Nationaal Semantisch Vlak: verschil tussen versies
(tekst over gegevensbeschrijvingen en wat linkjes) |
k (spelling) |
||
(19 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven) | |||
Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Semantiek | |||
|Contactpersoon= Eric Brouwer | |||
|e-Mailadres= eric.brouwer@ictu.nl | |||
}} | |||
Het Nationaal Semantisch Vlak zien we als een verzameling van alle begrippen die voor de Nederlandse dienstverlening en informatiehuishouding van de overheid relevant zijn, met hun definitie, relaties en de context waarin ze gebruikt worden. <br> | |||
De definitie is een omschrijving van de inhoud van het begrip, waarbij ook is aangegeven in welke wetgeving het begrip is gedefinieerd. De relaties zijn de verbanden tussen twee of meer begrippen, bijvoorbeeld omdat je het ene begrip niet kunt beschrijven zonder het andere begrip te gebruiken. De context geeft aan waar de begrippen gebruikt worden, dus in welke gegevenswoordenboeken ze voorkomen, in welke processen of informatiemodellen ze gebruikt worden en in welke systemen ze worden vastgelegd. | |||
Het Nationaal Semantisch Vlak zien we als een verzameling van alle begrippen die voor de Nederlandse dienstverlening en informatiehuishouding van de overheid relevant zijn, met hun definitie, relaties en de context waarin ze gebruikt worden. De definitie is een omschrijving van de inhoud van het begrip, waarbij ook is aangegeven in welke wetgeving het begrip is gedefinieerd. De relaties zijn de verbanden tussen twee of meer begrippen, bijvoorbeeld omdat je het ene begrip niet kunt beschrijven zonder het andere begrip te gebruiken. De context geeft aan waar de begrippen gebruikt worden, dus in welke gegevenswoordenboeken ze voorkomen, in welke processen of informatiemodellen ze gebruikt worden en in welke systemen ze worden vastgelegd. | |||
Het Nationaal Semantisch Vlak is de verzamelterm voor al deze gecombineerde informatie. Het hoeft dus niet één allesomvattend systeem of gegevenswoordenboek te zijn. Het kan een samenhangend stelsel van systemen en indexen e.d. zijn, dat zich gedraagt als één geheel en dat zo inzicht geeft in de relevante begrippen, relaties en context. | Het Nationaal Semantisch Vlak is de verzamelterm voor al deze gecombineerde informatie. Het hoeft dus niet één allesomvattend systeem of gegevenswoordenboek te zijn. Het kan een samenhangend stelsel van systemen en indexen e.d. zijn, dat zich gedraagt als één geheel en dat zo inzicht geeft in de relevante begrippen, relaties en context. | ||
==Behoefte aan Nationaal Semantisch Vlak== | ==Behoefte aan Nationaal Semantisch Vlak== | ||
De behoefte aan inzicht in gegevens en | De behoefte aan inzicht in gegevens en het gebruik ervan neemt toe naarmate we meer gaan werken met apps en API’s om de dienstverlening van de overheid vorm te geven. Momenteel (anno 2024) hebben we Nationaal goed zicht op de gegevens in de Basisregistraties, maar slechts beperkt zicht op de gegevens in de ca. 150 Sectorregistraties en wellicht 10.000’en specifieke registraties bij overheidsorganisaties.<br /> | ||
De AVG schrijft data-minimalisatie voor, waardoor minder gegevens moeten worden uitgewisseld en geregistreerd. Registraties zullen daardoor op termijn minder gegevens gaan omvatten, maar altijd tenminste 1 authentiek gegeven bevatten, waarmee toegevoegde waarde wordt geleverd. Zicht op welk authentiek gegeven in welke registratie (authentieke bron) is opgenomen, is daardoor van primair belang voor architecten en ontwikkelaars.<br /> | De AVG schrijft data-minimalisatie voor, waardoor minder gegevens moeten worden uitgewisseld en geregistreerd. Registraties zullen daardoor op termijn minder gegevens gaan omvatten, maar altijd tenminste 1 authentiek gegeven bevatten, waarmee toegevoegde waarde wordt geleverd. Zicht op welk authentiek gegeven in welke registratie (authentieke bron) is opgenomen, is daardoor van primair belang voor architecten en ontwikkelaars.<br /> | ||
