Kennismodel NORA: verschil tussen versies
k (placeholder verwijderd) |
(Tekstuele wijzigigen aangebracht) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{NORA kennismodel menu}} | {{NORA kennismodel menu}} | ||
Wat is het kennismodel NORA? | |||
Het hart wordt gevormd door de elementen Principe (zowel [[Basisprincipes]] als [[Afgeleide principes]]), [[Standaard]] en [[Bouwsteen]] | |||
Het kennismodel NORA (ook wel metamodel genoemd) geeft inzicht in de voor NORA relevante architectuurobjecten en hun onderlinge samenhang. | |||
Het hart wordt gevormd door de elementen Principe (zowel [[Basisprincipes]] als [[Afgeleide principes]]), [[Standaard]] en [[Bouwsteen]]; daarmee wordt richting gegeven aan het ontwerp en de realisatie van dienstverlening. | |||
Een overzicht van de elementen staat op de pagina [[Kennismodel NORA/De indeling van NORA uitgelegd|'Indeling en inhoud']]. | Een overzicht van de elementen staat op de pagina [[Kennismodel NORA/De indeling van NORA uitgelegd|'Indeling en inhoud']]. | ||
| Regel 11: | Regel 13: | ||
Zo is het eigenschapstype 'ID' beschikbaar bij ''Basisprincipe'', en is [[Eigenschap:ID|bepaald]] dat een ID een korte tekst is. Een bezijnder soort 'eigenschap' is de relatie met andere elementen. In het kennismodel is bepaald dat een [[Afgeleid principe]] een ''Realiseert''-relatie kan hebben naar een Basisprincipe. Zo is bij Afgeleid principe [[No wrong door]] vastgelegd dat het [[Vindbaar]] realiseert. Omgekeerd wordt daarom bij Vindbaar automatisch zichtbaar wat er heen verwijst. | Zo is het eigenschapstype 'ID' beschikbaar bij ''Basisprincipe'', en is [[Eigenschap:ID|bepaald]] dat een ID een korte tekst is. Een bezijnder soort 'eigenschap' is de relatie met andere elementen. In het kennismodel is bepaald dat een [[Afgeleid principe]] een ''Realiseert''-relatie kan hebben naar een Basisprincipe. Zo is bij Afgeleid principe [[No wrong door]] vastgelegd dat het [[Vindbaar]] realiseert. Omgekeerd wordt daarom bij Vindbaar automatisch zichtbaar wat er heen verwijst. | ||
De inhoud van de wiki | De inhoud van de wiki (de kennis die de NORA omvat) is geordend volgens deze elementen van het kennismodel. NORA maakt gebruik van verschillende bronnen om die kennis in samenhang te ontsluiten. Zo komen standaarden voornamelijk van het Forum Standaardisatie en worden bronnen zo veel mogelijk aangehaald. Op deze manier vormt NORA niet nòg een set met afspraken waar overheden zich aan moeten houden, maar biedt NORA juist een overzicht van en inzicht in bestaande afspraken voor toepassing in het ontwerp van diensten. | ||
==Uitgangspunten bij het kennismodel== | ==Uitgangspunten bij het kennismodel== | ||
* Architectuurbeschrijvingen moeten bruikbaar zijn | Onderstaand de uitgangspunten bij het kennismodel NORA. | ||
** Zoveel mogelijk wordt aangesloten bij standaarden en gebruiken binnen de architectuur. Primair ArchiMate, daarna TOGAF 9.1 en wat bij dochters reeds gebruikelijk is (zie ook hieronder) | * Architectuurbeschrijvingen moeten bruikbaar zijn: | ||
** Waar de overheidsarchitectuur iets bijzonders vraagt, probeert NORA een praktische invulling te maken, rekening houdend met dochters die voortbouwen op NORA | ** Zoveel mogelijk wordt aangesloten bij standaarden en gebruiken binnen de architectuur. Primair ArchiMate, daarna TOGAF 9.1 en wat bij dochters reeds gebruikelijk is (zie ook hieronder); | ||
** Waar de overheidsarchitectuur iets bijzonders vraagt, probeert NORA een praktische invulling te maken, rekening houdend met dochters die voortbouwen op NORA; | |||
** NORA overbrugt IT en beleid. NORA moet herkenbaarheid voor bestuurders en managers bieden op een iets technischer niveau dan beleid. Tegelijk biedt NORA voor techneuten een breder perspectief. | ** NORA overbrugt IT en beleid. NORA moet herkenbaarheid voor bestuurders en managers bieden op een iets technischer niveau dan beleid. Tegelijk biedt NORA voor techneuten een breder perspectief. | ||
* NORA gaat over interoperabiliteit | * NORA gaat over interoperabiliteit: | ||
