Eigenschap:Beschrijving
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Type eigenschap
:
Tekst
Geldige waarden
:
Meerdere waarden toegestaan
:
Nee
Weergave op formulieren
:
Tekstvak
Initiële waarde
:
Verplicht veld
:
Nee
Toelichting op formulier
:
Deze elementeigenschap kan gebruikt worden om een element te voorzien van een beschrijving.
Subeigenschap van
:
Formatteerfunctie externe URI
:
Klik op de button om een nieuwe eigenschap te maken:
C
Bijeenkomst van de community Beginnend overheidsarchitecten +
Start Software voor data op het web community +
Software voor data op het web community meeting +
Community van beginnend overheidsarchitecten krijgt vervolg +
De mate waarin gegevens aanwezig zijn. +
==Objectdefinitie==
Betreft de besturing op het voldoen aan de geldende wet- en regelgeving, beleid, richtlijnen en procedures en de onafhankelijke toetsing op de naleving hiervan.
==Objecttoelichting==
Met compliance wordt aangeduid dat de Cloud Service Provider (CSP) werkt conform de geldende wet- en regelgeving en het uitgestippeld cloud-beveiligingsbeleid. Aan de Cloud Service Consumer (CSC) wordt zekerheid geboden over het beoogde beveiligingsniveau van de aangeboden clouddienst. Hiervoor zal de CSP een compliance-functie moeten hebben ingericht die het management van de CSP bijstaat bij het in control houden van de CSP-organisatie om te werken volgens de geldende wet- en regelgeving en het overeengekomen beveiligingsbeleid.
Assurance is zekerheid geven over de naleving van wet- en regelgeving door een onafhankelijke toetsing. Daarmee wordt aan de CSC zekerheid geboden van het beoogde beveiligingsniveau van de aangeboden clouddienst. Dit vindt plaats met een assurance-rapportage. +
==Objectdefinitie==
Betreft een besturingsproces voor het voldoen aan de geldende wet- en regelgeving, beleid overeenkomsten en andere verplichtingen in de organisatie voor softwareontwikkeling.
==Objecttoelichting==
Compliance-management richt zich op het naleven van de verplichtingen die voortkomen uit wet- en regelgeving en door de organisatie overeengekomen beleid, richtlijnen, standaarden en architectuur. Vanuit de optiek van de functionele en technische beveiligingseisen voor software is het van belang om met een compliance-managementproces vast te stellen in welke mate de gerealiseerde software voldoet aan de verplichtingen die voorvloeien uit wet- en regelgeving en uit vooraf overeengekomen beleid, architectuur, standaarden en contracten. +
==Objectdefinitie==
Betreft een periodieke toetsing op de naleving van het beveiligingsbeleid voor netwerkdiensten.
==Objecttoelichting==
In de praktijk is het noodzakelijk gebleken om regelmatig te toetsen of de beoogde beveiliging van de netwerkvoorzieningen nog conform het actuele beveiligingsbeleid functioneert. Het accent ligt hier op de naleving van het beleid. Periodiek dienen zowel de organisatorische als technische aspecten van de maatregelen, zoals: de taken en verantwoordelijkheden, de beschikbaarheid van voldoende technische middelen etc., beoordeeld te worden. Als resultaat dient hierover een rapportage van bevindingen aan het management te worden uitgebracht. +
Een van de vier typen modellen zoals gedefinieerd in het [[MIM (Metamodel voor informatiemodellen)]]. +
Eenmalige verstrekking naar aanleiding van een relevante wijziging op de persoonslijst, bijvoorbeeld ‘persoon is geëmigreerd'. +
==Objectdefinitie==
Betreft het voor de gewenste eigenschappen instellen van systeemfuncties.
==Objecttoelichting==
De leverancier is op basis van een overeenkomst en middlewarebeleid verantwoordelijk voor het configureren van middlewarecomponenten, bedoeld voor storage, archivering, back-up, herstel en integratieservices. Leveranciers zullen op dit gebied ook de noodzakelijke trainingen moeten verzorgen. +
Congres Zaakgericht werken voor de Overheid 2018: Connect! +
Congres Zaakgericht werken voor de Overheid op 1 oktober 2019 +
In de dienstverlening aan onze klanten gebruiken we, als overheidsinstellingen, verschillende kanalen. We informeren klanten via de website, verstrekken in persoon informatie aan een balie of via de telefoon, we beslissen op de aanvraag van de klant met een gemotiveerde beschikking en we verstrekken onze ketenpartner informatie of gegevens als hij deze bij ons (als bron) komt halen. Het behoeft eigenlijk geen betoog dat het niet uit mag maken via welk kanaal een vraag wordt gesteld: het antwoord dat wordt gegeven moet in alle gevallen hetzelfde zijn. +
De mate waarin gegevens vrij van tegenspraak zijn en samenhang vertonen met andere gegevens. +
Is in de wet/regelgeving/beleid/regels van het domein hetzelfde begrip steeds met dezelfde betekenis gebruikt? +
Consultaties standaarden voor betere gegevensuitwisseling en veiliger internet +
Contacten gezocht om de toepasbaarheid van de nieuwe NORA Architectuurprincipes te toetsen bij grote overheidsprogramma's of projecten +
Contacten gezocht om de toepasbaarheid van de nieuwe NORA Architectuurprincipes te toetsen bij grote overheidsprogramma's of projecten +
Bij de beschrijving van het begrip uitlegbaar bij het principe [[Uitlegbaar]] werd al duidelijk dat uitlegbaarheid soms betekent de uitleg in één concrete zaak betekent en soms de uitleg in het algemeen.<br />
Deze context is sterk bepalend voor het taalgebruik en het abstractieniveau van de uitleg. De invloed is zo groot dat vrijwel alle gerelateerde aspecten afhankelijk van deze context anders belicht moeten worden. <br />
Deel van de context is uiteraard ook wat er bekend is over de lezer/ontvanger van de uitleg: taalniveau, kanaal waarvan gebruik wordt gemaakt etc. +
==Objectdefinitie==
Betreft een instandhoudingsproces voor alle activiteiten om de continuïteit van de te leveren huisvesting Informatievoorzieningen (IV)-diensten te waarborgen.
==Objecttoelichting==
Bedrijfscontinuïteit is het vermogen van de organisatie, om na een verstorend incident, producten of diensten te blijven leveren op acceptabele, vooraf vastgestelde niveaus. Bedrijfscontinuïteitsmanagement (BCM) is het proces waarmee bedrijfscontinuïteit bereikt wordt en gaat over het voorbereiden van een organisatie op het afhandelen van verstorende incidenten die anders zouden kunnen verhinderen haar doelstellingen te bereiken. Dit om de continuïteit binnen de afgesproken grenzen bij storingen en calamiteiten te waarborgen/het vereiste niveau van beschikbaarheid te kunnen waarborgen.
Continuïteitsbeheer, ook bekend als een Bedrijfscontinuïteitsmanagementsysteem (BCMS), is genormeerd en beschreven in de [[NEN-EN-ISO 22313:2020 (Richtlijnen voor het gebruik van ISO 22301)|NEN-EN-ISO 22313: Managementsystemen voor bedrijfscontinuïteit (business continuity management systems)]].
In de context van huisvesting IV richt BCMS zich onder andere op de beschikbaarheid van data en bedrijfsfuncties vanuit applicaties en de onderliggende infrastructuur en netwerk op de lange termijn. In het control-domein gaat het om de vraag of voldoende maatregelen genomen zijn om te zorgen dat na een calamiteit huisvesting IV-services weer zo snel mogelijk hersteld kunnen worden.
Samengevat, continuïteitsbeheer:
* stelt plannen op, en onderhoudt deze, om voorbereid te zijn om na het zich voordoen van een calamiteit, zo snel mogelijk over te kunnen schakelen op noodvoorzieningen en daarna op een gestructureerde wijze terug te keren naar een (herbouwde) stabiele omgeving.
* heeft noodvoorzieningen achter de hand om de belangrijkste activiteiten zo snel mogelijk weer op te starten (uitwijk).
* is in staat om, na herstel van de oorspronkelijke omgeving, gestructureerd terug te gaan naar een situatie zoals die was voor het uitbreken van de calamiteit (‘business as usual’).
==Objectdefinitie==
Betreft de besturing en het beheer van de overeenkomsten tussen de klant en leverancier.
==Objecttoelichting==
Wanneer de ontwikkeling en/of het beheer over de gehele of een deel van huisvesting Informatievoorzieningen (IV) wordt uitbesteed, moeten de functionele en beveiligingseisen in een overeenkomst tussen beide partijen worden vastgelegd, zoals in een contract en/of Service Level Agreement (SLA). Deze overeenkomst moet garanderen dat er geen misverstanden bestaan tussen de beide partijen. +
==Objectdefinitie==
Betreft systematisch ontwikkelde aanbevelingen voor het periodiek evalueren van het opgelegde beleid van huisvesting IV op de actualiteitswaarde.
==Objecttoelichting==
Binnen huisvesting IV bevinden zich verschillende bedrijfsmiddelen. Periodiek dient een functionaris met specifieke bevoegdheden controle-activiteiten op de bedrijfsmiddelen te verrichten. Hierdoor kunnen eventuele gebreken tijdig worden vastgesteld en de noodzakelijke maatregelen worden getroffen. Deze activiteiten moeten ondersteund worden met richtlijnen, procedures en instructies, anders bestaat het risico dat de resultaten van de controle-activiteiten niet voldoen aan de verwachte eisen. De beheerorganisatiestructuur geeft de samenhang van de ingerichte processen weer. +
Het converteren/omzetten van bij KVK gedeponeerde originele 'papieren' jaarrekeningen, in pdf, volgens een voorgeschreven richtlijn, naar een formaat van standaard jaarrekeningen (CSV bestand). +
==Objectdefinitie==
Betreft een coderingstechniek om informatie te beschermen vanuit het oogpunt van vertrouwelijkheid, authenticiteit, onweerlegbaarheid en authenticatie.
==Objecttoelichting==
Cryptografie is een techniek om informatie te beschermen vanuit het oogpunt van vertrouwelijkheid, authenticiteit, onweerlegbaarheid en authenticatie. Een solide cryptografiebeleid is daarbij een randvoorwaarde om de vertrouwelijkheid van informatie te kunnen garanderen. Met dit beleid geeft de organisatie aan op welke wijze het omgaat met voorzieningen, procedures en certificaten voor versleuteling van gegevens.
==Schaalgrootte==
Groot.
==Voor wie==
Klant. +
==Objectdefinitie==
Betreft een coderingstechniek om informatie te beschermen vanuit het oogpunt van vertrouwelijkheid, authenticiteit, onweerlegbaarheid en authenticatie.
==Objecttoelichting==
Encryptie is een techniek om informatie te beschermen vanuit het oogpunt van vertrouwelijkheid, authenticiteit, onweerlegbaarheid en authenticatie. Voor toegangsbeveiliging is het van cruciaal belang dat de geheime authenticatie-informatie, zoals wachtwoorden en pincodes, worden beschermd tijdens de verwerking, het transport en de opslag. Een solide encryptiebeleid is daarbij een randvoorwaarde om aan geheime authenticatie-informatie het gewenste vertrouwen te ontlenen. Met dit beleid geeft de organisatie aan op welke wijze het omgaat met voorzieningen, procedures en certificaten voor versleuteling van gegevens. +
==Objectdefinitie==
Betreft het resultaat van een besluitvorming over geldende afspraken gericht op de toepassing van cryptografie binnen netwerken en communicatieservices.
==Objecttoelichting==
In de [[NEN-EN-ISO/IEC 27002:2017 (Praktijkrichtlijn met beheersmaatregelen op het gebied van informatiebeveiliging)|ISO 27002 2017]] worden voor communicatievoorzieningen de volgende principes expliciet genoemd:
* het, met inbegrip van methoden voor het beveiligen van de toegang op afstand, beschikbaar stellen van passende communicatievoorzieningen;
* tijdens hun gehele levenscyclus dient beleid te worden ontwikkeld en geïmplementeerd ter bescherming van informatie en voor de bescherming, het gebruik en de levensduur van cryptografische beheersmaatregelen (zoals cryptosleutels). +
==Objectdefinitie==
Betreft IT-services voor de versleuteling van het netwerkverkeer, die op meerdere lagen van het Open Systems Interconnection (OSI)-model kunnen voorkomen.
==Objecttoelichting==
Cryptografische services van communicatievoorzieningen zijn beheersmaatregelen ter bescherming van de integriteit en vertrouwelijkheid van gegevens. Cryptografie wordt behalve voor de versleuteling van informatie (zonering) ook gebruikt voor de authenticatie en autorisatie van gegevens en netwerkconnecties. Cryptografische services voor de communicatie met partners en burgers maken gebruik van Public-Key-Infrastructure (PKI)-middelen, zoals de aan certificaten gebonden private en publieke sleutels.
De [[NEN-EN-ISO/IEC 27002:2017 (Praktijkrichtlijn met beheersmaatregelen op het gebied van informatiebeveiliging)|ISO 27002 2017]] normeert het beleid voor cryptografie en sleutelbeheer. De ‘pas-toe-en-leg-uit’-lijst van het [[Forum Standaardisatie|Forum Standaardisatie]] benoemt passende beheersmaatregelen. +
==Objectdefinitie==
Omvat technische functies voor het versleutelen en ontsleutelen van data, het maken van elektronische handtekeningen en het kunnen toepassen van versterkte authenticatie.
==Objecttoelichting==
De technische functies voor versleuteling en ontsleuteling van data, elektronische handtekening en versterkte authenticatie, al dan niet via Public-Key-Infrastructure (PKI)-technologie. Sleutelbeheer is een onderdeel van cryptoservices. Desgewenst kan de Cloud Service Consumer (CSC) in haar Programma van Eisen (PvE), de crypto-eisen van het [[AIVD (Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst)#Businessunit Nationaal Bureau Verbindingsbeveiliging (NBV)|Nationaal Bureau Verbindingsbeveiliging (NBV)]] specificeren.
NB: Er volgt een object ‘Cryptobeleid’ waarin beleidsmaatregelen over cryptoservices is opgenomen AP WTJV. +
De Cyber Resilience Act (CRA) is een voorstel voor een verordening betreffende beveiligingsvereisten voor producten met digitale elementen en moet zorgen voor meer veilige hard- en softwareproducten. +
Het Cybersecurity Framework (CSF) Version 1.1 van de [[NIST (National Institute of Standards and Technology)|NIST]] bestaat uit een vijftal documenten:
# Letter to Stakeholders
# Framework V1.1 (PDF)
# Framework V1.1 (PDF) with markup
# Framework V1.1 Core (Excel)
# Framework V1.1 Downloadable Presentation
Het CSF is bedoeld voor de verbetering van de cyberbeveiliging van kritieke infrastructuur (kader). Te midden van andere verfijningen en verbeteringen, biedt het document een meer uitgebreide
behandeling van identiteitsbeheer en aanvullende beschrijving van het beheer van de toeleveringsketen
cyberbeveiliging.
Versie 1.1 van april 2018 vervangt het Cybersecurity Framework Version 1.0 van februari 2014. +
Wet beveiliging netwerk- en informatiesystemen (cybersecuritywet). +
Een proces met een vast en regelmatig terugkerend patroon. +
D
DHCP maakt het mogelijk om automatisch netwerkadressen toe te wijzen aan hosts en maakt het bijvoorbeeld ook mogelijk om de netwerkadressen van DNS server mee te sturen.
Het DHCP protocol specificeert een framework dat het mogelijk maakt om configuratie-informatie door te sturen naar hosts op een TCP/IP netwerk. +
Eind november 2018 was er geen (actuele) beleidsvisie op de wenselijkheid van eenmalig inloggen. DigiD eenmalig inloggen wordt op dit moment ook niet (meer) actief gestimuleerd bij dienstaanbieders en onder de aandacht gebracht bij gebruikers.<br>
Maar ondertussen is daar vanuit GO een Generieke Functie voor beschreven: [[Faciliteren van eenmalig inloggen]] +
DKIM (DomainKeys Identified Mail Signatures) koppelt een e-mail aan een domeinnaam met behulp van een digitale handtekening. Het stelt de ontvanger in staat om te bepalen welke domeinnaam (en daarmee welke achterliggende organisatie) verantwoordelijk is voor het zenden van de e-mail. Daardoor kunnen spam- en phishing-mails beter worden gefilterd. +
DNS is kwetsbaar waardoor een kwaadwillende een domeinnaam kan koppelen aan een ander IP-adres ("DNS spoofing"). Gebruikers kunnen hierdoor bijvoorbeeld worden misleid naar een frauduleuze website. Domain Name System Security Extensions (DNSSEC) lost dit op.
DNSSEC is een cryptografische beveiliging die een digitale handtekening toevoegt aan DNS-informatie. Op die manier wordt de integriteit van deze DNS-informatie beschermd. Aan de hand van de digitale handtekening kan een internetgebruiker (onderwater en volledig automatisch m.b.v. speciale software) controleren of een gegeven DNS-antwoord authentiek is en afkomstig is van de juiste bron. Zodoende is met grote waarschijnlijkheid vast te stellen dat het antwoord onderweg niet is gemanipuleerd. +
Het gegevenswoordenboek van DUO vormt sinds 2008 de semantische kern van wettelijke uitvoeringstaken in het onderwijs. Registraties en uitwisselingen tussen DUO, onderwijsinstellingen en andere uitvoeringsorganisaties kunnen worden geduid aan de hand van dit gegevenswoordenboek. Hergebruik is de regel. Modellen voor registraties en uitwisselingen kunnen gebruik maken van dezelfde elementen uit het gegevenswoordenboek. Het gegevenswoordenboek van DUO is gepubliceerd als linked data api. +
DUTO is een raamwerk waarmee overheidsorganisaties kunnen bepalen welke passende maatregelen ze moeten nemen voor de duurzame toegankelijkheid van hun informatie. DUTO is een norm die is bedoeld voor alle informatieprofessionals die betrokken zijn bij het ontwerpen, kopen, bouwen, inrichten en/of aanpassen van informatiesystemen. +
De Data Act (Dataverordening) regelt eerlijke toegang tot en eerlijk gebruik van gegevens. +
Data bieden enorme kansen. Tegelijkertijd roept het gebruik van data nieuwe vragen op. Deze Data Agenda Overheid gaat over datagebruik in de samenleving en maakt werk van goed en verantwoord datagebruik door de overheid. +
De Data Governance Act (DGA, wet inzake datagovernance) beoogt het vertrouwen in de gegevensuitwisseling te vergroten, mechanismen te versterken om de beschikbaarheid van gegevens te vergroten en technische belemmeringen voor het hergebruik van gegevens uit de weg te ruimen. +
Data demodagen NORA Redesign bekend +
Integratiefuncties van middleware maken het mogelijk om berichten uit brondata samen te stellen en deze berichten met verschillende doelsystemen binnen de eigen organisatie of met andere organisaties uit te wisselen. Daarbij kunnen berichten met middlewarefuncties worden geaggregeerd en getransformeerd tot nieuwe data, bijvoorbeeld als input voor basisregistraties. Belangrijk is dat organisaties zich bewust zijn van deze mogelijkheden voor dataverwerking en daar beleid over formaliseren. Als brondata persoonsgebonden informatie bevat, dan is speciale aandacht voor privacy (waaronder de AVG-bepalingen) noodzakelijk. +
Een dienst die specifiek is gericht op het uitwisselen van gegevens. +
BVEB wil een partij contracteren voor het ontwikkelen, implementeren, beheren, onderhouden en doorontwikkelen van een datadistributiesysteem. +
==Objectdefinitie==
Betreft het herstellen van data na een technische uitval of de vernietiging van opslagsystemen.
