Jaarplan NORA 2024
Het Jaarplan 2024 wordt uitgevoerd onder aansturing van het Beheerteam van ICTU, e.e.a. in afstemming en overleg met de NORA Gebruikersraad en binnen het door het ministerie van BZK beschikbaar gestelde budget. Het NORA Beheerteam zorgt voor het dagelijks beheer & community management en de community zelf, d.w.z. vele 100'en ervaren medewerkers van overheidsorganisaties, zorgen voor de inhoudelijk doorontwikkeling. Hierbij wordt het wijzigingsproces gehanteerd.
Het beheer van de NORA is in principe voor onbepaalde tijd (Kabinetsbeleid 2 juli 2008). Voor het beheer en de doorontwikkeling van de NORA is, overeenkomstig de meerjarige overeenkomst tussen het ministerie van BZK en ICTU, voor het jaar 2024 een budget beschikbaar van € 700.000, met daarnaast een aanvullend budget van € 200.000 voor het verbeteren van de look-and-feel van de NORA-wiki.
Beheer en doorontwikkeling van de NORA is vraaggestuurd. Die vraag komt bij het Beheerteam binnen vanuit de NORA Gebruikersraad, vanuit de NORA Familie (nieuwe kennis uit de praktijk) en vanuit gebruikersonderzoek en monitoring (feedback over de manier waarop de NORA ontsloten wordt). NORA Beheer onderhoudt hiertoe actief contacten met vertegenwoordigers uit al deze gebruikersgroepen en brengt verbetermogelijkheden in bij de NORA Gebruikersraad.
Jaarlijks wordt een telkens groter budget aangewend voor het reguliere beheer van de NORA. Dat is logisch, want met de doorontwikkeling van nieuwe onderwerpen is er meer kennis te onderhouden en groeit het aantal personen in de community om contact mee te houden. Tot Coronajaar 2020 groeide ook het aantal bezoekers van noraonline.nl met ca. 20 a 25% per jaar. Daarna is te zien dat het percentage terugkerende bezoekers groeit en het aantal toevallige passanten op de website afneemt. Het is die kern van actieve gebruikers, online maar ook in expertgroepen en de NORA Gebruikersraad, die bepaalt op welke inhoudelijke thema’s de NORA het beste kan worden doorontwikkeld.
Jaarlijks is ca. EUR 5.000.- nodig voor het ondersteunen van de expertgroep die een thema actueel houdt. Door de groei in het aantal thema’s vraagt dit dus meer en meer budget en inzet van het Beheerteam.
Bij de aanwending van het budget is prioritering en aanscherping van doelen essentieel om optimale resultaten te halen binnen het relatief beperkte financiële kader. Om die reden benoemen we expliciet de aandachtsgebieden waarin wordt geïnvesteerd.
Voor additionele activiteiten zal in voorkomende gevallen extra financiering gezocht moeten worden. Denk daarbij vooral aan het ondersteunen van de aansluiting van architecturen voor grote overheidsprogramma's als Federatief Data Stelsel (FDS), Open op Orde (OoO), Regie op Gegevens (RoG) en de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI).
Begroting 2024[bewerken]
De begroting voor 2024 is als volgt opgebouwd:
| Regulier beheer van de NORA | € 330.000,- |
| Gerichte activiteiten voor de NORA Familie | € 150.000,- |
| Doorontwikkeling bestaande thema’s | € 100.000,- |
| Doorontwikkeling nieuwe thema’s | € 100.000,- |
| NORA reviews | € 20.000,- |
| Verbetering Look-and-Feel | € 200.000,- |
| Totaal budget | € 900.000,- |
|---|
Elk van deze posten is nader toegelicht.
Regulier beheer[bewerken]
Hieronder vallen alle dagelijkse activiteiten van het Beheerteam, gericht op het promoten en beschikbaar houden van www.NORAonline.nl als een actuele en éénduidige bron voor hergebruik. Het Beheerteam borgt daartoe dat een zichtbare verbinding bestaat tussen vigerend beleid, daarin benoemde kwaliteitsdoelen van overheidsdienstverlening en ontwerpprincipes. Op basis daarvan kan de dienstverlening van de overheid met behulp van architectuur goed worden "gericht" en "ingericht".
