- Onderdeel van
- Bindende Architectuurafspraken
- Contact
- NORA Gebruikersraad
- nora@ictu.nl
- Status
- Actueel
- In werking getreden op 1-1-2023, conform RFC 2022. (zie besluit)
- ID
- NAP10
- Versie
- RFC 2022
- Realiseert Kwaliteitsdoelen
- Begrijpelijk (Doel), Beschikbaar (Doel), Betrouwbaar (Doel), Gebundeld (Doel), Integer (Doel), Kostenefficiënt (Doel), Overzichtelijk (Doel), Toegankelijk (Doel), Uniform (Doel), Vindbaar (Doel)
- Inhoud Bindende Architectuurafspraken
Stelling
Gebruik gegevens als fundament voor het ontwerp, realisatie en doorontwikkeling van de dienst en richt het beheer hiervan goed in.
Rationale
De kwaliteit en toegankelijkheid van gegevens bepaalt de waarde van de dienst.
De onderliggende gegevens kennen meestal een veel langere levenscyclus dan de systemen waarin deze verwerkt worden. Als gegevens op duurzame wijze toegankelijk zijn gemaakt voor mens én machine kunnen deze gegevens dienen als fundering voor verschillende diensten in verschillende toepassingen, door de tijd en over de hele keten heen.
Daarom is het essentieel dat het beheer van gegevens in de keten op orde is, vanaf het ontstaan ervan tot en met de vernietiging (conform bewaartermijnen).
Realiseert doel(-en)
Alle implicaties bij dit architectuurprincipe
Implicaties gerangschikt per laag van het Vijflaagsmodel
| ID | Implicatie | Beschrijving | Laag |
|---|
| IMP044 | Hanteer bewaartermijnen voor informatie | Informatie wordt niet langer bewaard en niet eerder vernietigd dan wettelijk is toegestaan. Dit betekent dat:
- Er een selectielijst is, waarin opgenomen de te vernietigen informatieobjecten of onderdelen daarvan.
- Er vastgesteld in de organisatie verankerd beleid is met betrekking tot vernietigen.
- Bevoegdheden, rollen en verantwoordelijkheden en beleid rondom vernietigen zijn belegd.
- De organisatie inzicht heeft in informatieobjecten, bewaartermijnen, processen, informatiesystemen en hun onderlinge samenhang.
| 1 |
| IMP003 | Maak zoveel mogelijk data beschikbaar als open data | Stel overheidsdata actief beschikbaar voor hergebruik door derden, bijvoorbeeld in de vorm van open data. Beschouw dit aanbod als een dienst. De enige uitzondering zijn overheidsdata waarvoor wet- en regelgeving expliciet beperkingen oplegt, die stel je niet actief beschikbaar.
Vanuit o.a. de WOO richt de overheid zich op transparantie. Daarbij hoort het actief beschikbaar stellen dan wel delen van data. Wel met inachtneming van de beperkingen die daarbij gelden (bijv. vanuit de AVG).
Er zijn meerdere redenen om data actief beschikbaar te stellen. Zo kan het meer transparantie en inzicht geven in het overheidshandelen en zo de accountability vergroten. Bijvoorbeeld door begrotingen of inkoopgegevens als open data beschikbaar te stellen.
Het kan ook economische en maatschappelijke innovatie stimuleren, zoals de ontwikkeling van apps en informatiediensten op basis van overheidsdata. | 1
3 |
| ID | Implicatie | Beschrijving |
|---|
| IMP001 | Beschrijf informatieobjecten in een model | Voor een optimale dienstverlening aan burgers en bedrijven en voor effectieve en efficiënte samenwerking in het leveren van diensten tussen en binnen overheidsorganisaties, is het belangrijk om een gezamenlijk beeld te hebben van de informatie die hierbinnen worden gebruikt en nodig zijn.
Dit is alleen mogelijk door informatieobjecten voor een dienst, systematisch te beschrijven met behulp van een informatiemodel dat de semantiek en syntax van de gegevens vastlegt. Zo kunnen de betrokken gebruikers de relevante informatieobjecten vinden, toepassen, (her)gebruiken en archiveren.
