Eigenschap:Toelichting
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Type eigenschap
:
Tekst
Geldige waarden
:
Meerdere waarden toegestaan
:
Nee
Weergave op formulieren
:
Tekstvak
Initiële waarde
:
Verplicht veld
:
Nee
Toelichting op formulier
:
Deze eigenschap kan worden gebruikt om elementen te voorzien van een uitgebreide toelichting.
Subeigenschap van
:
Geïmporteerd uit
:
Formatteerfunctie externe URI
:
Klik op de button om een nieuwe eigenschap te maken:
A
Het samengestelde geheel kan een domein of keten zijn, maar ook een organisatie of een enkel
informatiesysteem, een netwerk, etc. Een architectuur wordt gebruikt als sturingsinstrument wanneer het onvoldoende is om alleen op de losse onderdelen te sturen. Zo wordt de GDI-Architectuur gebruikt als stuurinstrument voor de doorontwikkeling van de GDI.
Wanneer het grotere geheel zeer complex is (zoals 'de overheid'), volstaat één enkele
architectuur niet, maar is een set van samenhangende architecturen nodig, elk op een
ander niveau. Zie ook [[Overheidsarchitectuur]].
Zo is NORA meestal niet rechtstreeks toe te passen bij de ontwikkeling van een dienst in
een specifieke context, bijvoorbeeld binnen een gemeente. In die gevallen beschrijft een
[[NORA dochters|domeinarchitectuur]] de architectuur van een bepaald deel van de overheid. Voorbeelden van zulke domeinen en ketens zijn Werk & Inkomen, Strafrechtketen en Jeugdzorg, maar ook bestuurslagen zoals de gemeenten en de provincies. Domeinarchitecturen geven verdere invulling aan de NORA-principes, maar maken er geen deel van uit.
Ook voor projecten van enige omvang is het gebruikelijk om een architectuur op te stellen die het projectresultaat beschrijft. Aan het begin van een project wordt dan een
zogenoemde '[[PSA (Project Startarchitectuur)]]' opgesteld. Dit is een vertaling van de architectuur op het bovenliggende niveau naar projectspecifieke richtlijnen.
Deze beschrijving houdt zich aan de definitie in [[TOGAF]]. Een uitgebreide beschrijving van de rol van architectuur als sturingsinstrument is te vinden in het boek: [https://www.bibliotheek.nl/catalogus/titel.25844066X.html/architectuur--besturingsinstrument-voor-adaptieve-organisaties/ Architectuur, besturingsinstrument voor adaptieve organisaties (2003)]. +
In de [[NORA Architectuur Board/2012-06-08|eerste bijeenkomst]] op 8 juni 2012 heeft de [[NORA Architectuur Board]] besloten de doorontwikkeling van NORA te laten realiseren door drie werkgroepen, hetgeen zal resulteren in de volgende drie katernen:
# [[Katern Verbinden]]
# [[Governance van de informatiehuishouding]]
# [[Beveiliging|Katern Beveiliging]]
Zie ook het [[NORA Architectuur Board/2012-06-08|verslag van de bijeenkomst]]. +
Afgelopen maand is de [https://pgdi.nl/file/download/cf1b7a69-1777-4a79-951f-6f4abaabc46c/5355-bzk-architectuur-digitale-overheid-2030-v4.pdf Architectuur Digitale Overheid 2030] gepubliceerd, nadat het op 30 november is vastgesteld door het Overheidsbreed Beleidsoverleg Digitale Overheid. Hiermee is een belangrijke stap gezet richting een nog hoogwaardigere gezamenlijke digitale dienstverlening. Het document slaat een brug tussen de bestuurders en architecten. Het bevat een samenhangende invulling van de gewenste architectuur van de digitale overheid in 2030.
Het is een werkdocument. Architectuurwerkgroepen zullen onderdelen ervan verder uitwerken. Andere onderdelen vereisen het ontwikkelen van bouwstenen of aanpassen van bestaande bouwstenen. Ook geeft het document aan welke onderwerpen nog een verdere beleidskeuze vereisen.
Architecten uit alle lagen van de Nederlandse overheid hebben in opdracht van de Architectuurraad meegewerkt aan de Architectuur Digitale Overheid 2030. Deze is enthousiast ontvangen door de Programmeringsraad GDI. Het document voorziet in een breed gedeelde behoefte aan overzicht en samenhang binnen de digitale overheid. Het biedt daarom een goede basis voor de verdere ontwikkeling van de digitale overheid en breder gebruik van wat er al is.