Denk hierbij aan zaken als:
- Controleren van recente wijzigingen en zo nodig daarop redactie voeren;
- Doorvoeren van inhoudelijke wijzigingen die worden aangedragen via nora@ictu.nl;
- Actueel houden van interne en externe verwijzingen (linkjes);
- Begeleiden van materiedeskundigen en communities bij het bewerken van content in de NORA;
- Begeleiding van contactpersonen bij het opzetten en (door)ontwikkelen van thema’s;
- Monitoring van het gebruik van de wiki;
- Gebruikerstevredenheidsonderzoek (monitoring en analyse doorlopend onderzoek, rapportage);
- Informatie over de NORA actueel houden op www.digitaleoverheid.nl/NORA;
- Contractmanagement voor het technisch beheer van de wiki (uitbesteed aan ArchiXL);
- Verbeteren van de Toegankelijkheid noraonline, met een jaarlijks budget van EUR 10.000;
- Beheer van het kennismodel en de bredere (navigatie-)structuur van de wiki;
- Opdrachtgeverschap bij technische wijzigingen en onderhoud, inclusief testen en acceptatie;
- Alle werkzaamheden verdelen over de leden van het Beheerteam en de voortgang daarvan volgen via het plansysteem op de project-site NORA Beheer en Doorontwikkeling van ICTU;
- Programmamanagement en het voeren van een deugdelijke administratie, inclusief het opleveren van verantwoordingsrapportages en afstemming met BZK;
- Ontsluiten van de standaarden zoals vastgesteld door het Forum Standaardisatie, publicatie van de Monitor Open Standaarden en het verbeteren van de inzichten in de toepassing van standaarden, e.e.a. volgens de samenwerking tussen BFS en NORA Beheer die sinds 2019 is geformaliseerd via een opdracht en financiering aan ICTU (zie ICTU-project C1256). In 2024 zullen enkele bijeenkomsten worden georganiseerd met beheerders van standaarden.
De hiertoe benodigde structurele inzet is:
| Rol | FTE | ca. EUR |
|---|---|---|
| Programmamanager | 0,20 | € 40.000 |
| Projectsecretaris | 0,10 | € 20.000 |
| Community expertise | 0,85 | € 170.000 |
| Toegankelijkheidsexpertise | 0,05 | € 10.000 |
| Technisch beheer (extern) | 0,30 | € 60.000 |
| Totaal bemensing | 1,50 | € 300.000 |
| Materiële kosten | € 30.000 | |
| Totaal | € 330.000 |
De materiële kosten zijn voorzien voor zaken als:
- De overeenkomst met ArchiXL voor het technisch beheer van het platform waarop www.NORAonline.nl draait, inclusief de kosten voor het ontsluiten van informatie in de NORA via Linked Data;
- Uitgaven voor vergaderingen met NORA expertgroepen en communities;
- Vertaling van documenten e.d.
- Kosten gebruik van Pleio (voor besloten groepen en inschrijving evenementen) of alternatief voor Pleio
Gerichte activiteiten voor de NORA Familie[bewerken]
Dit betreft activiteiten om de NORA Familie te ondersteunen en te versterken en het representeren van de NORA Familie naar buiten toe (Programmeringsraad GDI c.q. Architectuurraad GDI / Digitale Overheid, OBDO, Europa, DANW enz.).
De NORAonline.nl, waar alle kennis wordt ontsloten en waar alle bijeenkomsten in de agenda komen te staan, is het virtuele centrum van de NORA Familie. Dagelijks vinden ruim 600 bezoekers deze website, die daarmee haar rol als informatiebron waarmaakt. Persoonlijke ontmoetingen, gesprekken, discussies en inspiratie zijn echter de kern van kennisopbouw en doorontwikkeling. Vandaar dat structureel elk jaar wordt ingezet op meer verbinding tussen off- en online activiteiten. Alles met het doel van het versterken en uitbouwen van de community van architecten die zich "thuis voelen" bij de NORA.
Sinds de Corona-crisis horen daar dus ook online bijeenkomsten en sessies in samenwerkingstools zoals MS teams en Miro bij. Het is een uitdaging om de verschillende on- en offline kanalen goed op elkaar aan te laten sluiten zodat we elkaar kunnen blijven spreken.
Een bijzondere rol binnen de NORA Familie vormt de NORA Gebruikersraad. Als formeel besluit- en adviesorgaan van de community verenigen de leden en hun netwerk een schat aan kennis en ervaring op het gebied van informatievraagstukken. Zij delen goede voorbeelden en kennis vanuit de verschillende domeinen (sectoren), samenwerkingsverbanden en bestuurslagen, diepen deze uit en maken nieuwe afspraken over de architectuur van de overheidsdienstverlening. En zo ontstaat de facto standaardisatie en zetten we overheidsbreed in op het hergebruiken van slimme oplossingen. Bovendien kunnen we elkaars kennis en ervaring gebruiken om slimme en samenhangende keuzes te maken op weg naar betere en goedkopere digitale overheidsdienstverlening.
