Afgeleide principes

Afgeleide principes geven meer concrete invulling aan de basisprincipes. Ze zijn te beschouwen als een checklist van kwaliteitskenmerken van de diensten van de overheid en geven handvatten voor operationeel niveau door hun uitwerking in concrete implicaties.

Beoogd wordt dat voor elke nieuwe of aangepaste dienst, de dienstverlener deze kwaliteitskenmerken (in de vorm van ontwerpprincipes) vertaalt naar kwaliteitsnormen (in de vorm van ontwerpbeslissingen). Door het hanteren van de checklist worden belangrijke keuzes op het juiste moment en op de juiste plaats aan de orde gesteld. NORA is dus geen blauwdruk die één op één kan worden overgenomen, maar een richting gevend instrument dat door professionals naar de eigen situatie moet worden vertaald.

De afgeleide principes per cluster

Dienstenaanbod

• Diensten zijn herbruikbaar (AP01, De dienst is zodanig opgezet, dat andere organisaties deze in eigen diensten kunnen hergebruiken)
• Ontkoppelen met diensten (AP02, De stappen uit het dienstverleningsproces zijn ontsloten als dienst.)
• Diensten vullen elkaar aan (AP03, De dienst vult andere diensten aan en overlapt deze niet)
• Positioneer de dienst (AP04, De dienst is helder gepositioneerd in het dienstenaanbod.)
• Nauwkeurige dienstbeschrijving (AP05, De dienst is nauwkeurig beschreven.)

Standaard oplossingen

• Gebruik standaard oplossingen (AP06, De dienst maakt gebruik van standaard oplossingen)
• Gebruik de landelijke bouwstenen (AP07, De dienst maakt gebruik van de landelijke bouwstenen e-overheid)
• Gebruik open standaarden (AP08, De dienst maakt gebruik van open standaarden)

Kanalen

• Voorkeurskanaal internet (AP09, De dienst kan via internet worden aangevraagd)
• Aanvullend kanaal (AP10, De dienst kan, behalve via internet, via minimaal één ander kanaal voor persoonlijk contact worden aangevraagd.)
• Gelijkwaardig resultaat ongeacht kanaal (AP11, Het resultaat van de dienst is gelijkwaardig, ongeacht het kanaal waarlangs de dienst wordt aangevraagd of geleverd.)

Informatie

• Eenmalige uitvraag (AP12, Afnemers wordt niet naar reeds bekende informatie gevraagd)
• Bronregistraties zijn leidend (AP13, Alle gebruikte informatieobjecten zijn afkomstig uit een bronregistratie.)
• Terugmelden aan bronhouder (AP14, Bij gerede twijfel aan de juistheid van informatie, meldt de dienstverlener dit aan de verantwoordelijke bronhouder)
• Doelbinding (AP) (AP15, Het doel waarvoor informatie wordt (her)gebruikt is verenigbaar met het doel waarvoor deze oorspronkelijk is verzameld.)
• Identificatie informatie-objecten (AP16, Informatieobjecten zijn uniek geïdentificeerd)
• Informatie-objecten systematisch beschreven (AP17, De aan de dienst gerelateerde informatieobjecten zijn, uniek geïdentificeerd, in een informatiemodel beschreven.)
• Ruimtelijke informatie via locatie (AP18, De dienst ontsluit ruimtelijke informatie locatiegewijs.)

Vraaggerichtheid naar een hoger plan

• Perspectief gebruiker (AP19, De gebruiker staat aantoonbaar centraal gedurende het (door-)ontwikkelen van diensten en ondersteunende systemen.)
• Persoonlijke benadering (AP20, De dienst benadert geïdentificeerde afnemers op persoonlijke wijze.)
• Bundeling van diensten (AP21, De dienst wordt gebundeld met verwante diensten zodat deze samen met één aanvraag afgenomen kunnen worden.)
• No wrong door (AP22, Overheidsloketten verwijzen gericht door naar de dienst)
• Automatische dienstverlening (AP23, De dienst wordt na bepaalde signalen automatisch geleverd.)
• Proactief aanbieden (AP24, De dienst ondersteunt proactiviteit van dienstverleners binnen en buiten de organisatie)
• Transparante dienstverlening (AP25, Afnemers worden geïnformeerd over de stand van zaken bij de gevraagde dienst.)
• Afnemer heeft inzage (AP26, De afnemer heeft inzage in de eigen informatie en het gebruik er van)