Dit betekent dat een informatiemodel minimaal bevat:
- Informatietypen (entiteiten) (een ordening van informatieobjecten in zogenaamde informatietypen, ook wel de hoofdstructuur (entiteiten) van het informatiemodel met hun onderlinge relaties.
- Attributen (een ordening elementen die binnen de entiteiten zijn of worden opgenomen met de beschrijving daarvan).
- Regels (een opsomming van eisen waar de entiteiten en attributen aan moeten voldoen).
Maak het informatiemodel bekend in een datacatalogus die inzicht geeft in de beschikbaarheid van data. En benut visualistatiemiddelen om het model en de samenhang/relaties tussen de objecten visueel inzichtelijk te maken. |
| IMP021 | Bevorder hergebruik van gegevens | Maak zo veel mogelijk gebruik van gegevens die reeds beschikbaar zijn in plaats van deze gegevens opnieuw te verzamelen of te creëren. |
| IMP049 | Draag zorg voor juiste en actuele en volledige informatie | Een gebruiker kan er op vertrouwen dat een informatieobject, zoals deze in de bron is vastgelegd, juist, actueel en volledig is. Fouten kunnen worden gemeld en hersteld. Daarbij is het van belang dat herstelwijzigingen worden gelogd, zodat traceerbaar is hoe foutieve gegevens zijn verwerkt en wat het effect daarvan is. Dit betekent dat:
- De kwaliteit van de informatie transparant, verankerd en geborgd moet zijn binnen de processen van de verantwoordelijke en leverende organisatie (datamanagement).
- Er gebruik moet worden gemaakt van gestandaardiseerde gegevensmodellen, gegevenswoordenboeken en catalogussen ten behoeve van machinematige verwerking van gegevens.
- De informatie tijdens de gehele levenscyclus moet worden gemonitord, gecontroleerd, gevalideerd op basis van regels, kaders, normen en standaarden waarbij wijzigingen traceerbaar moeten worden gemaakt.
- De informatie tijdens de gehele levenscyclus regelmatig moet worden getoetst aan wet- en regelgeving en daar verantwoording over moet worden afgelegd.
- Er cyclisch gerapporteerd moet worden over de kwaliteit van de gegevens. Voor afwijkingen moeten de juiste maatregelen worden getroffen om de betrouwbaarheid en de kwaliteit van de informatie te kunnen waarborgen.
- De informatie moet door de gehele lifecycle gevolgd kunnen worden vanaf de oorsprong tot aan het verwerken, opslaan, bewerken en beschikbaar stellen en/of vernietigen. (data-lineage).
- Er gebruik moet worden gemaakt van authentieke- en/of kwalitatieve bronnen.
|
| IMP051 | Leg auditlogs vast bij de bronregistratie van het gegeven | Als eigenaar van de bron wil je inzicht hebben in de toegang en inzage (CRUD) van de gegevens die vanuit de bron worden gebruikt. Voorkom dat auditgegevens verspreid raken over afnemende applicaties. |
| IMP048 | Leg de context van een informatieobject vast in metadata | Informatie-objecten moeten goed worden beheerd. Onderdeel hiervan is dat de context van een informatieobject goed moet zijn vastgelegd in metadata.
- Informatie en gegevens moeten duidelijk binnen een bepaalde context te plaatsen zijn. Metadata is daar het passende instrument voor.
- Context (vastgelegd in metadata) is nodig om gegevens te begrijpen voor verwerking.
- Zie DUTO eisen (ISO 23081)
|
| IMP050 | Maak gegevens herleidbaar tot de bron (herkomst) | Dit betekent dat inzichtelijk gemaakt moet worden hoe gegevens tot stand zijn gekomen, over de gehele verwerking in de keten heen. Dus van bronnen tot eindproduct. Van ieder gegeven zijn de herkomst en verwerkingen beschikbaar tot aan vernietiging |
| IMP003 | Maak zoveel mogelijk data beschikbaar als open data | Stel overheidsdata actief beschikbaar voor hergebruik door derden, bijvoorbeeld in de vorm van open data. Beschouw dit aanbod als een dienst. De enige uitzondering zijn overheidsdata waarvoor wet- en regelgeving expliciet beperkingen oplegt, die stel je niet actief beschikbaar.