Concrete activiteiten in dit kader zijn:
- Binnenkomende vragen beantwoorden en uitzetten in de bredere community;
- Mensen en thema's / projecten / organisaties die elkaar kunnen versterken met elkaar in contact brengen;
- Bijhouden van een NORA Agenda met een overzicht van evenementen en bijeenkomsten;
- Familienieuwsbrieven uitsturen naar alle communities (ca. 3 per jaar);
- Verspreiden van actueel nieuws in de community (Mastodon, X, nieuwsberichten, mails, presentaties, bijeenkomsten), waaronder met name promotie van de Bindende Architectuurafspraken en een update geven bij collega's die nog verouderde (papieren) beelden voor ogen hebben bij de NORA;
- Organiseren van halfjaarlijkse bijeenkomsten ter analyse van (nieuwe) Beleidskaders en de impact daarvan op NORA Principes, waarbij betrokkenen bij BZK / DO deze analyse reviewen (met toegewezen budget van EUR 10.000 per jaar);
- Organiseren van inhoudelijke kennissessies, meetups en andere activiteiten voor de brede community, zoals dat tot 2022 de NORA Gebruikersdagen waren. Vorm, frequentie en invulling daarvan wordt aangepast aan de behoeften van de gebruikers in de "post-Corona wereld";
- Adviseren, aanmoedigen en waar nodig ondersteunen van deel-communities van architecten binnen de NORA Familie die elkaar vaker willen ontmoeten, zoals die van beginnend architecten (i.s.m. de GEMMA);
- Introductie van nieuwe architecturen in de NORA Familie met een geboortekaartje, kraamvisite, presentatie et cetera;
- Regulier overleg (in beginsel maandelijks) van de beheerders van de architecturen van de bestuurslagen GEMMA, WILMA, PETRA en RORA en NORA;
- Een of meer informatiebijeenkomsten met trekkers van de NORA thema's over de actualiteit en samenhang van hun thema’s;
- Een intervisie- en/of kennisdelingssessie, gericht op de beheerders en ontwikkelaars van architecturen;
- Een informatiebijeenkomst met beheerders van de architectuur-wiki’s over hergebruik van thema’s en andere inhoud;
- Gerichte besprekingen met 2 of 3 NORA Familie-leden over hoe de NORA hun eigen (referentie)architectuur beter kan ondersteunen;
- Organiseren van 5 bijeenkomsten van de NORA Gebruikersraad;
- Afstemming van de NORA op de Europese ontwikkelingen t.a.v. de EIF / EIRA;
- Ondersteuning van familieleden bij het implementeren van de RFC Bindende architectuurafspraken 2022;
- Verbeteren van het beheer van de meest gebruikte wiki-pagina's (en daar tevens expliciet contactpersonen bij noemen);
- Verbeteren van het beheer van het DNA van de NORA Familie (en daar tevens expliciet organisaties en/of contactpersonen bij noemen).
De hiertoe benodigde (structurele) inzet is:
| Rol | FTE | ca. EUR |
|---|---|---|
| Community expertise | 0,30 | € 60.000 |
| Ondersteuning implementatie RFC 2022 | 0,20 | € 40.000 |
| Expertise Beleidskaders | 0,05 | € 10.000 |
| NORA Gebruikersraad | 0,15 | € 30.000 |
| Totaal bemensing | 0,70 | € 140.000 |
| Materiële kosten | € 10.000 | |
| Totaal | € 150.000 |
De materiële kosten zijn voorzien voor zaken als:
- Vergaderingen van de NORA Gebruikersraad;
- Huur van ruimte e.d. voor bijeenkomsten;
- Technische ondersteuning en/of materiaal voor het experimenteren met nieuwe vormen van online / hybride bijeenkomsten;
- Feestelijke introductie nieuwe architecturen.
Doorontwikkeling[bewerken]
Vanaf haar ontstaan in 2005 is de NORA voortdurend ontwikkeld vanuit de behoefte van de gebruikers. Dit is een organisch proces. Door de NORA Gebruikersraad worden focusgebieden c.q. onderwerpen gestart en afgerond. Het schema op de pagina van de Jaarplanning geeft een indicatie van de thema's die zijn en worden ontwikkeld door de diverse expertgroepen en communities.
Jaarlijks, bij het opstellen van het komende jaarplan, kunnen onderwerpen worden aangedragen vanuit de leden en achterban van de NORA Gebruikersraad. We bespreken die dan samen en prioriteren ze in de tijd. Daarna wordt de NORA Gebruikersraad gevraagd de voor het komende jaar geprioriteerde onderwerpen van budget te voorzien.