==Objecttoelichting==
Tijdens de normale bedrijfsvoering kunnen (opslag)systemen uitvallen en de opgeslagen data kan verminkt worden door een defect of door andere oorzaken. Daarvoor dient een betrouwbare storage-architectuur inherente mogelijkheden te bieden voor herstel van de data. Een bekende methode is back-up en herstel.
Bij grote informatiesystemen is de traditionele back-up en herstel vaak niet meer toepasbaar en wordt de data van uitgevallen elementen hersteld, gebruikmakend van andere methoden zoals mirroring, Redundant Array of Independent Disks (RAID), Journaling-technologie of combinaties daarvan.
Wanneer opslagsystemen uitvallen als gevolg van calamiteiten, waarbij de normale bedrijfsvoering van de leverancier niet meer mogelijk is, zijn zogenaamde Disaster Recovery (DR) methodieken nodig en andere maatregelen, bestuurd vanuit bedrijfscontinuïteitsmanagement. Ook uitwijkscenario’s zijn toegepaste oplossingen voor herstel van data en bedrijfsprocessen nadat een calamiteit is opgetreden.
Bij de uitwijk-oplossing worden systemen en hun dataopslag op een alternatieve fysieke locatie hersteld. Voor bedrijfscontinuïteit hanteren we in de BIO-thema’s de eisen en begrippen zoals die genormeerd zijn in ISO 22301 2019 Security and resilience. +
Gegevenswoordenboek over alle gebouwde objecten. Allereerst wordt een toelichting gegeven op de gebruikte terminologie bij de gegevensspecificaties. Vervolgens wordt het gebouwde object gedefinieerd waarop de DataLand-gegevens betrekking hebben. Daarna wordt elk DataLand-gegeven gespecificeerd. Kenmerkend daarvoor is dat DataLand per gegeven, uitzonderingen daargelaten, een voorkeur-specificatie kent en tevens één of meer alternatieve specificaties onderkent. +
==Objectdefinitie==
Betreft het beschermen van de vertrouwelijkheid en integriteit van (Cloud Service Consumer) CSC-data.
==Objecttoelichting==
Data ‘op transport’ zijn bedrijfsgegevens die via de clouddienst, met de Cloud Service Provider (CSP) worden uitgewisseld. Data ‘in verwerking’ betreft gegevens die worden bewerkt. Data ‘in rust’ betreft gegevens die voor korte of langere tijd zijn opgeslagen (bij de CSP). Aan deze drie situaties stelt de overheid strenge eisen.
Voor het toepassen van publieke clouddiensten geldt voor de Rijkdiensten dat een Secretaris Generaal vooraf toestemming verleent voor het in de publieke cloud verwerken van Basis BeveiligingsNiveau (BBN) 2-gerubriceerde informatie. Deze eis geldt ook voor persoonsgegevens. +
==Objectdefinitie==
Omvat het bewaren en gecontroleerd wissen of vernietigen van Cloud Service Consumer (CSC)-data.
==Objecttoelichting==
Dataretentie betreft het duurzaam en technologieonafhankelijk opslaan en archiveren van data, waarbij de integriteit en leesbaarheid van de data gedurende de gehele bewaartijd niet wordt aangetast. (Persoons)gegevens moeten zodra ze niet meer benodigd zijn of aan het eind van de bewaartermijn worden gewist of vernietigd. Na de bewaarperiode moet de data teruggaan naar de CSC, naar een andere door de CSC te bepalen Cloud Service Provider (CSP) of te worden gewist/vernietigd. +
==Objectdefinitie==
Betreft het duurzaam isoleren van Cloud Service Consumer (CSC)-data van andere CSC’s.
==Objecttoelichting==
Het isoleren van de data (in bewerking of in rust) van de CSC, van alle data van de Cloud Service Provider (CSP) en van de data van andere CSC’s. Duurzame scheiding van CSC-data en van de data van andere bedrijven (secure multi-tenancy), zowel tijdens transport, in bewerking als opslag, is randvoorwaardelijk voor het afnemen van veilige clouddiensten. +
Webservice voor het opvragen van gegevens betreffende de inschrijving van de onderneming, waaronder rechtspersoon, maatschappelijke activiteit, handelsnamen, vestigingen en functionarissen. Twee versies: ‘Inschrijving’ en ‘Inschrijving In het kort’, de laatste bevat een kleinere gegevensset (onder meer geen functionarissen, geen vestigingen).
* [http://www.kvk.nl/producten-bestellen/handelsregister-dataservice/dataservice-inschrijving/ KvK productpagina Dataservice Inschrijving]
* [http://www.kvk.nl/producten-bestellen/handelsregister-dataservice/dataservice-inschrijving-in-het-kort/ KvK productpagina Dataservice Inschrijving In het kort] +
Webservice voor het opvragen van vestigingsgegevens. Twee versies, ‘Vestiging’ en ‘Vestiging in het kort’, de laatste bevat een kleinere gegevensset.
* [http://www.kvk.nl/producten-bestellen/handelsregister-dataservice/dataservice-vestiging/ KvK productpagina Dataservice Vestiging]
* [http://www.kvk.nl/producten-bestellen/handelsregister-dataservice/dataservice-vestiging-in-het-kort/ KvK productpagina Dataservice Vestiging In het Kort] +
De mate waarin objecten waarvan het bestaan bekend is aanwezig zijn. +
De standaard definieert een methode voor het weergeven van de datum en de tijd. De ISO 8601:2004 standaard is van toepassing wanneer data volgens de Gregoriaanse kalender wordt weergegeven, tijden in de het 24-uurs systeem en bij tijdsintervallen, of herhalende tijdsintervallen. Deze ISO standaard zegt niets over data en tijden waarbij woorden worden gebruikt in de representatie en het zegt tevens niets over data en tijden indien bij de representatie geen karakters worden gebruikt. +
De API wordt volwassen - 4 maart Kennisplatform API +
De Monitor Open Standaardenbeleid 2017 als herbruikbare data in NORA ontsloten +
De Nederlandse Loonaangifteketen wint de ASAP Individual Alliance Excellence Award 2017 +
De Ondersteuningsaanpak Zaakgericht Werken die VNG Realisatie in het kader van Agenda 2020 ontwikkeld heeft is op 9 februari live gegaan +
De Ondersteuningsaanpak Zaakgericht Werken die VNG Realisatie in het kader van Agenda 2020 ontwikkeld heeft is op 9 februari live gegaan +
De Privacy Baseline is een product van het [[Centrum Informatiebeveiliging en Privacybescherming (CIP)]] en een onderdeel van de documentenreeks [[De_Privacy_Baseline/Aanvullende_informatie#Grip op privacy|'Grip op privacy']]. De Privacy Baseline is het kerndocument in de reeks 'Grip op Privacy'. De baseline vertaalt de [[AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming)|Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)]] in 13 rubrieken naar praktische aanwijzingen.
Het doel van deze documentenreeks is praktische handvatten bieden aan organisaties die privacy in beleid en uitvoering controleerbaar willen implementeren en borgen en - indirect - compliancy met de AVG.
Dit [[normenkader]] heeft betrekking op het onderwerp [[Privacy]] en bestaat uit [[privacyprincipes]], onderliggende [[normen]] en begeleidende teksten. Deze wiki-versie is gebaseerd op en bedoeld als opvolger van versie 3.2; de overeenkomstige 'traditionele' publicatie vind je hier: [https://cip-overheid.nl/productcategorie%C3%ABn-en-worshops/producten/privacy-bescherming/#privacy-baseline Privacy Baseline versie 3.3].
===De Privacy Baseline en ISOR===
Voor de Privacy Baseline zijn de privacyprincipes uit de wet [[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] gefilterd en vertaald naar normen die gehaald moeten worden om aan de wet te voldoen. Zo komt de Baseline aan het karakter van een ''normenkader'' van het type dat doorgaans gebruikt wordt voor Informatiebeveiliging. Omdat het normenkader tevens is gevormd naar de uitgangspunten van de [[SIVA-methode]], is ervoor gekozen de Privacy Baseline ook in de [[ISOR]] te plaatsen, zoveel mogelijk in hetzelfde format als de normenkaders voor Informatiebeveiliging. Dat gaat aan de oppervlakte goed, maar er is een verschil in ontstaansgeschiedenis en dat betreft de indeling van de principes en onderliggende normen in [[Alle invalshoeken|Invalshoeken]]. Dit is een belangrijk kernonderdeel van de SIVA-methode, voorafgaand aan het opstellen van de principes en normen, om lacunes in de objectenanalyse te ontdekken.<br>Het onderwerp van de Privacy Baseline is echter niet Privacy, maar de Privacy''wetgeving''. De pretentie van de Privacy Baseline niet om de wet op volledigheid en consistentie te toetsen, doch om de gebruiker een handzame en geannoteerde set van toetsbare criteria mee te geven die hem helpen zich aan de wet te houden. In de Privacy Baseline zal daarom bij invalshoek 'Onbekend' staan.
===De aspecten B, U en C binnen de Privacy Baseline===
De aspecten B, U en C clusteren respectievelijk de principes, criteria en normen voor het Beleidsdomein, het Uitvoeringsdomein en het Control- of Beheerdomein.
: → [[ISOR:Privacy Beleid|Het beleidsdomein]]
: → [[ISOR:Privacy Uitvoering|Het uitvoeringsdomein]]
: → [[ISOR:Privacy Control|Het control- of beheerdomein]]
Via deze startpagina's kom je gemakkelijk bij de desbetreffende principes en normen door naar beneden te scrollen.
De identiteit van een subject is niet uniek. Van één bepaald subject zijn vaak meerdere identiteiten binnen een organisatie geregistreerd. +
De lanceringsbijeenkomst voor de DERA 2.0 was een groot succes +
De monitor open standaardenbeleid 2016 verwerkt in NORA-wiki +
Wie een huis wil bouwen, krijgt te maken met verschillende vergunningen en voorschriften. Het gaat om regelingen voor wonen, ruimte en milieu met elk hun eigen criteria en procedures. De vergunningen worden verstrekt door verschillende overheidsinstanties. Dit is voor burgers, bedrijven én de overheid onoverzichtelijk, tijdrovend en kostbaar. Het kan bovendien leiden tot tegenstrijdige beslissingen.
Om in deze situatie verbetering te brengen, regelt de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) de bundeling van verschillende vergunningen tot één omgevingsvergunning. Gemeenten fungeren hiervoor als loket. Achter dit loket worden de (deel)aspecten nog steeds beoordeeld door verschillende overheidsorganisaties, maar zij stemmen hun activiteiten af om tot één besluit te komen. +
Het Netherlands Space Office koopt sinds 2012 namens de Nederlandse overheid satellietdata in en stelt deze data gratis beschikbaar aan Nederlandse geregistreerde gebruikers via het Satellietdataportaal. De werkzaamheden binnen deze opdracht omvatten het beschikbaar stellen van de satellietdata via een viewer met download-functie, Restful API, API via OGC-standaarden en via een FTP-toegang tot de fileserver. Het portaal moet gebruiksvriendelijk zijn voor zowel professionele gebruikers als het algemene publiek. Naast satellietdata zullen ook informatieproducten getoond gaan worden in het nieuwe portaal. +
De referentiearchitectuur Regie op Gegevens gaat van 25 april t/m 1 juni in openbare review via noraonline. +
De referentiearchitectuur Regie op Gegevens gaat van 25 april t/m 1 juni in openbare review via noraonline. +
[[Afbeelding:Presentatie Martin en Roland NORA Gebruikersdag 19 november 2019 (2).jpg|thumb|right|350px|De rol van de architect in rijksbrede samenwerking en tactisch beheer van architectuur|alt=Presentatie in vergaderzaal over het onderwerp De rol van de architect in rijksbrede samenwerking en tactisch beheer van architectuur”|link=De rpl van de architect in rijksbrede samenwerking en tactisch beheer van architectuur]]
Roland Drijver trapte de sessie af met een verhaal over Rijkswaterstaat en hun manier van werken. In rap tempo kwamen een heleboel aspecten aan bod, van anekdotes over kennisdeling met leveranciers tot de manier waarop zij inzetten op het opbouwen van de 'capabilities' van hun medewerkers. Martin Lemmen vult Roland aan en tekent ter plekke het verantwoordingsmodel op een flipover. Een aantal onderwerpen dat aan bod kwam:
* We maken in de verschillende overheidsorganisaties gebruik van andere termen, modellen et cetera. Dat levert extra drempels op bij samenwerking: wie gewend is aan een Business Transformatie Plan en praat met iemand die normaal werkt met een Business Information Plan heeft last van een spraakverwarring, terwijl de inhoud behoorlijk overlapt.
* Samenwerken is ook herkennen dat er verschillende types mensen zijn, waarbij je eigen inborst effect heeft op de manier waarop je tegen iets aankijkt: Angstige mensen zien risico's, dappere mensen zien kansen, nauwkeurige mensen kijken naar de details enzovoorts.
* Het nadeel van de gedachte dat we als medewerkers zelf een hoop kunnen doen en regelen, is dat 9 van de 10 mensen die data verwerkt een 'toerist' is en geen professional als het gaat om informatiemanagement. 14 informatiemanagers zijn niet genoeg om te zorgen dat data vindbaar en herbruikbaar zijn en de business case is duidelijk voor wie er een beetje verstand van heeft. Maar is het ook duidelijk voor de mensen die er over gaan?
[[Afbeelding:impressie sessie Rijkswaterstaat 19-11-2019.jpg|thumb|500px|none|Impressie van de sessie|alt=Getekende impressie van de sessie, waarop te zien: Titel Rijkswaterstaat. Brug met daaronder: Beheer p.jaar 0,9 % v.d. nieuwwaarde. Snelweg met daarnaast een baan vol nulletjes en eentjes. Op de snelweg twee paarse tekstwolkjes met een pijl van de eerste naar de tweede: Data? 'Zelf doen.' Pijl, Hoeveel is herbruikbaarheid & vindbaar waard? Blauwe pijl naar de tekst Professionals. Hiernaast een kader dat verbonden is met de databaan van de snelweg: Tien poppetjes, waarvan 9 paars en 1 blauw. Bij het blauwe poppetje staat 14 informatiemanagers. Onder de poppetjes de tekst: 9 van de 10 mensen die met data bezig zijn doen dat als 'toerist.' Rechts op de pagina in blauw de tekst Verantwoordingsmodel. Pijl naar tekst: Effect van sturing helder. Hieronder zijn twee modellen van sturing aangeduid, van Colporterend naar Recursief: Colporterend wordt uitgeduid met een afbeelding van een poppetje met paars-blauw gestippelde tekstwolk Mwa? en daarbij quote 'hangend het seizoen bepalen afdelingshoofden of ze er wel/niet van zijn.' Recursief wordt uitgebeeld met een hiërarchisch geschikte groep mensen die elk ofwel ja ofwel nee zeggen, met de uitleg: opdracht belegd bij personen op elke organisatielaag. Vanaf de snelweg komt een gekromde lijn met de tekst Levenslang Leren. Op deze boog staat een stoet met voertuigen, die steeds complexer worden: van step tot tractor en wegenbouw-wals. De laatste drie voertuigen hebben paarse wolkjes met data als uitlaatgas en/of een antenne met radiogolven. Onder de stoet staat de tekst Medewerkers opbouwen.]]
: → [[media:Presentatie De rol van de architect in rijksbrede samenwerking en tactisch beheer van architectuur.pdf| Presentatie (PDF, 2,09 MB)]]
De tweede druk van Ketens de Baas is nu ook te downloaden als pdf of EPUB +
Voorziening die onderdeel is van een landelijk stelsel (met afspraken, standaarden en voorzieningen) en waar meerdere (decentrale) voorkomens van zijn. Al deze decentrale voorkomens voldoen aan de landelijke afspraken en standaarden van het stelsel. +
Deelname DADD 2023 NORA Familie +
<br>
==Presentatie en sfeerimpressie==
Een behoorlijk groepje deelnemers volgde Tom Peelen in zijn duik de diepte van de [[Gemeenschappelijke Overheidsarchitectuur GDI (introductie en overzicht)]] in. Naast de [[media:Presentatie Deepdive GO.pdf|presentatie (PDF, 3,12 MB)]] die Tom gaf zijn ook de resultaten van de Mentimeter-uitvraag beschikbaar.
NB: De presentatie zoals die nu is gepubliceerd voldoet (nog) niet aan onze [[Documenten op noraonline en toegankelijkheid|toegankelijkheidseisen]] voor documenten. Ondervind je hier hinder van, neem dan even contact op via [mailto:nora@ictu.nl?subject=toegankelijke%20versie%20presentaties%20GO&cc=tom.peelen@rijksoverheid.nl nora@ictu.nl], dan zoeken we alsnog een oplossing.
==GO: architectuur voor de GDI van de toekomst==
Dit is een vervolg op de voorgaande sessie: [[Gemeenschappelijke Overheidsarchitectuur GDI (introductie en overzicht)]].
Heeft de toekomstige digitale overheid voorzieningen zoals [[DigiD]], [[MijnOverheid]], [[Digipoort]] en gegevensuitwisseling met [[basisregistraties]] nodig? De [[Gemeenschappelijke Overheidsarchitectuur (GO)]] is het bestemmingsplan van de GDI dat hier antwoord op geeft.
In deze interactieve sessie leer je wat de architectuurvisie van GO is en welke afspraken, standaarden en voorzieningen er nodig zijn om die te realiseren. Ook leer je hoe NORA en GO samenhangen en welke veranderingen hieruit zijn voortgekomen voor het kennismodel van NORA. Gezamenlijk bespreken we hoe GO bruikbaar is voor jouw organisatie en wat we leren van de manier waarop architecten en bestuurders samenwerken aan GO.
Wil je meer weten over het doel, scope en governance van GO volg dan vooral ook de voorafgaande sessie [[Gemeenschappelijke Overheidsarchitectuur GDI (introductie en overzicht)]]. Daar krijg je ook een globaal overzicht van GO dat we in deze sessie verder verdiepen.
==Vorm==
Presentatie en discussie in Webex, aangevuld met het ophalen van reacties via Mentimeter. +
Het begrip 'Informatiecatalogus' sec wordt nauwelijks gebruikt: wat is een 'informatiecatalogus' exact en waarin dit verschilt van een gegevenswoordenboek, metadata rond gebruik en een dienstbeschrijving moet nader gepreciseerd worden. Of zijn het dezelfde soort dingen? +
Ook wel genoemd de NEN 3610 conceptenbibliotheek. Hier vindt u definities van concepten die gebruikt worden in [[NEN 3610]] informatiemodellen. Op dit moment zijn dit IMGeo, NEN3610 en IMRO beheerd door Geonovum en IMBRT beheerd door het Kadaster. +
Definiëren van toegangsrechten is een moeizaam en langdurig proces. +
Demo-sessie in het kader van de [[Alles wat je wilt weten over de Redesign 2024|Redesign]] van noraonline.nl in 2024. +
Demo-sessie in het kader van de [[Alles wat je wilt weten over de Redesign 2024|Redesign]] van noraonline.nl in 2024. +
Demo-sessie in het kader van de [[Alles wat je wilt weten over de Redesign 2024|Redesign]] van noraonline.nl in 2024. +
Demo-sessie in het kader van de [[Alles wat je wilt weten over de Redesign 2024|Redesign]] van noraonline.nl in 2024. +
Demodagen NORA Redesign +
Een afgebakende prestatie van een persoon of organisatie (de dienstverlener), die voorziet in een behoefte van haar omgeving (de dienstafnemer(s)). +
De persoon of organisatie die een dienst in ontvangst neemt. +
==Beschrijving==
Dienstverleners moeten in staat zijn gesteld om hun (versies van) diensten te publiceren, zodat bij het creëren van een vertegenwoordigingsbevoegdheid aangegeven kan worden op welke (versie van welke) diensten de vertegenwoordigingsbevoegdheid van toepassing is, voor vertegenwoordigingsbevoegdheden waarvoor dat noodzakelijk is.