De Architectuur Digitale Overheid 2030 hanteert het begrip van ‘bouwstenen van de digitale overheid’. Bouwstenen zijn (combinaties van) bestuurlijke afspraken, standaarden en gemeenschappelijke voorzieningen. Het document laat zien dat er al veel bouwstenen zijn, die samen invulling geven aan het idee van de digitale overheid. Het document maakt deze ongeveer 80(!) beschikbare bouwstenen zichtbaar in een bijlage.
Het document is een stimulans voor alle overheidsorganisaties om gebruik te maken van de beschreven gezamenlijke uitgangspunten en bouwstenen. Ook biedt het een stevig kader voor de uiteenlopende initiatieven, samenwerkingsverbanden en programma’s die bijdragen aan de verdere uitbouw van de digitale overheid. Doordat zij zich conformeren aan deze architectuur, ontstaat de komende jaren een sterk convergerende beweging in de ontwikkeling van de digitale overheid. Dit bevordert interoperabiliteit, bespaart kosten en bouwt collectieve kennis op. De kwaliteit van de digitale overheidsdienstverlening zal hier uiteindelijk door stijgen.
Met de Architectuurraad Digitale Overheid zijn afspraken gemaakt over het versiebeheer. Kleine wijzigingen zullen onder verantwoordelijkheid van het Bureau Meerjarenprogramma Infrastructuur Digitale Overheid (MIDO) worden doorgevoerd. Meer ingrijpende wijzigingen worden voorgelegd aan de Architectuurraad. Op [https://pgdi.nl/ado https://pgdi.nl/ado] is steeds de meest actuele versie van het document te raadplegen.
De ontwikkeling van de digitale overheid vraagt om een goede samenwerking tussen tal van organisaties, samenwerkingsverbanden en programma’s. De digitale overheid wordt ‘onder architectuur’ gebouwd. Dit vereist de nodige afstemming. Bureau MIDO komt dan ook graag in contact om vragen te beantwoorden, toelichting te geven of suggesties in behandeling te nemen. Laat het ons weten via een mail naar [mailto:postbus.pgdi@minbzk.nl postbus.pgdi@minbzk.nl].
Een stelling over een gewenste eigenschap waar architectuur invulling aan moet geven. <br>
<br>
Uitspraak, geldend voor langere termijn, die betrekking heeft op de inrichting van organisatie, processen en/of informatievoorziening. Richtinggevend voor overheidsorganisaties bij het inzetten van veranderingen en het uitvoeren van projecten.<br>
<br>
Het gebruik van alleen het begrip principe in plaats van architectuurprincipe of NORA architectuurprincipe wordt doorgaans vermeden om geen verwarring te krijgen met het meer algemene begrip [https://begrippen.archixl.nl/archixl/nl/page/Principe principe]
Binnen architectuurdiagrammen gebruiken we het Archimate-element ‘principle’ +
Een organisatie/domein kan meerdere producten samenvoegen in een '''architectuurdossier'''.
Een bijzondere groep van architectuurproducten zijn de [[Types architecturen in NORA-familie]].
NB. Een deel van de [[NORA-instrumenten]] kan worden vertaald in architectuurproducten.
==Zie ook==
* [https://www.dragon1.com/help/essential-architecture-products Architectuurproducten (Dragon1)] +
Het toepassingsgebied van de AIA omvat alle sectoren (behalve militaire) en alle soorten kunstmatige intelligentie. Als productregelgeving verleent het voorstel geen rechten aan individuen, maar regelt het de aanbieders van kunstmatige intelligentiesystemen en entiteiten die er beroepshalve gebruik van maken.
Nog uitgezocht wordt in welke NL W&R deze EU W&R is verankerd.
Meer algemene informatie over AI is te vinden via Digitale Overheid: [https://www.digitaleoverheid.nl/overzicht-van-alle-onderwerpen/nieuwe-technologieen-data-en-ethiek/artificiele-intelligentie-ai/ AI]
Voor architecten is AI uitgewerkt in het thema [[Artificial Intelligence]] +
De NORA expertgroep IAM hanteert de volgende beschrijving:<br>
Een enkelvoudig of samengesteld informatie element dat onderdeel is van een Digitale Identiteit; de digitale representatie van een eigenschap van een Entiteit.<br>
Het hebben van een (bedrijfs)rol is een eigenschap van een entiteit en kan dus beschouwd worden als een attribuut. +
Dit gaat over of er waarden zijn geregistreerd voor een specifiek attribuut. In een informatiemodel is bij attributen typisch aangegeven in hoeverre ze verplicht zijn. Dit kwaliteitsattribuut gaat dus met name over die attributen. +
eIDAS hanteert de beschrijving:<br>
Een elektronisch proces dat de bevestiging van de elektronische identificatie van een natuurlijke persoon of rechtspersoon, of van de oorsprong en integriteit van gegevens in elektronische vorm mogelijk maakt.
