Sandbox:Lagen

Vijflaagsmodel

Doel en achtergrond Vijflaagsmodel

Architectuur analyseert maatschappelijke vraagstukken vanuit diverse invalshoeken. Bij de overheid gaat het dan vooral om vraagstukken omtrent de dienstverlening aan burgers en bedrijven. Bij die analyse gebruiken architecten vaak het zogenaamde Negenvlaksmodel, al dan niet aangevuld met twee extra vlakken voor Beveiliging & Privacy en Beheer.

Bestand:NORA negenvlaksmodel plus twee.jpg

Negenvlaksmodel

.

De vlakken dienen hier om een vraagstuk te definiëren en te duiden, waarbij oplossingsrichtingen gezocht kunnen worden binnen één of meerdere vlakken. De dimensies Beveiliging & Privacy lopen door alle vlakken heen. De NORA gebruikt deze opzet ook, zo zijn in het verleden voor elk vlak (Afgeleide) Principes geformuleerd, waaraan oplossingsrichtingen binnen dat vlak moeten voldoen.

De laatste jaren groeit de behoefte om de analyse van architecten beter te kunnen delen en bespreken met “niet-architecten,” zoals beleidsmedewerkers, projectleiders en ambtenaren die de dienstverlening moeten besturen of uitvoeren. Dit komt met name door de snelle ontwikkeling van informatiesystemen via een Agile / Scrum aanpak waarbij de directe interactie met de diverse stakeholders bij het vraagstuk een grotere rol is gaan spelen. De NORA wil op deze behoefte inspelen door het klassieke negenvlaksmodel (plus twee) zo rechtstreeks mogelijk te verbinden met de diensten waar burgers, bedrijven en ook ambtenaren mee te maken hebben.

Hiervoor gaan we uit van een nieuw Vijflaagsmodel, aansluitend bij de modellen in de EIRA , met aanvullend enkele thema’s. Voor elke laag en thema’s willen we als NORA zoveel mogelijk inzicht geven in de actuele situatie en waar mogelijk een doorkijkje naar ontwikkelingen (projecten e.d.) die daar spelen.

Een voordeel van de vijf lagen is dat je elk project of elk maatschappelijk vraagstuk met een informatie-component kunt analyseren en visualiseren vanuit deze lagen. Je vult de vlakken in met een mix van unieke aspecten voor dit project, gemeenschappelijke aspecten uit het domein en de bestuurslagen waarbinnen het project valt en de landelijke afspraken die we binnen de hele publieke sector hebben gemaakt. Voor elk project krijg je zo een ‘praatplaat’ waarover je het gesprek kunt aangaan met de mensen die er mee te maken hebben. Afhankelijk van de gesprekspartner focus je meer op de ene laag of de andere, hanteer je meer of minder jargon – maar de boodschap blijft hetzelfde.

Vijflaagsmodel op nationaal niveau

Vlak 1: Grondslagen laag

Deze laag bevat de wet- en regelgeving die van toepassing is voor het vraagstuk of project. Er is een publiek en uitputtend overzicht van de Nederlandse nationale wet- en regelgeving. De Grondslagenlaag is binnen de NORA-wiki te vinden in Beleidskaders. Meer lezen over deze laag Het is echter niet eenvoudig om snel inzicht te krijgen welke W&R relevant is voor de maatschappelijke vraagstukken. Onze W&R is namelijk niet op basis van een holistische, vooraf bedachte en logische benadering opgezet. Door de omvang, complexiteit en verwevenheid, is geen mens in staat een goed overzicht te hebben. Toch kunnen we in die W&R wel aanknopingspunten vinden die relevant zijn voor algemene vraagstukken of meer specifieke aspecten daarvan.

Zo is er W&R voor de algemene kaders waarbinnen de dienstverlening plaatsvindt en met de rechten en plichten van inwoners: de grondwet, privacy-wetgeving enz. Is deze algemene W&R op te sommen?