==Voorbeelden==
==Rationale==
Het moet mogelijk zijn om aan te geven voor welke specifieke diensten de vertegenwoordigingsbevoegdheid geldt. De verstrekker moet daarvoor de diensten kunnen vermelden in de vertegenwoordigingsbevoegdheid.
We hebben ervoor gekozen om dit als een generieke functie op te nemen, omdat het kunnen aangeven voor welke handelingen een vertegenwoordigingsbevoegdheid geldt een essentieel onderdeel van machtigen is.
Een verdere rationale voor deze generieke functie en de implicaties die hieruit voortkomen is te vinden in:
* Algemene kenmerken van machtigen (hoofdstuk 3),
* Wettelijk kader C.
==Implicaties==
# De dienstverlener kan diensten beschrijven.
# De dienstverlener kan zijn dienstbeschrijvingen beschikbaar maken voor het creëren van vertegenwoordigingsbevoegdheden.
==Documentatie==
* [[media:GO_Machtigen_en_vertegenwoordigen.pdf|GO Machtigen en vertegenwoordigen (PDF, 642 kB)]]
==Kaders==
Deze kaders zijn bepalend voor deze generieke functie.
* [[Algemene_Wet_Bestuursrecht | Algemene Wet Bestuursrecht]]
* [https://www.digitaleoverheid.nl/dossiers/wet-digitale-overheid/ Wet digitale overheid]
==Toelichting relaties==
De bestaande GDI-voorzieningen die hieronder zijn opgenomen onder ‘Gerealiseerd door' realiseren delen van de generieke functies van het GO-domein. Deze bestaande voorzieningen kunnen afwijken van de keuzes die voor het GO-domein zijn gemaakt. +
De overheid levert een dienst volgens de daarbij gemaakte afspraken.
Over welke diensten dit gaat en hoe die zijn beschreven, is reeds bepaald in het dienstenaanbod van de overheid, zie [[Bieden van een overzicht van de diensten van de overheid]].
Nationaal zijn afspraken gemaakt over die dienstlevering, zie NORA AP30 [[Verantwoording dienstlevering mogelijk]].
De bedrijfsvoering -werkwijzen en voorzieningen- van de betrokken (overheids)organisatie(s) moeten daarom zodanig zijn ingericht dat de dienst volgens de afspraken kan worden geleverd en die inrichting en afspraken moeten bij de uitvoering (de dienstlevering) worden gevolgd voor rechtmatigheids- en doelmatigheidseisen.
De betrokken overheidsorganisatie let daarbij op 4 specifieke punten:
# Het bieden van ondersteuning, zeker in het geval dat een burger moeite met digitalisering of andere zaken heeft;
# Het herstellen van eventuele fouten in de geleverde dienst, zie ook [[Bieden van correctiemogelijkheden]];
# Het aanpassen van de bedrijfsvoering zodra wijzigingen in het ontwerp van een dienst worden aangebracht, zie ook [[(Her)ontwerpen van een dienst]];
# Het evalueren van de naleving van de uitvoeringsafspraken, zie ook [[Sturen op (verbetering van) de_kwaliteit van dienstverlening]].
In wet- en regelgeving is voor diverse diensten geregeld dat een betrokken burger of bedrijf de dienst moet aanvragen bij de overheid. Daarmee wordt onder meer voorkomen dat de overheid continu zou moeten nagaan of iemand behoefte heeft aan of recht heeft op een dienst (hetgeen natuurlijk niet efficiënt is en ook niet ten goede zou komen van de privacy van de betrokkenen).
Maar, er zijn ook gevallen waarin de overheid wel proactief zelf diensten kan aanbieden aan burgers en bedrijven. Bijvoorbeeld omdat de combinatie met een andere dienst handig is, zoals bij een werkloosheidsuitkering ook de toeleiding naar werk starten of het volgen van een opleiding of het starten als een zelfstandige.
Zeker in het kader van Toezicht, Inspectie, Opsporing en Handhaving zal de overheid proactief haar dienstverlening uitvoeren. Dat soort dienstverlening is immers vooral gericht op de collectieve belangen en hoeft dus niet door een individuele burger aangevraagd te worden.
Regels ter uitvoering van de Dienstenwet m.b.t. het centraal loket +
Een elektronisch bevraagbare catalogus die de gestructureerde verzameling van alle diensten, inclusief de onderverdeling in subdiensten en eventuele samengestelde diensten bevat. +
Implementatie van EU-regeling m.b.t. het verkeer van diensten op de interne markt. +
De persoon of organisatie die voorziet in het leveren van een afgebakende prestatie (dienst) aan haar omgeving (de afnemers). +
In dit position paper geeft VNG aan wat de belangrijkste principes zijn en hoe die de komende jaren als richtlijn dienen in beïnvloeding van (inter)nationale regelgeving en het verder ontwikkelen van passende dienstverlening die mensgericht, regelarm, duidelijk en snel & zeker is. +
Een voorziening waarmee overheidsorganisaties en publieke dienstverleners online de identiteit van burgers kunnen vaststellen. +
Een voorziening waarmee een burger een andere burger kan machtigen om namens hem zaken met de overheid te regelen. +
DigiInkoop (voorheen Elektronisch Bestellen en Factureren (EBF)) is de nieuwe digitale voorziening voor de Rijksdienst en haar leveranciers om het inkoopproces efficiënter, doelmatiger, rechtmatiger en makkelijker te maken. In 2012 en 2013 wordt DigiInkoop gefaseerd ingevoerd bij de ministeries en agentschappen. DigiInkoop bestaat uit een berichtenverkeervoorziening (BVV via [[Digipoort]]) en een e-purchasingvoorziening (EPV). +
Koppelvlakstandaarden voor veilige en betrouwbare digitale berichten uitwisseling tussen overheidsorganisaties (het gaat over de “enveloppe”, niet de inhoud). +
Digikoppeling bestaat uit een set standaarden voor elektronisch berichtenverkeer tussen overheidsorganisaties.
Digikoppeling onderkent twee hoofdvormen van berichtenverkeer:
* Bevragingen; een vraag waar direct een reactie op wordt verwacht. Hierbij is snelheid van afleveren belangrijk. Als een service niet beschikbaar is, dan hoeft de vraag niet opnieuw worden aangeboden.
* Meldingen; men levert een bericht en pas (veel) later komt eventueel een reactie terug. In dat geval is snelheid van afleveren minder belangrijk. Als een partij even niet beschikbaar is om het bericht aan te nemen, dan is het juist wel gewenst dat het bericht nogmaals wordt aangeboden.
Aan versie 2.0 van Digikoppeling is o.a. de specifiactie voor grote berichten toegevoegd, de mogelijkheid om attachments toe te voegen en om security op berichtniveau toe te passen. Digikoppeling versie 2 en later zijn backward compatible met versie 1.
In 2018 is besloten om geen versienummering meer te gebruiken voor Digikoppeling. De meest actuele versie is nu altijd de verzameling van gepubliceerde documenten. Zo is in 2018 de DK Architectuur naar versie 1.5.1 gegaan terwijl de Koppelvlakstandaard WUS op 3.5 is gebleven. +
Een voorziening waarmee overheidsorganisaties zich kunnen abonneren voor het digitaal verkrijgen van (gewijzigde) gegevens uit Basisregistraties indien bepaalde gebeurtenissen plaatsvinden die voor hun taken relevant zijn. +
Een voorziening waarmee overheidsorganisaties bij de bronhouder(s) kunnen melden dat zij een vermoeden hebben van onjuiste gegeven in de betreffende Basisregistratie(s).
Digimelding bestaat uit 2 onderdelen: [[Digimelding BLT]] en [[Digimelding AS|Digimelding Annotatiespecificatie]] +
Een voorziening voor het laagdrempelig terugmelden door afnemers.
Door één terugmeldvoorziening te ontwikkelen wordt voorkomen dat iedere basisregistratie
deze voorziening apart moet ontwikkelen. Ook hoeft een afnemer niet aan iedere
basisregistratie op een afwijkende manier terug te melden. +
De Digimelding Annotatie Specificatie (Digimelding AS) en de Digimelding Protocol Specificatie (DMPS) zijn specificaties voor het uitwisselen van terugmeldingen. +
Een voorziening waarmee overheidsorganisaties een veilige en betrouwbare digitale verbinding met elkaar kunnen realiseren via besloten netwerken.<br>
Het is gebaseerd op een afsprakenstelsel over connectiviteit, beschikbaarheid, beveiliging en het gebruik van standaarden waardoor iedere aangesloten organisatie kan communiceren met elke andere aangesloten organisatie. +
Een voorziening waarmee bedrijven via 1 aanleverpunt (bulk)gegevens digitaal kunnen aanleveren bij de betreffende overheidsorganisatie(s). En ook andersom. +
==Beschrijving==
Digitaal kunnen transporteren van data tussen informatiesystemen van dienstverleners en informatiesystemen, portalen en applicaties gebruikt door burgers en bedrijven en tussen informatiesystemen van deze dienstverleners onderling.
==Voorbeelden==
Internet, besloten netwerken zoals Diginetwerk,Suwinet en Testa.
==Rationale==
Zie de rationale van de bovenliggende hoofdfunctie Infrastructuur – Kunnen veilig digitaal transporteren van data.
==Implicaties==
# Ondersteuning voor datatransport tussen informatiesystemen van dienstverleners en informatiesystemen, portalen en applicaties gebruikt door burgers en bedrijven, ook burgers en bedrijven buiten Nederland.
# Ondersteuning voor datatransport tussen informatiesystemen van dienstverleners onderling, ook van dienstverleners in andere Europese landen.
==Documentatie==
* [[media:GO Infrastructuur.pdf|GO Infrastructuur (PDF, 597 kB)]]
==Kaders==
Deze kaders zijn bepalend voor domein Infrastructuur.
* [https://www.digitaleoverheid.nl/dossiers/wet-digitale-overheid/ Wet digitale overheid]
* [[media:Beleidskader_digitale_basisinfrastructuur.pdf|Beleidskader digitale basisinfrastructuur (PDF, 34 kB)]]
* [[media:De WHY van de GDI - visual.pdf|Why van de GDI (PDF, 295 kB)]]
==Toelichting relaties==
De bestaande GDI-voorzieningen die hieronder zijn opgenomen onder ‘Gerealiseerd door' realiseren delen van de generieke functies van het GO-domein. Deze bestaande voorzieningen kunnen afwijken van de keuzes die voor het GO-domein zijn gemaakt. +
Een materiële en/of immateriële eenheid die persoonsidentificatiegegevens bevat en die gebruikt wordt voor authenticatie bij een online dienst. +
De Digital Markets Act (DMA, Verordening digitale markten) is de EU verordening om de markten in de digitale sector eerlijker en meer betwistbaar te maken. +
De Digital Services Act (DSA, Wet inzake digitale diensten) richt zich op verleners van digitale diensten. +
Uitgangspunten voor de inrichting van de publieke dienstverlening aan burgers en bedrijven en onderlinge samenwerking van overheidsorganisaties. +
Bestandslevering van de Geautomatiseerde Kadastrale Registratie. Voor bestaande afnemers mutaties af te nemen via downloadservice.
Product wordt uitgefaseerd per 1 januari 2017 en is beschikbaar als webservice en download via PDOK. +
De gemeente Rotterdam is op zoek naar een leverancier die software ter beschikking stelt waarmee meerdere nieuwsoverzichten (op verschillende onderwerpen / thema's / gebieden) kunnen worden opgezet en geredigeerd. De beoogde partij moet digitale content kunnen leveren uit voor de gemeente relevante bronnen en regelt de auteursrechten die daaraan zijn verbonden. +
Een verzameling van betrouwbare gegevens die een entiteit (persoon, organisatie, object of apparaat) representeren in het digitale domein. +
Mede op basis van historische gegevens bedraagt het te verwachten volume voor mobiele Digitale handhaving openbare ruimte circa € 130.000 exclusief BTW per jaar (dit is exclusief implementatie). +
Een identiteit die een digitale representatie is van een persoon. +
Webservice voor het opvragen van de kadastrale kaart binnen een zelf te specificeren uitsnede. Wordt geleverd door PDOK volgens WMS en WMTS standaard.
[https://www.pdok.nl/nl/producten/pdok-services/overzicht-urls/k Digitale Kadastrale Kaart op website PDOK] +
Waternet wil een planning&control systeem voor het digitaliseren van de P&C-producten/processen. Binnen deze P&C-tool werken zowel medewerkers van Waternet als bestuurders van AGV en de gemeente Amsterdam samen aan de realisatie van de P&C-producten. De workflow volledig ondersteund door de P&C-tool. +
De wettelijke afspraak om websites en mobiele apps toegankelijk te maken voor mensen met een functiebeperking (zoals dyslectici, kleurenblinden, slechtzienden en blinden), door de standaard EN 301 549 (WAGC 2.1) toe te passen en daar een toegankelijkheidsverklaring over te publiceren. +
Interactieve gegevensverstrekking en –aanlevering via onlineverbindingen +
[[Afbeelding:Discipl-xl-300x300.png|thumb|300px|right|alt=Logo van discipl, een rondje met daarin een netwerk van ovalen, waarvan een aantal gekleurd zijn in roze en licht of donkerblauw.]]Privacy-by-design, Self Sovereign Identity, Conformity-by-design, gerichtheid op de eindgebruiker én een betere maatschappij: Discipl wil het in de praktijk brengen. De eerste demo is gereed.
[[Afbeelding:Steven Discpl presentatie.jpg|thumb|300px|right|alt=Lange man met blauwe trui staat met telefoon in zijn hand voor een zaal te presenteren|link=https://www.noraonline.nl/wiki/Discipl_-_a_global_Society_Architecture]]
Wat als we gewoon opnieuw konden beginnen? Met de Grondwet, de Algemene Wet Bestuursrecht én de ‘needs’ (behoeften) van burgers en bedrijven als uitgangspunt. En dan kijken: hoe zouden we digitalisering met de huidige technische mogelijkheden kunnen invullen? Discipl beschrijft een visie op de toekomstige samenleving en de manier waarop we die digitaal kunnen ondersteunen. Discipl staat voor "geDIStribueerd Collaboratief Informatie PLatform", het is een innovatieproject binnen ICTU. Disicpl werkt toe naar een set van bouwblokken. “Blokken die in andere projecten niet lukken. Wij kijken niet per domein, maar naar maatschappij als geheel.” Discipl is zowel open source als open knowledge; alles wordt gedeeld.
===Demo===
De eerste concrete resultaten zijn er. Op deze gebruikersdag zien we alvast een demo van hoe SSI er in de Disicpl praktijk uit zou kunnen zien. Februari 2020 moet de oplossing in gebruik worden genomen door vier gemeenten, waaronder de gemeente Haarlemmermeer. Gort licht toe: “Ik kom aan het gemeente loket en laat mijn paspoort zien. De ambtenaar identificeert mij en typt mijn BSN-nummer over. Dan krijg ik een papiertje met een QR-code, waarmee de woningbouwcorporatie mijn gegevens kan scannen. Ik kan dat record ook in IRMA downloaden.”
===Needs centraal===
Centraal in Discipl staan de needs (behoeften) van burgers en bedrijven, vertelt Kaptijn. Die kunnen ze onderling invullen, en wellicht hebben ze volgens wetten recht op ondersteuning van de overheid. “Aan de ene kant automatiseren we transacties als gevolg van wetten, en tegelijkertijd faciliteren we de dialoog om de wet aan te passen op basis van de needs.” Dat betekent een fundamenteel andere manier van denken uitgangspunt dan in het huidige systeem. Kaptijn licht toe: “We bewegen weg van de GDI - waar het technische aanbod centraal staat - naar een systeem waar je vanuit jouw eigen unieke ‘attributen’ je behoeften conform wet- en regelgeving kunt invullen.” Dat geeft veel meer ruimte voor mensen om hun eigen leven zo vorm te geven als ze willen, dan de huidige vorm, waar mensen soms niet in een hokje blijken te passen. Technisch gezien wordt het mogelijk te linken naar specifieke stukjes informatie voor een bepaald doel op een bepaald moment, vult Kaptijn aan. “Eigenlijk is het een heel specifieke link naar persoonlijke informatie of een stukje wetgeving; een vorm van linked data.” Dit gedachtengoed sluit goed aan op de API-strategie van de overheid.
===Pionieren===
Nederland is vol op aan het pionieren op dit gebied. We zij niet het enige land dat bezig is met dit type architectuur. Canada en de Scandinavische landen zijn ook ver. Er is internationaal veel interesse in deze ontwikkelingen. Ook uit Singapore waar Discipl gepresenteerd is op een fintech conferentie tijdens het Nederlandse werkbezoek onder leiding van minister Knops (#digimissie).
In de NORA wordt het gedachtegoed van Discipl uitgewerkt in een themapagina: [[Discipl]].
: → [[media:Discipl, a global society architecture.pdf|presentatie (PDF, 6,94 MB)]]
Electronic Records Management Software applications design criteria Standard DoD 5015.2-STD definieert functionele eisen voor recordsmanagement software en is goedgekeurd door het Nationale archief van de VS. De standaard is ontwikkeld en wordt onderhouden door het Amerikaanse ministerie van Defensie en wordt gebruikt door vele staten en lagere overheden in de VS. Onder de standaard functioneert een uitgebreid certificatieprogramma voor recordsmanagement software en vele (internationale) pakketten zijn inmiddels gecertificeerd. Van de standaard is ook een Nederlandse bewerkte vertaling beschikbaar. +
VGGM is op zoek naar een partij die een oplossing kan leveren ter ondersteuning van ons documentmanagement (DMS) volgens de Archiefwet en van onze werkprocessen. +
Beschrijving van de gewenste situatie in architectuur ("Soll"). Kan van toepassing zijn op een domein of organisatie en is de tegenhanger van de beschrijving van "gestolde" architectuur ("Ist"-situatie). +
Het uitgangspunt van doelbinding is, dat gegevens worden verwerkt en verzameld voor een welbepaald, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigde doel. 'Welbepaald en uitdrukkelijk omschreven' houdt in dat men geen gegevens mag verzamelen zonder een precieze doelomschrijving. Het doel moet zijn bepaald alvorens men tot verzamelen overgaat.