De beschrijving van de NORA is dus breder dan die van eIDAS omdat ook sprake is van authenticatie bij het fysiek verifiëren van de identiteit. Bijvoorbeeld door de identiteit van de persoon in kwestie te verifiëren aan de hand van een paspoort. Het is dus niet noodzakelijk een digitaal (elektronisch) proces. +
Zie beschrijving in de Wdo: [https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-34972-A.html#d17e534 Wdo - Authenticatiedienst] +
Gebaseerd op de concept regeling nadere eisen toelating identificatiemiddelen WDO +
Hierbij moet gedacht worden aan bv paspoort, rijbewijs of ID-kaart.
[https://www.begrippenxl.nl/archixl/nl/page/Authenticatiemiddel Forum Standaardisatie]:<br>
Een combinatie van bezit, kennis en eigenschappen, die persoonsgebonden is, die een bepaalde persoon uniek aanduidt en gebruikt kan worden voor authenticatie bij een online dienst.<br>
Aan de hand van de verificatie van bezit, kennis en eigenschappen kan de geclaimde identiteit op een bepaald betrouwbaarheidsniveau worden bewezen. +
Zie [https://afsprakenstelsel.etoegang.nl/display/as/Authenticatieverklaring Afsprakenstelsel.etoegang.nl - Authenticatieverklaring] +
Dit gaat erover of gegevens echt afkomstig zijn van de bron die je verwacht. Authenticiteit kan bijvoorbeeld worden aangetoond door de bewerker of verzender een digitale handtekening toe te laten voegen aan een gegeven. Niet te verwarren met authenticiteit in de betekenis dat ze een wettelijk verplicht gebruik kennen. +
Voor een authentiek gegeven geldt dat:
* het een hoge kwaliteit heeft die met expliciete garanties geborgd is;
* het vitaal is of veelvuldig benodigd is, gezien vanuit het geheel van wettelijke taken;
* er bij wet één officieel erkende registratie voor is aangemerkt;
* het authentieke gegeven in die erkende registratie verplicht gebruikt wordt door alle overheidsinstanties.
De bovengenoemde definitie is oorspronkelijk afkomstig uit de Kadasterwet. +
Zie [https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX:52021PC0281 e-IDAS - Authentieke bron]
De NORA kent nu het begrip [[Bronregistratie]]<br>
Bij de introductie van het begrip Authentieke bron zou het begrip Bronregistratie in principe kunnen vervallen of als synoniem worden gezien.<br>
Echter, de definitie van e-IDAS beperkt zich tot informatie over een natuurlijke- of rechtspersoon. Dat is in de context van e-IDAS wellicht voldoende, maar het is niet voldoende voor het bredere domein van overheidsdienstverlening of de informatievoorziening binnen onze (wereldwijde) samenleving. +
De NORA expertgroep IAM verstaat onder autorisatie:<br>
Het proces om te beslissen of een Entiteit op grond van een Authenticatiemiddel, Identiteitsverklaring, of een Machtiging, toegang krijgt tot een Resource. <br>
De beslissing wordt mede gebaseerd op de bij de resource behorende Autorisatieregels en omgevingsfactoren. Voorbeelden van omgevingsfactoren zijn het moment op de dag en de locatie.<br>
Vaak is er een splitsing in een functie om de autorisatie-beslissing te nemen (ook wel genoemd: PDP = Policy Decision Point) wat resulteert in een autorisatie-beslissing (soms ook toegangstoken genoemd) en een functie om deze beslissing af te dwingen op basis van de autorisatie-beslissing (ook wel genoemd: PEP = Policy Enforcement Point). De beslissingsfunctie (PDP) functie kan zowel binnen een dienst als daarbuiten worden uitgevoerd; het afdwingen van de beslissing (PEP) wordt noodzakelijkerwijs altijd binnen de dienst uitgevoerd.