Daarnaast is er W&R gericht op specifieke dienstverlening, de taken van overheidsorganisaties daarbij en de producten en diensten (P&D) die ze in dat kader leveren. Denk aan P&D gerelateerd aan wonen, onderwijs, werken en zorg. Gezien vanuit het principe “Burger centraal” is het goed om ons te richten op de P&D die de overheid aan die burger levert. Vanuit zo’n product of dienst kunnen we nagaan in welke mate die burger daarover tevreden is (meer gemak; dat wordt jaarlijks gemeten via een onderzoek, zie ...) en welke inspanning de overheid daartoe moet leveren en tegen welke kosten (kleinere en meer efficiente overheid). Momenteel wordt een overzicht gemaakt vanuit welke W of R een P of D voortkomt. Zodra dat beschikbaar komt, zal het op de NORA worden gepubliceerd. Meer info bij ...

In de Awb staat nog in het bijzonder het voortbrengingsproces van de dienstverlening (aanvraag t/m besluit). Meer info bij ...

NB. Met behulp van ICT zijn wel al diverse geautomatiseerde wetgevingssystemen ontwikkeld die verbanden tussen W&R inzichtelijk kunnen maken die een mens zelf niet zou kunnen ontdekken. Mogelijk dat daarmee in de toekomst nog beter de van toepassing zijnde W&R voor een specifiek vraagstuk kan worden geinventariseerd. Meer info bij ...

Vlak 2: Organisatorische laag

Er is een publiekelijk en uitputtend overzicht van de Nederlandse overheidsorganisaties. Er zijn naast deze publieke organisaties echter ook vele private organisaties die publieke taken uitvoeren. Doorgaans is dat in materiewetten geregeld. Daarbij wordt een indeling aangehouden naar domeinen en sectoren. Een uitputtend overzicht van de producten en diensten van al deze organisaties is niet beschikbaar: elke organisatie beheert zelf de producten en diensten die zij levert. Je kunt wel in al deze producten en diensten te zoeken via een gemeenschappelijke zoekmachine. In de NORA-wiki is de organisatielaag binnenkort terug te vinden in het architectuurelement Organisatietype.

Er zijn ook grensoverschrijdende producten en diensten. Aangezien daar allerlei extra zaken bij komen kijken, zoals internationaal recht, taalverschillen en (internationale) standaarden, behoeft dat extra aandacht vanuit de architectuur. Meer informatie hierover in het thema Architectuur Internationaal. Meer lezen over deze laag

Vlak 3: Informatielaag

Er is geen uitputtend overzicht beschikbaar van de informatie en gegevens die voor de informatiehuishouding van de overheid relevant zijn. Doorgaans wordt voor elk systeem, organisatie of domein, een afzonderlijk gegevenswoordenboek en / of gegevensmodel gehanteerd. NORA werkt aan het zogenaamde Nationaal Semantisch Vlak (NSV), dat inzicht geeft in de reeds bekende gegevenswoordenboeken en gegevensmodellen binnen Nederland. Binnen de wiki is dit terug te zien in een lijst van Gegevenswoordenboeken, informatiemodellen en thesauri. Meer lezen over deze laag

Vlak 4: Applicatielaag

Binnen deze laag vallen registers en softwarematige functies. 13 Basisregistratie en 147 Sectorale registraties) zijn in de NORA-wiki terug te vinden in het thema Stelsel van Overheidsgegevens. Van de softwarematige functies is geen uitputtend overzicht beschikbaar voor de publieke sector. Wel geeft de NORA-wiki overzichten van generieke Bouwstenen en Voorzieningen, die voor hergebruik beschikbaar zijn gesteld.Meer lezen over deze laag