'Welbepaald' houdt in dat deze doelomschrijving duidelijk moet zijn, niet zo vaag of ruim dat zij tijdens het verzamelproces geen kader kan bieden waaraan getoetst kan worden of de gegevens nodig zijn voor dat doel of niet. Het doel mag ook niet in de loop van het verzamelproces geformuleerd worden. 'Uitdrukkelijk omschreven' houdt in dat de verantwoordelijke het doel waarvoor hij verwerkt moet hebben omschreven. +
Een inhoudelijk verwante verzameling van publieke dienstverlening. +
De mate waarin de inhoud van waarden consistent zijn met hun domein. +
Doorgifte kan plaatsvinden aan verwerker(s) en aan andere verwerkingsverantwoordelijke(n). Een verwerker verricht de verwerking namens een verwerkingsverantwoordelijke<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 28 lid 1</sup>.<br>
''NB: indien een verwerker in strijd met de Avg handelt, wordt die verwerker als verwerkingsverantwoordelijke beschouwd''<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] Art. 28 lid 10</sup>.<br>
Waar sprake is van meerdere verwerkingsverantwoordelijken, bepalen zij gezamenlijk de doelstellingen en middelen voor de verwerking en zijn zij gezamenlijke verwerkingsverantwoordelijken<sup class="noot">[[Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)|AVG]] art. 27 lid 1</sup>.<br>
Bij de doorgifte wordt onderscheid gemaakt tussen doorgifte binnen de EU, waar de AVG geldt, en doorgifte naar buiten de EU. Als doorgifte naar buiten de EU plaatsvindt, dan spreekt de AVG van doorgifte aan derde landen en internationale organisaties. +
==Objectdefinitie==
Betreft de toegang tot een computernetwerk waarbij de aangesloten apparaten via elektromagnetische straling communiceren.
==Objecttoelichting==
Draadloze toegang (wireless access), bedoeld voor mobiele communicatie, is niet expliciet genormeerd in de [[NEN-EN-ISO/IEC 27002:2017 (Praktijkrichtlijn met beheersmaatregelen op het gebied van informatiebeveiliging)|ISO 27002 2017]]. De implementatiestandaard ISO 27033-6 2016 beschrijft de operationele maatregelen voor de relatief kwetsbare draadloze netwerken. +
Wereldwijde set algemene standaarden en richtlijnen voor metadatering van content op internet, ontwikkeld en beheerd door het Dublin Core Metadata Initiative. Het DCMI is een internationale open community van experts en geïnteresseerden in metadata. +
De mate waarin teksten voor de doelgroep begrijpelijk zijn geformuleerd. +
Overheidsdienstverlening levert zo min mogelijk belasting op het milieu en onze leefomgeving. Dit leidt tot lagere emissies, minder verbruik van grondstoffen, energie en een positieve bijdrage aan de leefomgeving. +
Overheidsdienstverlening en de hierbij behorende informatie is duurzaam toegankelijk, voor iedereen die daar belang bij heeft en voor zo lang als noodzakelijk.
Onder toegankelijk verstaan we dat overheidsinformatie vindbaar, beschikbaar, leesbaar, interpreteerbaar en betrouwbaar is.
Duurzaam betekent dat de toegankelijkheid bestand is tegen veranderingen van welke aard dan ook. Het gaat hier bijvoorbeeld over de toegankelijkheid van informatie over genomen besluiten, de herleidbaarheid naar de bronnen en overwegingen die hebben geleid tot deze besluitvorming, informatie over de dienstverlening van de overheid, wet- en regelgeving, rechten en plichten, correspondentie door en met de overheid en persoonlijke (zaak)gegevens.
Omdat dit een wezenlijk ander doel betreft dan is beschreven onder [[Duurzaam (Doel)]] en [[Toegankelijk (Doel)]], is Duurzaam Toegankelijk als apart Doel benoemd. +
Gemeente Venlo kondigt namens de 8 gemeenten in Noord-Limburg (RMO Noord-Limburg/ Trendsportal) een Europese aanbesteding aan voor het verduurzamen van zakelijke kilometers van haar medewerkers. De uitvraag betreft een pakket aan diensten waaronder: openbaar vervoer mogelijkheden, elektrische deelauto's en - fietsen plus de laadinfra, de applicaties om dit alles te bedienen, service en onderhoud. Kortom een compleet pakket wat ook wel Mobility as a Service wordt genoemd. +
E
NTA 2035 E-portfolio NL is een toepassingsprofiel voor studenten en werknemers bij Nederlandse organisaties, van de internationale IMS ePortfolio specificatie. Hiermee kunnen de competenties van een individu worden bijgehouden. Het voordeel van deze standaard is dat de student/lerende medewerker zijn profiel mee kan nemen naar verschillende organisaties. +
Een voorziening van de overheid waarmee facturen digitaal worden verzonden, ontvangen en verwerkt (in plaats van per brief en op papier). +
Schatkistbankieren is een dienst die wordt gebruikt door ministeries en agentschappen van het Rijk en instellingen die een wettelijke of publieke taak uitvoeren. Het ministerie wil een informatiesysteem aanbesteden dat het achterliggende proces van schatkistbankieren ondersteunt. De belangrijkste onderdelen van dat informatiesysteem zijn de schatkistadministratie, de procesondersteuning en de portalen voor de Deelnemers en de medewerkers die met het informatiesysteem werken. +
EAC is een datamodel in XML, voor de toepassing van ISAAR(CPF)en voorziet in een grammatica voor het coderen van de namen van de makers van archiefmateriaal en gerelateerde informatie. +
EAD is een datamodel in XML, voor de toepassing van ISAD(G), dat is ontwikkeld voor het maken, opslaan, publiceren, koppelen en uitwisselen van archiefbeschrijvingen. +
Begrippen gebruikt in de [[EAR (EnterpriseArchitectuur Rijksdienst)]]. +
Met de ECLI standaard kunnen:
#alle rechterlijke uitspraken in de Europese Unie (zowel van nationale als van Europese gerechten) worden voorzien van een gelijkaardige, unieke en persistente identifier. Deze identifier kan worden gebruikt voor identificatie en citatie van rechterlijke uitspraken en derhalve om deze te vinden in binnenlandse of, buitenlandse, Europese of internationale jurisprudentiedatabanken.
#alle rechterlijke uitspraken worden voorzien van uniforme metadata, gebaseerd op de Dublin Core standaard. Het zoeken van uitspraken in allerlei databanken worden daardoor gefaciliteerd. +
Het inhuren van een diensten tbv het E-HRM en de bijhorende salarisdienstverlening (middels SaaS). +
Een voorziening waarmee (medewerkers van) bedrijven zich veilig en betrouwbaar kunnen laten identificeren bij overheidsorganisaties. +
The European Interoperability Framework (EIF) is a commonly agreed approach to the delivery of European public services in an interoperable manner. It defines basic interoperability guidelines in the form of common principles, models and recommendations. +
Schema van de vier architectuurlagen in de EIRA: Legal view, Organisational view, Semantic view, Technical view (Application and infrastructure). De lagen zijn elk gemodeleerd in ArchiMate en een strippellijn toont dat er relaties tussen elementen in de verschillende lagen bestaan. +
Nederlands toepassingsprofiel op de Election Markup Language. De EML_NL standaard versie 1.0 definieert de gegevens en de uitwisseling van gegevens bij verkiezingen die vallen onder de Nederlandse Kieswet. Het gaat daarbij om de uitwisseling van kandidaatgegevens en uitslaggegevens. +
EU-richtlijn inzake elektronische facturering bij overheidsopdrachten +
EU-regeling inzake de toegankelijkheid van de websites en mobiele applicaties van overheidsinstanties +
Examensoftware voor inburgeraars en bijbehorende dienstverlening +
Een gebruikerssurvey over de NORA wiki is uitgestuurd +
Een herziening van de ISO 27002, een herziening van de BIO +
Een koppelvlak is een Single Point of Failure. Wanneer er onverhoopt een storing optreedt in één koppelvlak, dan wordt de hele communicatieketen van zones daardoor negatief beïnvloed. +
Is in de wet/regelgeving/beleid/regel etc. voldoende aandacht besteed aan de volgende zaken:
* Zijn de gebruikte begrippen voor één uitleg vatbaar, vanuit verschillende perspectieven bekeken?
* Is de context waarin begrippen zijn gebruikt, expliciet genoeg?
* Soms wordt bewust een meerduidig begrip gebruikt (open norm). Is dat bewust gedaan en expliciet gemaakt?
* Zijn gebruikte begrippen gedefinieerd? +, Consequent dezelfde betekenis toekennen aan begrippen en consequent dezelfde interpretatie hanteren zijn kernaspecten van rechtmatigheid. Daarvoor moet de betekenis van in ieder geval de begrippen uit de beslisregels zijn gedefinieerd. Bovendien is er beheer op dit vocabulaire nodig evenals versiebeheer.
Denk ook aan de -nog steeds actuele- vindingen uit de bibliotheekwereld, zoals de thesaurus en de taxonomie waarmee de verbanden tussen begrippen in kaart worden gebracht. Deze verbanden tussen begrippen bepalen mede de betekenis van die begrippen. Het begrip ‘verzoek’ wordt bijvoorbeeld in de algemene wet bestuursrecht naast het begrip ‘aanvraag’ gebruikt. Pas als eenduidig vastgelegd is dat elke aanvraag een verzoek is, wordt duidelijk dat regels waarin over verzoek wordt gesproken dus ook van toepassing zijn op een aanvraag. +
Eerste bijeenkomsten NORA Gebruikersraad +
Eerste versie van het thema Gegevensmanagement +
Okt 2019: Dit deel is wegens gebrek aan input voorlopig niet verder uitgewerkt.
Hier moet in de toekomst informatie en discussie komen over feedback m.b.t. het effect dat wet-en regelgeving en alle daarop gebaseerde artefacten hebben op de doelgroep. +
==Objectdefinitie==
Betreft het toewijzen van de verantwoordelijkheid voor bedrijfsmiddelen voor huisvesting Informatievoorzieningen (IV).
==Objecttoelichting==
Binnen huisvesting informatievoorzieningen (IV) worden verschillende bedrijfsmiddelen toegepast. Voor een betrouwbare dienstverlening door huisvesting IV aan de klanten moeten deze bedrijfsmiddelen continu onderhouden of vernieuwd worden. Ook moeten deze middelen blijvend aan de actuele beveiligingseisen voldoen. Om te borgen dat de juiste acties voor de bedrijfsmiddelen worden ondernomen, moet de organisatie de bedrijfsmiddelen toewijzen aan eigenaren en daarbij de taken en verantwoordelijkheden vastleggen. +
==Objectdefinitie==
Betreft het toewijzen van de verantwoordelijkheid voor het toegangsbeveiligingssysteem.
==Objecttoelichting==
Om de toegang tot bedrijfsmiddelen, zoals het toegangsbeveiligingssysteem en overige fysieke bedrijfsmiddelen, betrouwbaar in te richten, is het van belang het eigenaarschap van bedrijfsmiddelen goed te beleggen, zodat de verantwoordelijke functionaris vanuit aan hem toegekende verantwoordelijkheid het toegangsbeveiligingssysteem conform de hieraan gestelde eisen kan inrichten.
De coördinatie en beslissingen over specifieke acties (wie mag wat zien, raadplegen, muteren) vinden plaats onder de verantwoordelijkheid van de eigenaar en in samenwerking met andere functionarissen (Responsible, Accountable, Consulting en Informed (RACI). +
==Objectdefinitie==
Betreft het geautomatiseerd of via een gebruikersinteractie elektronisch uitwisselen van informatie.
==Objecttoelichting==
Beveiliging van elektronisch berichtenverkeer omvat bijvoorbeeld e-mail, web-verkeer, chatsessies en ‘streaming’ van audio en video. Maatregelen ter bescherming van het berichtenverkeer betreffen:
* een correcte adressering;
* een geautoriseerde toegang;
* een integer datatransport;
* het toereikend zijn van de beschikbaarheid;
* het voldoen aan (wettelijke) bepalingen voor de elektronische handtekening en onweerlegbaarheid. +
UWV zal vanaf januari 2022 uitvoering geven aan de Subsidieregeling leer- en ontwikkelbudget voor de Stimulering van de Arbeidsmarkt Positie (ook bekend als STAP-budget). Deze subsidieregeling houdt in dat burgers van Nederland subsidie kunnen aanvragen voor het volgen van opleidingen aan opleidingsinstituten die meedoen in het STAP budget. Onderdeel van de uitvoering van de subsidieregeling is dat de aangevraagde subsidie door UWV zal worden uitbetaald aan het opleidingsinstituut. Om dit te realiseren wil UWV alle facturen elektronisch ontvangen en verwerken van de opleidingsinstituten met behulp van een STAP-broker als tussenliggende dienstverlener. +
==Objectdefinitie==
Betreft een regel, norm of beginsel voor ‘goed gedrag’, specifiek voor het ontwikkelen van applicaties die beveiligd moeten worden.
==Objecttoelichting==
Bij het ontwikkelen van applicaties worden engineeringsprincipes in acht genomen. In de [[BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid)|Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO)]] is het principe security by design expliciet genoemd. In de ISO 27033-2 2012 is het principe defence in depth expliciet genoemd. Hiernaast bestaan nog verschillende andere van belang zijnde (engineerings)principes die in andere baselines zijn opgenomen. +
Enquête verbeterde samenhang tussen referentiearchitecturen +
Architectuur die de huidige en toekomstige organisatiehuishouding en het transformatiepad daartussen beschrijft (“van Ist naar Soll”). +
Er staat een technische update van noraonline gepland in de laatste week van augustus 2019 +
<br>
==Verslag & vervolg==
Marieke Vos en Joris Dirks gaven namens NORA kort aan hoe je content op noraonline.nl kunt toevoegen. Belangrijkste boodschap: Gewoon doen! Alleen voor de [[principes]] geldt een relatief zware wijzigingsprocedure, voor alle andere content is een kort overleg met de inhoudelijk eigenaar en/of NORA Beheer meestal genoeg om direct aan te slag te mogen. Zie ook het [[Wijzigingsproces NORA]].
Peter Makkes en André Plat van de [[GEMMA (Gemeentelijke ModelArchitectuur)]] gingen de deelnemers vervolgens voor in een Miro-bord, om kennis met elkaar te maken en vooral ook om aan te dragen welke content en architectuurkennis van de verschillende architecturen in de publieke sector zo waardevol is dat het de moeite waard is om ze verder te delen: via noraonline.nl of in de eigen architectuur. Op die manier vullen NORA en haar dochters - en de dochters onderling - elkaar straks nóg meer aan. En is de juiste info op de juiste plek(ken) te vinden.
We sloten de sessie af met concrete afspraken: wie gaat waarmee aan de slag? Er is voor de volgende onderwerpen afgesproken vervolgstappen te zetten:
* [[Zaakgericht Werken]]: meer samenhang en verwijzingen tussen GEMMA en NORA
* [[Duurzame Toegankelijkheid]]: Architecten vanuit de GEMMA gaan met de nieuwe architect van het Nationaal Archief aan de slag om dit thema in NORA te verbeteren
* Common Ground / NLX: dit onderwerp moet vanuit GEMMA ook op noraonline.nl een plekje krijgen
* De aanpak van de CORA rond [https://cora.wikixl.nl/index.php/CORA_Prestatie-indicatoren Prestatie-indicatoren] verdient bredere aandacht, op noraonline.nl of via een kennissessie
* Het concept-thema [[Cloud]] in de NORA kan worden aangevuld vanuit de [[HORA (Hoger Onderwijs Referentie Architectuur)]]: [https://hora.surf.nl/index.php/De_inzet_van_cloud_computing hora.surf.nl/inzet cloud computing]
===Presentatie & export Miro-bord===
* [[media:export Miro-bord Erven bij Leven.pdf|export Miro-bord (PDF, 472 kB)]]
* [[media:Presentatie Hoe krijg ik content op noraonline?.pdf|Presentatie Hoe krijg ik content op noraonline.nl? (PDF, 569 kB)]]
==Oorspronkelijke info sessie==
Krankzinnigheid is erfelijk, zo gaat de tegelwijsheid: je krijgt het van je kinderen. Gelukkig worden er in families ook veel positieve dingen juist al bij leven geërfd: dat schilderij waar geen ruimte meer voor is, de babykleren die telkens een deurtje verder gaan, die comfortabele stoel die al drie studentenkamers heeft opgevrolijkt - pareltjes die de oorspronkelijke eigenaar zonder pijn in het hart kan missen.
Als familie van architecturen hebben we elk ook zo onze pareltjes van kennis verzameld door de jaren heen: zelf opgebouwd, slim ingekocht, of uit andere bron overgenomen en op maat gemaakt voor de eigen context. Soms zien we de waarde zelf niet meer zo, omdat we er aan gewend zijn. Soms, maar lang niet zo vaak als we zouden willen, komt er toevallig een familielid op bezoek die haar waardering er over uit spreekt. En heel soms kijken we er naar en denken: dat zou een stuk meer tot z'n recht komen in een ander huis.
Deze sessie is bedoeld om te kijken wat de 'dochter' architecturen in huis hebben dat ook, of misschien zelfs beter, tot z'n recht zou komen bij NORA of bij een andere dochter. De deelnemers dragen vanuit hun eigen kennis kandidaten aan en vanuit NORA kijken we wat de snelste route kan zijn om de 'overerving' naar NORA te realiseren.
Denk je met ons mee?
===Opzet sessie===
* presentatie hoe krijg ik iets in NORA
* inventariserende & oriënterende bijeenkomst waarin je je pareltjes inbrengt via Miro
* we bekijken elkaars inbreng en melden ons aan om bij te dragen aan initiatieven waar we achter staan
* laatste kwartier afspraken maken met de inbrenger over een vervolgtraject op maat inclusief tijdspad
Het European Interoperability Framework (EIF) is een set met aanbevelingen voor nationale overheden, gericht op het interoperabel maken en houden van digitale publieke diensten binnen de EU. De nieuwste versie is van 23 maart 2017, de eerste versie is uit 2010.
De 47 aanbevelingen komen voort uit een conceptueel model, met o.a. 12 principes en 4 lagen (de lagen van het [[Vijflaagsmodel]] waarbij de [[netwerklaag]] en de [[applicatielaag]] zijn samengevoegd).
Het European Interoperability Framework is bedoeld als gemeenschappelijke kern van de Nationale Interoperability Frameworks (NIF's) en Domain Interoperability Frameworks (DIF's). Voor Nederland is de NORA het NIF. De [[Alignment NORA en EIF|mate van alignment tussen NORA en EIF]] is sterk en wordt jaarlijks gemonitord. Zie ook de actuele versie waar de [[media:Xref EIF and NORA 20230531.pdf|alignment EIF vs NORA (PDF, 2,28 MB)]] in detail is geanalyseerd.
De DIF's zijn niet als specifieke organisatie of framework benoemd, maar moet je zien als de (internationale) afspraken binnen de inhoudelijke [[Domeinen]]. In feite is de EIF hier de gedeelde kern tussen de diverse nationale overheden en de grensoverschrijdende domeinen, zoals NORA dat is tussen de diverse bestuurslagen en domeinen in Nederland. +
Europees Openbare aanbesteding voor de aanschaf, implementatie en onderhoud van een leerlingvolgsysteem ten behoeve van het Regionaal Bureau Leerplicht en voortijdig schoolverlaten Brabant Noordoost (RBL BNO) en de aanschaf, implementatie en onderhoud van een module leerlingenvervoer (als onderdeel van het leerlingvolgsysteem) voor de gemeente Oss en de Werkorganisatie gemeenten Cuijk Grave Mill en Sint Hubert (CGM). +
De opdracht houdt in de herverwerving of vervanging van de applicatie CiVision Samenlevingszaken van Pinkroccade, een all-in-one oplossing voor het sociaal domein. +
Aanbestedende dienst wenst haar organisatieprocessen met betrekking tot Personeelsalaris en HRM te verbeteren. Hiervoor selecteert zij een leverancier die een PSA/HRM-systeem en aanverwante dienstverlening aanbiedt. +
Het doel van deze aanbesteding is het sluiten van een overeenkomst tussen gemeente Eemsdelta i.o. (tot 1-1-2021 vertegenwoordigd door de penvoerder gemeente Delfzijl) en één Opdrachtnemer voor het gebruiksklaar ingericht te hebben van een Human Resource Management pakket per 1 oktober 2020, zodanig dat per 4 januari 2021 het systeem in gebruik genomen kan worden. Het Human Resource Management pakket voldoet aan de wensen en eisen van de nieuwe gemeente Eemsdelta zoals gesteld in de aanbestedingsstukken. +
KVK is op zoek naar nieuwe HRM applicatie, die helpt bij het realiseren van de ambitie om het leven van ondernemers makkelijker te maken door informatie en advies. KVK is ervan overtuigd dat optimale ondersteuning van een HRM systeem bijdraagt aan het behalen van die ambitie. +
Europese openbare aanbesteding van de aanschaf, implementatie en onderhoud van een burgerzaken-oplossing +
De opdracht betreft de levering, implementatie, hosting en het onderhoud van een burgerzaken oplossing voor alle vier de gemeenten die onderdeel uitmaken van de werkorganisatie BUCH. Het gaat hierbij om de gemeente Bergen (NH), Uitgeest, Castricum en Heiloo. +
==Objectdefinitie==
Betreft een beoordeling van de levering van de overeengekomen kwaliteit van dienstverlening.