** NORA’s primaire taak is zorgen dat overheden beter kunnen samenwerken. Wanneer NORA praktisch advies geeft hoe overheden kunnen werken, staat duidelijk dat het niet-normatieve informatie is. | ** NORA’s primaire taak is zorgen dat overheden beter kunnen samenwerken. Wanneer NORA praktisch advies geeft hoe overheden kunnen werken, staat duidelijk dat het niet-normatieve informatie is. | ||
* Waar het kennismodel niet meer past om kennis te ontsluiten, worden uitbreidingen afgestemd met anderen om zo breed mogelijk gedragen en begrjipbaar te zijn. Wijzigingen worden gedocumenteerd<ref>[[Kennismodel NORA/Wijzigingen]]</ref> | * Waar het kennismodel niet meer past om kennis te ontsluiten, worden uitbreidingen afgestemd met anderen om zo breed mogelijk gedragen en begrjipbaar te zijn. Wijzigingen worden gedocumenteerd.<ref>[[Kennismodel NORA/Wijzigingen]]</ref> | ||
* NORA is duurzaam en overerfbaar | * NORA is duurzaam en overerfbaar: | ||
** Wanneer het kennismodel van NORA wordt aangepast (definities aangepast, attributen toegevoegd), wordt dat in een nieuwsbericht geplaatst en worden geïnteresseerden daarvan op de hoogte gesteld. | ** Wanneer het kennismodel van NORA wordt aangepast (definities aangepast, attributen toegevoegd), wordt dat in een nieuwsbericht geplaatst en worden geïnteresseerden daarvan op de hoogte gesteld. | ||
* NORA is online vindbaar | * NORA is online vindbaar: | ||
** Pagina’s hebben duurzame links | ** Pagina’s hebben duurzame links; | ||
** Pagina’s hebben begrijpelijke, korte namen | ** Pagina’s hebben begrijpelijke, korte namen; | ||
** Pagina’s zijn zo ingericht dat ze makkelijk vindbaar zijn | ** Pagina’s zijn zo ingericht dat ze makkelijk vindbaar zijn. | ||
===Conventie bij naamgeving=== | ===Conventie bij naamgeving=== | ||
* Bij afkortingen: Eerst de afkorting, dan tussen haken de volledige naam. Dit helpt snel naar de pagina navigeren of koppelen (type-ahead-find), voorspelbare naamgeving, en vindbaarheid via | Bij de naamgeving maakt NORA gebruik van de volgende conventies. | ||
* Bij normatieve elementen van NORA zit een ID, naast de naam | * Bij afkortingen: Eerst de afkorting, dan tussen haken de volledige naam. Dit helpt snel naar de pagina navigeren of koppelen (type-ahead-find), voorspelbare naamgeving, en vindbaarheid via bijvoorbeeld zoekmachines. | ||
** De ID is uniek en wordt niet hergebruikt wanneer het element een significante aanpassing krijgt | * Bij normatieve elementen van NORA zit een ID, naast de naam: | ||
** De ID is uniek en wordt niet hergebruikt wanneer het element een significante aanpassing krijgt; | |||
** De ID is als volgt samengesteld: XXNN (twee letters voor het elementtype, twee cijfers voor volgnummer). | ** De ID is als volgt samengesteld: XXNN (twee letters voor het elementtype, twee cijfers voor volgnummer). | ||
===Gebaseerd op ArchiMate en Togaf=== | ===Gebaseerd op ArchiMate en Togaf=== | ||
Er is zo veel mogelijk gebruik gemaakt van de standaarden TOGAF en ArchiMate. Daarmee sluit de kennis in NORA aan bij de praktijk en taal van architecten. Door een gezamenlijke taal te hanteren | Er is zo veel mogelijk gebruik gemaakt van de standaarden TOGAF en ArchiMate. Daarmee sluit de kennis in NORA aan bij de praktijk en taal van architecten. Door een gezamenlijke taal te hanteren kunnen [[Tabel met alle dochters|NORA dochters]] eenduidig voortbouwen op de algemene kennis in NORA. Ook helpt het de architecten van verschillende overheidsorganisaties, die diensten (her)ontwerpen, om snel verschillen en overeenkomsten in kaart te brengen. Op deze manier sluiten diensten beter op aan. | ||