Vlak 5: Technische laag

Binnen deze laag vallen de netwerken, middle ware, knooppunten en infrastructuur die nodig is om systemen te laten draaien. Gaat informatieuitwisseling over internet, (semi-) besloten netwerken of een netwerk in eigen beheer? Welke standaarden en andere afspraken komen voort uit die keuze? Binnen de NORA-wiki verwijzen we naar Diginetwerk, een afsprakenstelsel voor het koppelen van besloten netwerken van de overheid en naar [[RINIS] (Routerings Instituut (inter)Nationale InformatieStromen), een knooppunt voor het elektronisch uitwisselen van gegevens in het publieke domein. Daarnaast zijn er verschillende Standaarden die van toepassing zijn op verkeer over het Internet, zoals IP6 en IP4. Meer lezen over deze laag Netwerk Zie voor definitie https://nl.wikipedia.org/wiki/Netwerklaag Dit betreft de mogelijkheden voor elektronische gegevensuitwisseling. Naast het openbare internet zijn er vele publieke en private netwerken die kunnen worden gebruikt: 1. Diginetwerk Dit is een afsprakenstelsel voor het koppelen van besloten netwerken van de overheid. Zie https://www.logius.nl/diensten/diginetwerk/ 2. RINIS Het Routerings Instituut (inter)Nationale InformatieStromen is een knooppunt voor het elektronisch uitwisselen van gegevens in het publieke domein. Zie http://www.rinis.nl/ 3. enz Onderstaand stukje komt van het Jaarplan 2016 van de Regieraad Interconnectiviteit:

Diginetwerk Diginetwerk is het besloten netwerk van de overheid. Diginetwerk maakt het uitwisselen van gegevens met een hoge mate van beveiliging mogelijk tussen overheden. Diginetwerk bestaat uit een aantal aan elkaar gekoppelde, specifieke, besloten overheidsnetwerken.

- Diginetwerk zal in 2016 in het teken staan van de bestendigen van de governance, het eenduidig beleggen van rollen, taken en verantwoordelijkheden voor deze voorziening. - Het definiëren van een visie en beleidskader over de gewenste ontwikkelrichting van Diginetwerk en het verkrijgen van een trusted netwerk voor uitwisselen overheidsgegevens. - De vraag naar meer netwerkcapaciteit van de overheid leidt tot forse investeringen in sneller, nieuwer en vooral uitgebreider netwerk. Een verkenning hiertoe is nodig om de juiste besluiten te kunnen nemen. - Net als dat we het waterbeheer ondergebracht hebben bij de overheid moeten we ook het digitale netwerk onder brengen bij de overheid. - In 2016 wordt onderzocht wat de invloed van het internet der dingen op Diginetwerk is en hoe eventuele koppeling met niet-fysieke, besloten netwerken op een veilige wijze tot stand gebracht kan worden.

Rinis

Internet

Aansluiting op het Europese netwerk Gegevensuitwisseling met Europese lidstaten en bedrijven is een belangrijk aandachtspunt. Met name ook een integrale benadering voor de overheid als geheel. De Regieraad Interconnectiviteit ziet toe op beleidsontwikkeling op dit vlak waarbij ook het sTESTA netwerk en relevantie Europese initiatieven worden betrokken. Hierbij hoort ook meer samenhang realiseren richting europa als 1 overheid.

Alle belanghebbenden van overheidsdienstverlening in de ruimste zin van het woord.

Nederlandse Overheid Referentie Architectuur.

Een beschrijving van een complex geheel, en van de principes die van toepassing zijn op de ontwikkeling van het geheel en zijn onderdelen.

Het totaal aan regels en voorzieningen gericht op de informatiestromen en –opslag of archivering ter ondersteuning van de primaire processen.

een voorziening of organisatie die het afnemers makkelijk maakt aan te sluiten op beschikbare gegevensbronnen, waaronder de basisregistraties.

NORA is gebaseerd op bestaand overheidsbeleid (Nationaal en Europees) en op de instrumenten die in het kader van dat beleid zijn ontwikkeld, zoals wetten, regelgeving, Kamerstukken en bestuursakkoorden.