Eigenschap:Toelichting
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Type eigenschap
:
Tekst
Geldige waarden
:
Meerdere waarden toegestaan
:
Nee
Weergave op formulieren
:
Tekstvak
Initiële waarde
:
Verplicht veld
:
Nee
Toelichting op formulier
:
Deze eigenschap kan worden gebruikt om elementen te voorzien van een uitgebreide toelichting.
Subeigenschap van
:
Geïmporteerd uit
:
Formatteerfunctie externe URI
:
Klik op de button om een nieuwe eigenschap te maken:
D
<br>''Toelichting''<br>
*Het gaat in de AVG om twee verschillende meldplichten: er is een meldplicht aan de AP, en een meldplicht aan de betrokkene, op wiens persoonsgegevens een inbreuk is gemaakt.
*Voor uitzonderingsgronden zie [[ISOR:Uitzondering op melden van datalek aan AP|PRIV_C.03.04.01: Uitzondering op meldplicht aan AP]]. +
Dit gaat over of voor alle objecten in de werkelijkheid die in scope zijn van de dataset ook als gegevensobject aanwezig zijn in de dataset. Om dit te kunnen bepalen moet ook duidelijk zijn wat het geheel is. Daarnaast kunnen er altijd bepaalde objecten in de werkelijkheid zijn die we nog niet kennen en die we dus ook niet beschouwen als onderdeel van het geheel. +
Bureau Forum Standaardisatie, Kamer van Koophandel, VNG Realisatie, het Kadaster, Logius en Geonovum nodigen je van harte uit voor de aftrap van het werkprogramma voor 2020 van het Kennisplatform API's. In een interactief programma bepalen we de stappen die we dit jaar met zijn allen zetten om de inzet van API’s door de overheid volwassen te maken.
De digitale samenleving vereist dat digitale diensten eenvoudig met elkaar samen kunnen werken. API’s helpen hierbij door informatie makkelijker herbruikbaar te maken voor programmeurs. De API design rules en ook de beveiligingsstandaard OAUTH zijn voorgedragen voor opname op de Pas-toe-leg-uit-lijst. Onder leiding van onze dagvoorzitter, directeur Digitaal stelsel Omgevingswet-LV, Bert Uffen, kijken we waar er nog inhoudelijke puntjes op de i moeten komen. En we staan uitgebreid stil bij andere verantwoordelijkheden die passen bij een leven als volwassene.
In de middag kan je aanschuiven bij één van de werksessies. We hebben twee rondes waarin je telkens uit vier onderwerpen kunt kiezen. We hebben wat ruimte in het programma gelaten, zodat jij als bezoeker mede kunt bepalen welke onderwerpen we twee keer moeten programmeren of welk nieuw onderwerp de aandacht verdient! Bekijk hieronder alvast de sneak preview van de keuze-onderwerpen tot nu toe.
Geonovum en de andere deelnemers van het platform zien je graag in Amersfoort op 4 maart!
==Inschrijven==
Inschrijven kan via dit [https://fd10.formdesk.com/geonovum/API2020 formulier].
==Programma==
Bij welk API-onderwerp wil jij aanschuiven?
De volgende onderwerpen presenteren zich op 4 maart:
===API design rules===
De API’s worden volwassen: Design rules worden een verplichte standaard
Nu de API Designrules voorgedragen zijn als standaard op de pas toe of leg uit lijst is het belangrijk dat ze alle behoeftes afdekken. De laatste schoonheidsfoutjes moeten uit de huidige versie worden gehaald èn we moeten kijken welke onderwerpen in een volgende versie moeten worden uitgewerkt op de weg naar volwassenheid. Denk hierbij aan Privacy, encoding formaten, rate limiting …..
===Beveiliging===
Veilige APIs: Hoe houden we de gorilla’s, hyena’s en leeuwen buiten de deur?
Vanuit de werkgroep beveiliging willen we generieke normen opstellen voor het beveiligen van APIs, wanneer gebruik je bestaande standaarden en middelen als OAuth, PKIOverheid. Daarnaast kijken we specifiek naar signing en encryptie, wanneer is het verstandig dit toe te passen en welke valkuilen moet je vermijden.
===API servicemanagement en dienstverlening===
Voor de optimale gebruikservaring: API servicemanagement en API dienstverlening
Met alleen techniek ben je er niet. Wanneer je een API wil afnemen of aanbieden moet je ook nadenken of zelfs onderhandelen over SLAs DAPs PDCs en wat er nog meer op niveau van contracten en procesafspraken bij komt kijken. Hoe gaan we om met gebruikersvragen die meerdere registraties tegelijk raken? Met deze werkgroep willen we een handreiking aanbieden hoe deze zaken op te pakken in relatie met APIs
===API strategie en beleid===
Handen op elkaar voor gezamenlijk API beleid: Boek de API Safari en spot the big 10!
Hoe krijgen we de API strategie geadopteerd èn geïmplementeerd bij de tien grote uitvoerdersorganisaties van het rijk? Hoe realiseren we één gezamenlijk API-beleid? Schuif aan en werk mee om de handen op elkaar te krijgen voor gezamenlijk API beleid.
===Architectuur===
Beklimmen van de API rots vraagt om een nieuw masterplan: API’s in de architectuur.
Onder invloed van API’s beweegt het architectuurlandschap. Wat zijn logische keuzes: berichtenstandaarden of API’s? Functioneren API’s ook bij event driven processen? Hoe verhouden API’s, semantiek en linked data zich tot elkaar? Met deze vragen gaat de werkgroep Architectuur aan de slag. Werk mee aan de ontwerpkeuzes die de API rots een goede plek geven in het nationale landschap van overheidsarchitectuur.
===Validatie en compliance===
Wat maakt een API goed? Denk mee over automatische kwaliteitstooling!
Het ministerie van BZK en VNG Realisatie werken aan tooling waarmee je op https://developer.overheid.nl en https://api-test.nl automatisch een kwaliteitscheck kunt uitvoeren op een API. Laat weten wat jij nuttig vindt om op te toetsen!
Voor het vierde jaar op rij heeft NORA de bevindingen uit de Monitor Open Standaardenbeleid overgenomen, voor zover die betrekking hebben op generieke voorzieningen. Daardoor kan de lezer per bouwsteen zien welke standaarden relevant en toegepast worden, en omgekeerd. Omdat de gegevens ontsloten zijn in een semantische wiki, zijn ze eenvoudig herbruikbaar. Het overzicht is te vinden op [[Bouwstenen en gebruikte standaarden|Bouwstenen en gebruikte standaarden]].
NORA spant zich in om architecten, projectleiders en beslissers op weg te helpen bij hun implementaties door informatie te bieden over de digitale infrastructuur. Zo tonen we bij [[Bouwstenen en voorzieningen|voorzieningen]] ook onderliggende producten en kosteninformatie.
==Monitor Open standaardenbeleid==
[[Monitor Open Standaardenbeleid|De Monitor Open Standaardenbeleid]] brengt jaarlijks in kaart in hoeverre het beleid over open standaarden ook daadwerkelijk wordt gevolgd binnen de Nederlandse overheid, volgens het ‘pas toe of leg uit’ principe. Het doel van het beleid is om de interoperabiliteit te vergroten en de afhankelijkheid van leveranciers te verkleinen. Dit doel kan alleen bereikt worden wanneer de Open Standaarden die verplicht worden gesteld ook breed worden toegepast. De Monitor bekijkt of er expliciet gevraagd wordt naar de juiste relevante standaarden bij aanbestedingen en of ze worden toegepast in generieke voorzieningen die de overheid zelf (door-)ontwikkelt. Alleen de bevindingen over generieke voorzieningen zijn verwerkt in de NORA.
ICTU voert deze monitor uit in opdracht van het Bureau Forum Standaardisatie en het ministerie van Economische Zaken, deze uitgave heeft betrekking op de periode juli 2016 tot juni 2017. De resultaten zijn tevens beschikbaar als [[media:Monitor-Open-standaardenbeleid-rapportage 2017.pdf|rapport (PDF, 20,31 MB)]] en als [https://magazine.forumstandaardisatie.nl/nl_NL/5425/79258/cover.html online magazine].
