Nationaal Semantisch Vlak

Semantisch Vlak als onderdeel van het Vijflaagsmodel

Het Nationaal Semantisch Vlak is de gehele verzameling begrippen die voor de Nederlandse dienstverlening en informatiehuishouding van de overheid relevant is, inclusief de omschrijvingen van die begrippen en hun onderlinge relaties en met verwijzingen waar in wetgeving de definities te vinden zijn, in welke gegevenswoordenboeken ze voorkomen, in welke domeinen (processen of informatiemodellen) ze relevant zijn en in welke systemen ze geregistreerd zijn. Dit hoeft dus niet één allesomvattend systeem of gegevenswoordenboek te zijn. Het kan een samenhangend stelsel van systemen en indexen e.d. zijn, dat zich gedraagt als één geheel en dat inzicht geeft in de relevante begrippen en de hierboven geschetste relaties.

Behoefte aan Nationaal Sematisch Vlak

Op termijn moet het Nationaal Semantisch Vlak snel en overzichtelijk antwoorden bieden op concrete vragen uit de praktijk. Antwoorden die op dit moment slechts met veel graafwerk, volharding en tijd beschikbaar komen. Bijvoorbeeld:

• Begrip X dat ik wil gebruiken in mijn project, bestaat dat al?
  • Is begrip X gedefinieerd in Wet&Regelgeving?
  • Staat het al in een gegevenswoordenboek binnen dit of een ander domein?
  • Werkt er al een systeem met het begrip?
• Wat betekent het daar dan?
• Wat zijn de overeenkomsten en verschillen in definitie en gebruik in de verschillende contexten?

Om de antwoorden op dit soort vragen beschikbaar te krijgen is nog wat werk te verzetten. We beschrijven de belangrijkste acties onder de kop Route naar het Semantisch Vlak.

Plaatsing binnen vijflaagsmodel

Het kader, de context, wordt gegeven door Wet- en Regelgeving en de Organisatorische inrichting en processen (dienstverlening) van de Nederlandse Overheid en private organisaties die publieke taken verrichten. Een prominente plaats binnen het Nationaal Semantisch Vlak is weggelegd voor De Stelsel Catalogus (verbonden aan de Basisregistraties) en de tientallen Gegevenswoordenboeken (verbonden aan domeinen en sectorale registraties). De uitdaging is om deze eenduidig te ontsluiten, nu zijn ze vaak in diverse interne tools opgenomen of alleen via Excel, Word of PDF gepubliceerd. Met de nieuwe internet-technologie Linked Open Data (wikipedia), is dat relatief eenvoudig mogelijk geworden.

Grote winst is te behalen door deze semantische laag reeds beschikbaar te hebben wanneer via projecten wijzigingen worden doorgevoerd in de duizenden registraties van de overheid, de gegevensuitwisselingen daartussen en de gegevensverstrekkingen daaruit.

Route naar het Nationaal Semantisch Vlak

Bestaande gegevenswoordenboeken in kaart brengen

Het doel is een uitputtende verwijzingslijst te maken van alle gegevenswoordenboeken die gebruikt worden in de diverse domeinen en ketens. NORA verwijst al naar meer dan 25 Gegevenswoordenboeken.

Meer gegevenswoordenboeken kunnen worden aangemeld via nora@ictu.nl. Zodra we een contactpersoon hebben met wie we de tekst kunnen afstemmen wordt het gegevenswoordenboek toegevoegd.

Gegevens ontsluiten en linken

Elk begrip (gegeven) in een woordenboek willen we het liefst ontsluiten via Linked Data, waarbij voor de definitie bij voorkeur wordt gelinkt met de relevante Wet- en Regelgeving. Beheerders van Gegevenswoordenboeken die het voornemen hebben dat te gaan doen, wordt verzocht contact op te nemen met beheerders die daar al ervaring mee hebben. Zie hieronder de lijst met Semantische Intermediairs.

Bestaande registraties in kaart brengen

Een vrijwel uitputtend overzicht van de Basisregistraties en sectorale registraties is beschikbaar op digitaleoverheid.nl

Gegevens in registraties linken met andere data (Data Dictionary)

Elk gegeven in elke registratie willen we het liefst met Linked Data linken aan de begrippen in de gegevenswoordenboeken. We verzoeken beheerders die daarmee willen beginnen om contact op te nemen met beheerders die daar al ervaring mee hebben, hieronder te vinden in de tabel met Semantische Intermediairs. NB:Waar mogelijk wil je ook andere links leggen:

• links met het proces waarin het gegeven wordt verzameld
• links met alle processen waarin het gegeven wordt gebruikt.