In ons MIRO-bord staan de actuele onderwerpen voor door-ontwikkelingen.
NORA zit nog duidelijk in de groeifase. Het werken met architectuur in projecten en programma's van de overheid neemt toe en uit steeds meer domeinen (sectoren) en thema's weten architecten en andere gebruikers de weg naar de NORA te vinden. De doorontwikkeling van de NORA is gericht op enerzijds vernieuwingen die inspelen op veranderingen in de maatschappij en zoals opgenomen in nieuw beleid zoals van NL DIGIBeter 2019 en verdere jaren en de recente Kamerbrief Hoofdlijnen beleid voor digitalisering en Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren, en anderzijds op het tot afdoende niveau uitwerken, dan wel actualiseren van de thema’s die in voorgaande jaren actueel waren.
Voor ieder focusgebied bestaan de activiteiten uit het organiseren van een community, inhoudelijke sessies en het publiceren van de resultaten via de NORA. De thema’s die doorlopen, omvatten een veelheid aan onderwerpen waar we een beperkt budget voor beschikbaar stellen en in de loop van het jaar in overleg met de betreffende expertgroep bepalen wat we daarvoor allemaal kunnen doen qua ondersteuning vanuit het NORA Beheerteam.
Doorontwikkeling bestaande thema’s
Dit betreft toezeggingen op onderwerpen waar we reeds aandacht aan hadden geven en die gecontinueerd moeten worden.
Gericht op invulling geven aan de NORA als praktisch afwegingskader en Body of Knowledge vanuit een nationaal perspectief:
- Verdere aansluiting op de Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren: diverse onderwerpen van de Werkagenda lenen zich goed voor een structurele oplossing met architectuur, maar zijn nog niet (afdoende) in de NORA uitgewerkt;
- Verder uitwerken van de relatie tussen architectuur en de kwaliteit van dienstverlening zoals die wordt ervaren door burgers en bedrijven: nu meer gericht op Interactie tussen burger en overheid anno 2030 en de daarbij benodigde Kwaliteit van dienstverlening;
- Verder uitwerken en uitdragen van het Basisconcept van Dienstverlening in samenwerking met de expertgroep bcDV;
- Verdere integratie met (de Generieke Functies van) de GDI-Architectuur (GA): hierbij is de uitdaging om kennis en expertise meer te bundelen, maar ook hoe de inhoudelijke borging plaatsvindt tussen de informatie van de statische .pdf's van de GDI-Architectuur en de Architectuur Digitale Overheid en de dynamisch beheerde informatie in de semantische wiki's van de NORA en haar familieleden;
- Verdere integratie van de thema's Semantiek en Gegevensmanagement, inclusief de relatie met het Nationaal Semantisch Vlak (NSV) en de verbinding met de (referentie)architectuur van Regie op Gegevens (RoG), Open op Orde (OoO), Federatief Data Stelsel (FDS) en het "Stelsel van Metadata standaarden".
De hiertoe benodigde inzet is:
| Rol | FTE | ca. EUR |
|---|---|---|
| Aansluiting Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren | 0,05 | € 10.000 |
| Uitwerken Interactie en Kwaliteit van dienstverlening | 0,05 | € 20.000 |
| Uitwerken Basisconcept van Dienstverlening | 0,05 | € 10.000 |
| Integratie GDI-Architectuur en NORA | 0,15 | € 30.000 |
| Integratie thema's Semantiek en Gegevensmanagement en NSV | 0,15 | € 30.000 |
| Totaal bemensing | 0,50 | € 100.000 |
Doorontwikkeling nieuwe thema’s
Ondanks de reeds vele lopende doorontwikkelingen van bestaande thema's, wordt voor 2024 ruimte gemaakt voor het uitwerken van enkele thema's die impact hebben op de architectuur van de overheidsdienstverlening. Denk hierbij met name aan:
- Levensgebeurtenissen - Als eerste stap zal een overzicht in de NORA worden opgenomen van de websites en projecten met aandacht voor levensgebeurtenissen. Daarna is van belang dat duidelijk wordt welke architectuur nodig is om de overheidsdienstverlening aan te laten sluiten bij levensgebeurtenissen.
- Persoonlijke Regelingen Assistent (PRA) - Als eerste stap zal een overzicht worden opgenomen van reeds bekende PRA's. Daarna is van belang dat duidelijk wordt welke architectuur nodig is om die PRA's optimaal te laten functioneren.