==Standaarden en Bouwstenen==
In deze versie is de toepassing van 40 [[standaarden]] van de [[Lijst Open Standaarden voor Pas Toe of Leg Uit|Pas-toe-of-leg-uit lijst]] van het Forum Standaardisatie gemonitord in 31 [[bouwstenen en voorzieningen]]. Er is per bouwsteen eerst gekeken welke standaarden ook echt relevant zijn en vervolgens is getoetst of deze standaarden ook inderdaad worden toegepast.
De 5 standaarden die het vaakst relevant bleken voor voorzieningen zijn:
* [[HTTPS en HSTS]]
* [[IPv6 en IPv4]]
* [[TLS v1.2 v1.1 en v1.0|TLS]]
* [[Digitoegankelijk (EN 301 549 met WCAG 2.0)|Digitoegankelijk]]
* [[STARTTLS en DANE]]
Hiervan heeft TLS met een gerealiseerde toepassing van 82% de beste score (negen voorzieningen). Het slechtst scoort IPv6: Zeven van de twaalf voorzieningen die deze eigenlijk zouden moeten toepassen doen dit niet en hebben ook geen plannen klaarliggen.
De drie voorzieningen die nu al volledig aan alle relevante standaarden voldoen zijn [[DigiD]], de [[BRI (Basisregistratie Inkomen)]] en [[Rijksoverheid.nl]].
Van de generieke voorzieningen blijken een aantal Basisregistraties ([[NHR (Basisregistratie Handelsregister)|NHR]], [[BAG (Basisregistratie Adressen en Gebouwen)|BAG]], [[BRK (Basisregistratie Kadaster)|BRK]], [[WOZ (Basisregistratie Waarde Onroerende Zaken)|WOZ]], [[BGT (Basisregistratie Grootschalige Topografie)|BGT]] en [[BRV (Basisregistratie Voertuigen)|BRV]]) en [[MijnOverheid]] met de meeste verplichte standaarden te maken te hebben: 17 tot wel 19 standaarden zijn voor hen relevant. Geen van de voorzieningen is het gelukt deze allemaal al volledig te implementeren, maar ze scoren met 12 tot 21% niet-voldoen zeker niet slechter dan voorzieningen die met minder standaarden te maken krijgen.
Op 28 februari 2017 werden in San Diego (California, Verenigde Staten) de prijzen uitgereikt voor de beste allianties van organisaties. De Nederlandse Loonaangifteketen (Belastingdienst, UWV en CBS) won de ASAP Individual Alliance Excellence Award, een mooie beloning voor het opbouwen èn onderhouden van een succesvolle samenwerking. De Loonaangifteketen mag zich hiermee met recht een van de wereldwijde koplopers en innovators noemen als het gaat om organisatie-overstijgende samenwerking en alliantiemanagement. Zeker binnen de publieke sector: het was de eerste publiek-publieke samenwerking ooit die een Individual Alliance Excellence Award mocht ontvangen.
===De ASAP Alliance Awards===
[[Afbeelding:slide jurypresentatie van loonaangifteketen als finalist ASAP Alliance Individual Excellence Award.png|thumb|350px|Juryoordeel|alt=Slide uit jurypresentatie over de Loonaangifteketen, de logo's van ASAP en de organisaties binnen de Loonaangifteketen (Belastingdienst, UWV en CBS) en de tekst WHY IT ROCKS: -Overcame a difficult start through application of alliance practices, -Continuous renewal in collaborative and ecosystem thinking, -Established a precedent and model for collaboration within Government]]
De Association of Strategic Alliance Professionals (ASAP) is een wereldwijde organisatie van professionals die zich bezighouden met het bouwen en onderhouden van allianties tussen organisaties. Samenwerking in strategische allianties wordt voor bedrijven, maar ook voor overheidsorganisaties, steeds belangrijker. De ASAP is een kennisnetwerk van professionals en verspreidt best practices en nuttige tools om allianties succesvol te maken. Naast leden kent de organisatie dan ook een indrukwekkende lijst met partners, waaronder grote merknamen als Cisco, Dell, Xerox, IBM, Citrix en HuaWei. De ASAP-awards zijn in het leven geroepen om jaarlijks aandacht te geven aan de goede voorbeelden uit de wereldwijde praktijk.
===Juryrapport en concurrenten===
Op basis van cases die de leden instuurden zijn drie genomineerden gekozen in de categorie Individual Alliance Excellence: naast de Loonaangifteketen waren dat een alliantie in de farmaceutische industrie om nieuwe geneesmiddelen te ontwikkelen (Bayer en Evotec) en de marktplaats voor zonne-energie op Rhode Island (National Grid en Energysage). Drie argumenten gaven de doorslag voor de jury: het overkomen van de moeilijkheden bij de start, de voortdurende evolutie in het denken over de samenwerking, en de voorbeeldfunctie die de keten kan vervullen voor samenwerking binnen de overheid.
===Van moeizaam begin tot excellente samenwerking===
[[Afbeelding:Aanpak Loonaangifteketen.png|thumb|right|350px|Aanpak die de Loonaangifteketen in de loop der jaren heeft ontwikkeld|alt=Schema in vier kwadranten, elk getypeerd in een woord, een vraag en een tegenstelling: procedureeel - verschillende werkwijzen? - orde vs chaos / relationeel - onbekendheid met elkaar? - samen vs solo / cultureel - andere belangen? - wil vs weerstand / inhoudelijk - verschillende denkbeelden? - eens vs oneens]]
Goede samenwerking gaat niet vanzelf. In 2006 en 2007 kende de Loonaangifteketen een zeer moeizame start en in 2007 was duidelijk dat de klassieke, op hiërarchie gebaseerde besturingsmodellen geen uitweg boden. Om de keten toch adequaat te kunnen besturen gingen Belastingdienst, UWV en CBS samen op zoek naar een nieuwe aanpak. Veel conferenties en gesprekken leidden tot succes: men stuurde niet meer alleen op kennis en procedures, maar investeerde ook in het verbeteren van de onderlinge relaties van de partners. Ook bleek het belangrijk om bij de besluitvorming meer rekening te houden met de individuele belangen van de partners en de culturele verschillen. Die brede aanpak creëerde het vertrouwen, het begrip en uiteindelijk de wil om met elkaar een pragmatisch samenwerkingsmodel vorm te geven. De gezamenlijke aanpak klinkt nu door in alle aspecten van de samenwerking: in het governance-model, de overlegvormen, de communicatie, de evaluaties, de rapportages, etc.
Wat de keten een goede kandidaat voor deze award maakte is dat de partners bereid waren de moeizaam geleerde lessen met anderen te delen. De basisprincipes en daarop gestoelde aanpak van de samenwerking in de Loonaangifteketen zijn al in 2013 beschreven in de publicatie [[media:NORA_dossier_ketenbesturing.pdf|‘Ketens de Baas’ (PDF, 778 kB)]]. In de NORA is dit vervolgens uitgewerkt tot het thema [[Ketensturing]] en ook de komende tijd zal dit thema weer geactualiseerd worden.
De samenwerking wordt namelijk constant vernieuwd binnen de Loonaangifteketen. Waar eerst gedacht werd in relatief lineaire en sequentiële begrippen als 'keten' is de laatste jaren een evolutie ingezet richting een meer realistische metafoor die ruimte biedt aan de dynamische, organische en holistische praktijk: de Loonaangifteketen als voortdurend veranderend ecosysteem van burgers, werkgevers, softwareontwikkelaars, salarisadministrateurs, uitvoerders, afnemers en andere betrokken instanties. Eén van de gevolgen van dit andere perspectief is dat de toegevoegde waarde van stakeholders voor de Loonaangifteketen èn de hefbomen voor verbetering beter in beeld komen. De nauwere samenwerking met stakeholders die daarmee ontstaat zorgt voor impulsen en initiatieven die het gehele ecosysteem krachtiger maken. De Loonaangifteketen is mede hierdoor wereldwijd tot een eigentijds voorbeeld van een succesvolle publieke strategische alliantie uitgegroeid.
Voor méér informatie over de loonaangifteketen zie: [http://www.loonaangifteketen.nl www.loonaangifteketen.nl]
De Ondersteuningsaanpak Zaakgericht Werken die VNG Realisatie in het kader van Agenda 2020 ontwikkeld heeft is op 9 februari live gegaan +
VNG Realisatie (voormalig KINGgemeenten) heeft de bestaande kennis bij gemeenten en in de [[GEMMA (Gemeentelijke ModelArchitectuur)|GEMMA]] over [[Zaakgericht Werken]] uitgebouwd tot een gerichte ondersteuningsaanpak voor gemeenten. De ondersteuningsaanpak ondersteunt gemeenten bij de invoering van Zaakgericht Werken of kan helpen (inspireren) bij de doorontwikkeling.