Pragmatische set met meta-data voor de gegevens bepalen

Het gaat tijd kosten om te komen tot een gedragen set van meta-data. Tot die tijd kunnen we uitgaan van:

• naam
• definitie
• grondslag voor die definitie
• verzameld via proces (indicatie van de eigenaar)
• gebruikt door proces(sen)
• geregistreerd in registratie(s)

Modelleringswijze voor gegevens bepalen

Modellering kan gebaseerd zijn op de bestaande afspraken in de NORA.

Afspraken integreren en borgen

De afspraken die nieuw gemaakt worden moeten geborgd, zodat ze ook worden geïmplementeerd en nageleefd. Hiervoor is het belangrijk om de relatie met reeds bestaande afspraken in het vizier te houden, er bij aan te sluiten en te zorgen dat ze elkaar versterken en niet tegenspreken. NORA Informatie-objecten systematisch beschreven bevat voorbeelden van standaarden hiervoor: Informatiemodellen systematisch beschreven.

Bovenliggende (sector-)modellen modelleren

Dergelijke modellering moet ook de relaties met de Basisregistraties bevatten. Via de Basisregistraties kunnen we dan ook de relaties met de Europese 'Core assets' ((Person, Business, Location, Service etc.) modelleren

Semantische intermediairs

Er zijn voor diverse domeinen reeds semantische intermediairs actief.

Domein	Organisatie	Beschrijving	Contact	Link
Domein Belastingen	Belastingdienst	Heeft een eerste registratie, de BRI, via Linked Data ontsloten en werkt Linked Data voor datamining	Steven Gort	bri.openbelastingdienst.nl
Domein Onderwijs	Kennisnet	Heeft bij het onderwijsdomein een netwerk van betrokkenen opgebouwd om de eerste afspraken over semantiek te gaan delen, Kennisnet werkt daartoe samen met o.a. DUO.	Henk Nijstad - H.Nijstad@kennisnet.nl
Domein Bouwen, wonen en leefomgeving	Ministerie van IenM	Voor het Omgevingsloket in de Laan van de Leefomgeving wordt een zogenaamde “ Laan Catalogus” gebruikt voor het delen van begrippen en gegevens.	Ben Zwartveld - ben.zwartveld@ilent.nl
Nationaal Generiek	Nationaal Archief / Raad voor Cultureel Erfgoed	Het platform NDE / werkgroep architectuur is de wens geuit om ordenende kaders te scheppen voor de vorming van de verschillende gegevensbestanden voor archivering en erfgoed, opdat er geen wildgroei ontstaat.	Tine van Nierop - Tine.van.Nierop@nationaalarchief.nl	informatie2020.pleio.nl semantiek
Domein Openbare orde en veiligheid Domein Rechtspraak Domein Immigratie, integratie en inburgering	JustID	Beheert enkele gegevens- en berichtenboeken van de Vreemdelingenketen, Strafrechtketen en het Centraal Documenten Depot (CDD) en zoekt naar mogelijkheden om die beter te kunnen ontsluiten, zoals via Linked Data.	Mariska Scherphof - M.Scherphof-aalderink@justid.nl
Nationaal Generiek	Kadaster	Heeft de BAG via Linked Data ontsloten en gaat voort met de andere GEO-registraties (BRO, BRT, BGT).	Arjen Santema – arjen.santema@kadaster.nl
Nationaal Generiek	Logius	Een Stelselcatalogus voor de begrippen van de 13 Basisregistraties. De gegevens zijn met Linked Data ontsloten, maar vanuit een kopie van het informatiemodel, dus niet rechtstreeks vanuit elk van de Basisregistraties.	Kristian Mul - kristian.mul@logius.nl	Logius stelselcatalogus
Nationaal Generiek	Gemeente Amsterdam	Heeft een stelselpedia opgezet om alle begrippen voor de gegevens van hun informatiehuishouding te ontsluiten voor hergebruik.	Marjolein Kavelaars - M.Kavelaars@amsterdam.nl	https://www.amsterdam.nl/stelselpedia/

Het totaal aan regels en voorzieningen gericht op de informatiestromen en –opslag of archivering ter ondersteuning van de primaire processen.

Nederlandse Overheid Referentie Architectuur.

Een beschrijving van een complex geheel, en van de principes die van toepassing zijn op de ontwikkeling van het geheel en zijn onderdelen.