Vanuit o.a. de WOO richt de overheid zich op transparantie. Daarbij hoort het actief beschikbaar stellen dan wel delen van data. Wel met inachtneming van de beperkingen die daarbij gelden (bijv. vanuit de AVG).
Er zijn meerdere redenen om data actief beschikbaar te stellen. Zo kan het meer transparantie en inzicht geven in het overheidshandelen en zo de accountability vergroten. Bijvoorbeeld door begrotingen of inkoopgegevens als open data beschikbaar te stellen.
Het kan ook economische en maatschappelijke innovatie stimuleren, zoals de ontwikkeling van apps en informatiediensten op basis van overheidsdata. |
| IMP047 | Pas de FAIR dataprincipes toe | Pas de implicaties van de FAIR dataprincipes toe. Zie ook go.fair.org FAIR-principes. |
| IMP073 | Stel van ieder gegeven de kwaliteit vast | Stel voor ieder gegeven de kwaliteit vast volgens kenmerken van compleetheid, actualiteit en tijdigheid. |
| IMP058 | Stel voor ieder gegeven de unieke bron vast | Het niet hebben van een 'single point of truth (SPOT)' kan leiden tot divergerende data en mogelijk tot inconsistente beslissingen die op basis van de verschillende databronnen worden genomen. |
| IMP002 | Voorkom verlies van informatie | Veranderingen in techniek, organisatie of gebruikerswensen mogen niet van negatieve invloed zijn op de duurzame toegankelijkheid van informatie. Hetzelfde geldt voor bitrot (verlies van informatie door verval van opslagmedia). Neem vooraf maatregelen om informatie toekomstbestendig te maken, zodat deze toegankelijk blijft voor de van toepassing zijnde vormen van (her)gebruik.
Dit betekent dat:
- Leveranciersafhankelijkheid wordt voorkomen.
- Analyse wordt gemaakt van welke gevolgen veranderingen (in techniek, organisatie, of gebruikerswensen) hebben voor de duurzame toegankelijkheid van informatie.
- Bij het ontwerpen van informatiesystemen na wordt gedacht over de te gebruiken technologie voor het beheren van informatie.
|
| ID | Implicatie | Beschrijving |
|---|
| IMP021 | Bevorder hergebruik van gegevens | Maak zo veel mogelijk gebruik van gegevens die reeds beschikbaar zijn in plaats van deze gegevens opnieuw te verzamelen of te creëren. |
| IMP052 | Sla informatie op in een duurzaam toegankelijk bestandsformaat | Informatie moet toegankelijk zijn voor gebruikers, zowel mens als machine. Hiervoor moeten de gebruikers geen speciale toepassingen of hulpmiddelen nodig hebben. Daarbij moet het formaat waar de informatie in wordt opgeslagen toekomstbestendig zijn, zodat de informatie ook in de toekomst nog toegankelijk is. Dit betekent dat:
- Gebruik wordt gemaakt van een open standaard.
- Bij doorontwikkeling van de gebruikte formaten, het originele bronbestand opgeslagen blijft in zijn huidige formaat en het voorlaatste bestandformaat actief wordt gemigreerd naar het nieuwe formaat.
- Er voor het gebruik van het bestandsformaat geen afhankelijkheid is van één enkele leverancier en het onafhankelijk van hulpmiddelen of speciale toepassingen te gebruiken is.
- Het bestandsformaat goed is gedocumenteerd.
- Het formaat het eenvoudig uitwisselen met andere platforms en apparaten ondersteunt.
- Fouten in de bitopslag automatisch gedetecteerd kunnen worden en te herstellen zijn.
- Het formaat op grote schaal gebruikt wordt.
|
Dit architectuurprincipe heeft (nog) geen implicaties in Laag 5.