==Objecttoelichting==
Het overeengekomen niveau van de informatiebeveiliging en dienstverlening met de leverancier dient te worden gehandhaafd. De operationele beheersing daarvan wordt met leveranciersovereenkomsten geregeld via het proces ‘Levenscyclusmanagement voor softwarepakketten’. Monitoring en beoordeling van prestaties en auditing is nodig om de naleving van overeenkomsten vast te stellen en om vastgestelde problemen in de operationele lijn op te lossen en te beheren.
==Schaalgrootte==
Elke schaalgrootte.
==Voor wie==
Klant. +
==Objectdefinitie==
Betreft een beoordeling van de (doorlopend) verzamelde beveiliging gerelateerde gebeurtenissen in netwerken.
==Objecttoelichting==
Het beveiligen van de beveiligingsfuncties is cruciaal voor zekerheid over het bereiken van het beoogde beveiligingsniveau. Daarvoor moet het beheer van de beveiligingsfuncties worden vastgelegd in auditlogs en worden beoordeeld. De auditlogs dienen zodanig te worden ingericht dat netwerkbeheerders geen toegang kunnen hebben tot de vastgelegde beheerhandelingen. +
==Objectdefinitie==
Betreft een beoordeling van de relatieve sterkte (resilience) van beveiligingsfuncties in communicatievoorzieningen.
==Objecttoelichting==
Binnen de infrastructuur bevinden zich diverse netwerkvoorzieningen die het fundament vormen voor de gegevensuitwisseling. Het is noodzakelijk om regelmatig te toetsen of de robuustheid van de beveiliging van de netwerkvoorzieningen voldoet aan de gestelde eisen. Het accent ligt hier op de vraag of de sterkte van de beveiliging voldoet aan de actuele eisen. Periodiek dienen zowel de organisatorische als de technische aspecten van beveiligingsmaatregelen beoordeeld te worden, die vervolgens worden gerapporteerd aan het verantwoordelijke management. +
Het onderdeel Financiële Dienstverlening (FD) van Uitvoeringsorganisatie Bedrijfsvoering Rijk (UBR) is voornemens om haar Exact landschap uit te besteden aan een marktpartij die komende jaren als integrale partner fungeert. +
==Objectdefinitie==
Omvat het plan van handelen, inclusief voorwaarden voor de beëindiging van de dienstverlening bij een bestaande Cloud Service Provider (CSP), plus het kunnen overzetten van data en IT-diensten naar een nieuwe CSP.
==Objecttoelichting==
Omdat geen enkel contract voor eeuwig is, moet een Cloud Service Consumer (CSC) op een zeker moment afscheid kunnen nemen van de CSP. Als bij het afsluiten van de clouddienst geen bindende afspraken zijn gemaakt over het afscheid nemen, kan het heel lastig of kostbaar worden om data te migreren naar een andere CSP.
De organisatie moet rekening houden met een ‘vendor lock-in’. Het is daarom van belang, nog voor het aangaan van een overeenkomst met een CSP, een exit-strategie te ontwikkelen. De exit-strategie dient de voorwaarden voor mutaties van data te bevatten. Het is ook mogelijk de praktische uitwerking van de exit-strategie op te nemen in een Service Level Agreement (SLA).
Om verschillende redenen kan een CSC de dienstverlening van de CSP willen beëindigen. Enerzijds planmatig, zoals bij het einde van de contracttermijn, anderszins vanwege moverende redenen, zoals niet voldoen aan de afspraken, overname van de CSP door een andere organisatie. Het niet planmatig beëindigen is gerelateerd aan de exit-strategie, dat onderdeel is van bedrijfscontinuïteitsmanagement (BCM). Het planmatig beëindigen van de dienstverlening raakt de transitie en is onderdeel van Service Level Management (SLM). +
==Objectdefinitie==
Omvat het plan van handelen, inclusief voorwaarden voor de beëindiging van de dienstverlening bij een bestaande leverancier en het kunnen overzetten van data naar een nieuwe leverancier van softwarepakketten.
==Objecttoelichting==
Aan het einde van de levenscyclus van een softwarepakket (met name software in de cloud) moeten er mogelijkheden bestaan om bestaande contracten te ontbinden en een nieuwe leverancier te kiezen. Vendor lock-in moet worden voorkomen. Voor de transitiefase en een probleemloze overdracht van bedrijfsgegevens moeten vooraf bindende afspraken worden gemaakt tussen de klant en de leverancier.
==Schaalgrootte==
Middel of groot.
==Voor wie==
Klant. +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
{{{Beschrijving}}} +
'''Verslag:
'''
'''1.''' Uitnodiging expert input voor GO traject onder opdrachtgeverschap van Jaap Uijlenbroek
'''Afspraak''': In principe is de expertgroep IAM bereid om input te leveren, daarbij wil de expertgroep graag weten wat naast de kennis die bij nora online staat verwacht wordt door de opdrachtgever. Eric stuurt een mail om de opdracht helder te krijgen.
'''2''' Rondje langs de velden:
# Kees: Erasmus werkt hard aan autorisaties voor mensen in relatie tot COVID19, maar nu moet ook snel nagedacht worden over de toekomst voor het toestaan van toegang op de applicatie(s). Als de behoefte afneemt moet snel teruggeschaald kunnen worden en als de behoefte (lees nieuwe golf virus) weer toeneemt moet weer opgeschaald kunnen worden. Hierbij gaat federatieve toegang met andere partijen/domeinen ook een rol spelen.
# Bob: De NORA pagina wordt bijgehouden, maar er is op dit moment niet echt nieuws (sorry Bob, vanwege de verwarring met de presentatie heb ik niet gevraagd naar interne ontwikkelingen, kan/wil je nog iets aanvullen)
# Harro en John: V&J is bezig met een nieuwe uitvraag IAM, waar een architectuurmodel aan ten grondslag zal liggen. Harro checkt of dit gedeeld kan worden. Voor de NORA voortgang qua begrippen, zie Excel
# Arjen: Qua NORA gewerkt aan begrippen, zie Excel maar intern Den Haag helaas een IAM project gecanceld.
# Erik: Binnen UWV wordt nagedacht over eigenaarschap voor IAM en daarbij is UWV gestart met richten (in de trits richten, inrichten en verrichten). Hier blijkt ook interesse voor bij de anderen. Kees geeft aan dat dit een hot topic is ook in het buitenland. Erik wil hier wel een presentatie over geven op termijn (half jaar). Voor de NORA een bijdrage geleverd aan de definities (zie Excel)
# Anne: Gewerkt aan het gegevenswoordenboek (zie Excel). Zelf bezig met SSO voor het RIJK, wat de GO raakt.
# Wim: Wat betreft NORA: zie Object en gedragsmodel
# Johann: Is al actief lid van GO. Voor NORA: presentatie SSI/toekomst mapping naar “onze ovalenplaat”.
'''3.''' Presentatie Johann:
# Identiteit = Real me & Digital me
# Interessant uitgangspunt gespiegelde plaat.
# Meerdere identiteiten betrokken bij 1 service
# Meerdere identiteiten per persoon
# Wie vertrouwt wat/wie en waarom (ook de service zou zich moeten identificeren)
# Harro: toevoeging 3rd party trust
# Attributenset is niet altijd op 1 betrouwbaarheidsniveau, v.b. BSN in een registratie kan meer vertrouwen bieden dan een emailadres.
# Kees: het wordt “bring your own ID”
# Anne: Tijdigheid is belangrijk hoelang is je attribuut geldig?
'''4.''' Voorstel object en Gedragsmodel IAM voor NORA
# [[media:Dccf3239-4c87-41d7-b508-738a6bed4ce4-IAM_-_objecten_en_gedrag_v19-05-2020_-_docperview.html_(003).pdf|object en gedragsmodel (PDF, 309 kB)]]
# Beslissing: Model als raamwerk is een goed uitgangspunt
# '''Afspraak:''' Harro, John, Erik en optioneel Kees willen samen met Wim het model verfijnen en de definities invullen in een paar (zeg '''4)''' afspraken van 1 uur in de komende 2 a 3 maanden. Marijke organiseert de bijeenkomsten. Randvoorwaarde: Frans de Kok neemt deel namens Logius. Marijke doet haar best 😉
'''5.''' Vervolg expertgroep IAM en afspraak richting gebruikersraad
# De IAM expertgroep maakt de object en gedragsmodellen af met de bijbehorende definities en redigeert nog 1maal de pagina’s op NORA online. Naast de oplevering van de begrippen zoals deze nu al in de excel staan. Daarmee vragen we een verlenging van 4 maanden tot eind oktober. De opgedane kennis en overzichten wordt dan breed gedeeld en gepromoot door ons allen.
# Volgende bijeenkomst wordt eind deze maand woensdag om 15.00 uur.
Verslag:
Tijdens deze meeting zijn de resultaten van de pressure cooker sessies besproken. De pressure cooker sessie zijn geïnitieerd door BZK voor een visie voor de GO (generieke overheidsarchitectuur). De documenten die in dit verband zijn gemaakt, worden nog gepubliceerd onder de GO pagina op het moment dat ze openbaar zijn.
Daarna is de begrippen pagina doorgelopen met het object-model en de gedragsmodellen per functie. De Review tijd voor de gehele expertgroep is aangekondigd, waarbij de op- en aanmerkingen op de discussie pagina's zijn geplaatst (de overleg pagina's).
[[Begrippen IAM]]
Het eerstvolgende expertoverleg wordt 16 september gepland.
Tot uiterlijk 2 september verwacht ik de reacties.
Voorkeur om de reacties op de overleg pagina te plaatsen zie: https://www.noraonline.nl/wiki/Overleg:Begrippen_IAM Daarmee hebben we alle reactie bij elkaar. +
'''Verslag:'''
Tijdens deze meeting zijn de resultaten is een presentatie gegeven door Steven Gort over de toekomstige ontwikkelingen, zie:
# [[media:Workshop_IAM_Sep_30th_2020.pdf|Presentatie (PDF, 2,66 MB)]]
Daarbij is door Steven achtergrond informatie geleverd:
# [[media:De_soeverein_is_niet_thuis.pdf|Artikel door Mireille Hildebrandt (PDF, 204 kB)]]
BZK heeft haar nieuwe project voor SSO (Single Sign On) toegelicht en expertconsultatie gedaan bij deze expertgroep. De contact zijn gelegd voor verdere verkenning van (on)mogelijkheden.
Daarnaast zijn de review resultaten besproken in verband met de nieuwe pagina [[Begrippen IAM]]. Op basis van de review resultaten zijn de pagina's aangepast en is consensus bereikt over de inhoud. Er waren nog een aantal punten van discussie. Daarmee gaat de werkgroep aan de slag en tijdens de bijeenkomst van November wordt décharge gevraagd voor de nieuwe pagina. +
'''Verslag:'''
Tijdens deze meeting heeft de NS een presentatie gegeven over haar nieuwe architectuur. Geheel volgens de nieuwe ontwikkelingen die Gartner eerder ook presenteerde heeft de NS een combinatie voorzien van IAM voor de medewerkers en voor de reizigers. Reacties zijn gegeven door de expertgroep. De presentatie is gericht gedeeld aan de aanwezigen, maar zal niet op deze pagina getoond worden.
Daarnaast zijn de laatste resultaten besproken in verband met de pagina [[Begrippen IAM]]. De werkgroep heeft de laatste wijzigingen gedeeld en daarmee met virtueel applaus décharge gekregen
De vervolg afspraken hebben vooral te maken met een update van de bestaande pagina's. +
'''Verslag:'''
* Tijdens deze bijeenkomst heeft Frits Bouma van DUO een presentatie gehouden over zijn bevindingen in het GO traject en een bespiegeling gegeven op het strategische advies, plan van aanpak van Theo Hooghiemstra aan het ministerie van BZK. # [[media:Presentatie_NORA_Identity_Management.pdf|Presentatie bevindingen en bespiegeling (PDF, 291 kB)]]. De deelnemers aan de vergadering herkende de bevindingen over het GO proces, daarnaast is het strategische advies een welkom advies, vooral omdat het de nadruk legt op afsprakenstelsels i.p.v. zoemende generieke voorzieningen. De afspraak is gemaakt dat we met Theo een vervolg afspraak maken om te horen wat de status is van het rapport en of wij nog kunnen bijdragen.
* Mededelingen: 15 december geeft Harro een presentatie over de opzet van de begrippen pagina van IAM aan een brede groep. De uitnodiging hiervoor volgt. Eric presenteert IAM bij ID-next tijdens een lunch meeting. https://idnext.eu/event/idnext-lunch-break-does-government-give-us-an-identity-or-do-we-yiel-one-to-the-government
* Rondje langs de velden: Den Haag voert op dit moment een heel interessante pilot uit met SSI. [arjen.monster@denhaag.nl] is hier altijd voor te benaderen om meer informatie te geven. Een tweede punt was dat het Rijksproject SSO nu een planning kent. Deze is op te vragen bij Harro.
* Rondvraag: Tijdens de rondvraag en n.a.v. de melding van Den Haag werd gediscussieerd over de toekomst van IAM. DUO heeft hier een duidelijke visie over. Johann Schreurs zal hiervoor een kort stukje schrijven onder de pagina visie behorend bij IAM.
* Vervolgens zijn een aantal afspraken gemaakt.
** De meetings gaan in 2021 door
** Johann voegt zijn Visie toe aan de pagina visie
** Per pagina is een contactpersoon benoemd
** De aanwezigen zijn akkoord gegaan met de vermelding van hun naam op de pagina van de expertgroep +
Het delen van de kennis over opzet en uitvoering van de nieuwe begrippen en modellen pagina IAM
==Verslag==
Een presentatie over de opzet van de begrippen pagina van IAM aan de brede groep van geïnteresseerden vanuit het gebruikersoverleg NORA. Zodat deze aanpak kan worden hergebruikt voor andere thema's.
[[media:IAM_begrippen_binnen_de_NORA.v10.pdf|Presentatie IAM begrippen binnen de NORA (PDF, 648 kB)]]. +
Het delen van kennis en over IAM
==Verslag==
=mededelingen=
Rob Tardijn gaat deelnemen aan een nieuw thema en heeft zich hier uitgeschreven
Presentatie(s) van Harro waren een succes
=Rondje langs de velden=
Deze eerste bijeenkomst in 2021 was vooral een rondje langs de velden. Dit rondje langs de velden bij de aanwezigen heeft het volgende overzicht over gewenste presentaties opgebracht. Daarnaast heel veel mooie kennisdeling en afspraken tot contact.
De gewenste presentaties zijn (dit is de backlog ;-) )
SSI pilot, door gemeente Den Haag (februari)
Zero trust, door Marcel
Polymorfe crypto, door Logius, Frans de Kok
GO resultaten, namens PL, door Johann Scheurs en/of Frits Bouma
IRMA, door SIDN
Reeds gepland voor februari:
Demo Notaris ID, door de branche van Notarissen, deze gaat niet door. We krijgen waarschijnlijk wel een update van de ontwikkelingen.
Tijdens de volgende meeting overleggen we welke we in april op de agenda zetten.
Via Erasmus kwamen we te weten, dat vanwege de inrichting van IAM via RBAC de extra capaciteit zorgverleners binnen 2 dagen rechtmatig van een account was voorzien terwijl een ander ziekenhuis daar 2 weken voor nodig had.
UWV krijgt steeds meer uitdaging met partners waarbij geen BSN gebruikt mag worden voor uitwisseling van gegevens, is een mouw aan te passen zie ook presentatielijst.
Via Anne hoorde wij dat hij NORA als referentie kader gebruikt!
Van Jan Jelle IL@T hoorde we dat IAM nu een project is, waarbij ze zowel contacten van buiten als binnen de organisatie toegang willen bieden.
René gaf aan de de RvdKB werkt aan vernieuwing en daarbij kijk naar de (on)mogelijkheden die ook via NORA gepubliceerd zijn. Hij heeft contact met o.a. Harro hierover. Specifiek is zijn vraag over de keuze van de standaard SAML of ..
Erwin van Kennisnet gaf aan te werken aan SSO, kijkt daarbij naar oplossingen van het Rijk en wellicht hergebruik van SURF oplossing.
Edwin Strijland van de SVB werkt aan IAM Cloud/sourcing oplossingen. Kijkt ook naar IAM Zero Trust. Erik en Edwin nemen contact met elkaar op
Eric heeft tijdens de meeting nog een aantal links naar kaders en NEN normen gedeeld die voor de Raad van de Kinderbescherming handig kunnen zijn .....
= Beheer=
In februari behandelen we een aantal pagina's waar Logius input op heeft gegeven. De visie pagina zal ondertussen een update krijgen van Johann, deze zullen we dan ook bespreken.
<div style="border: 1px solid rgb(148,210,230); background-color: rgb(231,245,249); padding: 4px;max-width: max-content;}">NB: Deze bijeenkomst is geannuleerd.<br />
De eerstvolgende bijeenkomst is op [[Expertgroep Digitale identificatie en authenticatie/2018-08-21|21 augustus]]</div> +
__NOTOC__
==Locatie:==
'''We ontmoeten elkaar bij Rijkswaterstaat:'''
Derde Werelddreef 1, 2622 HA Delft
Voor meer info en route: [https://www.rijkswaterstaat.nl/over-ons/onze-organisatie/organisatiestructuur/centrale-informatievoorziening/centrale-informatievoorziening.aspx Routebeschrijving]
==Huishoudelijk:==
* Roland Drijver is onze gastheer en bereikbaar via 06-51398253
* Inloop vanaf 13.45 uur, begin 14.00 uur, einde rond 17.00 uur
* Parkeergelegenheid op het eigen terrein (en ook in de buurt, gratis)
* Aanmelden bij receptie met een geldig legitimatiebewijs
* Internet: openbaar wifi (er is géén govroam, wordt wel aan gewerkt)
==Agenda:==
===1. Welkom en voorstelrondje 15 min===
Roland Drijver neemt ons mee in de architectuurwerkelijkheid bij RWS
===2. Korte intro wat we gaan doen 10 min===
Waaronder het verslag van de vorige keer doornemen [[Expertgroep Digitale identificatie en authenticatie/2018-10-23]]
===3. Kort de stand van zaken 20 min===
* Eric Brouwer Kader IAM [[Identity & Acces Management]]
* Bob te Riele Identiteitenbeheer [[Identiteitenbeheer]]
* Erwin Reinhoud Authenticatiebeheer [[Authenticatie in de praktijk]]
* Menno Stigter [[Impact eIDAS voor Nederland]]
* Ben Binnendijk Bevoegdhedenbeheer [[Bevoegdhedenbeheer]] en [[Toegang verlenen]]
===4. IAM-voorzieningen bij JenV 60 min===
Erik Olaf Brinkers en Jaap Scheepstra geven aan hoe de IAM-voorzieningen voor de medewerkers (ambtenaren) van JenV de komende jaren worden uitgerold bij de verschillende onderdelen.