<br /> | <br /> | ||
Met dat voor ogen, gaan | Met dat voor ogen, willen we onze inzichten gaan verbeteren op basis van de [[FAIR-principes]]: Findable, Accessible, Interoperable, Reusable (zie https://www.dtls.nl/fair-data/fair-data).<br /> | ||
De toegankelijkheid en het her-gebruik van de feitelijke gegevens (dus niet de meta-gegevens) wordt met name bepaald door W&R en door de beheerder van de betreffende registratie. Daar zullen we vanuit de NORA geen directe rol in nemen. | De toegankelijkheid en het her-gebruik van de feitelijke gegevens (dus niet de meta-gegevens) wordt met name bepaald door W&R en door de beheerder van de betreffende registratie. Daar zullen we vanuit de NORA geen directe rol in nemen. | ||
<br /> | <br /> | ||
Regel 23: | Regel 19: | ||
Op termijn moet het Nationaal Semantisch Vlak snel en overzichtelijk antwoorden bieden op concrete vragen uit de praktijk. Antwoorden die op dit moment slechts met veel graafwerk, volharding en tijd beschikbaar komen. Bijvoorbeeld: | Op termijn moet het Nationaal Semantisch Vlak snel en overzichtelijk antwoorden bieden op concrete vragen uit de praktijk. Antwoorden die op dit moment slechts met veel graafwerk, volharding en tijd beschikbaar komen. Bijvoorbeeld: | ||
* Begrip X dat ik wil gebruiken in mijn project, bestaat dat al? | * Begrip X dat ik wil gebruiken in mijn project, bestaat dat al? | ||
* | * In welke Wet- en Regelgeving is het begrip gedefinieerd? | ||
* Staat het al in een gegevenswoordenboek binnen dit of een ander domein? | |||
* Werkt er al een informatiesysteem met het begrip? | |||
* Wat betekent het daar dan? | * Wat betekent het daar dan? | ||
* Wat zijn de overeenkomsten en verschillen in definitie en gebruik in de verschillende contexten? | * Wat zijn de overeenkomsten en verschillen in definitie en gebruik in de verschillende contexten? | ||
* Wat is de authentieke bron voor dit begrip? | |||
Om de antwoorden op dit soort vragen beschikbaar te krijgen is nog | Om de antwoorden op dit soort vragen beschikbaar te krijgen is nog veel werk te verzetten door de CDO's c.q. gegevensbeheerders van de overheidsorganisaties. We beschrijven enkele acties die hen daarbij kunnen helpen. | ||
= | <imagemap> | ||
' | Bestand:Nationaal_Semantisch_Vlak.png|right|thumb|350px|alt=Afbeelding van het Nationaal Sematisch Vlak als een onderdeel van de Informatielaag in het Vijflaagsmodel van NORA: vijf paralellogrammen boven elkaar, van boven naar beneden Groen, Paars, Blauw, Oranje en Grijs, waarbij het blauwe vlak is uitvergroot. Vanuit de blauwe Informatielaag loopt een pijl naar de groene laag (Grondslaglaag, W&R, AMVB, Beleid etc.) met als tekst Definities in Wet- en Regelgeving. Een tweede pijl leidt naar de paarse laag (Organisatorische laag, domeinen, organisaties, processen), met als tekst Processen en informatiemodellen. Een derde pijl gaat naar de oranje laag (Applicatielaag, bouwstenen, registers) met als tekst Gegevens in registraties. De grijze Netwerklaag is vooralsnog niet verbonden. Het Nationaal Sematisch Vlak zelf is weergegeven als een netwerk van GWB's (gegevenswoordenboeken), verbonden met een Stelselcatalogus.|Semantisch Vlak als onderdeel van het [[Vijflaagsmodel]] | ||
rect 76 31 571 134 [[Grondslagenlaag]] | |||
rect 77 161 571 265 [[Organisatorische laag]] | |||
rect 30 283 991 598 [[Nationaal Semantisch Vlak]] | |||
rect 71 616 571 729 [[Applicatielaag]] | |||
rect 74 747 580 860 [[Netwerklaag]] | |||
default [[Bestand:Nationaal Semantisch Vlak.png]] | |||
