FDS eisen aan stelseldata
Eisen aan stelseldata[bewerken]
De volgende paragrafen beschrijven enkele belangrijke eisen die FDS stelt aan de data die wordt ingebracht in het stelsel.
Wettelijke grondslag[bewerken]
De datastrategie is erop gericht om het publiek belang beter te dienen, door data waar we als overheid toch al over beschikken, effectief meervoudig in te zetten. De scope van FDS betreft daarom alle data die verantwoord conform het principe eenmalig inwinnen meervoudig gebruiken door publieke en private organisaties met een wettelijke taak beschikbaar kunnen worden gesteld. De data die binnen het stelsel wordt aangeboden heeft altijd een grondslag die is te herleiden naar Nederlandse en/of Europese wet- en regelgeving.
Zo vinden de data uit de Basisregistratie Personen hun grondslag in de Wet basisregistratie personen. De NORA beschrijft een groot aantal (sector)registraties en benoemt daarbij hun wettelijke grondslag voor meervoudig gebruik. Bijvoorbeeld het Diplomaregister.
Als voor een bron die wil aansluiten nog geen wettelijke grondslag bestaat voor meervoudig gebruik, buiten de context waarvoor de data oorspronkelijk is ingewonnen, dan moet deze gecreëerd worden. De FDS Stelselfuncties zullen daar mede aan bijdragen.
Meervoudig bruikbare data[bewerken]
Data wordt ingewonnen en/of bewerkt met een reden (doel) in een bepaalde context. De data is nodig om het specifieke doel te bereiken. Maar data is vaak ook bruikbaar voor andere doelen in andere contexten. Zo is Identificatie en registratie van dieren nodig om snel te kunnen handelen bij gevaar voor de volksgezondheid bij uitbraak van dierziektes. Dergelijke data kan echter ook nuttig zijn voor inzicht in concentraties van diersoorten die van invloed (kunnen) zijn op milieuomstandigheden.
Bij hergebruik van data zal de gebruikscontext altijd anders zijn dan de gebruikscontext waarvoor de data oorspronkelijk is ingewonnen. Er moet daarom altijd vooraf worden bepaald of een dergelijke contextverschuiving juridisch is toegestaan, ethisch en informatiekundig verantwoord is en technisch haalbaar is.
De metadata van een FDS-bron moet inzicht geven in de mogelijke herbruikbaarheid van de betreffende data. Hiervoor moet bijvoorbeeld duidelijk zijn wat de betekenis is van de data en waarvoor deze oorspronkelijk wordt gebruikt.
Data is adequaat beschreven[bewerken]
Om data effectief te kunnen gebruiken moet duidelijk zijn in welke context en met welk doel de data is ontstaan en wat de betekenis ervan is. Om te kunnen weten en begrijpen wat bepaalde data betekent, beschrijven we deze met metadata. De NORA definieert metadata als:
’Gegevens die context, inhoud, structuur en vorm van informatie en het beheer ervan door de tijd heen beschrijven.‘
Metadata vormt een essentieel fundament onder de werking van het Federatief Datastelsel. De metadata vertelt o.a.:
- welke data binnen het stelsel beschikbaar zijn,
- wat de betekenis (semantiek) van die data is,
- wat de grondslag is voor het verzamelen ervan,
- voor welke context de data oorspronkelijk zijn bedoeld,
- welke partijen daar bij betrokken zijn,
- hoe de data is vormgegeven (syntax),
- hoe de data beschikbaar komt (API's bijv.),
- wat de kwaliteit van de data en datadiensten is,
- voor wie de data beschikbaar is en onder welke condities.
De metadata komt op federatieve wijze beschikbaar. Data-aanbieders die willen deelnemen aan het stelsel tekenen als deelnemer voor naleving van de stelselafspraken en melden hun databron aan door een zogenoemde digitale zelfbeschrijving op te stellen op basis van een standaard of afspraak. De zelfbeschrijving wordt gevalideerd. Dit gebeurt zoveel mogelijk geautomatiseerd en indien nodig vindt aanvullend ‘handmatige’ validering plaats. De organisatorische inrichting van de validering is bij voorkeur federatief. De zelfbeschrijving wordt ingevoerd in de federatieve catalogus. Na positieve validering wordt de zelfbeschrijving gepubliceerd, d.w.z. dat de metadata volgens een afgesproken standaard structuur, in de federatieve catalogus beschikbaar wordt gemaakt voor iedere deelnemer in het stelsel en voor andere geïnteresseerden.
Betekenisvol meervoudig datagebruik dankzij de Informatiekundige Kern[bewerken]
Voor het betekenisvol combineren (compileren) van data moet deze voorzien zijn van uniek identificerende kenmerken, ook wel sleuteldata genoemd. Relaties tussen data worden gelegd via deze sleuteldata.
FDS kent een zogenoemde Informatiekundige Kern (IK). De IK heeft als doel het bewerkstelligen dat data sector-overstijgend in samenhang kan worden gedeeld. Daartoe faciliteert de IK de meest voorkomende datadeel-relaties tussen sectoren. De IK bestaat uit afspraken en standaarden die er voor zorgen dat deze betrouwbaar kunnen worden gelegd.
Dit stelt eisen (in de vorm van afspraken en standaarden) aan de minimale kwaliteit van deze identiteiten en aan de koppelingen die op basis daarvan worden gelegd. Met de IK wil FDS borgen dat aangesloten databronnen via deze identificerende kenmerken betrouwbaar in samenhang kunnen koppelen. Het aansluiten op FDS betekent daarom ook aansluiten op de IK.
De meest voorkomende datadeel-relaties tussen sectoren blijken gelegd te kunnen worden op basis van de identificerend kenmerken van natuurlijke personen, organisaties en locaties. Tussen sectoren verbinden we daarom vooral op basis van “wie” en “waar”. Binnen sectoren zijn de onderwerpen waar de sector over gaat belangrijke factoren voor het leggen van relaties. Denk aan voertuigen in de mobiliteitssector, of zorgprofessionals in de zorgsector, etc.