The World Bank (TWB) verstaat onder autorisatie:<br>
Bepalen of een persoon de bevoegdheden bezit die nodig zijn om toegang te krijgen tot de gevraagde dienst.
Zie [https://id4d.worldbank.org/guide/id-101-basic-concepts-0 ‘basic roles of ID systems’ uit de Practicioner’s Guide van TWB]<br>
Beschouwing:<br>
Bij de beschrijving van The World Bank wordt gesproken over persoon i.p.v. entiteit. Bij IAM wordt het meer omvattende entiteit gebruikt. Bij NORA wordt dat in het midden gelaten, maar is entiteit wel impliciet.<br>
Verder wordt gesproken over toegang tot geautomatiseerde functies en/of gegevens in ICT systemen (NORA), tot Resources (IAM) en tot diensten (TWB). +
B
De Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) is de registratie waarin gemeentelijke basisgegevens over alle gebouwen en adressen in Nederland zijn verzameld. De BAG is gebaseerd op de Wet basisregistraties adressen en gebouwen. Gemeenten zijn bronhouder van de gebouw- en adresgegevens. Alle bestuursorganen zijn verplicht om vanaf 1 juli 2011 gebruik te maken van de BAG bij de uitvoering van hun publiekrechtelijke taken. +
Het doel van de BGT is dat de hele overheid gebruik maakt van dezelfde basisset grootschalige topografie van Nederland. Topografie is de beschrijving van de fysieke werkelijkheid. Dus de dingen die in het terrein fysiek aanwezig zijn. +
De BIG bestaat uit twee onderdelen:
* De [[media:Strategische-Baseline-Informatiebeveiliging-Nederlandse-Gemeenten-BIG.pdf|strategische BIG (Strategische Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten) (PDF, 814 kB)]] De Strategische BIG kan gezien worden als de ’kapstok’ waaraan de elementen van informatiebeveiliging opgehangen kunnen worden. Centraal staan de organisatie en de verantwoording over informatiebeveiliging binnen de gemeente.
* De [[media:Tactische-Baseline-Informatiebeveiliging-Nederlandse-Gemeenten-BIG.pdf|tactische BIG (Tactische Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten) (PDF, 2,65 MB)]] De Tactische BIG is het normenkader dat de beschikbaarheid, integriteit en exclusiviteit van gemeentelijke informatie(systemen) bevordert. Deze Tactische BIG is een richtlijn die een totaalpakket aan informatiebeveiligingscontrols en -maatregelen omvat die voor iedere gemeente noodzakelijk is om te implementeren. +
De Ministerraad van 14 december 2018 heeft de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) voor het eerst vastgesteld voor het Rijk en in het interbestuurlijk verkeer met het Rijk.
De Baseline Informatiebeveiliging Overheid is per 1 januari 2019 verplicht en vervangt voor de gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk respectievelijk de BIG, BIWA, BIR en IBI.
De BIO is:
* een gemeenschappelijk normenkader, gebaseerd op de internationale norm [[NEN-EN-ISO/IEC 27002:2017 (Praktijkrichtlijn met beheersmaatregelen op het gebied van informatiebeveiliging)|ISO 27001]]/[[NEN-EN-ISO/IEC 27001:2017 (Managementsystemen voor informatiebeveiliging - Eisen)|2]] voor de beveiliging van de informatie(systemen) van de overheid;
* een afgeleide van de [[BIR (Baseline Informatiebeveiliging Rijksdienst)|BIR (Baseline Informatiebeveiliging Rijksdienst) 2017]];
* een concretisering van een aantal normen tot verplichte overheidsmaatregelen.
Elke bestuurslaag heeft besloten de bestaande eigen baseline voor informatiebeveiliging te vervangen door de BIO. Het gevolg van bovengenoemde besluiten is dat alle overheidsorganisaties hun bestaande sectorale baselines zullen vervangen door de BIO. De BIO vervangt voor de gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk respectievelijk de [[BIG (Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten)|BIG (Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten)]], [[BIR]], [[BIWA (Baseline Informatiebeveiliging Waterschappen)|BIWA (Baseline Informatiebeveiliging Waterschappen)]] en [[IBI (Interprovinciale Baseline Informatiebeveiliging)|IBI (Interprovinciale Baseline Informatiebeveiliging)]].
Om te voorkomen dat het Rijk in de informatie-uitwisseling met andere bestuurslagen andere normen gaat eisen, heeft de Ministerraad besloten om de BIO te hanteren in de informatie-uitwisseling tussen het Rijk en alle bestuurslagen.