Basis daarvoor is het bijgevoegde stuk [[media:Architectuur perspectief Toegang IAM JenV v. 1.0.pdf|Architectuur perspectief Toegang IAM JenV (PDF, 2,68 MB)]]
===5. SAMEN AAN DE SLAG 60 min===
Wim Geurts vertelt ons kort de kernfuncties van de IAM-voorzieningen en -afsprakenstelsels die bij Logius in beheer c.q. ontwikkeling zijn.
Daarna gaan we in een paar groepjes aan de slag om die te plaatsen binnen het Kader IAM. We gaan dan aangeven bij welke onderwerpen van IAM naar die voorzieningen en stelsels moet worden verwezen om hergebruik optimaal mogelijk te maken. Bijzonderheden daarbij lichten we meteen toe.
===6. Bijeenkomsten in 2019 10 min===
* zetten we de maandelijkse bijeenkomsten voort?
* waar kunnen we dan terecht?
* en welke resultaten bespreken we dan?
=== 7. Wvttk en Afsluiting 5 min ===
Rondvraag
Bijgaand een beknopt overzicht van we met elkaar hebben besproken en afgesproken:
# Met het doel om de toepassing van IAM in onze (architectuur)ontwerpen te verbeteren, gaan we concrete bouwstenen verbinden aan het “theoretische” kader IAM.
# Wim Geurts (Logius) heeft ons het perspectief laten zien van waaruit Logius de bouwstenen bekijkt die bij hen in beheer zijn. Zie [[media:Samenhang der dingen.pdf|de “Samenhang der dingen” (PDF, 278 kB)]].
# Daarna hebben we met elkaar alle onderkende bouwstenen toebedeeld aan de onderwerpen van IAM:
## voor Identiteitenbeheer
## voor Bevoegdhedenbeheer / Machtigen
## voor Authenticatie
## voor overige aspecten, zoals Stelsels
# We hebben in groepjes de functionaliteiten van de bouwstenen besproken en zo goed als mogelijk geduid in relatie tot het (onderdeel van het) kader IAM. De resultaten hiervan zijn op foto gezet en wordt nog zsm uitgewerkt. Een eerste uitwerking van Identiteitenbeheer hebben we reeds ontvangen: [[media:Uitwerking voorzieningen Identiteitenbeheer.pdf|Uitwerking voorzieningen Identiteitenbeheer (PDF, 171 kB)]].
# Samen met Logius gaan we voor alle onderkende bouwstenen de volgende info achterhalen:
## Waar op het internet is de bouwsteen beschreven? (we nemen daar een link voor op)
## Welke functionaliteiten heeft die bouwsteen? (wat hebben we er aan)
## Welke relaties heeft de bouwsteen met andere bouwstenen?
## Is de Solution Architectuur ervan beschikbaar? (zo ja, waar of via wie)
# We gaan de bouwstenen een plekje geven in de beschrijvingen van de onderwerpen van IAM.
## Bob te Riele en Eric Brouwer zullen dat uitproberen met een beschrijving van Identiteitenbeheer volgens het NORA vijflaagsmodel. Over 2 a 3 weken leveren ze die beschrijving op.
## En Ben Binnendijk en Menno Stigter gaan vanuit de beschrijving van een bouwsteen de relatie leggen met het kader IAM. Zij zijn sneller en verwachten daar slechts ca. 2 weken voor nodig te hebben.
# Over ca. 5 a 6 weken komen we weer bijeen om de resultaten te bespreken. We zijn daartoe uitgenodigd bij DNB te Amsterdam
{{{Beschrijving}}} +
Reservering, de leden van de expertgroep bepalen ter zijner tijd zelf de agenda. +
Reservering, de leden van de expertgroep bepalen ter zijner tijd zelf de agenda. +
Bijeenkomst Expertgroep Gegevensmanagement geannuleerd +
Conceptverslag:
==Opening==
[[media:NORA GM Expertgroep mei 2020.pdf|Presentatie agenda (PDF, 232 kB)]]
* [[Gegevensmanagement/workshop 7|verslag vorige keer]]
* Mededelingen
** Wim Stolk is een onlangs in dienst getreden bij Berenschot, naast zijn ZZP rol met Stolk Informatiemanagement. In overleg met de ICTU en de expertgroep zal hij aanblijven als onafhankelijk voorzitter van de expertgroep.
** Reeuward kan wat minder tijd besteden aan de expertgroep, door een wisseling in prioriteit en rol bij de KVK. Ze zijn hard bezig met implementatie van SAFE en Reeuward is daar als architect bij betrokken. Gegevensmanagement blijft zeker relevant, o.a. ook in epics voor doorontwikkeling.
** Marieke Vos (NORA) is van 2 juli tot eind oktober met zwangerschapsverlof. Vanuit NORA wordt in de tussentijd wel de logistieke ondersteuning van de expertgroep voortgezet, door Wendy Pragt, maar omdat zij nog maar een half jaar bij NORA binnen is zal Wim voor de inhoudelijke verbindingen waar nodig contact zoeken met het bredere NORA team. Daar heeft hij inmiddels ook de lijntjes voor liggen, dus dat zou geen probleem moeten vormen.
** Merijn Koster vervangt Wilfried vanuit de Belastingdienst. Hij is ook bezig met [[BRM|Regelbeheer]] (/BRM / Business Rules) inclusief Wendbaar Wetgeven. Op het moment bekijkt hij de eigen Data-definitiearchitectuur, die redelijk overeenkomst met het [[MIM (Metamodel voor informatiemodellen)]]. Er zijn ook wel wat verschillen, dus hij wil graag maar eens kijken hoe beide elkaar aan kunnen vullen.
** Vanuit Logius zijn vandaag twee mensen aanwezig in verband met het agendaonderwerp [[Nationaal Semantisch Vlak]]: Kees Trautwein en Kees-Jan Westmaas. Kees is architect bij de gegevensuitwisselingstrein van Logius. Op dit moment is hij bezig met de Stelselcatalogus - doorlichten en bekijken wat er voor mogelijkheden zijn. Kees heeft ervaring met modellering en met koppelingen bij o.a. UWV en Omgevingsloket en houdt zich bij Logius ook bezig met LinkedData. Kees-Jan werkt ook aan de Stelselcatalogus en heeft contact met het Stelsel van Basisregistraties om de Stelselplaat opnemen in de Stelselcatalgus. Ook houdt hij zich bezig met initiatieven voor het ontwikkelen van clusterbegrippen om interoperabiliteit van data te vergemakkelijken.
** Ook André van Brussel en Eric Brouwer (ICTU) en Toine Schrijvenaars (ArchiXL) schuiven aan in dit overleg voor het agendapunt Nationaal Semantisch Vlak. André is al eerder aangeschoven i.v.m. zijn interesse voor Gegevenskwaliteit. Hij werkt aan de doorontwikkeling van het [[Stelsel van Basisregistraties]], was daar ook al bij betrokken in de tijd van de Digicommissaris en zelfs al tijdens het iNUP. Vanuit die rol ziet hij veel dwarsverbanden met gegevensmanagement, waaronder zeker ook datakwaliteit.
==Nieuwe ontwikkelingen==
* De Europese Digitale Strategie staat open voor consultatie: hoe Europa wil omgaan met ontwikkelingen rondom gegevens en gegevensgebruik. Reactietijd is tot 31 mei (link volgt vanuit de presentatie). Bekijk dit vooral eens goed, op eigen titel.
* Vanuit de Digitale overheid wordt de laatste jaren veel gepubliceerd rondom Datagedreven Werken en datagovernance. Inmiddels heeft Wim contact met de programmamanager hiervan en contacten bij het Leer & Expertisepunt Datagedreven Werken (LED). Als gevolg hiervan is gegevensmanagement inmiddels opgenomen in de DataAgenda 2020. Opgenomen is nu: je zult met gegevensmanagement aan de slag moeten gaan wil je een stap kunnen zetten met datagedreven werken. Bij LED worden ook concreet NORA- en GEMMAlinks opgenomen. Dit lijkt een goede stap om ons werk onder de aandacht te brengen, deze publicaties hebben een breed bereik.
* Er is vorige week een eerste [[Themasessie Raakvlakken in Kaart|bijeenkomst]] geweest van contactpersonen van de verschillende NORA [[Thema's]] met als doel elkaar te leren vinden en de overlap tussen thema's in beeld te krijgen. Links met Gegevensmanagement die nu al zichtbaar zijn, zijn met [[Data op het web]], [[Stelsel van Basisregistraties]], [[Semantiek]] en [[BRM|Regelbeheer]]. Wim heeft inmiddels al een vervolggesprek met de trekkers van enkele van deze thema's over samenwerking. Ook vanuit NORA komt hier een vervolg op.
===NORA/Gegevensmanagement kwaliteit===
Jaap en Wim gaan met datakwaliteit aan de slag samen met Danny Greefhorst (ArchiXL). In het kader van de Omgevingswet heeft Danny al veel over gegevenskwaliteit beschreven, Jaap heeft hem gevraagd om die basis ook terug te brengen in NORA [[Gegevensmanagement]]. Het doel is om een definitie, indicatoren en kenmerken te beschrijven om tot een meetbare gegevenskwaliteit te komen.
De kerngroep zullen zij aanvullen met Kasper Kisjes van Rijkswaterstaat. Zo kunnen ze hergebruiken en slim doorontwikkelen. Verwachting is dat na een doorlooptijd van 1 a 1,5 maand een eerste versie gereed is, die ze terugleggen in de expertgroep als geheel. De vraag en de groep is vervolgens niet alleen directe feedback te geven, maar ook na te denken wat er nodig is om van deze basis door te bouwen aan toepasbare producten als gegevensbeleid et cetera voor de eigen organisatie.
Reacties:
* Wat er is beschreven voor de Omgevingswet is vrij gedegen en uitgebreid. Maar om het tactisch en strategisch bruikbaar te maken moet je het versimpelen.
* André van Brussel kijkt graag mee vanuit het oogpunt hoe je het resultaat bruikbaar kunt maken als stuurinstrument.
* Corine (UWV) is benieuwd naar het product en de keuzes die gemaakt worden, omdat er heel wat dilemma's spelen die je op verschillende manieren kunt aanvliegen. Wat voor de afnemer relevant is, is dat wellicht niet voor het interne proces en andersom, de baten die gehaald worden uit verbeterde kwaliteit liggen buiten de eigen budgetten en soms is er zelfs extra herstelbudget dat wegvalt als de kwaliteit omhoog gaat.
* Vanuit het Stelsel doen ze nu ervaring op met Gebruikersoverleggen. Er zijn binnen het Stelsel geen normen, zodat de afnemer kan aangeven wat hij nodig heeft, maar er is wel ruimte om aan te geven waar hij last van heeft. Ze gaan hierbij nu uit van goed is goed genoeg, het gesprek met je afnemers aan gaan om de cyclus van meten en verbeteren in gang te zetten. Een kwestie van gewoon beginnen, niet eerst een academische discussie aangaan, maar transparant werken. Het moet echter wel behapbaar blijven voor de beheercapaciteit: fte's en budget zijn beperkt.
* Jaap (DUO): Dit zijn goede reacties, vragen als hoe uitgebreid maak je het zijn een belangrijk deel van de puzzel die ze de komende maanden willen leggen. Voorlopig staat hij er zo in: Datakwaliteit is de mate waarin je tegemoet komt aan de behoeven van de afnemer. Als je de betrouwbaarheid (en onderliggende elementen van betrouwbaarheid) weet te raken in de mate waarin ze als afnemer belangrijk zijn heb je al een goede basis. Ze zullen aandacht hebben voor kwaliteit van data zelf, maar ook die van het proces: hoe kun je leveren en ontvangen.
* Wim : het uitgangspunt hier is dat we op een relatief hoog abstractieniveau gaan zitten: dat wat voor iedereen in Nederland van toepassing is. Een aantal zaken die meer specifiek van toepassing zijn op types informatie of bepaalde sectoren zal hier dus niet in zitten, bijvoorbeeld Geo-informatie. Ze gaan binnenkort beginnen (over 3 weken), na de zomer ligt er een versie waarop de Expertgroep kan reageren.
==Verbetering Nationaal Semantisch Vlak==
===Aanleiding, achtergrond en uitgangspunten===
Voor dit agendaonderwerp is een mailtje van Eric Brouwer verspreid onder de expertgroepleden. Die mail werd bij de start van dit agendapunt verder toegelicht.
Eric licht toe: We zijn bij en vanuit NORA al jaren bezig met gegevens, gegevensmanagement, opslag, definities. Zodra je aan gegevensgebruik komt is dat in de praktijk moeilijk, want dan spelen juridische issues, AVG, belangen et cetera. Het bleek in het verleden daarom makkelijker om te beginnen met [[gegevenswoordenboeken]]. Ca. 5 jaar geleden zijn we met het [[Nationaal Semantisch Vlak]] (NSV) gestart. Daarin beschreven we de wens en ambitie om van de gegevens die we gebruiken te delen dat we dat doen, de definities te laten zien, ze aan elkaar te linken, en dat langzaam verder uit te bouwen. Je ziet die behoefte steeds meer terugkomen, ook in veel domeinen. Inmiddels is de techniek in staat om hier op een nieuwe manier stappen in te maken, via publicatie in Linked Data, semantische wiki's et cetera. Op dit moment is daar bovendien ook op politiek niveau aandacht voor: laten we dit gebruiken om aan de gang te gaan en op FAIR-wijze uit te werken.
Het NSV is daar een hulpmiddel bij, een manier om elkaar te versterken. Vanuit NORA willen we jullie verbinden, zodat we weten van elkaar waar we mee bezig zijn, kunnen samenwerken, gedeelde inzichten kunnen krijgen.
====Wat zijn de uitgangspunten achter het (doorontwikkelen van het) Nationaal Semantisch Vlak?====
De expertgroep wil graag meedenken, en wil graag worden meegenomen in het proces en de discussie. Doelen, uitgangspunten en denkstappen moeten duidelijk worden.
Het waarom verklaren we al wel in de NORA, kijk bijvoorbeeld het thema [[Semantiek]] in de NORA zelf. Lees dat een keer rustig door, dat helpt waarschijnlijk al een stuk. Hier een poging om achtergrond en uitgangspunt kort uit te leggen:In het begin waren we veel bezig met gegevenswoordenboeken, waarbij het afstemmen met elkaar heel veel werk kost. Bij Justitie is bijvoorbeeld jarenlang gewerkt om gegevenswoordenboeken samen te voegen tot de [[Gegevenswoordenboeken justitie Elektronisch BerichtenVerkeer]]. Maar dan moet je voor samenwerking naar buiten per domein weer weer opnieuw beginnen, net als met de basisgegevens van het Stelsel. Liever dan de verschillen op te lossen en te harmoniseren willen we daarom de verschillen verklaren. Omdat er heel veel te winnen is door duidelijk te maken wat je gebruikt, wat het betekent en in welke context. De urgentie op dit moment is omdat er meer mensen mee bezig zijn en omdat de techniek nu nieuwe mogelijkheden biedt.
====Betrokkenheid vanuit het Stelsel====
André licht vanuit zijn eigen perspectief in de de doorontwikkeling van het Stelsel uit hoe hij hier bij is aangesloten. De doelstelling om het gebruik van de basisregistraties te verhogen is er een apart overleg met gebruikers. In dit overleg bleek veel behoefte aan inzicht in wat er nu eigenlijk in het Stelsel staat en wat de samenhang tussen deze data is. Zij hebben om in die behoefte te voorzien in eerste instantie de [https://www.digitaleoverheid.nl/overzicht-van-alle-onderwerpen/basisregistraties-en-stelselafspraken/stelsel-van-basisregistraties/stelselplaat/ Stelselplaat] (door-)ontwikkeld. Als je op de Stelselplaat doorklikt kom je in de Stelselcatalogus terecht. Maar die is niet compleet: er is bijvoorbeeld geen begrip adres of gebouw gedefinieerd. In februari is de nieuwste Stelselplaat gepubliceerd en Eric vroeg toen direct om een machine-leesbare versie. André dacht dit te kunnen leveren door het vanuit Excel over te zetten in LinkedData, maar liep al snel vast in een gebrek aan laagdrempelige tooling hiervoor. Uiteindelijk kwam hij in contact met Toine en nog een paar anderen om dit op papier te zetten. Gebruikers willen data in context gebruiken, relaties, missende koppelingen et cetera.
===Vragen aan expertgroep en eerste reacties===
Herkennen jullie dit? hebben jullie hier behoefte aan? Willen jullie meedenken aan een eenduidige beschrijving van basisgegeven?
* In de praktijk wisselen we veel een-op-een uit, met losse afspraken per dataset en afnemer. Bij gebrek aan een universele gegevensverkeerswet blijft gegevensuitwisseling een uitdaging. Het is hoe dan ook nuttig om te weten wat er is en hoe je het kunt gebruiken.
* Ook de Belastingdienst wisselt met heel veel partijen gegevens uit, maar dat is nog niet altijd even eenduidig en traceerbaar. Zij zijn nu bezig om het volledig herleidbaar te maken en uit te wisselen op modelniveau. In de afspraken met de afnemer staat beschreven welke gegevens uitgewisseld worden en op welke manier, aan de hand van een logisch datamodel. Daarmee kun je slag maken in kwaliteit op basis van goede afspraken, bevinden en terugmelden. Maar daar zitten nog best veel activiteiten achter verstopt.
* Gegevensuitwisseling tussen sectoren blijft altijd lastig, soms denk je dat je het over hetzelfde hebt maar is het niet hetzelfde. Het begin is om te weten waar je het zelf over hebt en dat modelleren. Maar als je je model aan wilt passen blijf je tegen de praktijk aanlopen dat gegevens nu eenmaal op een bepaalde manier in je systeem staan.
===Demonstratie tooling om semantische producten als begrippenlijsten en thesauri te ontsluiten en te beheren===
Toine demonstreert de tooling die ze vanuit ArchiXL ontwikkeld hebben om verschillende semantische producten te beheren en te ontsluiten. Hij begint met een tabel:
[[Afbeelding:Tabel van begrippenlijst tot fysiek datamodel.png|thumb|none|550px|alt=Tabel met drie kolommen en vijf regels. De eerste kolom bevat vijf producten die gebruikt worden in semantiek, de middelste beschrijft het product en de derde kolom geeft het doel van het product aan. Product 1: Begrippenlijst, Een lijst van begrippen uitgedrukt in termen en hun definitie. Doel: Gemeenschappelijk begrip. Product 2: Thesaurus, Een verzameling begrippen uitgedrukt in termen, definities en globale relaties. Doel: Gemeenschappelijke taal en begrip van samenhang. Product 3: Conceptueel model, Een formele beschrijving van de werkelijkheid uitgedrukt in conceptuele objecttypen, attributen,bedrijfssleutels, relaties en bedrijfsregels. Doel: Begrijpen van de (gewenste) werkelijkheid. Product 4: Logisch datamodel, Een ontwerp van een datastructuur uitgedrukt in logische objecttypen, attributen, datatypes, technische sleutels, relaties en dataregels. Doel: Standaardiseren van representatie in data. Product 5: Fysiek datamodel, Een technologie-specifieke representatie van data uitgedrukt in fysieke data-elementen en de manier waarop ze worden opgeslagen of uitgewisseld. Doel: Standaardiseren van opslag en uitwisseling.]]