Andere organisaties die inspiratie zoeken kunnen hier ook van meeprofiteren, door de publiek toegankelijke kennisbank en instrumenten.
De aanpak bestaat uit 3 onderdelen:
# Online Leermodule: sta je als projectleider/lid van het projectteam ZGW aan het begin van de (her)invoering van Zaakgericht Werken? Of start er een groot project voor doorontwikkeling of uitbreiding van de werkwijze? Dan neemt deze leermodule je, in je eigen tempo, stap-voor-stap mee door de instrumenten van de ondersteuningsaanpak. Je kunt je op ieder moment voor de module inschrijven. In de leermodule kom je tot een uitgewerkt Plan van Aanpak voor de invoering. Ook is er bijvoorbeeld aandacht voor het borgen van de werkwijze, de inrichting van een Zaaktype Catalogus, een opleidingsplan en de verschillende scenario's voor de inrichting van zaakgericht werken. Zie [https://www.da2020.nl/ondersteuningsmiddelen/zaakgericht-werken https://www.da2020.nl/ondersteuningsmiddelen/zaakgericht-werken] onder online leermodule.
# Instrumenten: een opleidingsplan, stappenplan ZTC, een sjabloon en voorzet voor werkafspraken, een quickscan, hardnekkige fabels en een document waarin inrichtings- en invoeringsscenario's worden besproken. In totaal zijn er meer dan 10 documenten en sjablonen beschikbaar. Ze komen ook voorbij in de Online Leermodule, maar zijn los te raadplegen voor iedereen die de leermodule niet volgt op [https://www.da2020.nl/ondersteuningsmiddelen/zaakgericht-werken https://www.da2020.nl/ondersteuningsmiddelen/zaakgericht-werken].
# Kennisbank: een veel gehoord verzoek van gemeenten is 'ondersteun de onderlinge kennisuitwisseling op het gebied van Zaakgericht Werken, bijvoorbeeld door best practices te delen'. Met de kennisbank faciliteren we dit. De kennisbank is al gevuld met voorbeelden van bijvoorbeeld gemeente Tilburg, Alphen aan den Rijn, Rotterdam en 's-Hertogenbosch. Dus laat je inspireren, en (zeker zo belangrijk) lever jouw bijdrage aan de kennisbank door documenten te mailen aan [mailto:dienstverlening.realisatie@vng.nl dienstverlening.realisatie@vng.nl].
: → [[De Privacy Baseline/Voorwoord|Voorwoord]]
: → [[De Privacy Baseline/Inleiding|Inleiding/leeswijzer]]
: → [[De Privacy Baseline/Aanvullende informatie|Aanvullende informatie]]
: → [[De Privacy Baseline/Baseline format|Baseline format]]
: → [[De Privacy Baseline/privacyprincipes en normen gesorteerd op conformiteitsindicator|Privacyprincipes en -normen gesorteerd op conformiteitsindicator]]
+
Op 12 november waren we als NORA getuige van de lancering van de [[DERA (Digitale Erfgoed Referentie Architectuur)]] 2.0 als nieuwste dochter van de NORA. Ruim zestig betrokkenen uit het Netwerk Digitaal Erfgoed maakten kennis met de meer uitgebreide DERA en gingen gelijk in discussie over de vraag hoe nu verder te gaan om zoveel mogelijk meerwaarde te halen uit de referentiearchitectuur. De 2.0 versie is namelijk nadrukkelijk niet 'af,' maar de eerste stap naar steeds concretere afspraken. Volgend jaar al hoopt de werkgroep een 3.0 versie te realiseren, met een hoop input vanuit de praktijk. De lancering is dan ook een echte vuurdoop: waar loop je in de praktijk tegen aan als je er mee aan de slag gaat? Het hele [https://www.netwerkdigitaalerfgoed.nl/feestelijke-lancering-van-dera-2-0/ verslag] vind je bij de trotse vader, het Netwerk Digitaal Erfgoed.
De mooiste quotes van de middag:
: ''"We moeten natuurlijk nog zien wat het wordt met de DERA, maar het is in ieder geval geen lelijk kind."''
: ''"Misschien groeit ze wel uit tot een prinses."''
: ''"We spreken nog niet helemaal de zelfde taal, tussen de wolligheid van het beleid en de modder waarin we als leveranciers staan is nog een leegte te overbruggen."''
: ''"Leveranciers kunnen ook hun eigen afspraken inbrengen in de DERA, we nodigen ze juist uit om mee te praten."''
==Geboortekaartje en doop van de DERA op de NORA Gebruikersdag van 29 november==
Als NORA zijn we trots de DERA op 29 november te mogen introduceren als onze nieuwe dochter. Niet als prinsesje, maar als een echte astronaut die de eerste lancering al achter de rug heeft...
Wil je een geboortekaartje ontvangen? Kom dan naar de [[Themasessie Doop van de DERA, de jongste dochter van NORA|NORA Gebruikersdag]] op 29 november. Kun je echt niet? De digitale versie van het kaartje verspreiden we na afloop. +
Voor het derde jaar op rij heeft NORA de bevindingen uit de Monitor Open Standaardenbeleid, voor zover die betrekking hebben op generieke voorzieningen, overgenomen. Voor elke onderzochte standaard en bouwsteen zijn de bevindingen weergegeven op de eigen pagina in NORA en het overzicht voor het totaal is te vinden op [[Bouwstenen en gebruikte standaarden|Bouwstenen en gebruikte standaarden]].
==Monitor Open standaardenbeleid==
[[Monitor Open Standaardenbeleid 2016|De monitor open standaardenbeleid]] brengt jaarlijks in kaart in hoeverre het open standaarden beleid wordt toegepast binnen de Nederlandse overheid, volgens het ‘pas toe of leg uit’ principe. Doel van dit beleid is om de interoperabiliteit te vergroten en de afhankelijkheid van leveranciers te verkleinen. ICTU voert deze monitor uit in opdracht van het Bureau Forum Standaardisatie en het ministerie van Economische Zaken, deze uitgave heeft betrekking op de periode juli 2015 tot juni 2016.
==Standaarden en Bouwstenen==
Voor de 37 in deze monitor behandelde [[Standaard|standaarden]] geldt dat ze nog niet breed worden toegepast, terwijl er wel consensus is over de bijdrage die ze leveren aan de interoperabiliteit en leveranciers-onafhankelijkheid. Hiernaast wordt er van uit gegaan dat de ‘gangbare’ open standaarden worden toegepast.
De toepassing van open standaarden is de verantwoordelijkheid van afzonderlijke overheidsorganisaties. Maar zij maken veel gebruik van generieke voorzieningen. Voor de 36 belangrijkste [[Bouwsteen|bouwstenen]] is onderzocht in hoeverre de relevante open standaarden zijn toegepast, op [[Bouwstenen en gebruikte standaarden|Bouwstenen en gebruikte standaarden]]. +
<br>''Toelichting''<br>
*De verantwoordelijkheden van de verwerkingsverantwoordelijken kunnen ook in de wet- en regelgeving zijn vastgelegd.
*Voor het uitoefenen van de rechten door betrokkenen kan een contactpunt worden aangewezen. Ook kan de betrokkene zijn rechten uit hoofde van de Avg tot en jegens iedere verwerkingsverantwoordelijke uitoefenen<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] art. 26 lid 3</sup>
*Voorbeelden van regelingen zijn te vinden op: https://autoriteitpersoonsgegevens.nl/nl/onderwerpen/internationaal-gegevensverkeer/doorgifte-binnen-en-buiten-de-eu#welke-modelcontracten-zijn-er-voor-doorgifte-naar-een-derde-land-5524 +
De referentiearchitectuur Regie op Gegevens gaat van 25 april t/m 1 juni in openbare review via noraonline. +
Het Programma Regie op Gegevens heeft een [[Referentiearchitectuur Regie op Gegevens|referentiearchitectuur]] gepubliceerd, die handvatten moet bieden om Regie op Gegevens in de praktijk te implementeren. De referentiearchitectuur heeft impact in de hele publieke sector en sluit daarom aan bij de NORA Familie. Als service naar de hele community ontsluiten we deze eerste publieke versie via noraonline.nl in een [[Review Referentiearchitectuur Regie op Gegevens|openbare review]]. De review staat open tot 1 juni 2022.