Sturing en verantwoordelijkheid

• Een verantwoordelijke organisatie (AP27, Eén organisatie is verantwoordelijk en aanspreekbaar voor de dienst)
• Afspraken vastgelegd (AP28, Dienstverlener en afnemer hebben afspraken vastgelegd over de levering van de dienst)
• De dienstverlener voldoet aan de norm (AP29, De dienstverlener draagt zelf de consequenties wanneer de dienst afwijkt van afspraken en standaarden.)
• Verantwoording dienstlevering mogelijk (AP30, De wijze waarop een dienst geleverd is, kan worden verantwoord)
• PDCA-cyclus in besturing kwaliteit (AP31, De kwaliteit van de dienst wordt bestuurd op basis van cyclische terugkoppeling.)
• Sturing kwaliteit op het hoogste niveau (AP32, Sturing op de kwaliteit van de dienst is verankerd op het hoogste niveau van de organisatie)
• Baseline kwaliteit diensten (AP33, De dienst voldoet aan de baseline kwaliteit.)
• Verantwoording besturing kwaliteit (AP34, De dienstverlener legt verantwoording af over de mate van control, in overleg met de afnemer.)

Betrouwbaarheid

• Continuïteit van de dienst (AP35, De levering van de dienst is continu gewaarborgd.)
• Uitgangssituatie herstellen (AP36, Wanneer de levering van een dienst mislukt, wordt de uitgangssituatie hersteld)
• Identificatie authenticatie en autorisatie (AP37, Dienstverlener en afnemer zijn geauthenticeerd wanneer de dienst een vertrouwelijk karakter heeft)
• Informatiebeveiliging door zonering en filtering (AP38, De betrokken faciliteiten zijn gescheiden in zones.)
• Controle op juistheid volledigheid en tijdigheid (AP39, De betrokken systemen controleren informatie-objecten op juistheid, volledigheid en tijdigheid.)
• Onweerlegbaarheid (principe) (AP40, De onweerlegbaarheid van berichtenuitwisseling wordt gegarandeerd door wederzijdse authenticatie en door versleuteling van elektronische handtekeningen.)
• Beschikbaarheid (AP41, De beschikbaarheid van de dienst voldoet aan de met de afnemer gemaakte continuïteitsafspraken.)
• Integriteit (AP42, De dienstverlener waarborgt de integriteit van gegevens en systeemfuncties.)
• Vertrouwelijkheid (principe) (AP43, De dienstverlener verschaft alleen geautoriseerde afnemers toegang tot vertrouwelijke gegevens.)
• Controleerbaarheid (AP44, De dienstverlener zorgt ervoor dat de beoogde toegang tot gegevens en de juiste werking van zijn systemen continu alsook achteraf te controleren is.)

Indeling

Clusters

Bij het verminderen van het aantal principes in de omzetting van NORA 2.0 naar NORA 3.0, is in 2009 gekozen voor een volgende clustering van Afgeleide principes. De principes zijn gesorteerd en genummerd volgens deze clustering.

1. Dienstenaanbod
2. Standaardoplossingen
3. Kanalen
4. Informatie
5. Vraaggerichtheid op een hoger plan
6. Sturing en verantwoordelijkheid
7. Betrouwbaarheid

Het Negenvlaksmodel

Het NORA Negenvlaksmodel is een raamwerk voor architectuurprincipes. Het helpt om elementen te plaatsen in een aspect van architectuur, en om te zorgen dat alle aspecten gedekt worden. Twee andere aspecten 'beveiliging' en 'beheer', lopen door alle negen andere onderdelen heen. Horizontaal lopen de architectuurlagen, daarbinnen zijn de architectuurdomeinen te vinden.