desc bottom-left | |||
</imagemap> | |||
Grote winst is te behalen door dit Nationaal Semantisch Vlak zo veel mogelijk reeds beschikbaar te hebben wanneer via een project of programma allerlei wijzigingen moeten worden doorgevoerd in registraties van de overheid, de gegevensuitwisselingen daartussen en de gegevensverstrekkingen daaruit. | |||
===Bestaande gegevenswoordenboeken in kaart brengen=== | ===Bestaande gegevenswoordenboeken in kaart brengen=== | ||
Een prominente plaats binnen het Nationaal Semantisch Vlak is weggelegd voor gegevenswoordenboeken. Met name die van de Basisregistraties, maar ook de tientallen gegevenswoordenboeken die verbonden zijn aan domeinen en sectorale registraties. De uitdaging is om deze eenduidig te ontsluiten, want nu zijn ze vaak in diverse interne tools opgenomen of alleen via Excel, Word of PDF gepubliceerd. Met de nieuwe internet-technologie Linked Open Data [http://nl.wikipedia.org/wiki/Linked_data (wikipedia)], is het relatief eenvoudig mogelijk geworden om deze gegevenswoordenboeken eenduidig te ontsluiten.<br> | |||
Het doel is een uitputtende verwijzingslijst te maken van alle gegevenswoordenboeken die gebruikt worden in de diverse domeinen en ketens. NORA verwijst al naar meer dan 25 [[Gegevenswoordenboeken]]. | Het doel is een uitputtende verwijzingslijst te maken van alle gegevenswoordenboeken die gebruikt worden in de diverse domeinen en ketens. NORA verwijst al naar meer dan 25 [[Gegevenswoordenboeken]]. | ||
Meer gegevenswoordenboeken kunnen worden aangemeld via [mailto:nora@ictu.nl nora@ictu.nl]. Zodra we een contactpersoon hebben met wie we de tekst kunnen afstemmen wordt het gegevenswoordenboek toegevoegd. | Meer gegevenswoordenboeken kunnen worden aangemeld via [mailto:nora@ictu.nl nora@ictu.nl]. Zodra we een contactpersoon hebben met wie we de tekst kunnen afstemmen wordt het gegevenswoordenboek toegevoegd. | ||
===Begrippen ontsluiten en linken=== | ===Begrippen ontsluiten en linken=== | ||
Elk begrip (gegeven) in een | Elk begrip (gegeven) in een gegevenswoordenboek willen we het liefst ontsluiten via Linked Data, waarbij voor de definitie bij voorkeur wordt gelinkt met de relevante Wet- en Regelgeving. | ||
<br /> | <br /> | ||
Er zijn al enkele vindplaatsen met machine leesbare gegevensbeschrijvingen: | Er zijn al enkele vindplaatsen met machine leesbare gegevensbeschrijvingen: | ||
# [https://www.begrippenxl.nl BegrippenXL] dat een zoekfunctie heeft voor gegevens in diverse reeds beschikbare thesauri en informatiemodellen die via LD c.q. SKOS zijn ontsloten; | # [https://www.begrippenxl.nl BegrippenXL] dat een zoekfunctie heeft voor gegevens in diverse reeds beschikbare thesauri en informatiemodellen die via LD c.q. SKOS zijn ontsloten; | ||
# [ Stelselcatalogus] met een zoekfunctie binnen de gegevens van de Basisregistraties | # [https://www.stelselcatalogus.nl/ Stelselcatalogus Basisregistraties] met een zoekfunctie binnen de gegevens van de Basisregistraties; | ||
# [https://op.europa.eu/nl/web/eu-vocabularies/thesauri EU thesauri]; | # [https://op.europa.eu/nl/web/eu-vocabularies/thesauri EU thesauri]; | ||
<br> | |||
In het wiki-netwerk van de NORA Familie wordt de dynamiek van het overzetten van de meta-data van bestaande databases vanuit huidige Gegevenswoordenboeken naar LD c.q. SKOS ondersteund door de tooling van ArchiXL en kan dus eenvoudig in een wiki als de NORA of bij BegrippenXL worden opgenomen. Ook is een gebruiksvriendelijke interface beschikbaar voor handmatige invoer. <br> | |||
Het NSV staat voor een eco-systeem waar alles in kan zitten: de Stelsel Catalogus (SC), het wiki-netwerk van overheidsarchitecturen, zelfstandige ontsluitingen (zoals de BAG) of gefaciliteerde ontsluitingen (als een organisatie niet zelf de middelen heeft voor zo’n ontsluiting, dan kan dat via BegrippenXL of via de SC).<br> | |||
