20 u. - Stand van zaken actiepunten

We zijn slechts gedeeltelijk toegekomen aan het bespreken de lopende actiepunten:

ID	Actiehouder	Actiepunt	Deadline	Voortgang	Updates
2023-02-07/F	Eric Brouwer	Het draagvlak voor het Dienstverleningsconcept vergroten door het organiseren van kennis- en ervaringsdelingsbijeenkomsten voor architecten en andere geïnteresseerden van de betrokken organisaties. In juni of juli wordt een hybride bijeenkomst georganiseerd waarin het rapport en het Dienstverleningsconcept worden besproken.	2023-12-31	bezig	4
2023-02-07/C	Leden van de GR	Geef door hoe je meehelpt met het beheer van DNA van de NORA Familie. Elk stukje DNA van de NORA Familie heeft structureel beheer nodig, verzorgd vanuit de NORA-community. De werkgroep heeft destijds bij decharge aangegeven dat regulier onderhoud nodig is op de set met KD-NAP-IMPs. O.a. de provincie Gelderland is met wijzigingsvoorstellen gekomen. Het voorstel is om in korte acties deze aanvragen op te pakken.	2023-04-04	bezig	3
2022-04-05/C	Elk lid	Uitvoeren impactanalyse bij zijn (referentie-)architectuur SVB, DNB en GGD Amsterdam hebben dit al opgepakt, GEMMA en BZK zijn ermee aan de slag. Hoe verloopt het bij de andere familieleden?	2023-12-31	bezig	3
2023-06-06/A	Rene Luyten en NORA Beheer	Voorbespreken en zo mogelijk organiseren van een bijeenkomst over het gebruik van de PSA	2023-09-30	bezig	2
2022-11-15/C	Leden van de GR	Aanmelden voor het voorbereiden van een voorstel voor het her-noemen van de Netwerklaag We zoeken mensen die willen helpen bij het voorbereiden van het voorstel ter bespreking in de volgende Gebruikersraad. Graag z.s.m. reageren.	2022-12-01	bezig	3
2023-06-06/B	NORA Beheer in samenwerking met Vakgroep Europa van ICTU	Vragen voorleggen aan de leden van de NORA Gebruikersraad voor verbetering van de invulling van de EIF aanbevelingen (met name voor de genoemde lagen 3 en 4)	2023-09-30	bezig	2

1. Actiepunt 2022-11-15/C: Leden van de GR: Aanmelden voor het voorbereiden van een voorstel voor het her-noemen van de Netwerklaag​​
2. Actiepunt 2023-02-07/F: Eric Brouwer: Het draagvlak voor het Dienstverleningsconcept vergroten door het organiseren van kennis- en ervaringsdelingsbijeenkomsten voor architecten en andere geïnteresseerden van de betrokken organisaties.​​
3. Actiepunt 2023-02-07/C: Leden van de GR: Geef door hoe je meehelpt met het beheer van DNA van de NORA Familie.​​
4. Actiepunt 2022-04-05/C: Elk lid: Uitvoeren impactanalyse bij zijn (referentie-)architectuur​​

Wat het beheer van het DNA betreft is het idee om -naast de architecten- meer de business erbij te betrekken. Dus:

• BZK beleidsmedewerkers voor Beleidskaders,
• CISO's voor Beveiliging,
• Privacy-functionarissen voor Privacy, enz.

Een "piepsysteem" voor het actualiseren is noodzaak bij een tekort aan capaciteit, maar werkt slechts ten dele. Daarnaast zal in het Jaarplan een prioritering aangehouden kunnen worden.
Met name ook vanuit grote programma's (met relatief veel budget) kunnen architectuur-uitwerkingen plaatsvinden. Van belang is dan dat die resultaten in beheer worden genomen en in de NORA Familie kunnen worden geborgd.

Voor het volledige overzicht van actiepunten, zie de tabel: Actiepunten

17.25 u. - Voorraadagenda

Vanuit het Jaarplan 2023 zijn nog enkele zaken op te pakken, te weten:

• Verdere aansluiting op (de architectuur van) Werken aan Uitvoering (WaU);
• Verdere aansluiting op (de architectuur van) Open op Orde (OoO);
• Verdere aansluiting op de I-strategie Rijk en her-nieuwde aansluiting op de RORA (EAR);
• Verdere aansluiting op Common Ground / Public Ground.

We zullen dit de volgende NORA Gebruikersraad bespreken. Met name om zicht te krijgen op de mogelijke betrokkenheid vanuit de achterbannen.

Nederlandse Overheid Referentie Architectuur.

Een beschrijving van een complex geheel, en van de principes die van toepassing zijn op de ontwikkeling van het geheel en zijn onderdelen.

The European Interoperability Framework (EIF) is a commonly agreed approach to the delivery of European public services in an interoperable manner. It defines basic interoperability guidelines in the form of common principles, models and recommendations.

Interoperabiliteit is het vermogen van organisaties (en hun processen en systemen) om effectief en efficiënt informatie te delen met hun omgeving

NORA is gebaseerd op bestaand overheidsbeleid (Nationaal en Europees) en op de instrumenten die in het kader van dat beleid zijn ontwikkeld, zoals wetten, regelgeving, Kamerstukken en bestuursakkoorden.

Beschrijving van de gewenste situatie in architectuur ("Soll"). Kan van toepassing zijn op een domein of organisatie en is de tegenhanger van de beschrijving van "gestolde" architectuur ("Ist"-situatie).