	wie	wat	hoe
bedrijfsarchitectuur	Organisatie No wrong door: AP22 Een verantwoordelijke organisatie: AP27 Sturing kwaliteit op het hoogste niveau: AP32 Verantwoording besturing kwaliteit: AP34	Producten en Diensten Diensten zijn herbruikbaar: AP01 Diensten vullen elkaar aan: AP03 Positioneer de dienst: AP04 Nauwkeurige dienstbeschrijving: AP05 Perspectief gebruiker: AP19 Bundeling van diensten: AP21 Automatische dienstverlening: AP23 Proactief aanbieden: AP24 Afspraken vastgelegd: AP28 Verantwoording dienstlevering mogelijk: AP30 Baseline kwaliteit diensten: AP33	Processen Ontkoppelen met diensten: AP02 Persoonlijke benadering: AP20 De dienstverlener voldoet aan de norm: AP29 PDCA-cyclus in besturing kwaliteit: AP31 Continuïteit van de dienst: AP35 Beschikbaarheid: AP41 Integriteit: AP42
informatiearchitectuur	Medewerkers en Applicaties Gebruik de landelijke bouwstenen: AP07 Identificatie authenticatie en autorisatie: AP37	Berichten en Gegevens Gebruik standaard oplossingen: AP06 Gebruik open standaarden: AP08 Informatie-objecten systematisch beschreven: AP17 Transparante dienstverlening: AP25 Afnemer heeft inzage: AP26	Informatieuitwisseling Eenmalige uitvraag: AP12 Doelbinding (AP): AP15 Informatie-objecten systematisch beschreven: AP17 Ruimtelijke informatie via locatie: AP18 Onweerlegbaarheid (principe): AP40 Vertrouwelijkheid (principe): AP43
technische architectuur	Technische componenten Controle op juistheid volledigheid en tijdigheid: AP39 Controleerbaarheid: AP44	Gegevensopslag Bronregistraties zijn leidend: AP13 Terugmelden aan bronhouder: AP14 Identificatie informatie-objecten: AP16 Informatie-objecten systematisch beschreven: AP17 Uitgangssituatie herstellen: AP36	Netwerk Voorkeurskanaal internet: AP09 Aanvullend kanaal: AP10 Gelijkwaardig resultaat ongeacht kanaal: AP11 Informatiebeveiliging door zonering en filtering: AP38

Relatie negenvlaksmodel en vijflaagsmodel

Naast het negenvlaksmodel, of negen-vlakken-plus-twee, gebruiken we binnen NORA ook het NORA Vijflaagsmodel. Beide modellen hebben hun eigen doel en toepassing. De kracht van het vijflaagsmodel ligt in het feit dat niet-architecten het gemakkelijk begrijpen. Je kunt het verwerken in praatplaten en problemen, voorzieningen en architectuurafspraken ordenen per laag. Zo creëer je overzicht per laag, terwijl je tegelijk de verbanden tussen de lagen kunt benadrukken. Zo zoom je dus relatief makkelijk uit van detail naar overview, afhankelijk van de belevingswereld van je gesprekspartners.

Het negenvlaksmodel heeft zijn kracht in de lange toepassing in de wereld van IT, waardoor het in gesprek met developers, beheerders et cetera zeker meerwaarde heeft en blijft houden.

Beide modellen kunnen naast elkaar bestaan, al zijn er ook pogingen gedaan om aan te geven hoe je het Vijflaagsmodel kunt lezen als doorontwikkeling vanuit het Negenvlaksmodel naar een Vijflaagsmodel, dat beter geschikt is om het gesprek met niet-architecten aan te gaan.

Positionering met basisprincipes

De Afgeleide principes zijn geschreven als concretisering van de tien Basisprincipes. Een Afgeleid principe kan meerdere Basisprincipes realiseren en elk Basisprincipe wordt gerealiseerd door meerdere Afgeleide principes. De Basisprincipes zijn op hun beurt afgeleid door Beleidskaders

• Grafisch overzicht relatie principes
• Grafisch overzicht relatie principes en beleidskaders
• Tabel overzicht relatie principes en beleidskaders
• Kruistabel Basisprincipes en Afgeleide principes

Zie ook

• Export afgeleide principes als komma-gescheiden bestand (geschikt voor invoer in een spreadsheet) (CSV, ~70KB)