Conform eerdere besluitvorming <ref>[[NORA Architectuur Board/2014-03-26#6. ArchiMate|Besluit in NORA Architectuur Board van 26 maart 2014]]</ref> is het kennismodel beschreven in de Archimate-notatie (conform ArchiMate 2.0 specificatie). | Conform eerdere besluitvorming <ref>[[NORA Architectuur Board/2014-03-26#6. ArchiMate|Besluit in NORA Architectuur Board van 26 maart 2014]]</ref> is het kennismodel beschreven in de Archimate-notatie (conform ArchiMate 2.0 specificatie). | ||
| Regel 42: | Regel 46: | ||
==Verbinding met dochters== | ==Verbinding met dochters== | ||
Deze functionaliteit maakt het mogelijk om de kennis in de NORA vergelijkbaar en overerfbaar te maken voor de kennis in NORA dochters. | Deze functionaliteit maakt het mogelijk om de kennis in de NORA vergelijkbaar en overerfbaar te maken voor de kennis in NORA dochters. | ||
Een voorwaarde hiervoor is dat die kennis soortgelijke typering kent: de kennismodellen moeten daartoe op elkaar zijn afgestemd | Een voorwaarde hiervoor is, dat die kennis soortgelijke typering kent: de kennismodellen moeten daartoe op elkaar zijn afgestemd, met name de basiselementen Principes, Standaarden en Bouwstenen. De kennismodellen van de NORA-dochters zijn momenteel nog niet afdoende op het kennismodel van de NORA afgestemd om overerving geheel geautomatiseerd te laten verlopen. Met de ROSA en de EAR zijn echter al de eerste [[Semantisch web van architectuurwiki's|geautomatiseerde overervingen]] gerealiseerd. Bekijk, bijvoorbeeld, het [[Overzicht principes ROSA uit NORA]]. | ||
Zie ook wat over de kennismodellen van NORA-dochters is aangegeven bij [[begrippenkader]]. | Zie ook wat over de kennismodellen van NORA-dochters is aangegeven bij [[begrippenkader]]. | ||
Versie van 16 apr 2020 15:17
Wat is het kennismodel NORA?
Het kennismodel NORA (ook wel metamodel genoemd) geeft inzicht in de voor NORA relevante architectuurobjecten en hun onderlinge samenhang. Het hart wordt gevormd door de elementen Principe (zowel Basisprincipes als Afgeleide principes), Standaard en Bouwsteen; daarmee wordt richting gegeven aan het ontwerp en de realisatie van dienstverlening.
Een overzicht van de elementen staat op de pagina 'Indeling en inhoud'.
Werking in de semantische wiki[bewerken]
Een voorbeeld: het Basisprincipe Vindbaar is een wiki-pagina van het elementtype ‘Basisprincipe’. Op zo'n pagina staat volgens de vaste indeling voor basisprincipes, een aantal eigenschappen beschreven en zijn de relaties met andere pagina's zichtbaar. Als een redacteur op 'bewerken' drukt bij Vindbaar, schotelt de semantische wiki haar een formulier voor. In dat formulier staan de eigenschapsvelden die geconfigureerd zijn voor het elementtype Basisprincipe.
Zo is het eigenschapstype 'ID' beschikbaar bij Basisprincipe, en is bepaald dat een ID een korte tekst is. Een bezijnder soort 'eigenschap' is de relatie met andere elementen. In het kennismodel is bepaald dat een Afgeleid principe een Realiseert-relatie kan hebben naar een Basisprincipe. Zo is bij Afgeleid principe No wrong door vastgelegd dat het Vindbaar realiseert. Omgekeerd wordt daarom bij Vindbaar automatisch zichtbaar wat er heen verwijst.
De inhoud van de wiki (de kennis die de NORA omvat) is geordend volgens deze elementen van het kennismodel. NORA maakt gebruik van verschillende bronnen om die kennis in samenhang te ontsluiten. Zo komen standaarden voornamelijk van het Forum Standaardisatie en worden bronnen zo veel mogelijk aangehaald. Op deze manier vormt NORA niet nòg een set met afspraken waar overheden zich aan moeten houden, maar biedt NORA juist een overzicht van en inzicht in bestaande afspraken voor toepassing in het ontwerp van diensten.
Uitgangspunten bij het kennismodel[bewerken]
Onderstaand de uitgangspunten bij het kennismodel NORA.
