Referentiekader voor FDS architectuur
Bij de ontwikkeling van de FDS architectuur wordt zoveel mogelijk hergebruik gemaakt van componenten uit aanpalende reeds bestaande of ook in ontwikkeling zijnde architecturen. Het betreft componenten zoals systeemconcepten, begrippen, definities, etc.
Nederlandse Overheid Referentie Architectuur (NORA)[bewerken]
NORA is een referentiekader voor elke overheidsarchitectuur in Nederland. Door dit gezamenlijk referentiekader toe te passen beogen we de samenhang met aanpalende overheidsarchitecturen te borgen. Voor de ontwikkeling van de FDS architectuur maken we daarom zo goed mogelijk gebruik van het vele relevante referentiemateriaal dat NORA biedt, onder andere:
- De NORA Architectuur Principes en de bijbehorende implicaties;
- Standaarden, Bouwstenen en Begrippen;
- Architectuur en informatie m.b.t. het Stelsel van Basisregistraties;
- Relevante thema's zoals Gegevensmanagement en Beveiliging;
- etc.
Dit referentiemateriaal passen we toe, voor zover dat relevant en van toegevoegde waarde is voor de doelarchitectuur van FDS. De FDS-pagina's zijn ondergebracht in de NORA-wiki, zodat eenvoudig gebruik kan worden gemaakt van (verwijzingen naar) referentiemateriaal.
Architectuur van de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI Architectuur)[bewerken]
De Generieke Digitale Infrastructuur is een stelsel van afspraken, standaarden en gemeenschappelijk gebruikte voorzieningen. De belangrijkste uitgangspunten zijn:
- De GDI is zo klein mogelijk en overzichtelijk.
- Een generieke functie wordt door alle overheidsorganisaties op dezelfde manier ingericht, overeenkomstig afspraken hierover.
- De functies van de GDI worden bij voorkeur gerealiseerd via generieke afspraken en standaarden. Als de beoogde doelen hiermee niet worden bereikt, worden voorzieningen geïntroduceerd.
- enerieke voorzieningen moeten voor vrijwel alle GDI gebruikers relevant zijn en de mogelijkheid bieden dat individuele organisaties of groepen organisaties, aanvullende voorzieningen eraan kunnen koppelen. Die aanvullende voorzieningen vallen buiten de GDI.
- Veel overheden en organisaties zijn afhankelijk van de GDI om continuïteit in de dienstverlening te bieden. Daarom is de GDI robuust in ontwerp.
- De GDI is zodanig ontworpen en ingericht dat eenvoudig voldaan kan worden aan gewijzigd beleid en nieuwe functionele eisen.
- De GDI is van de overheid, maar niet alleen vóór de overheid. Waar mogelijk werkt de GDI als een open systeem, ook partijen buiten de overheid kunnen de GDI gebruiken om eigen diensten te verrijken.
- In de GDI betrekken we data direct vanaf de bron, soms als een kopie maar dan altijd met gegarandeerde actualiteit.
De doelgroep is voor GDI en FDS min of meer gelijk, namelijk de Nederlandse overheid in samenspraak met de Nederlandse maatschappij. Dit beperkt zich overigens niet tot de Nederlandse grenzen, maar gaat ook verder Europa in.
De generieke afspraken en standaarden van het Federatief Datastelsel worden in principe onderdeel van de GDI. De FDS-architectuur en GDI-Architectuur (GA) moeten daarom goed op elkaar zijn afgestemd. De GDI-architectuur kent vier domeinen, 'Toegang', 'Interactie', 'Gegevensuitwisseling' en 'Infrastructuur'. De FDS-architectuur heeft raakvlakken met alle vier de domeinen, maar in het bijzonder met domein 'Gegevensuitwisseling'. De architectuur voor 'Gegevensuitwisseling' wordt momenteel in een specifieke werkgroep ontwikkeld. Qua onderwerp is er een duidelijke overlap tussen de in ontwikkeling zijnde architectuur voor gegevensuitwisseling en de FDS-architectuur. De scope voor GDI gegevensuitwisseling beperkt zich echter tot de functionaliteit en techniek van de feitelijke (elektronische) gegevensuitwisseling. De FDS-scope is aanzienlijk breder en gaat over een Ecosysteem, een werkend stelsel van (organisatorische) functies, afspraken, standaarden, etc. De architectuur van de gegevensuitwisseling moet daar onderdeel van zijn/worden.
De GDI-architectuur heeft evenals de FDS-architectuur een ruimte in deze NORA-wiki.