We zijn op zoek naar feedback vanuit de community van architecten, ontwerpers, opdrachtgevers en beleidsmedewerkers in de publieke sector. Jullie zijn de professionals die Regie op Gegevens in de praktijk zullen moeten realiseren, met de handvatten uit de referentiearchitectuur.
Test die handvatten, kijk of ze zinnig zijn en bruikbaar en stuur je bevindingen op via de paarse reviewlink op elke pagina van de referentiearchitectuur. Dan gaat het Programma Regie op Gegevens aan de slag om ze te verbeteren.
: → [[Review Referentiearchitectuur Regie op Gegevens|Reviewpagina inclusief reviewvragen]] +
<br>''Toelichting''<br>De onderlinge samenhang en afhankelijkheden tussen alle in elkaar grijpende componenten, die betrokken zijn bij de verwerking van de persoonsgegevens, zijn benoemd en beschreven. +
Het verslag van de bijeenkomst van op dinsdag 19 november 2019 is gepubliceerd. +
Er is deze zomer komt een nieuwe druk uitgekomen van de populaire publicatie 'Ketens de Baas' over Ketensturing en samenwerking in ketens. Sinds 23 maart was deze al in voorpublicatie te lezen op noraonline, nu de papieren versie in omloop is maken we het ook mogelijk om de hele publicatie te downloaden als pdf of (voor de e-reader) als EPUB. Beide downloads zijn te vinden op de voorpagina van het thema [[Ketensturing]] onder 'samen leren en zoeken,' en op alle verdere pagina's binnen het thema in het kader rechts op de pagina.
: → [[media:Ketens de Baas tweede druk herstelversie.pdf|Download Ketens de Baas 2e druk (PDF, 11,78 MB)]].
: → [https://djdirks.home.xs4all.nl/.upload/NORA-Ketens%20de%20Baas-2018.epub Download Ketens de Baas 2e druk als EPUB]
De publicatie is ook vertaald in het Engels, zodra ook hiervan de papieren druk uitgebracht is zullen ook een Engelstalige pdf en EPUB worden toegevoegd.
==Wijzigingen in tweede druk==
De wereld van ketens en ketensamenwerking heeft sinds de eerste druk in 2013 niet stil gestaan. Het denken over ketens is inmiddels geëvolueerd naar een denken in termen van ecosystemen. Ketens worden niet meer hoofdzakelijk instrumenteel beschouwd als lineaire processen van op elkaar volgende stappen. Ze worden steeds meer begrepen als processen binnen dynamische netwerken, waarbij de spelers voortdurend met elkaar in verbinding staan en elkaar beïnvloeden. Tegelijk zijn de basisgedachten over organisatie-overstijgende samenwerkingsverbanden en de besturing ervan uit ‘Ketens de Baas’ niet minder waar geworden. Integendeel, deze blijken in de Loonaangifteketen zelfs een voorwaarde te zijn om de stap te zetten naar een ecosysteem.
Ketens de Baas is daarom niet drastisch herschreven, maar vooral uitgebreid met een nieuw hoofdstuk dat ingaat op de veranderingen in ketensamenwerking.
Vaste bezoekers zullen misschien merken dat we Ketensturing wat anders hebben gestructureerd: Het navigatieblok rechts geeft je de hele inhoudsopgave en binnen een aantal pagina's kun je door op ▼ te klikken koppen openklikken (en met ▲ weer dicht). Wie gewend was aan de doorklikknoppen onderin om van alinea naar alinea te gaan kan deze overigens gewoon blijven gebruiken.
Op 5 oktober a.s. vindt de DADD (Digital Architecture Design Day) plaats. Het programma van DADD 2023 richt zich op de toekomst.
Organisaties zitten vast in oude systemen die niet schaalbaar zijn, die niet flexibel zijn en niet gebouwd zijn om te reageren op de behoefte van ‘morgen’! En als verandering nodig is, dan komt vaak de oude aanpak van grootschalige trajecten uit de kast. We doen ons best om modern te zijn door het lean en agile aanpakken van grote projecten.
Het denken van gisteren van grote systemen en dito projecten, risico’s mijden, en stabiliteit maakt plaats voor flexibiliteit en modulair denken in kleinere en behapbare projecten. In hoeverre passen we dat toe wanneer we een nieuwe architectuur definiëren voor onze systemen?
Op DADD 2023 kijken we naar een toekomst waar we verandering als constante beschouwen. Modulaire systemen die zich snel kunnen aanpassen en die uitnodigen tot soepele samenwerking. Samenwerking tussen applicaties, maar ook tussen organisaties en mensen met verschillende disciplines.
Het programma richt zich op de volgende drie thema’s: Co-creatie, Flow en Composability.
De NORA Familie is goed vertegenwoordigd met acht sessies. We zetten ze even voor je op een rijtje:
* 10.15 – 11.00 uur Capability model NBility zorgt voor eenvoudiger samenwerken en digitaliseren in de energietransitie
* 11.30 – 12.15 uur NORA Familie: Bouw mee aan een veilige overheidsdienstverlening
* 12.15 – 13.00 uur Hoe kunnen Agile en het Enterprise Architectuur gedachtengoed effectief gecombineerd worden?
* 12.15 – 13.00 uur NORA Familie: Borg de positie van de burger in diensten met het Basisconcept van Dienstverlening
* 14.00 – 14.45 uur Hoe passen de NORA Architectuurprincipes en Implicaties in mijn praktijk?
* 14.45 – 15.30 uur Hoe kunnen NORA Kernwaarden en Kwaliteitsdoelen mij helpen om het juiste gesprek te voeren?
* 16.00 - 16.45 uur NORA Familie: De weg van co-creatie naar flow loopt via co-beheer, maar hoe organiseren we dat?
* Hele dag: NORA Familie: Doneer tien minuten van je tijd aan een transparante overheid (gebruikerstest)
Collega’s en sprekers van NORA zijn ook te vinden op onze eigen vlek bij de stand van Rijksoverheid.
Kom langs om mee te doen aan de Gebruikerstest of om na te praten met sprekers over hun presentaties. Of gewoon voor een praatje of een kop koffie. We zien uit naar je bezoek!
Alle nieuws over de aanwezigheid van de NORA Familie op DADD zal komen te staan op [https://www.noraonline.nl/wiki/Digital_Architecture_Design_Day_2023 deze pagina]. Zo kun je er bijvoorbeeld te zijner tijd ook de presentaties terugvinden en alle contactgegevens. Volg deze pagina en blijf op de hoogte van updates.
Het verslag van de bijeenkomst van op vrijdag 28 mei 2021 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van op dinsdag 27 augustus 2024 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van op dinsdag 30 juli 2024 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van op dinsdag 25 juni 2024 is gepubliceerd. +
Het verslag van de bijeenkomst van op dinsdag 28 mei 2024 is gepubliceerd. +
Een van de speerpunten van NORA in 2024 is het redesign van NORA Online. Hoewel NORA Online wordt gewaardeerd voor wat er allemaal in staat, is de vindbaarheid en navigatie wel voor verbetering vatbaar. Ook moeten we rekening houden met wat er vanuit wetgeving op ons afkomt aan toegankelijkheidseisen. We vinden het belangrijk onze ideeën en dilemma’s hierover voor te leggen aan onze gebruikers. Voor jullie doen we het tenslotte!
Daarom organiseren we in de maanden mei, juni, juli en augustus een demodag. Net als bij een sprintreview laten we zien wat de stand van zaken is en leggen we jullie voor waar we tegenaan lopen. Ook het uiteindelijke concept voor het nieuwe uiterlijk leggen we graag aan jullie voor.
Wil jij meekijken in dit proces en (digitaal) aanwezig zijn tijdens de demodagen? Laat het ons weten via [mailto:nora@ictu.nl nora@ictu.nl] en ontvang een uitnodiging! +
Diensten zijn zowel het leveren van informatie als het uitvoeren van andere handelingen. Een betrokkene kan dit positief ervaren (het verkrijgen van een rijbewijs) maar ook negatief (bijvoorbeeld een belastingaanslag). Dat heeft te maken met de maatschappelijk afspraken over individuele diensten en collectieve diensten: ter ondersteuning van individuele hulp dan wel het borgen van collectieve belangen.