Toine: We proberen uiteindelijk met onze oplossingen de hele rij te ondersteunen, van begrippenlijst tot fysiek datamodel. Op het moment zie je vooral de eerste twee rijen: Veel organisaties bezig met begrippenlijsten of thesauri en lopen op tegen issues in het beheer er van. De bestaande beheertools vragen een specialisatie die niet alle organisaties in huis hebben. ArchiXL is daarom uitgegaan van het SKOS-model (Simple Knowledge Organization System, zie [https://en.wikipedia.org/wiki/Simple_Knowledge_Organization_System#Tools lemma wikipedia],) en heeft daar wat dingen voor bedacht om ze voor zowel machines als mensen bruikbaar te maken. En relatief eenvoudig te beheren, bijvoorbeeld in een semantische wiki). Het resultaat is [begrippenxl.nl begrippenxl.nl]. De site is niet opgezet om een begrippenlijst van begrippenlijsten te worden, maar als tool om begrippen uit verschillende bronnen te ontsluiten. Het heeft een standaard-API, maar ook als mens is de site goed te lezen. Achter de website hangt een LinkedDatabase.
Op begrippenxl.nl zijn niet alleen lijsten van klanten ontsloten, maar ook publiek toegankelijke begrippen-sets zoals die van het CBS.Je kunt over alle collecties heen zoeken, niet alleen er binnen. Dat is aardig, als je bijvoorbeeld het begrip Adres opvraagt zie je hoe anderen dat gebruiken en de variaties er in. Dat alleen al biedt inzicht en kan harmonisatie of standaardisatie ondersteunen.
In hoeverre is deze tool al gekoppeld aan een semantische wiki zoals versch partijen die gebruiken? In de Aquo-wiki worden alle begrippen beheerd van de Aquo, je bewerkt de pagina en vult het formuliertje in waarin je de SKOS-achtige termen kunt invoeren en verrijken. De kern daarvan wordt gesynchroniseerd met een publicatieomgeving. Zo kun je het eenvoudig beheren.
Een andere wiki die wel toegankelijk is en waarmee een woordenboek wordt onderhouden is die van Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE). Daarvoor is een site in ontwikkeling die al te bezoeken valt: [https://kennis.cultureelerfgoed.nl/index.php/Categorie:Kennisitems kennis.cultureelerfgoed.nl], waarvan je de weerslag ook al kunt zien in [https://www.begrippenxl.nl/cht/nl/ begrippenxl.nl].
Vraag: Wil je dat iedereen begrippen zo gaat publiceren, of gebeurt dat automatisch? Dit is ons productje, dat hoef je zeker niet te gebruiken (mag wel). Het gaat meer om de waarde als je dingen bij elkaar brengt en inzichtelijk maakt. Of dat via begrippen.nl gaat of via de Stelselcatalogus is uiteindelijk niet relevant, als het maar gebruikt. Ongeacht op welke plek je centraal ontsluit kunnen organisaties die daar al mee werken gewoon hun eigen tools blijven gebruiken om hun begrippenlijsten te beheren.
Terug naar de agenda: wat willen jullie van de Expertgroep horen of weten?
* Vanuit het Stelsel is er behoefte aan samenhang, dus dat gaan we op de een of andere manier beschrijven (goed is goed genoeg). Maar dat is een aanbod, of dat aansluit bij de vraag vanuit de praktijk? Hoeveel moeten wij in de breedte nog beschrijven en in de diepte? Wat zijn de wensen vanuit jullie en jullie organisaties? Dan kunnen wij die vragen meenemen in onze prioriteiten. Dat mixen we dan met de behoeften vanuit de gebruikersgroep. Graag nazenden. Henk: geweldig initiatief, ongelooflijk dat we dat nog ontberen, een simpele viewer waarin je kunt kijen en vergelijken. In het onderwijs zijn we dat wat de Stelselplaat doet ook intern aan het doen. Elk domein moet zichzelf organiseren voor het aan kan sluiten bij het grote geheel.Wat nodig is zijn kaders en handvatten en we hobbelen achter het initiatief aan, kost tijd.
* Eric: Het is moeilijk om bij registraties op te halen welke informatie ze allemaal al hebben. De belangen zijn er niet altijd bij het register, dat gaat via bilaterale contacten. Waarom delen we dat soort dingen niet gewoon makkelijker? Als we een tool hebben om dit te registreren en te gebruiken dan zouden we dat vanuit de NORA best beschikbaar willen stellen: voor degenen die het niet zelf kunnen doen. En dan publiceren via bijvoorbeeld begrippen.nl. Dat sluit aan bij de stelselcatalogus en inzet van Andre. Waar je naar toe gaat is naar een netwerk, waarbij je alles wilt verbinden en makkelijk uitwisselbaar maken. Daar willen we heen, van definitie doorgroeien van begrippen naar de wijze van beschrijving en betkenis. De afspraken over metadatering et cetera liggen al in AP17 vast. Sluit uitstekend aan bij deze tooling.
* NB!: het probleem is niet de tooling, maar de hoeveelheid werk om de data te verzamelen en overzichtelijk in te voeren. Reken jezelf niet te snel rijk met de tooling. Er zit een hoop verschil tussen de aquo-wiki die heel rijk is en hetzelfde begrip op begrippen.nl, omdat het veel werk is om de juiste data toe te voegen. Stop je dat er niet in, dan wordt je tool niet gebruikt. Er worden al wel veel initiatieven ontplooid, maar de uitwisselbaarheid is beperkt. Verwijsindex met rudimentaire gegevens er om heen bewust zodat het minder werk is.
Hebben jullie behoefte aan een tool als deze? Ja, maar het zal wel werk meebrengen.
* Hebben we het nu over de gegevensbeschrijvingen of om de daadwerkelijke gegevens in de databases? Ja, het gaat ook over metagegevens.
* We kunnen via NORA ontsluiten of via andere tool, maar stel dat we zo'n formuliertje in moeten vullen dan kost ons dat tijd en geld. Ook als je je houdt aan principes van NORA, maar je bent daar al jaren mee bezig dus een deel voldoet misschien niet meer - kan dat? Je hebt een groeipad waar je heen werkt, de principes bieden juist ruimte aan waar je zelf bent. Doordat je weet waar anderen staan kom je dichter bij elkaar op termijn. Reactie Toine: Driekwart van begrippen.nl is uit heel diverse tooling overgenomen zonder handwerk, anders heb je er niet zo veel aan. gebruik gewoon de tooling die je hebt en waar je tevreden mee bent. Catalogus van de polisadministratie staat al ontsloten.
* Kees-Jan: lees ook mijn mail als reactie. De beschrijving van de gegevens moet zo laagdrempelig mogelijk zijn, aangezien de beschrijving vooral nodig is voor mensen van buiten. Maar omdat je het voor de ander doet is het vaak moeilijk om hier moeite voor te krijgen. De mail nog even doorsturen naar de hele expertgroep? Ja, dan weet je ook hoe de samenhang is met de Stelselcatalogus. Voel je vrij om Kees-Jan ook per mail te benaderen.
===NORA / gegevensmanagement huidige opzet===
* Eric Brouwer heeft aangegeven dat NORA zich steeds meer via het [[Vijflaagsmodel]] gaat structureren.
* Vraag: als deze tonen en varianten tussen de diverse onderdelen er uit gaan, dan moeten we daar zelf een redactieslag overheen gooien. Bijvoorbeeld 2-4 uur per week de komende maand om alle teksten door te gaan en samenhang / zelfde taal aan te pakken? Henk: stelt voor voor om use cases als voorbeelden per laag op te nemen: wat heb je er aan, hoe ga je er mee om? Met die in je hoofd de relaties leggen tussen de hoofdstukken. De expertgroep stemt in met zijn voorstel.
Henk: draagt er graag een paar aan, John, Ralph en Wim zullen reviewen. Daarnaast staat altijd vrij om collegiale toets te vragen aan anderen van je 'eigen content'.
===Symposium gegevensmanagement===
Vanochtend is de GEMMA expertgroep bijeengekomen, met onder andere de sponsor van het symposium: de VNG. Ook dit jaar wederom de toezegging om weer met hetzelfde budget en organisatie te sponsoren. Maar fysiek gaat niet lukken dit jaar ivm Corona, dus we moeten naar een virtuele opzet gaan: deze vorm is nog flexibel. Tijdens het overleg komt de expertgroep met wensen, ideeën en tips om dit zo goed mogelijk te faciliteren (oa LED betrekken, evaluatie afgelopen keer er op na slaan). Er is bij de VNG een tweetal partijen die hier ervaring mee hebben. ICTU is ervaring aan het opbouwen, dus ligt aan de termijn. Moment? september / oktober op zijn vroegst.
Waar denk je aan qua inhoud? Bij GEMMA-overleg kwamen de volgende agendapunten naar voren:
* Chief Data officer,
* ethiek rondom gegevensgebruik,
* datagedreven werk,
* GEMMA scorecard gegevensmanagement,
* Damhof-model en gegevensmanagement (wellicht aanvullen met wendbaar wetgeven stelt Merijn),
* toekomst van gegevensuitwisseling van Jaap, gegevensverkeerswet?
* Kwaliteit gericht op datagedreven werken. Common ground in relatie tot gegevensmanagement.
* Samenhangende objectregistratie (rijksoverheid wil bgt, bag en nog woz met elkaar in 1 objectenregistratie verbinden).
* Gegevenskwaliteit zoals Jaap c.s. er nu mee bezig zijn.
Jaap en Merijn zullen bij specifieke onderwerpen inhoudelijk meedenken. Reeuward: gaat intern even rondvragen of iemand een goed verhaal heeft voor het symposium.
==Rondvraag==
Dit was waarschijnlijk niet de laatste keer dat digitaal plaats vond, hopelijk is het goed bevallen. Wim dankt de deelnemers voor inhoud, tijd en bijdrage en sluit het overleg af.
Reservering, de leden van de expertgroep bepalen ter zijner tijd zelf de agenda. +
Expertgroep Gegevensmanagement werkt aan een toekomstbestendige visie op gegevensgebruik +
Beknopt verslag +
Agenda +
Agenda +
Voorlopige Agenda +
Agenda +
Verslag +
Agenda +
Agenda +
Agenda +
Agenda +
Agenda +
Agenda +
Agenda +
Agenda +
Het delen van kennis en over IAM
==Verslag==
=Mededelingen=
In deze vergadering zijn 2 mensen van Notaris-Id aangesloten, Piet Bokelaar en Fred Peters. Zij hebben kort geschetst wat dit authenticatiemiddel inhoudt en wat de status is van de ontwikkeling.
=Presentatie Den Haag=
Arjen heeft kort aangegeven waar Den Haag staat met een aantal innovatieve projecten. Waaronder een participatie project voor Scheveningen. Het idee is dat SSI (Self Souvereign Identity) hiervoor gebruikt kan worden. In deze aanloopfase blijkt dat nog een stap te ver, men blijft bij het vertrouwde DigiD. Het gebruik maken van deze faciliteit is uitgesteld. Arjen heeft de groep hierbij de vraag gesteld of zij deze aarzeling herkennen.
De expertgroep herkende het fenomeen "onbekend maakt onbemind" en het feit dat het SSI verhaal moeilijk over te brengen is. Eric adviseerde om Steven Gort te betrekken bij het project, om het wat meer vaart te geven.
Na deze discussie ontstond een interessante discussie over het brede gebruik van bv. IRMA. Er zijn duidelijke voor- en tegenstanders. Eén van de bezwaren is het centralistische karakter van de governance, zo ook het makelaarschap van SIDN en het gevaar dat dadelijk alle attributen van een persoon worden gevraagd voor "simpele" diensten.... omdat het kan en omdat die dan wellicht weer verhandeld kunnen worden door die commerciële diensten. Al met al een onderwerp om nog eens heel goed naar te kijken.
[[media:Collaboratie_SSI.pdf|Presentatie Innovatie Den Haag en SSI (PDF, 242 kB)]].
https://ictubeheer-my.sharepoint.com/:v:/g/personal/marijke_salters_ictu_nl/EYiwp2WMIOpIl1hjyxF8-g4BM7sX6wbZnMfQmTOj0NtZ3w
Hierna is in twee werkgroepen verder gewerkt aan onderwerpen van NORA online
=1. werkgroep visie =
De GO heeft een visie neergelegd en op de pagina bij NORA online staat een visie over IAM deze zullen vergeleken en in lijn gebracht worden door Eric. Nabericht: Ook Johann Schreurs zal deze pagina updaten vanuit de GO visie.
=2. Werkgroep Bevoegdheden beheer inclusief machtigen =
Logius (Wim en Frans) hebben eens goed naar de pagina gekeken en komen tot de conclusie dat de term niet helemaal de lading dekt. Er zijn verschillende aspecten: Vertegenwoordiging en machtiging Waarnaast eigenschappen van een NP of NNP die de bevoegdheid bepalen van een persoon. Harro gaf aan dat deze pagina opgesteld is op basis van een use case. Het voorstel is nu om met een klein werkgroepje (Frans, Harro, Marijke) deze pagina's te reviewen en te verbeteren op basis van meerdere use cases die in complexiteit opbouwen. Ook hierbij kan gebruik gemaakt worden van de GO resultaten.
= Vervolgafspraken/ backlog =
Notaris Id demo, april 2021
Zero trust, door Marcel
Polymorfe crypto, door Logius, Frans de Kok
GO resultaten, namens PL, door Johann Scheurs en/of Frits Bouma
IRMA, door SIDN
Het delen van kennis en over IAM +
Het delen van kennis over IAM +
Het delen van kennis over IAM +
Het delen van kennis over IAM +
Het delen van kennis over IAM +
<h2>Afspraken</h2>
Na een inleiding en afstemming van de aanleiding, de stand van zaken en de doelen van deze sessie, hebben we de volgende afspraken gemaakt
* Jan, Brian en Toine gaan op basis van [https://www.iso.org/standard/79077.html ISO 704:2022] (the basic principles and methods for preparing and compiling terminologies both inside and outside the framework of standardization), de samenvatting daarvan (zie bijlage) en de ervaringen binnen Kennisnet een set van uitgangspunten, spelregels etcetera opstellen voor de beschrijving van begrippen.
* Brian brengt het “spelregel”-document in dat Kennisnet gebruikt voor het in kaart brengen en definiëren van de onderwijsbegrippen.
* Een van de uitgangspunten zal zijn de structuur die gepubliceerd is in de [https://profielstelselcatalogus.pldn.nl/ SBB] (Nederlandse standaard voor het beschrijven van begrippen).
* Tevens willen we kijken welke indeling we kunnen gebruiken voor deze begrippen. Voorstel is om gebruik te maken van het [[Vijflaagsmodel]].
* De eerste set die we gaan oppakken is het NORA [[Begrippenkader]].
** Daarvan kijken we de eerdere uitgangspunten kunnen toepassen
** We bekijken of het in te delen val conform het Vijflaagsmodel en indien niet, hoe dan wel.
** We kijken ook naar de volledigheid en de kwaliteit en bedenken hoe we dit verder gaan oppakken, parallel of anderszins.
* De eerste bijeenkomst is 11 oktober van 10:00 – 12:00 via Teams.
* We hebben een onderscheid gemaakt, tussen architectuurbegrippen (om onze architecturen uit te leggen aan ook niet-architecten) en begrippen die nodig zijn voor de overheidsdienstverlening aan burgers en bedrijven (objecttypen met eventuele attributen).
** t.a.v. het eerste punt zullen we in deze expertgroep verder uitwerken, zie hier de uitwerking in de [[NORA_Gebruikersraad_2023-09-12#17.00-17.30_-_Vaststellen_van_enkele_nieuwe_architectuur-begrippen|NORA gebruikersraad (2023-09-12) - Vaststellen van enkele nieuwe architectuur-begrippen]]
** t.a.v. het tweede punt komen we op het terrein van het [[Nationaal Semantisch Vlak]], zie ook: [[NORA_Gebruikersraad_2023-09-12#15.45-16.30_.E2.80.93_Standaarden_voor_gegevensbeschrijvingen_en_-modellen|NORA gebruikersraad (2023-09-12) - Standaarden voor gegevensbeschrijvingen en -modellen]]
* Welke Domeinbegrippen/[[Gegevenswoordenboeken]] er al zijn, is onder andere al geïnventariseerd in het [[Nationaal Semantisch Vlak]].
* We zullen in deze werkgroep ook kijken naar ondersteunende tooling. Welke functionaliteit heb je nodig om beheer te doen over de begrippen. Naast de standaard (SBB) voor de vastlegging en de ontsluiting (Linked Data), zou op elkaar afgestemde tooling op basis van deze standaarden de verdere ontwikkeling erg helpen.
* Tenslotte zal er ook een Governance structuur moeten komen die het verder beheer beschrijft. Het gaat immers niet alleen over de centrale begrippen (zoals bv Wet- en Regelgeving, Grondslagen)), de domeinbegrippen (Onderwijs, Gemeenten, Waterschappen etc.), maar ook diverse aspectarchitecturen die domeinoverschrijdend zijn, denk bv aan IAM, AI, Geo, Gegevensmanagement etc. Deze groep gaat zeker niet de governance voeren over al deze onderdelen, maar doet wel voorstellen hoe dat in samenhang kan gaan plaatsvinden.
== ISO 704 ==
ISO 704 is een uitgebreide beschrijving van hoe om te gaan met begrippen en definities ervan. De volgende richtlijnen zijn opgesteld en ingebracht door Danny Greefhorst, met name op basis van ISO 704 en zullen als basis worden gebruikt bij het valideren en opstellen van definities.
* '''Sluit aan bij algemeen taalgebruik en de taal in de organisatie in termen en definities'''
: “Auto” in plaats van “Automobiel”
* '''Definieer begrippen met een korte naam (term), in enkelvoud en startend met een hoofdletter'''
: “Auto” in plaats van “Auto’s”
* '''Houdt definities zo kort mogelijk; neem alleen onderscheidende kenmerken op'''
: “een gemotoriseerd voertuig met 4 wielen” in plaats van “een gemotoriseerd voertuig met 4 wielen die gebruikt kan worden voor zowel prive als zakelijk vervoer”
* '''Gebruik intensionele definities waar mogelijk; benoem de onderscheidende kenmerken van een begrip'''
: “een gemotoriseerd voertuig met 4 wielen” in plaats van “sedan of stationwagon”
* '''Start met het definiëren van algemenere en bredere woorden'''
: Eerst auto definiëren, dan pas stationwagon definiëren
* '''Definieer een begrip met een smallere betekenis als “Een <breder begrip> dat…”'''
: Een stationwagon is “een auto met een grote laadruimte”
* '''Neem in de definitie van een begrip geen kenmerken op van een breder begrip'''
: Dus niet: een stationwagon is “een auto met 4 wielen en een grote laadruimte”
* '''Neem definities over uit officiële bronnen waar mogelijk en waar consistent met eigen terminologie'''
: Dus geen definitie overnemen van een commerciële bron (zoals een leverancier)
* '''Definieer voor alle niet-gebruikelijke woorden in definities aparte begrippen'''
: Een “wiel” is een gebruikelijk woord en behoeft geen definitie
* '''Definieer niet alleen begrippen die 1-1 leiden tot data-elementen, maar ook de relevante context'''
: Definieer naast auto ook weg en bestuurder
* '''Voorkom circulaire definities; druk een begrip niet uit in termen van zichzelf of vervoegingen ervan en laat definities van begrippen niet naar elkaar verwijzen'''
: Autorijden is “zich verplaatsen met een auto” in plaats van “rijden met een auto”
* '''Voorkom definities die ontkenningen bevatten; definieer wat iets is en niet wat iets niet is (tenzij je tegengestelde begrippen definieert)'''
: Dus niet: een auto is “een voertuig dat geen vrachtwagen is”
<h2>Agenda </h2>
* Uitgangspunten
* Review Nederlandse standaard voor het beschrijven van begrippen (NL-SBB)
* Eerste aanzet tot classificatie NORA-begrippen
== Uitgangspunten ==
Voor deze werkgroep willen we het werken vanuit een aantal uitgangspunten. De eerste die zijn opgesteld zijn:
* We gebruiken de [https://profielstelselcatalogus.pldn.nl/ Nederlandse standaard voor beschrijven van begrippen] (NL-SBB) als kader. De NORA-wiki zal daartoe worden aangepast om deze standaard te ondersteunen (taak: Toine)
* We gebruiken in ieder geval de indeling van het [[Vijflaagsmodel|NORA-Vijflaagsmodel]] voor de categorisering (collecties conform NL-SBB) van begrippen.