Architectuur van Europees Data Ecosysteem 'GAIA-X'[bewerken]
GAIA-X is een infrastructuur- en data-ecosysteem volgens Europese waarden en normen. De architectuur van GAIA-X beschrijft digitale processen en informatietechnologie die de onderlinge verbinding tussen alle deelnemers aan de Europese digitale economie vergemakkelijken. Door gebruik te maken van bestaande standaarden, open technologie en concepten, maakt het open, consistente, kwaliteit gegarandeerde en gebruiksvriendelijke innovatieve gegevensuitwisseling en diensten mogelijk. Bovendien zal GAIA-X een facilitator worden voor interoperabiliteit en connectie tussen zijn deelnemers, zowel voor gegevens als voor diensten.
De GAIA-X-architectuur definieert technische concepten en functionaliteit voor algemene interoperabiliteit en voor relevante functies zoals 'Identity en Access Management'. De architectuur is van toepassing op het gehele GAIA-X-ecosysteem. GAIA-X is niet betrokken bij individuele transacties tussen Participanten, maar functioneel vult ze een orkestratierol in die dergelijke transacties faciliteert.
GAIA-X is afgestemd op de Europese datastrategie, die tot doel heeft een echte interne markt voor data te creëren, en staat open voor data van over de hele wereld. Gegevens kunnen zowel persoonlijke als niet-persoonlijke gegevens omvatten, waaronder gevoelige bedrijfsgegevens. Het is de bedoeling om bedrijven op een gemakkelijke, veilige en beveiligde manier toegang te geven tot een bijna oneindige hoeveelheid hoogwaardige industriële data.
Het doel van GAIA-X is het effectief laten werken van het Ecosysteem, door een architectuur te ontwerpen en te implementeren voor:
- het delen van gegevens (inclusief normen voor het delen van gegevens, best practices, tools);
- een stuurmechanisme en
- een EU-federatie van cloud infrastructuur, gerelateerde infrastructuur en datadiensten.
Het GAIA-X Ecosysteem vertoont veel overeenkomsten met het FDS Ecosysteem zoals dat in grove lijnen is geschetst in de Houtskoolschets van het Systeemconcept. Er zijn ook verschillen. Zo zijn het doel en de doelgroep voor GAIA-X gericht op de werking van de vrije Europese Markt, waarin data van en over bedrijven met commerciële belangen gedeeld kan worden ter verbetering van hun aller (commerciële) positie en mogelijkheden. De doelstellingen voor FDS zijn gericht op het beter kunnen omgaan met maatschappelijke vraagstukken zoals 'woningnood', 'betere zorg', 'stikstofproblematiek', etc.
Ondanks dit en andere verschillen zal veel van architectuur van GAIA-X in potentie relevant en herbruikbaar zijn voor FDS. En mede omdat GAIA-X de Europese richtlijnen en normen volgt op het gebied van o.a. interoperabiliteit, is FDS erbij gebaat om de architecturen op elkaar af te stemmen. Daarmee biedt de architectuur betere garanties op het grensoverschrijdend kunnen delen van data en impliciet wordt ook voldaan aan Europese normen.
International Data Spaces, Referentie Architecture Model[bewerken]
De 'International Data Spaces Association' (IDSA) is een coalitie van meer dan 130 aangesloten organisaties uit 22 landen over de hele wereld. Van particuliere ondernemingen tot onderzoeksinstituten zonder winstoogmerk. Via branche specifieke communities en branche overschrijdende werkgroepen heeft IDSA informatiemodellen en bestuursmodellen ontwikkeld die de basis vormen van de IDS Referentiearchitectuur (IDS-RAM). IDS-RAM is gericht op het opzetten van data-ecosystemen en datamarkten. Het biedt daarvoor een algemene wereldwijde standaard voor het delen van data op een betrouwbare en zelfbepaalde basis. IDSA wil de standaard zijn voor data delen met behoud van Datasoevereiniteit.
De IDS-standaard betreft:
- Databeveiliging en -bescherming,
- Vertrouwen,
- Gelijk speelveld door gezamenlijk ontwikkeld en aanvaard ontwerp,
- Afdwingen van datasoevereiniteit,
- Verhandelen van data op basis van ethische principes en gemeenschappelijke Europese waarden.
De relatie tussen IDS-RAM en FDS is vergelijkbaar met de relatie tussen GAIA-X en FDS.
In opdracht van IDSA is een vergelijking uitgevoerd van de architecturen IDS-RAM en GAIA-X, met het doel te onderzoeken of beide initiatieven tot een gedeelde architectuur en infrastructuur kunnen komen. Het onderzoeksrapport stelt dat beide architecturen dezelfde visie volgen m.b.t. het faciliteren van datasoevereiniteit en het creëren van een ecosysteem van vertrouwen voor het delen van data. IDS-RAM biedt verschillende concepten en oplossingen die bijdragen aan de algemene visie van GAIA-X en aan de concrete GAIA-X architectuurvereisten. Aan de andere kant biedt GAIA-X concepten die de gegevensopslag en cloud gerelateerde elementen bevatten, die de IDS-architectuur kunnen aanvullen.