Zie ook uitleg over de overheidsdienstverlening bij het [[Dienstverleningsconcept]] +
Dit kan een burger, een (medewerker van een) bedrijf of instelling dan wel een collega binnen de eigen of een andere organisatie zijn. In andere contexten wordt de term afnemer gebruikt om een overheidsorganisatie aan te duiden die een generieke voorziening gebruikt om een dienst aan te bieden. Om verwarring hiermee te voorkomen gebruiken we bij voorkeur de term ‘dienstafnemer’. +
AMvB die de specifieke diensten opsomt waarop de dienstenwet in ieder geval van toepassing is. +
De wet voorziet in wettelijke regels om uitvoering te geven aan richtlijn nr. 2006/123/EG van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie van 12 december 2006 betreffende de diensten op de interne markt (PbEU L 376).
zie ook [https://ondernemersplein.kvk.nl/berichtenbox-voor-bedrijven/ de berichtenbox voor bedrijven op het ondernemersplein] +
Gemeenten hebben de afgelopen tijd grote stappen gezet op het gebied van hun visie op dienstverlening.
In de gemeentelijke dienstverlening, die is toegespitst op de verschillende rollen en verwachtingen van inwoners en ondernemers, staat de mens centraal. De laatste jaren werken ze ook samen met hun ketenpartners en mede-overheden aan visies en strategieën op dit gebied, bijvoorbeeld bij de
Overheidsbrede visie op dienstverlening 2020, de Interactiestrategie, de Digitale Agenda 2020, de
Agenda Digitale Overheid en het Pamflet Dienstverlening 2025. <br>
De belangrijkste principes daarbij zijn:
1. We bedienen inwoners en ondernemers zo goed als mogelijk op het kanaal dat zij kiezen, vanuit het principe ‘online waar het kan en persoonlijk waar het moet’
2 We bieden toegankelijke en begrijpelijke dienstverlening, zodat iedereen eenvoudig zaken met ons kan doen.
3 We werken zichtbaar samen met onze ketenpartners en mede-overheden, zodat inwoners en ondernemers integrale dienstverlening ervaren.
4 We maken gebruik van landelijke standaarden en oplossingen, waardoor onze dienstverlening eenduidiger, veiliger en goedkoper wordt.
5 We maken gebruik van nieuwe technologische mogelijkheden, zodat wij passende, proactieve dienstverlening kunnen bieden aan onze inwoners en ondernemers. +
DigiD zorgt ervoor dat burgers betrouwbaar zaken kunnen doen met overheidsorganisaties en publieke dienstverleners via hun websites. Logt een burger met zijn persoonlijke DigiD in? Dan krijgt de overheidsorganisatie c.q. publieke dienstverlener via DigiD het Burgerservicenummer (BSN) teruggekoppeld. Zo weten ze precies met wie ze te maken hebben, en kunnen ze direct nagaan welke informatie ze al hebben over een persoon voor een goede persoonlijke dienstverlening.<br>
Zie ook [http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/digitale-overheid/digitale-veiligheid-en-identiteit/naar-1-standaard-voor-elektronische-identiteit naar 1 standaard voor een digitale identiteit] +
Dit is handig als ze hier zelf niet toe in staat zijn, of als ze vinden het makkelijk als iemand anders dit voor ze doet. Het afstaan van de persoonlijke DigiD is hierbij niet nodig.
Organisaties die gebruik mogen maken van DigiD kunnen DigiD Machtigen inzetten voor alle digitale diensten aan burgers waarvoor zij DigiD inzetten.
Sinds 2012 is het, met de invoering van de diensten catalogus, mogelijk om met één machtigingshandeling een burger voor verschillende diensten te machtigen. +
Digikoppeling bestaat uit, door het College Standaardisatie vastgestelde, koppelvlakstandaarden. Die standaarden bevatten logistieke afspraken om berichten juist te adresseren, leesbaar en uitwisselbaar te maken en veilig en betrouwbaar te verzenden.
Digikoppeling gaat over de 'envelop' en voert uit wat daar op staat. De gegevens gaan dan naar de juiste overheidsorganisatie en naar het juiste adres. Aangetekend of juist niet, versleuteld, als herhaalde aanbieding, of retour-afzender. De inhoud van het bericht in de envelop is voor de geadresseerde.
Digikoppeling onderkent twee hoofdvormen van berichtenverkeer: bevragingen en meldingen. De vorm van het berichtenverkeer bepaalt welke koppelvlakstandaard moet worden geïmplementeerd (in de meeste gevallen zal een organisatie aan beide behoefte hebben)
Uitgangspunt van Digikoppeling is dat een organisatie op één plaats in de eigen ICT-infrastructuur een koppelpunt volgens Digikoppeling inricht.
Digikoppeling biedt een aantal ondersteunende voorzieningen voor de implementatie: Serviceregister, Compliancevoorzieningen en CPA-creatievoorziening.
Digikoppeling bestaat dus uit:
* [[Digikoppeling (Standaarden)|Digikoppeling Standaarden]]
* [[Digikoppeling Compliance Voorziening]]
* [[CPA-register]]
* OIN-register +
Digikoppeling onderkent twee hoofdvormen van berichtenverkeer: bevragingen en meldingen. De vorm van het berichtenverkeer bepaalt welke koppelvlakstandaard moet worden geïmplementeerd (in de meeste gevallen zal een organisatie aan beide behoefte hebben)
Uitgangspunt van Digikoppeling is dat een organisatie op één plaats in de eigen ICT-infrastructuur een koppelpunt volgens Digikoppeling inricht.
Digikoppeling biedt een aantal ondersteunende voorzieningen voor de implementatie: Serviceregister, Compliancevoorzieningen en CPA-creatievoorziening.
Oudere benamingen: OSB, OverheidServicebus +
Overheidsinstellingen moeten op de hoogte zijn van gebeurtenissen die voor hun taken relevant zijn. Denk aan de geboorte van een persoon, het starten van een onderneming of het vaststellen van een inkomen. Basisregistraties kunnen gegevens over deze gebeurtenissen leveren. Afnemers van de basisregistraties kunnen zich met Digilevering abonneren op deze gebeurtenissen. +
Wanneer overheidsorganisaties gebaseerd op hun eigen informatie vermoeden dat een gegeven in een basisregistratie niet (meer) klopt, kunnen ze dat met Digimelding melden aan de bronhouder. Die onderzoekt de melding vervolgens en wijzigt als dat nodig is de gegevens in de basisregistratie. Digimelding zorgt dat meldingen op een uniforme wijze gebeuren en bij de juiste bronhouder terecht komen. +
Het Diginetwerk is ontstaan uit het koppelen van een aantal besloten netwerken voor de overheid waardoor minder kruisverbanden nodig waren en kosten bespaard konden worden. <br>
Binnen Diginetwerk beschouwen we een netwerk als een infrastructuur (transportmedium), bestaande uit fysieke en logische verbindingen voorzien van koppelvlakken. Netwerken kunnen daarbij worden opgedeeld in compartimenten, waarbij meerdere systemen logisch met elkaar gekoppeld zijn binnen één compartiment. <br>
Transport via Diginetwerk verloopt in de regel via een vast patroon. Systemen communiceren met elkaar via de zogenaamde koppelnetwerken. Daarbij wordt een tal van koppelvlakken gepasseerd met verschillende eigenaren. De systemen met data staan in logisch gescheiden klantomgevingen, compartimenten, bij een dienstverlener en die compartimenten kunnen gekoppeld zijn met Diginetwerk koppelnetwerken.
===Diginetwerk: voorkeurskanaal voor interne overheidscommunicatie===
* Door het besloten karakter zijn alle deelnemende organisaties bekend.
* Door het besloten karakter is het een veiliger alternatief, zonder de risico’s die met het internet samenhangen (bijvoorbeeld DDOS-aanvallen, hacking en malware), voor het uitwisselen van gegevens tussen overheidsorganisaties.
* Diginetwerk maakt mogelijk om via één netwerkaansluiting efficiënt en betrouwbaar te communiceren met alle aangesloten overheidsorganisaties,
* Het beheer en de beveiliging van de gekoppelde besloten netwerken worden op een gestandaardiseerde wijze verzorgd.