Als we alle opties combineren, zijn we het meest flexibel en voegen we Nationaal gezien de meeste waarde toe voor de gegevensbeschrijvingen. | |||
We roepen daarom overheidsorganisaties op om hun gegevenswoordenboeken en informatiemodellen te publiceren !<br> | |||
Te beginnen met het Bedrijfs Object Model (BOM), voor afstemming op het hoogste niveau.<br /> | |||
Zie ook het artikel [https://www.archixl.nl/archixl/publicaties/blog/item/hoeders-van-thesauri-verenigt-u Hoeders van thesauri, verenigt u]. | |||
<br /> | |||
Let op !<br> | |||
Voor het beschrijven en modelleren van gegevens zijn al afspraken beschikbaar, zie [[Informatielaag]] | |||
<references/> | <references/> | ||
[[Categorie:Semantiek]] | [[Categorie:Semantiek]] |
Huidige versie van 11 mei 2024 om 01:05
- Onderdeel van
- Gegevensmanagement
- Contact
- Eric Brouwer
- eric.brouwer@ictu.nl
- Status
- Actueel
- In 2023 wordt Semantiek herzien en geïntegreerd in Gegevensmanagement
Het Nationaal Semantisch Vlak zien we als een verzameling van alle begrippen die voor de Nederlandse dienstverlening en informatiehuishouding van de overheid relevant zijn, met hun definitie, relaties en de context waarin ze gebruikt worden.
De definitie is een omschrijving van de inhoud van het begrip, waarbij ook is aangegeven in welke wetgeving het begrip is gedefinieerd. De relaties zijn de verbanden tussen twee of meer begrippen, bijvoorbeeld omdat je het ene begrip niet kunt beschrijven zonder het andere begrip te gebruiken. De context geeft aan waar de begrippen gebruikt worden, dus in welke gegevenswoordenboeken ze voorkomen, in welke processen of informatiemodellen ze gebruikt worden en in welke systemen ze worden vastgelegd.
Het Nationaal Semantisch Vlak is de verzamelterm voor al deze gecombineerde informatie. Het hoeft dus niet één allesomvattend systeem of gegevenswoordenboek te zijn. Het kan een samenhangend stelsel van systemen en indexen e.d. zijn, dat zich gedraagt als één geheel en dat zo inzicht geeft in de relevante begrippen, relaties en context.
Behoefte aan Nationaal Semantisch Vlak[bewerken]
De behoefte aan inzicht in gegevens en het gebruik ervan neemt toe naarmate we meer gaan werken met apps en API’s om de dienstverlening van de overheid vorm te geven. Momenteel (anno 2024) hebben we Nationaal goed zicht op de gegevens in de Basisregistraties, maar slechts beperkt zicht op de gegevens in de ca. 150 Sectorregistraties en wellicht 10.000’en specifieke registraties bij overheidsorganisaties.
De AVG schrijft data-minimalisatie voor, waardoor minder gegevens moeten worden uitgewisseld en geregistreerd. Registraties zullen daardoor op termijn minder gegevens gaan omvatten, maar altijd tenminste 1 authentiek gegeven bevatten, waarmee toegevoegde waarde wordt geleverd. Zicht op welk authentiek gegeven in welke registratie (authentieke bron) is opgenomen, is daardoor van primair belang voor architecten en ontwikkelaars.
Met dat voor ogen, willen we onze inzichten gaan verbeteren op basis van de FAIR-principes: Findable, Accessible, Interoperable, Reusable (zie https://www.dtls.nl/fair-data/fair-data).
De toegankelijkheid en het her-gebruik van de feitelijke gegevens (dus niet de meta-gegevens) wordt met name bepaald door W&R en door de beheerder van de betreffende registratie. Daar zullen we vanuit de NORA geen directe rol in nemen.
Op termijn moet het Nationaal Semantisch Vlak snel en overzichtelijk antwoorden bieden op concrete vragen uit de praktijk. Antwoorden die op dit moment slechts met veel graafwerk, volharding en tijd beschikbaar komen. Bijvoorbeeld:
- Begrip X dat ik wil gebruiken in mijn project, bestaat dat al?