* We (her)gebruiken daar waar mogelijk bestaande (ISO-)-standaarden om begrippen te definiëren, echter:
** ISO-standaarden zijn echter nogal divers, definities spreken elkaar tegen en zijn hier en daar verouderd. Deze zullen we gebruiken waar ze nog toepasbaar zijn. Zie ook het [https://www.iso.org/obp/ui#search zoekscherm voor Terms & Definitions]
** Bestaande beleidsdocumenten en wetten zijn eveneens niet altijd up-to-date of goed toepasbaar. Voor de architectuurbegrippen is als voorbeeld van een (deels) bruikbare bron [https://wetten.overheid.nl/BWBR0048156/2023-07-01#Hoofdstuk1 de definities uit artikel 1 van de Wdo] genoemd.
* We beginnen met een beperkte scope: kern- en architectuurbegrippen als proof of concept.
* We geven een invulling aan de [https://www.geonovum.nl/themas/uri-strategie voorlopige URI-strategie van de Nederlandse overheid] voor het publiceren van de begrippen.
== Review NL-SBB ==
In deze werkgroep willen we graag de commentaren bundelen vanuit de afzonderlijke domeinen zodat we met een gezamenlijk voorstel tot verdere ontwikkeling van de standaard kunnen komen. Bij deze een oproep deze commentaren voor de deadline (nog na te gaan wanneer die is) op te stellen en te delen binnen deze werkgroep (Taak: Brian)
== Eerste aanzet tot classificatie NORA-begrippen ==
De eerste slag die we willen maken is de classificatie van begrippen. Deze classificaties gaan we maken aan de hand van zogenaamde collecties. [http://begrippen.nlbegrip.nl/sbb/id/concept/Collection Collectie] is een begrip uit de NL-SBB met als definitie: ''een verzameling van begrippen die voor een bepaalde situatie betekenisvol bij elkaar passen'' en als toelichting: ''Met betekenisvol wordt bedoeld dat de begrippen op een bepaalde manier met elkaar samenhangen. Een collectie betreft vaak een deel van de begrippen uit één begrippenkader, maar kan ook begrippen bevatten die afkomstig zijn uit meerdere begrippenkaders.''. De eerste collecties die we bij het NORA-begrippenkader onderkennen zijn:
* architectuur met daarbinnen ontwerpgebieden
** algemeen
** informatiebeveiliging & privacy (IBP)
** interoperabiliteit
** identificatie, authenticatie en autorisatie (IAA)
** governance
* vijflaagsmodel
** grondslagen
** organisatie
** informatie
** applicatie
** netwerk
* domein-/werkingsgebieden
We starten met de huidige lijst van het [[Begrippenkader|NORA Begrippenkader]] en delen deze in over de bovenstaande collecties. Met deze indeling kunnen we vervolgstappen definiëren voor het aanpassen en uitbreiden van het Begrippenkader, maar ook wat in de huidige lijst redundant kan worden beschouwd. Tevens kunnen we al dan niet passende definities nader gaan aanscherpen in de samenhang van een collectie. In de volgende sessie willen we deze indeling gemaakt hebben voor alle begrippen die in de huidige lijst staan. Daarnaast blijven we ook kijken naar andere begrippenkaders die ingezet kunnen worden, bv:
* [https://www.begrippenxl.nl/archixl/nl/ ArchiXL architectuurbegrippen] met als collecties
** Algemene begrippen
** Architectuur
** Datamanagement
** Informatiebeveiliging & Privacy
** Informatiemanagement
** Informatietechnologie
** Kennismanagement
** Procesmanagement
* [https://www.begrippenxl.nl/archimate/nl/ ArchiMate begrippen] met als collecties
** strategische laag
** bedrijfslaag
** applicatielaag
** technologielaag
** fysieke laag
** implementatie- en migratielaag
** meerdere lagen
[[Bestand:Mirobord_NORA-begrippenkader.png]]
In deze sessie is het volgende besproken.
* Bespreking van de [[review van NL-SBB]] die we namens deze exportgroep gaan inbrengen bij de opstellers van de standaard. Brian zal het document in deze expertgroep rondsturen
* Er komt een noodzaak om de expertgroep uitgebreider te ondersteunen om de begrippen en de definities verder te verbeteren, met name vanuit de verschillende domeinen. Bij de komende NORA Gebruikersraad zal alsnog een oproep worden gedaan.
* Om de begrippen vast te leggen zal dezelfde toolset worden gebruikt als die voor GEMMA en ROSA wordt gebruikt. Dit zijn formulieren, templates en eigenschappen, aangevuld met een RDF-exporter die het begrippenkaders conform NL-SBB kan exporteren voor verder gebruik, of via de wiki-API ter beschikking kan stellen. Deze wiki-extensie willen we ook op de NORA Online gaan gebruiken om het beheer verder mogelijk te maken. Aangezien het een standaard output heeft, kunnen op termijn ook andere tools ingezet worden die deze standaard ondersteunen.
* We hebben inmiddels gekozen om [[Expertgroep_NORA_Begrippenkader_20231003#ISO_704|ISO 704:2022]] te gebruiken als eerste versie van een conventie om begrippen op een eenduidige en goede manier te beschrijven.
* Verder moeten we in de toekomst ook tot een beheerproces komen.
* In de verdere doorontwikkeling van het NORA Begrippenkader moeten we rekening houden met de ontwikkelingen rondom de [https://joinup.ec.europa.eu/collection/semic-support-centre/core-vocabularies Core Vocabularies van de EU] +
<h2>Agenda</h2>
# Bijpraten stand van zaken (Toine)
# Voorstel definitie-structuur (Jan van Bon)
# Beheerproces
# Planning
== Stand van Zaken ==
* Drie bijeenkomsten. Waarvan twee met een “kerngroep”
* Eerst bezig met aanpak en structuur, dan pas inhoud
* Besluiten:
** Volgen van de [https://profielstelselcatalogus.pldn.nl/ Nederlandse Standaard voor het Beschrijven van Begrippen (NL-SBB)] in concept en in review
** Als collecties is gekozen voor het Vijflaagsmodel.
** [https://www.noraonline.nl/wiki/Review_van_NL-SBB Wijzigingsvoorstellen] gedaan voor deze standaard namens de NORA expertgroep (voorstel voor deze gebruikersraad om dat goed te keuren)
** Vaststellen van een conventie voor het opstellen van begrippen conform [https://www.noraonline.nl/wiki/Expertgroep_NORA_Begrippenkader_20231003#ISO_704 ISO 704:2022]
** Verzoek voor ondersteuning redacteuren voor het beschrijven van begrippen vanuit de domeinen
** Voorlopige keuze gemaakt voor toolset voor het vastleggen van begrippen (wiki-technologie zoals ingezet voor ROSA en GEMMA). Deze is gebaseerd op NL-SBB en dus overdraagbaar naar andere ** tools die dit ondersteunen.
** Opzetten van een beheerproces (vgl BOMOS)
** Eerste mapping NORA begrippenkader op Vijflaagsmodel
* Planning volgende expertgroep in november ‘23 en vaststellen jaarkalender 2024
== Ordening en Structuur van Begrippen==
=== VRAAG 1: Welke ordening kunnen we hanteren voor de categorisering van architectuurbegrippen (collecties)?===
Het vijflaagsmodel als uitgangspunt is niet genuanceerd genoeg. Voorstel om te daar een scherpere onderverdeling in te maken:
# Grondslagenlaag
#* Wet en Regelgeving
#* Lokaal beleid
# Organisatorische laag
#* Burgerorganisatie
#* Overheidsorganisatie
* (Dienst) Informatielaag
* (Dienst) Applicatielaag
* (Dienst) Netwerklaag
Extra laag:
* Universele architectuurbegrippen
===VRAAG 2: Welke structuur kunnen we hanteren voor het opstellen van definities?===
ISO704
* Sluit aan bij algemeen taalgebruik en de taal in de organisatie in termen en definities
* Definieer begrippen met een korte naam (term), in enkelvoud en startend met een hoofdletter
* Houdt definities zo kort mogelijk; neem alleen onderscheidende kenmerken op
* Gebruik intentionele definities waar mogelijk; benoem de onderscheidende kenmerken van een begrip
* Start met het definiëren van algemenere en bredere woorden
* Definieer een begrip met een smallere betekenis als “Een <breder begrip> dat…”
* Neem in de definitie van een begrip geen kenmerken op van een breder begrip????
* Neem definities over uit officiële bronnen waar mogelijk en waar consistent met eigen terminologie
* Definieer voor alle niet-gebruikelijke woorden in definities aparte begrippen
* Definieer niet alleen begrippen die 1-1 leiden tot data-elementen, maar ook de relevante context
* Voorkom circulaire definities; druk een begrip niet uit in termen van zichzelf of vervoegingen ervan en laat definities van begrippen niet naar elkaar verwijzen
* Voorkom definities die ontkenningen bevatten; definieer wat iets is en niet wat iets niet is (tenzij je tegengestelde begrippen definieert)
We onderkennen vijf patronen waarop definities kunnen worden vastgelegd
[[Bestand:patronen voor vastleggen definities.png|800px]]
===Nadere afspraken===
* Toevoegen van een eigenschap Context als een begrip een andere definitie kent afhankelijk van een context. Bijvoorbeeld Bank, als zitmeubel of als financiële instelling. Dit wordt niet in de Voorkeursterm toegeogegd, maar in de eigenschap Context.
* Elk begrip of term (voorkeursterm, alternatieve term etc.) wordt met kleine letters geschreven.
* Brian brengt voor het volgend overleg een beheerproces in dat wordt gebruikt binnen Kennisnet, ter inspiratie van een beheerproces binnen NORA
* Het NORA begrippenkader bevat alleen de generieke begrippen die op dat niveau van belang zijn. Begrippen die contextspecifiek zijn, zoals IAM-begrippen, of Gemeentelijke begrippen worden in die domeinen ook beheerd. Wel is van belang dat er op een generieke wijze naar elk jaar verwezen wordt. Daarin zal de NL-SBB worden gevolgd.
* De generieke begrippen en de domeinbegrippen die binnen NORA-teams (zoals IAM, Gegevensmanagement Zaakgericht werken, Dienstverlening etc) worden beheerd, vormen één set maar diverse beheerders.
* Danny levert IAM-begrippen aan
* Eric levert nieuwe begrippen aan
* We maken een onderscheid tussen bronnen waar begrippen en definities vandaan komen en de persoon of groep die een begrip redigeert.
* De uitgebreide werkgroep zal vooral als klankbordgroep fungeren. Het vergaderschema zal een ritme kennen van 1x per 2 maanden. Het 'echte' werk wordt door kleinere subgroepen uitgevoerd
* eric zorgt voor een gezamenlijke teams-omgeving waarin aan documenten kan worden gewerkt en waar deze gedeeld kunnen worden.
<h2>Verslag</h2>Hieronder staat een korte weergave van twee sessies (op 2024-02-08 en 2024-01-24) die door de Kerngroep van de Expertgroep NORA Begrippenkader zijn gehouden. Aanwezig waren Jan van Bon, Brian Dommisse en Toine Schijvenaars. In deze sessies hebben we vooral een begin gemaakt van de selectie van begrippen die wat ons betreft in het hoogste niveau van begrippen moeten worden opgenomen. Het streven is om deze lijst zo kort mogelijk te houden. Al een begrip domeinspecifiek wordt, bv omdat het onderwijsbegrippen of gemeentelijke begrippen betreft nemen we deze niet op in het NORA Begrippenkader. Deze komen dan terug in de diverse begrippenkaders van de domeinen die onderdeel zijn van de NORA familie.
Het doornemen van de ongeveer 2000 begrippen die we nu op de 'long list' hebben staan vordert gestaag. We hebben momenteel (08-02-2024) ongeveer op 30% van de totale lijst afgewerkt. Onderwijl komen we allerlei situaties tegen die leiden tot onderlinge afspraken. Hieronder hebben we een voorlopige lijst van dergelijke afspraken opgesomd. Samen met al eerder opgezetten uitgangspunten uit eerdere sessies zal dit leiden tot een set van richtlijnen voor het opstellen van begrippen.
==Aanvullende uitgangspunten==
* Een [https://onzetaal.nl/taalloket/samenstelling samenstelling] bestaat uit begrippen waar de samenstelling der delen overeenkomt met de optelsom van de definities van de afzonderlijke begrippen. Deze nemen we niet op, want deze definities zijn afleidbaar. Echter, dit gaat niet altijd op. In dat geval is het een zelfstandig begrip. Voorbeelden van samenstellingen zijn:
** Datamanagement: het [managent] van [data].
** Domeinarchitectuur: de [architectuur] van een [domein].
** Persoonsgegeven: een [gegeven] van een [persoon].
* Suggestie: Voor erg algemene termen, maar ook sleutelbegrippen, wellicht conceptueel model maken en daarnaar verwijzen, welke modellen zijn dat?
** AVG
** BAG
** Wettelijke termen
* Indien begrippen voorkomen in verschillende domeinen, gaan we deze duiden met de eigenschap context
* Als het in meerdere domeinen wordt gebruikt, maar met dezelfde betekenis, dan het begrip plaatsen waar de definitie primair wordt opgesteld. Anders verschillende definities in de betreffende domeinen gebruiken
* We nemen geen productnamen en/of organisatienamen op
* We gebruiken een specialisatierelatie als een begrip een aangepaste verbindende definitie heeft in een ander domein. Dan is het domeinbegrip een specialisatie van het generiekere begrip.
* Als er geen URI is om naar te verwijzen (zoals bv naar begrippen die buiten net NORA-begrippenkader worden onderhouden) dan gebruiken we indien beschikbaar een URL bij het veld Bron en nemen we de definitie handmatig over.
* Voorkeur voor het gebruik van begrippen:
** Gegeven ipv Data, geldt ook voor samenstellingen, als databeheerder, wordt dan gegevensbeheerder
* Implementatie van de relatie Collectie met Begrip.
** Conform SBB is dat '''Collectie Omvat Begrip'''
** Voor het beheer in bv de wiki is het beter om de relatie andersom te leggen: '''Begrip Behoort tot Collectie'''. De relatie Collectie Bevat Begrip kan dat worden afgeleid. Dit scheelt 1 actie bj het verwijderen of aanpassen van een begrip in een collectie.
* Collectie heeft extra meta-eigenschappen nodig (NL-SBB benoemt alleen Naam, Uitleg en de relatie Bevat), bijvoorbeeld:
** Definitie
** Bron
** Beheerder
** Verantwoordelijke
** Status
** Datum creatie, laatste wijziging etc
* Mbt spaties en koppeltekens volgen we de Nederlandse taalregels, liefst zoveel mogelijk aan elkaar geschreven behalve als het voor de leesbaarheid beter is om een koppelteken te gebruiken .
<h2>Verslag</h2>
In deze sessie werd een verslag gepresenteerd van de voortgang en opgedane inzichten van de Kerngroep. Dit verslag is als [[Media:20240328 Expertgroep NORA Begrippenkader.pdf|download]] in te zien.
We hebben de criteria en uitgangspunten bekeken en aangevuld, zie ook de pagina [https://nora-begrippen.wikixl.nl/index.php/Uitgangspunten Uitgangspunten]
Deze omgeving wordt ook de uitprobeeromgeving voor het begrippenbeheer. Vraag een account aan bij [mailto:toine@archixl.nl Toine Schijvenaars]. +
Voorlopige agenda:
==1e uur==
* Introductie nieuwkomers aan de hand van het MIRO-bord
* Korte presentatie nieuwkomers over ZGW in hun organisatie 10-15 minuten
* Korte pauze
==2e uur==
* Waarmee ga je in 2020 aan de slag rondom ZGW?
* Hoe kan NORA je daarin helpen?
* Wat kun jij bijdragen aan NORA? +
GEANNULEERD +
Deze bijeenkomst is komen te vervallen +
Verslag toegevoegd in concept 4-4-2024. +
Basisagenda:
# Welkom en mededelingen
# Verslag vorige keer
# Stand van zaken CDO Rijk
# Metadata
# Semantiek
# Gegevenskwaliteitsraamwerk
# MIM
# Gegevensmodellering
# Principes
# Eisen aan een Framework voor Datamanagement
# W.V.T.T.K. +
Agenda in deze vergadering:
# Welkom en mededelingen
# Verslag vorige keer
# Stand van zaken CDO Rijk
# Metadata
# Semantiek
# Gegevenskwaliteitsraamwerk
# MIM
# Gegevensmodellering
# Principes
# Eisen aan een Framework voor Datamanagement
# W.V.T.T.K.
Voorzitter:
Verslaglegging: +
Basisagenda:
# Welkom en mededelingen
# Verslag en actiepunten vorige keer
# Stand van zaken CDO Rijk (Wim)
# Metadata (Boyke)
# Semantiek (Arjen)
# Gegevenskwaliteitsraamwerk
# MIM (Dick)
# Gegevensmodellering (Bas)
# Principes (Merijn)
# Eisen aan een Framework voor Datamanagement
# Planning EGGM
** speelveld EGGM, relatie NORA thema's, voorzieningen en potentiële trekkers EGGM (Arjen)
** wat levert de EGGM op aan onze collega's die overheidsdiensten leveren aan burgers en bedrijven
** per wanneer leveren we dat op
** wie gaat dat beheren
12. W.V.T.T.K. +
Reservering, de leden van de expertgroep bepalen te zijner tijd zelf de agenda. +
Basisagenda:
# Welkom en mededelingen
# Verslag vorige keer
# Stand van zaken CDO Rijk
# Metadata
# Semantiek
# Gegevenskwaliteitsraamwerk
# MIM
# Gegevensmodellering
# Principes
# Eisen aan een Framework voor Datamanagement
# W.V.T.T.K. +
Basisagenda:
# Welkom en mededelingen
# Verslag vorige keer
# Stand van zaken CDO Rijk
# Metadata
# Semantiek
# Gegevenskwaliteitsraamwerk
# MIM
# Gegevensmodellering
# Principes
# Eisen aan een Framework voor Datamanagement
# W.V.T.T.K. +
Reservering, de leden van de expertgroep bepalen te zijner tijd zelf de agenda. +