===De gelaagdheid in beveiliging===
Diginetwerk gaat uit van gelaagde beveiliging en voldoet aan de [[BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid)|BIO]] BBN1-niveau. Aansluitende organisaties die een hoger niveau van beveiliging willen, bijvoorbeeld vanwege de gevoeligheid van informatie die zij willen uitwisselen, moeten zelf voor zorgdragen dat op andere lagen boven het transportniveau beveiligingsmaatregelen moeten worden genomen. Dit betekent dat bijvoorbeeld op de applicatie/informatielaag extra maatregelen worden getroffen, zoals encryptie van de informatie.
* Compartiment: Diginetwerk
* NORA [[beschouwingsmodel zonering]]: Semi-vertrouwd
* VIR-BI: Dept.V
* BIO Transportlaag: BBN1
===Vertrouwen en naleving van afspraken in de keten===
Informatiebeveiliging wordt geregeld door afspraken, veelal vastgelegd in contracten. Ieder organisatie is verantwoordelijk voor eigen informatiebeveiliging en voldoet aan de BIO bij het aansluiten aan Diginetwerk. In de BIO wordt bij het van toepassing verklaren van controls en overheidsmaatregelen geen onderscheid gemaakt in interne of externe dienstenleveranciers. Ook bij de wijze waarop verantwoording wordt afgelegd over hun diensten worden interne en externe dienstenleveranciers gelijk behandeld. Dit betekent bijvoorbeeld voor alle dienstenleveranciers het periodiek leggen alle dienstenleveranciers verantwoording af. Dit vormt de basis voor vertrouwen in keten.
==Toekomstige ontwikkelingen==
Diginetwerk is één van de meest succesvolle bouwstenen van de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI). Het heeft een heldere focus en levert bewezen meerwaarde aan de aangesloten overheidsorganisaties. Deze meerwaarde uit zich ook in de ontwikkelingen blijven volgen en Diginetwerk up-to-date te houden. Een aantal van deze ontwikkelingen zijn hieronder aangegeven.
===Zero Trust Netwerk Architectuur===
Vanuit Diginetwerk werken we aan Zero Trust Netwerk Architectuur.
Zero trust-netwerken (ook zero trust-netwerkarchitectuur, zero trust-beveiligingsmodel) beschrijft op het gebied van informatietechnologie (IT) een benadering van het ontwerp en de implementatie van IT-systemen. Het belangrijkste concept achter zero trust is dat apparaten, zoals laptops, standaard niet vertrouwd mogen worden, zelfs niet als ze zijn verbonden met een beheerd bedrijfsnetwerk of als ze eerder zijn geverifieerd. Netwerk segmentatie speelt hierbij een belangrijk rol.
Het NCSC-NL heeft al eerder geschreven over zero trust in verschillende factheets (ransomware, cloud verkenning). Hierin staan concepten van zero trust beschreven, zoals netwerksegmentatie en autorisatie.
===Nieuwe aansluitmogelijkheden voor IoT devices===
De rol van Diginetwerk bevindt zich traditioneel op gegevensverkeer tussen organisaties. De laatste decennia is het aantal met het internet verbonden apparaten exponentieel gegroeid. Het blijkt dat juist deze apparaten, met beperkte beveiligingscapaciteit, een aanvalsvector zijn geworden voor kwaadwillenden. Er wordt onderzocht of het routeren van dergelijk verkeer van publieke organisaties over Diginetwerk een bijdrage zou kunnen leveren aan het mitigeren van deze risico’s.
===Dienstenuitbreidingen en cloud-diensten===
Door technische ontwikkelingen veranderen gebruikerswensen aan netwerkverbindingen veranderen. Overheidsorganisaties maken steeds beter gebruik van cloud-diensten. In deze ontwikkeling zijn de randvoorwaarden voor deze cloud omgevingen een bron van zorg. Het is voor overheden vaak niet mogelijk of niet wenselijk om de aanbiedingen van commerciële cloud providers te gebruiken. Er wordt onderzocht welke mogelijkheden er zijn dat private aanbieders van clouddiensten aangesloten kunnen worden op Diginetwerk. Zo wordt het mogelijk dat een besloten cloud-omgeving in het overheidsdomein wordt geplaatst die opereert onder dezelfde veiligheidsrandvoorwaarden als Diginetwerk zelf.
==Kenmerkende uitdagingen voor koppelingen in ketens==
Door koppeling van netwerken ontstaan er wederzijdse afhankelijkheden op het gebied van informatiebeveiliging (IB). Kenmerkende uitdagingen voor dergelijke (infrastructurele) afhankelijkheden zijn:
* De uitdaging om vanuit een bij alle partijen bekende context, invalshoek en definities, efficiënt te kunnen afstemmen en de juiste informatiebeveiligings-afwegingen te kunnen maken. Dat wil zeggen: niet onnodig zware en kostbare maatregelen, niet te lichte maatregelen en ook geen maatregelen die de connectiviteit onnodig belemmeren.
* De uitdaging dat de keuzen ten aanzien van de toegepaste beveiligingsmaatregelen gefundeerd, op elkaar afgestemd en uitlegbaar zijn. Het voordeel van transparantie en harmonisatie van de toegepaste beveiligingsmaatregelen is dat maatregelen die anderen hebben getroffen, niet onnodig behoeven te worden herhaald of overtroffen en de connectiviteit niet onnodig belemmeren. Daarnaast verlaagt transparantie de auditlast.
Om de wederzijdse IB maatregelen op elkaar te laten aansluiten in de keten is het IB-model ontwikkeld.
Het IB-model reikt een methodiek aan om bij het gewenste gebruik van de besloten netwerken gestructureerd en gefundeerd maatregelen te definiëren inclusief afstemming daarover, dan wel het verklaren waarom welke maatregelen zijn genomen. Deze methode is bedoeld voor individueel gebruik, maar vooral ook in gevallen waarbij verschillende partijen betrokken zijn.
Meer informatie over het IB-model, zie IB-model Overheid; een handreiking voor connectiviteit- en communicatiebeveiliging.
Het Digiprogramma wordt jaarlijks opgesteld door het Bureau Digicommissaris. Het Digiprogramma 2017 heeft net als dat van 2016/2017 de titel: Succesvol digitaal: stel mensen centraal. +
Een digitaal identificatiemiddel kan dus aanvullend zijn op een fysieke identificatiemiddel zoals een paspoort. +
De DMA stelt criteria vast om poortwachters te identificeren. Poortwachters zijn grote digitale platforms die kernplatformdiensten aanbieden, zoals bijvoorbeeld zoekmachines, appstores en messengerdiensten. Poortwachters moeten voldoen aan de in de DMA vermelde do's (verplichtingen) en don'ts (verboden).
De DMA is van toepassing sinds 2 mei 2023. Binnen 2 maanden vanaf die datum moesten bedrijven die kernplatformdiensten aanboden de Commissie informeren of ze voldoen aan de kwantitatieve grenswaarden en alle relevante informatie aanleveren. De Commissie had vervolgens 45 werkdagen om een besluit te nemen om een specifieke poortwachter aan te wijzen.</br>
Op 6 september 2023 wees de Commissie 6 poortwachters aan: Alphabet, Amazon, Apple, ByteDance, Meta en Microsoft. Deze 6 poortwachters leveren samen 22 kernplatformdiensten. De zes poortwachters hebben nu zes maanden (tot maart 2024) de tijd om ervoor te zorgen dat de verplichtingen van de wet digitale markten voor al hun aangewezen kernplatformdiensten volledig worden nageleefd.</br>
De Commissie heeft vier marktonderzoeken geopend om opmerkingen van Microsoft en Apple nader te beoordelen. Deze bedrijven stelden dat vier kernplatformdiensten niet als poortwachter kunnen worden aangemerkt, hoewel zij wel aan de drempels voldoen. Daarnaast onderzoekt de Commissie of het Apple's iPadOS als poortwachter moet worden aangemerkt, hoewel het niet aan de drempels voldoet.
Nog uitgezocht wordt in welke NL W&R deze EU W&R is verankerd.