- In welke Wet- en Regelgeving is het begrip gedefinieerd?
- Staat het al in een gegevenswoordenboek binnen dit of een ander domein?
- Werkt er al een informatiesysteem met het begrip?
- Wat betekent het daar dan?
- Wat zijn de overeenkomsten en verschillen in definitie en gebruik in de verschillende contexten?
- Wat is de authentieke bron voor dit begrip?
Om de antwoorden op dit soort vragen beschikbaar te krijgen is nog veel werk te verzetten door de CDO's c.q. gegevensbeheerders van de overheidsorganisaties. We beschrijven enkele acties die hen daarbij kunnen helpen.
Grote winst is te behalen door dit Nationaal Semantisch Vlak zo veel mogelijk reeds beschikbaar te hebben wanneer via een project of programma allerlei wijzigingen moeten worden doorgevoerd in registraties van de overheid, de gegevensuitwisselingen daartussen en de gegevensverstrekkingen daaruit.
Bestaande gegevenswoordenboeken in kaart brengen[bewerken]
Een prominente plaats binnen het Nationaal Semantisch Vlak is weggelegd voor gegevenswoordenboeken. Met name die van de Basisregistraties, maar ook de tientallen gegevenswoordenboeken die verbonden zijn aan domeinen en sectorale registraties. De uitdaging is om deze eenduidig te ontsluiten, want nu zijn ze vaak in diverse interne tools opgenomen of alleen via Excel, Word of PDF gepubliceerd. Met de nieuwe internet-technologie Linked Open Data (wikipedia), is het relatief eenvoudig mogelijk geworden om deze gegevenswoordenboeken eenduidig te ontsluiten.
Het doel is een uitputtende verwijzingslijst te maken van alle gegevenswoordenboeken die gebruikt worden in de diverse domeinen en ketens. NORA verwijst al naar meer dan 25 Gegevenswoordenboeken.
Meer gegevenswoordenboeken kunnen worden aangemeld via nora@ictu.nl. Zodra we een contactpersoon hebben met wie we de tekst kunnen afstemmen wordt het gegevenswoordenboek toegevoegd.
Begrippen ontsluiten en linken[bewerken]
Elk begrip (gegeven) in een gegevenswoordenboek willen we het liefst ontsluiten via Linked Data, waarbij voor de definitie bij voorkeur wordt gelinkt met de relevante Wet- en Regelgeving.
Er zijn al enkele vindplaatsen met machine leesbare gegevensbeschrijvingen:
- BegrippenXL dat een zoekfunctie heeft voor gegevens in diverse reeds beschikbare thesauri en informatiemodellen die via LD c.q. SKOS zijn ontsloten;
- Stelselcatalogus Basisregistraties met een zoekfunctie binnen de gegevens van de Basisregistraties;
- EU thesauri;
In het wiki-netwerk van de NORA Familie wordt de dynamiek van het overzetten van de meta-data van bestaande databases vanuit huidige Gegevenswoordenboeken naar LD c.q. SKOS ondersteund door de tooling van ArchiXL en kan dus eenvoudig in een wiki als de NORA of bij BegrippenXL worden opgenomen. Ook is een gebruiksvriendelijke interface beschikbaar voor handmatige invoer.
Het NSV staat voor een eco-systeem waar alles in kan zitten: de Stelsel Catalogus (SC), het wiki-netwerk van overheidsarchitecturen, zelfstandige ontsluitingen (zoals de BAG) of gefaciliteerde ontsluitingen (als een organisatie niet zelf de middelen heeft voor zo’n ontsluiting, dan kan dat via BegrippenXL of via de SC).
Als we alle opties combineren, zijn we het meest flexibel en voegen we Nationaal gezien de meeste waarde toe voor de gegevensbeschrijvingen.
We roepen daarom overheidsorganisaties op om hun gegevenswoordenboeken en informatiemodellen te publiceren !
Te beginnen met het Bedrijfs Object Model (BOM), voor afstemming op het hoogste niveau.
Zie ook het artikel Hoeders van thesauri, verenigt u.
Let op !
Voor het beschrijven en modelleren van gegevens zijn al afspraken beschikbaar, zie Informatielaag