Een actuele PDF-versie van de BIO is ontsloten op [https://cip-overheid.nl/category/producten/bio/#bio-tekst cip-overheid.nl] en [https://bio-overheid.nl/category/producten#BIO bio-overheid.nl].<br>
Een actuele versie van de Excel-variant, een overzicht met alleen BIO-maatregelen en BIO-controls is te bekijken en downloaden op [https://bio-overheid.nl/category/producten#Excelversie bio-overheid.nl]. Daar zijn ook de [https://bio-overheid.nl/category/producten#FAQ/ meest gestelde vragen over de BIO] te raadplegen.
==Hulpbronnen voor BIO-toepassing in de praktijk==
Het [[Centrum Informatiebeveiliging en Privacybescherming (CIP)]] ontwikkelt in samenwerking met het [[BZK (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)|ministerie van BZK]] de zogenaamde BIO Thema-uitwerkingen, die voor een bepaald onderwerp een praktische uitwerking van de BIO betekenen. BIO Thema-uitwerkingen worden ontsloten die op NORA online in de [[ISOR (Information Security Object Repository)]].
Meer informatie en documenten van het CIP delen zij op de websites van CIP-overheid en BIO-overheid en in het forum op Pleio (vereist lidmaatschap):
: → [https://cip-overheid.nl/ cip-overheid.nl]
: → [https://bio-overheid.nl/ bio-overheid.nl]
: → [https://cip.pleio.nl/ cip.pleio.nl]
Ook de [[IBD (Informatiebeveiligingsdienst)|Informatiebeveiligingsdienst (IBD)]], de sectorale CERT/CSIRT voor alle Nederlandse gemeenten, heeft een set met praktische documenten gepubliceerd, zoals een template voor een verwerkingsregister en handreikingen voor (gemeentelijke) processen zoals dataclassificatie in het kader van de BIO.
: → [https://www.informatiebeveiligingsdienst.nl/producten/ informatiebeveiligingsdienst.nl/producten/]
# [[BIO Thema Applicatieontwikkeling/Inleiding|Inleiding]] (algemene inleiding)
# [[BIO Thema Applicatieontwikkeling/Identificatie applicatieontwikkeling objecten|Beveiligingsobjecten applicatieontwikkeling]] (specifieke inleiding)
# [[BIO Thema Applicatieontwikkeling/Geïdentificeerde objecten ingedeeld naar IFGS|Objecten ingedeeld naar invalshoeken]] (toelichting)
# [[BIO Thema Applicatieontwikkeling/IFGS gekoppeld aan het V-model|Invalshoeken gekoppeld aan het V-model]] (toelichting)
+
# [[BIO Thema Clouddiensten/Voorwoord|Voorwoord]]
# [[BIO Thema Clouddiensten/Inleiding|Inleiding]] (algemene inleiding)
# [[BIO Thema Clouddiensten/Risico's in relatie met clouddiensten|Risico's in relatie tot clouddiensten]] (specifieke inleiding)
# [[BIO Thema Clouddiensten/Verantwoording aanpak|Verantwoording]] (toelichting)
# [[BIO Thema Clouddiensten/Cloudbeveiligingsprincipes binnen het beleidsaspect|Cloudbeveiligingsobjecten in het beleidsdomein]] (toelichting)
# [[BIO Thema Clouddiensten/Cloudbeveiligingsprincipes binnen het uitvoeringsaspect|Cloudbeveiligingsobjecten in het uitvoeringsdomein]] (toelichting)
# [[BIO Thema Clouddiensten/Cloudbeveiligingsprincipes binnen het control-aspect|Cloudbeveiligingsobjecten in het control-domein]] (toelichting)
# [[BIO Thema Clouddiensten/Beslisbomen voor risicobeoordeling IV-diensten|Beslisboom voor risicobeoordeling IV-diensten]] (toelichting)
# [[BIO Thema Clouddiensten/Standpunt AIVD en beleidsverkenning BZK|Samenvatting AIVD-standpunt en beleidsverkenning BZK]] (toelichting)
+
# [[BIO Thema Communicatievoorzieningen/Inleiding|Inleiding]]
+
# [[BIO Thema Huisvesting Informatievoorziening/Inleiding|Inleiding]] (algemene inleiding)
# [[BIO Thema Huisvesting Informatievoorziening/Objecten voor Huisvesting-IV|Huisvesting IV-objecten]] (specifieke inleiding)
+