Meer algemene informatie is te vinden via Digitale Overheid: [https://www.digitaleoverheid.nl/nieuws/internetconsultatie-over-digital-markets-act/ Digital Markets Act]
Voor architecten is de DMA nog niet nader uitgewerkt. +
De DSA richt zich in de eerste plaats op online tussenpersonen en platforms, zoals online marktplaatsen, sociale netwerken, platforms voor het delen van content, appstores en online reis- en accommodatieplatforms.<br>
De DSA vormt een pakket samen met de [[Digital Markets Act]] (DMA), die zich richt op platformen met ten minste 45 miljoen actieve gebruikers.</br>
Nog uitgezocht wordt in welke NL W&R deze EU W&R is verankerd.
Meer algemene informatie is te vinden via Digitale Overheid: [https://www.digitaleoverheid.nl/nieuws/ontwerpwetsvoorstel-uitvoering-dsa-nu-ter-consultatie/ Digital Services Act]
Voor architecten is de DSA nog niet nader uitgewerkt. +
Minister Kamp heeft de nieuwe Digitale Agenda in juli 2016 aangeboden aan de Tweede Kamer. Het thema van deze agenda is vernieuwen, vertrouwen, versnellen. Het kabinet stimuleert met deze agenda de digitale transitie in met name de domeinen industrie, zorg, energie en mobiliteit. De agenda laat zien hoe de digitalisering in Nederland ervoor staat.
De agenda werkt langs vijf actielijnen:
# De actielijn ‘onderwijs, kennis en innovatie’ richt zich op de beschikbaarheid van voldoende talent en professionals met de juiste vaardigheden.
# De actielijn ‘snelle en open infrastructuur’ richt zich op de hogere eisen van de snel voortschrijdende digitalisering aan de digitale infrastructuur.
# De actielijn 'cybersecurity' richt zich op het vertrouwen in de veiligheid van de digitale infrastructuur en data.
# Via de actielijn ‘ruimte voor ondernemers’ wil het kabinet ondernemers meer ruimte bieden om te ondernemen en daarbij optimaal gebruik te kunnen maken van ICT.
# Via de vijfde actielijn ‘digitalisering van domeinen’ werkt het kabinet nu verder aan digitalisering in de maatschappelijk en economisch belangrijke domeinen industrie, zorg, energie en mobiliteit. +
Het beleidskader bevat 9 uitgangspunten voor de digitale basisinfrastructuur, die dienstverleners met een publieke taak gebruiken voor de inrichting van de publieke dienstverlening aan burgers en bedrijven en waar nodig ook voor hun onderlinge digitale samenwerking.
'''1. De maatschappelijke opgave is het uitgangspunt'''<br>
De digitale overheid ondersteunt het oplossen van maatschappelijke opgaven. We organiseren de overheidsdienstverlening voor burgers en bedrijven vanuit publieke waarden met daaraan gekoppelde grondrechten.
'''2. Het gebruiksperspectief staat voor de overheid centraal'''<br>
De publieke digitale dienstverlening is voor burgers en bedrijven beschikbaar, veilig en gemakkelijk in gebruik.
'''3. De basisinfrastructuur is opgebouwd rond generieke functies'''<br>
De digitale basisinfrastructuur is opgebouwd rond generieke functies in de digitale publieke dienstverlening en niet rond ICT-voorzieningen.
'''4. Afspraken gaan boven standaarden, standaarden gaan boven voorzieningen'''<br>
Voor de invulling van generieke functies in de digitale publieke dienstverlening hanteren we uiteindelijk dezelfde afspraken, standaarden en indien nodig voorzieningen. Dat is nu nog niet overal het geval. Het is een ontwikkeltraject waarbij organisaties binnen hun mogelijkheden afspraken, standaarden en voorzieningen toepassen, of toelichten waarom dit (nog) niet kan (‘comply or explain’).
'''5. We zijn scherp op innovaties, met oog voor de continuïteit'''<br>
We willen innovaties accommoderen in de digitale basisinfrastructuur. Innovaties kunnen de kwaliteit van de publieke dienstverlening verbeteren door nieuwe, meer flexibele vormen van interactie met burgers en bedrijven. Innovaties kunnen ook de kosten voor de overheid verlagen.
'''6. We werken samen aan digitalisering over de grens'''<br>
Bij de doorontwikkeling van de digitale basisinfrastructuur houdt de overheid rekening met de verdere digitalisering van grensoverschrijdende diensten. Dat is in het belang van Nederland als open economie.
'''7. Er is geen blauwdruk voor de realisatie van generieke functies'''<br>
De afgelopen jaren is de impliciete aanname bij de ontwikkeling van de GDI steeds geweest, dat concrete ‘eigen’ systemen moesten worden gebouwd. Maar binnen de afgesproken architectuurprincipes, afspraken en standaarden kunnen generieke functies op verschillende wijzen worden gerealiseerd (publiek en/of privaat). Dit stimuleert experimenten en het vinden van innovatieve oplossingen.
'''8. Er zijn meerdere ontwerpeisen aan de basisinfrastructuur'''<br>
De basisinfrastructuur biedt privacy en veiligheid naar de laatste vastgestelde standaarden zodat continuïteit geborgd is. Daarom hanteren we ‘privacy by design’ en ‘security by design’ als ontwerpeisen bij digitalisering. Ook de aspecten gebruikersvriendelijkheid, open source en duurzame toegankelijkheid zijn relevant in het ontwerp. <br>
Er zijn ook ethische vraagstukken; deze spelen vooral een rol op het niveau van beleidsontwikkeling voor de digitale overheid.
'''9. Samenwerking is niet vrijblijvend'''<br>
Als we vanuit overtuiging en motivatie binnen de overheid afspreken dat we bepaalde architectuur, standaarden of voorzieningen gebruiken, dan moeten we dat ook doen. Hier geldt in ieder geval een ‘pas-toe-of-leg-uit’-regime.
Voorbeelden zijn:
# de combinatie naam, geboortedatum adres
# ‘identifiers’ zoals BSN en telefoonnummer of
# biometrische gegevens zoals vingerafdruk.
Zie ook [https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2021/02/11/kamerbrief-over-visie-digitale-identiteit Kamerbrief over visie digitale identiteit] +
Een Digitale Identiteit is een verzameling gegevens (Attributen) die een digitale representatie zijn van een [[Entiteit]] binnen een bepaald digitaal toepassingsgebied.<br>
Een Entiteit kan meerdere Digitale Identiteiten hebben (binnen hetzelfde of andere contexten).<br>
Digitale Identiteiten kunnen een onderlinge samenhang hebben waarbij enkele attributen in een Afhankelijke Digitale Identiteit een-op-een gelijk zijn aan de overeenkomstige attributen in een Leidende Digitale Identiteit. Het is dan een kwaliteitseis dat deze attributen in de Afhankelijke Digitale Identiteit een zekere mate gelijk moeten zijn en gelijk gehouden worden aan die in de Leidende Digitale Identiteit (denk aan verschil tussen registratie in de BRP en de gegevens in een paspoort).<br>
Bij een Digitale Identiteit kan metadata behoren, bijvoorbeeld de organisatie die de Digitale Identiteit heeft vastgesteld en de datum waarop dat is gedaan, en de mate van betrouwbaarheid van attributen. +
Deze wettelijke verplichting is verankerd in het [[Tijdelijke besluit digitale toegankelijkheid overheid]]. De verplichting bestaat kort gezegd uit twee elementen.
Ten eerste: Pas op websites en mobiele apps de standaard EN 301 549 toe. Dit komt bijna volledig neer op WCAG 2.1 A + AA en ten tweede: publiceer een toegankelijkheidsverklaring.
DigiToegankelijk is de opvolger van de Webrichtlijnen. De Webrichtlijnen had twee componenten: het grootste deel bestond uit de WCAG 2.0. Daarnaast bevatte Webrichtlijnen 2 enkele richtlijnen vanuit het principe 'Universeel', voor herbruikbare sites. Het principe Universeel is nu een aparte aanbevolen (niet verplichte) standaard. +
<br>''Toelichting''<br>
Als en voor zover het niet mogelijk is om alle informatie gelijktijdig te verstrekken, dan kan de informatie zonder onredelijke vertraging in stappen worden verstrekt. +
Het verslag van de bijeenkomst van op dinsdag 19 november 2019 is gepubliceerd. +
De [[PSA (Project Startarchitectuur)]] houdt rekening met een doelarchitectuur als kaderstellend document om verdere uitwerking te geven in een [[solution-architectuur]] voor een project.