- Multiproblematiek - Als eerste stap zal een overzicht in de NORA worden opgenomen van de websites en projecten met aandacht voor samenloop van dienstverlening (een meer positieve verwoording i.r.t. multiproblematiek). Daarna is van belang dat duidelijk wordt welke architectuur bijdraagt aan een oplossing daarvoor.
- Generieke functies (capabilities) - Een eerste opzet hiervan is al beschikbaar, maar die behoeft nog nadere uitwerking. In samenwerking met BFS zal in 2024 een relatie worden gelegd tussen de Standaarden en de reeds beschreven GF's.
- Self Sovereign Identity (SSI) - Als eerste stap zal in de NORA uitleg worden gegeven over wat SSI is, welke toegevoegde waarde het voor de overheid kan hebben en hoe je het kan toepassen. Daarna is van belang dat duidelijk wordt welke architectuur nodig is om het SSI concept toe te passen bij de overheidsdienstverlening.
In de bijeenkomst van de NORA Gebruikersraad op 14 november 2024 zal worden bepaald welke nieuwe thema's en met welk budget in 2024 worden uitgewerkt.
Het huidige voorstel voor de inzet is:
| Rol | FTE | ca. EUR |
|---|---|---|
| Levensgebeurtenissen | 0,05 | € 10.000 |
| Persoonlijke Regelingen Assistent (PRA) | 0,05 | € 10.000 |
| Multiproblematiek | 0,05 | € 10.000 |
| Generieke Functies | 0,05 | € 10.000 |
| Self Sovereign Identity (SSI) | 0,05 | € 10.000 |
| Reserve voor nieuwe thema's | 0,25 | € 50.000 |
| Totaal bemensing | 0,50 | € 100.000 |
Vanuit voorgaande jaren bestaat ook nog een NORA door-ontwikkeling back-log.
Onderdelen daaruit kunnen pas worden opgepakt indien daar afdoende prioriteit voor wordt gegeven, met bijpassende financiering.
NORA reviews[bewerken]
Het uitvoeren van NORA-reviews op landelijke ontwikkelingen is van belang om de juiste toepassing van de NORA te stimuleren en te borgen.
Denk hierbij met name aan een review van een PSA voor een overheidsdienst die door overheidsorganisaties in een keten- of netwerkverband is opgesteld. Deze reviews worden met betrokkenen afgestemd en zo nodig besproken met de NORA Gebruikersraad.
De review wordt uitgevoerd door NORA Beheer en is doorgaans gratis voor de betrokken organisaties. Zie ook NORA review.
De hiertoe benodigde inzet is:
| Rol | FTE | ca. EUR |
|---|---|---|
| Review expertise | 0,10 | € 20.000 |
| Totaal bemensing | 0,10 | € 20.000 |
Verbetering Look-and-Feel[bewerken]
In 2015 is een grote verbetering doorgevoerd van de look-and-feel van de NORA, hetgeen heeft geleid tot positieve reacties van de gebruikers. Maar net zodra we in 2022 grote inhoudelijke wijzigingen in de NORA hadden doorgevoerd, werden we gedwongen onze linker-menustructuur aan te passen doordat wijzigingen werden doorgevoerd in de open source software MediaWiki waarop de NORA draait. Daardoor hebben we tijdelijk een extra rechter-menustructuur per pagina moeten opnemen. Het is hoog tijd om de NORA een meer modern en goed werkend kennisplatform te maken.
Het plan daarvoor zijn we nu aan het opstellen: Redesign 2024
Met deze verbetering beogen we:
- Te blijven voldoen aan actuele wetgeving (m.n. toegankelijkheid) en aan standaarden en ontwikkelingen die we aan zien komen;
- Kennis beter vindbaar en bruikbaar te maken voor de gebruikers;
- Nieuwe functionaliteiten te integreren en voor te sorteren op toenemend gebruik er van (zoals archimate-import en linked data export, maar ook eventueel een nieuwsbrief gekoppeld aan een gebruikersprofiel);
- Bewuste inzet van de website als uithangbord van het grote verhaal van NORA en de NORA Familie (inclusief positionering ten opzichte van andere kanalen en familieleden);
- Beheer door een klein team realistisch en haalbaar te houden.
De hiertoe benodigde inzet is:
| Rol | FTE | ca. EUR |
|---|---|---|
| Community expertise | 0,80 | € 160.000 |
| UX expertise | 0,10 | € 20.000 |
| Technische expertise | 0,10 | € 20.000 |
| Totaal bemensing | 1,00 | € 200.000 |