- Architectuurbeschrijvingen moeten bruikbaar zijn:
- Zoveel mogelijk wordt aangesloten bij standaarden en gebruiken binnen de architectuur. Primair ArchiMate, daarna TOGAF 9.1 en wat bij dochters reeds gebruikelijk is (zie ook hieronder);
- Waar de overheidsarchitectuur iets bijzonders vraagt, probeert NORA een praktische invulling te maken, rekening houdend met dochters die voortbouwen op NORA;
- NORA overbrugt IT en beleid. NORA moet herkenbaarheid voor bestuurders en managers bieden op een iets technischer niveau dan beleid. Tegelijk biedt NORA voor techneuten een breder perspectief.
- NORA gaat over interoperabiliteit:
- NORA’s primaire taak is zorgen dat overheden beter kunnen samenwerken. Wanneer NORA praktisch advies geeft hoe overheden kunnen werken, staat duidelijk dat het niet-normatieve informatie is.
- Waar het kennismodel niet meer past om kennis te ontsluiten, worden uitbreidingen afgestemd met anderen om zo breed mogelijk gedragen en begrjipbaar te zijn. Wijzigingen worden gedocumenteerd.[1]
- NORA is duurzaam en overerfbaar:
- Wanneer het kennismodel van NORA wordt aangepast (definities aangepast, attributen toegevoegd), wordt dat in een nieuwsbericht geplaatst en worden geïnteresseerden daarvan op de hoogte gesteld.
- NORA is online vindbaar:
- Pagina’s hebben duurzame links;
- Pagina’s hebben begrijpelijke, korte namen;
- Pagina’s zijn zo ingericht dat ze makkelijk vindbaar zijn.
Conventie bij naamgeving[bewerken]
Bij de naamgeving maakt NORA gebruik van de volgende conventies.
- Bij afkortingen: Eerst de afkorting, dan tussen haken de volledige naam. Dit helpt snel naar de pagina navigeren of koppelen (type-ahead-find), voorspelbare naamgeving, en vindbaarheid via bijvoorbeeld zoekmachines.
- Bij normatieve elementen van NORA zit een ID, naast de naam:
- De ID is uniek en wordt niet hergebruikt wanneer het element een significante aanpassing krijgt;
- De ID is als volgt samengesteld: XXNN (twee letters voor het elementtype, twee cijfers voor volgnummer).
Gebaseerd op ArchiMate en Togaf[bewerken]
Er is zo veel mogelijk gebruik gemaakt van de standaarden TOGAF en ArchiMate. Daarmee sluit de kennis in NORA aan bij de praktijk en taal van architecten. Door een gezamenlijke taal te hanteren kunnen NORA dochters eenduidig voortbouwen op de algemene kennis in NORA. Ook helpt het de architecten van verschillende overheidsorganisaties, die diensten (her)ontwerpen, om snel verschillen en overeenkomsten in kaart te brengen. Op deze manier sluiten diensten beter op aan.
Conform eerdere besluitvorming [2] is het kennismodel beschreven in de Archimate-notatie (conform ArchiMate 2.0 specificatie). Voor normatieve uitspraken wordt gebruik gemaakt van de ArchiMate 2.0 motivational extension. Deze uitbreiding op de ArchiMate kern introduceert zogenaamde Motivational Elements (‘uitspraken’), waaronder Goals (NORA: Doelen), Principles (NORA: Principes) en Requirements (NORA: Normen). Er bestaat een hiërarchische relatie tussen deze elementen: Normen realiseren Principes, Principes realiseren Doelen. Op het niveau van Principes is binnen NORA nog een verdere hiërarchische tweedeling aangebracht: Basisprincipes worden gerealiseerd door Afgeleide Principes.
Verbinding met dochters[bewerken]
Deze functionaliteit maakt het mogelijk om de kennis in de NORA vergelijkbaar en overerfbaar te maken voor de kennis in NORA dochters. Een voorwaarde hiervoor is, dat die kennis soortgelijke typering kent: de kennismodellen moeten daartoe op elkaar zijn afgestemd, met name de basiselementen Principes, Standaarden en Bouwstenen. De kennismodellen van de NORA-dochters zijn momenteel nog niet afdoende op het kennismodel van de NORA afgestemd om overerving geheel geautomatiseerd te laten verlopen. Met de ROSA en de EAR zijn echter al de eerste geautomatiseerde overervingen gerealiseerd. Bekijk, bijvoorbeeld, het Overzicht principes ROSA uit NORA.
Zie ook wat over de kennismodellen van NORA-dochters is aangegeven bij begrippenkader.