==Zie ook==
* [https://www.earonline.nl/index.php/Inleiding_architectuur_bij_de_Rijksdienst Inleiding architectuur bij de Rijksdienst (EAR wiki)]
[[Categorie:Instrumenten]] +
De Doelarchitectuur Digitale Duurzaamheid schetst het streefbeeld van een rijksbrede informatiehuishouding, waarin de duurzame toegankelijkheid van digitale informatie is geborgd. +
<br>''Toelichting''<br>
* Voor de private sector zijn doorgaans de onderdelen 1, 2, 4 en 6 een basis voor verwerking van persoonsgegevens. Ook onderdeel 3 kan een basis zijn voor verwerking van persoonsgegevens in de private sector wanneer er sprake is van een wettelijke verplichting voor een private partij<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 46</sup>.
* Voor de overheid is met name verwerking op basis van een wettelijke verplichting (onderdeel 3) en verwerking in het belang van uitvoering van een taak van algemeen belang (onderdeel 5) relevant. Deze beide rechtsgrondslagen voor de overheid moeten worden vastgesteld bij het wettelijke recht dat op de verwerkingsverantwoordelijke van toepassing is<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 6 lid 3</sup>. Voorwaarde voor rechtmatige verwerking in het kader van een wettelijke verplichting is dat de verwerking noodzakelijk is om te voldoen aan de wettelijke verplichting. De wettelijke verplichting tot verstrekking van persoonsgegevens is doorgaans zeer precies vastgelegd in sectorspecifieke regelgeving. Dit is echter niet noodzakelijkerwijs het geval. Denkbaar is ook dat verwerking van persoonsgegevens een basis vindt in een ruimer geformuleerde zorgplicht. In dat geval heeft de verwerkingsverantwoordelijke een grotere eigen verantwoordelijkheid inzake het beoordelen van de noodzakelijkheid van de verwerking in het licht van het voldoen aan de wettelijke verplichting. Op dit punt is het wettelijk kader, zoals dat gold onder de WBP, niet veranderd<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 46</sup>.
* Met betrekking tot de rechtsgrond 'uitvoering van een taak van algemeen belang of van een taak in het kader van de uitoefening van het openbaar gezag' (hierna ook kortweg: 'publieke taak') moet het doel van de verwerking noodzakelijk zijn voor de vervulling van die taak. Naar zijn aard is de publieke taak dynamisch en veranderlijk door de tijd heen. De grenzen van de publieke taak zijn niet altijd op voorhand scherp te trekken. De publieke taak zelf zal echter altijd moeten blijken uit de sectorspecifieke regelgeving die op de verwerkingsverantwoordelijke van toepassing is. Niet noodzakelijk is dat in de sectorspecifieke regelgeving ook expliciet is opgenomen dat ten behoeve van de vervulling van de wettelijke taak gegevens verwerkt mogen worden. Met de wettelijke grondslag voor de publieke taak<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 6 lid 1</sup> is tevens een grondslag gegeven voor de verwerking van persoonsgegevens. Het doel van de gegevensverwerking is daarbij naar zijn aard wel gebonden aan de uitoefening van die publieke taak en de ruimte voor gegevensverwerking vindt hierin zijn begrenzing. De publiekrechtelijke taak zelf zal moeten blijken uit de voor de verwerkingsverantwoordelijke relevante wettelijke bepalingen<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 46</sup>.
* De publieke taak noch de gegevensverwerking hoeft uitputtend te zijn geregeld in een wet in formele zin. Voldoende is dat de hoofdlijnen kenbaar zijn uit de wet. Deze lezing strookt ook met het uitgangspunt van het EVRM (https://www.europa-nu.nl/id/vh7dovnw4czu/europees_verdrag_tot_bescherming_van_de) inzake beperking van grondrechten, waarbij de beperking van het privéleven voorzienbaar moet zijn bij wet<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 8 lid 2</sup>. Het begrip 'voorzienbaar bij wet' wordt hierbij opgevat als een materieel wetsbegrip, dat niet beperkt is tot wetten in formele zin<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 41</sup>. In de kern gaat het er om dat voor het individu duidelijk moet zijn, dat zijn persoonsgegevens met betrekking tot een specifieke publieke taak worden verwerkt. Dit kan ook, zoals nu in sommige gevallen wordt aangenomen, volgen uit een samenstel van wettelijke regels die tezamen een publieke taak aanduiden. Het begrip publieke taak moet dus breed worden gelezen, mede in het licht van de overwegingen bij de AVG, maar die publieke taak moet wel voldoende duidelijk blijken uit nationaal recht. AVG Art. 6, lid 1e, is geen zelfstandige rechtsbasis voor gegevensverwerking, gelet op het derde lid van deze bepaling.
* Als van het doel van de verwerking de rechtmatigheid wordt vastgesteld en als de verwerking betrekking heeft op het algemeen belang volgens punt 5): "noodzakelijk voor de vervulling van een taak van algemeen belang of voor de uitoefening van het openbaar gezag dat aan de verwerkingsverantwoordelijke", dan kan die rechtsgrond specifieke bepalingen bevatten om de toepassing van de regels van de AVG aan te passen, met inbegrip van de algemene voorwaarden inzake:
# De rechtmatigheid van verwerking door de verwerkingsverantwoordelijke;
# De types verwerkte gegevens;
# De betrokkenen;
# De entiteiten waaraan en de doeleinden waarvoor de persoonsgegevens mogen worden verstrekt;
# De doelbinding;
# De opslagperioden, en:
# De verwerkingsactiviteiten en -procedures, waaronder maatregelen om te zorgen voor een rechtmatige en behoorlijke verwerking, zoals voor andere specifieke verwerkingssituaties als bedoeld in hoofdstuk IX van de AVG.
* Met betrekking tot onderdelen 3 en 5 geldt dat het Nederlands recht moet beantwoorden aan een doelstelling van algemeen belang en evenredig moet zijn met het nagestreefde gerechtvaardigde doel<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 6</sup>.
* Bij onderdeel 6 is voor de overheid van belang dat dit onderdeel niet geldt voor overheidsinstanties in het kader van de uitoefening van hun taak. Overheidsinstanties zullen bij het uitoefenen van hun taak geen gebruik kunnen maken van de grondslag 'gerechtvaardigd belang', maar zullen voor dit gebruik moeten kunnen aangeven dat de verwerking noodzakelijk is voor de vervulling van een taak van algemeen belang of van een taak in het kader van de uitoefening van het openbaar gezag dat aan de verwerkingsverantwoordelijke is opgedragen. Dit geldt niet voor zover de overheidsinstantie 'typisch bedrijfsmatige handelingen' verricht waarbij persoonsgegevens worden verwerkt, zoals de verwerking van persoonsgegevens die noodzakelijk is voor de beveiliging van overheidsgebouwen. Voor handelingen die buiten de uitoefening van de wettelijke taak vallen mag wel een grondslag worden aangenomen in het gerechtvaardigd belang van de organisatie. De overheid onderscheidt zich hierin niet wezenlijk van een private partij<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 47</sup>.
<br>''Toelichting''<br>
Ook een verwerking die noodzakelijk is in het kader van een overeenkomst of een voorgenomen overeenkomst, dient rechtmatig te zijn<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] overweging 44</sup> en daarmee aan de vereisten van /02 voldoen. +
De overheid standaardiseert waar dat kan en biedt maatwerk waar dat nodig is, om kwaliteit en tijdigheid van de dienstverlening voor burgers en bedrijven te garanderen en kosten te reduceren.
Om administratieve lasten te verminderen gebruikt de overheidsdienstverlener informatie die bekend is en stelt informatie beschikbaar aan andere overheidsdienstverleners en ketenpartners op basis van verantwoord gegevensgebruik. Zo worden afnemers niet geconfronteerd met overbodige vragen of irrelevante informatie. Om dit te realiseren is overheidsinformatie duurzaam toegankelijk gemaakt.
Informatie over dienstverlening van de overheid staat op plaatsen waar burgers en bedrijven dit verwachten. Als de verkeerde overheidsdienstverlener is benaderd wordt de afnemer geholpen met de doorverwijzing. +
Burgers en bedrijven verwachten van de overheid dat haar dienstverlening effectief is. De overheid streeft ernaar om de dienstverlening te leveren zoals deze is bedoeld.
De geplande doelen worden gerealiseerd door hiervoor prestatienormen vast te stellen, prestaties regelmatig te evalueren, uitkomsten duidelijk te communiceren en veranderingen door te voeren. +